Eaha to roto?

Tapura tumu parau

‘Ua taa ê to tatou hamaniraahia’

‘Ua taa ê to tatou hamaniraahia’

‘Ua taa ê to tatou hamaniraahia’

‘Ua taa ê to ˈu hamaniraahia.’—SALAMO 139:14.

1. No te aha e rave rahi taata feruri e tiaturi ai e ua hamani te Atua i te mau mea faahiahia o te fenua?

 UA Î te natura i te mau mea ora faahiahia i poietehia. Mea nafea ratou i te tupuraa mai? Te tiaturi nei vetahi e e nehenehe e noaa mai te pahonoraa ma te ore e faahiti i te hoê Atua Poiete maramarama. Te tiaturi nei te tahi atu pae e ia tuu-roa-hia te hoê Atua Poiete i te hiti e iti mai ïa ta tatou ravea no te taa i te natura. Te tiaturi nei ratou e e mea taa ê roa e te huru rau roa te mau mea ora o te fenua, e e na ô paha oe e e mea faahiahia roa ratou ia tupu noa mai ma te tumu ore. No te taata e rave rahi e te tahi atoa mau aivanaa, te faaite nei te mau haapapuraa e ua hamani te hoê Atua Poiete paari, te puai e te hamani maitai i te ao nui. *

2. Na te aha i turai ia Davida ia arue ia Iehova?

2 Ua papu ia Davida te arii o Iseraela i tahito ra e e tano ia aruehia te Atua Poiete no ta ˈNa mau mea faahiahia i poiete. Noa ˈtu e ua ora Davida hou roa ˈˈe i teie tau o te ihi, ua ite papu oia e ua haaatihia o ˈna e te mau ohipa poieteraa faahiahia a te Atua. Ua nehenehe noa Davida e hiˈopoa i to ˈna iho tino ia î oia i te faatura no te ravea poieteraa a te Atua. “E haamaitai au ia oe, ua taa ê hoi to ˈu hamaniraahia,” o ta ˈna i papai. “E mea maerehia ta oe mau ohipa, e Iehova, eita hoi e moe ia ˈu.”—Salamo 139:14.

3, 4. No te aha e mea faufaa ˈi ia feruri maitai tatou taitahi i te mau ohipa a Iehova?

3 Ua noaa ia Davida teie tiaturiraa puai i to ˈna feruri-maitai-raa. I teie mahana, ua î roa te mau haapiiraa a te fare haapiiraa e te mau vea i te mau manaˈo tuino i te faaroo no nia i te tumu o te taata. E mea tia ia feruri maitai atoa tatou ia noaa mai te hoê faaroo mai to Davida. E mea atâta ia vaiiho e na vetahi ê e feruri no tatou, no nia iho â râ i teie na tumu parau rahi oia hoi te vai-mau-raa e te tiaraa o te hoê Atua Poiete.

4 Hau atu â, ma te feruriruri i te mau ohipa a Iehova e rahi to tatou mauruuru ia ˈna e e noaa mai ia tatou te tiaturiraa i ta ˈna mau parau fafau no a muri aˈe. Ei faahoˈiraa, e nehenehe te reira e turai ia tatou ia ite maitai atu â ia Iehova e ia tavini ia ˈna. E hiˈopoa anaˈe ïa e nafea te ihi o teie tau e turu ai i te faaotiraa a Davida e ua ‘taa ê to tatou hamaniraahia.’

Te tupuraa faahiahia roa o to tatou tino

5, 6. (a) Mea nafea tatou pauroa i haamata ˈi i te ora? (b) Eaha te ohipa o to tatou na mape?

5 “Na oe i hamani i [to ˈu na mape]; na oe i tapoˈi ia ˈu i roto i te opu o tau metua vahine ra.” (Salamo 139:13; MN) Ua haamata tatou pauroa i to tatou oraraa i roto i te opu o to tatou metua vahine ei taoˈa tahi ora otahi iti aˈe i te periota i te hopea o teie pereota. E mea taa ê roa teie taoˈa tahi ora huˈa roa, te hoê piha maimiraa ihitaoˈa nainai roa! Ua tupu oioi te reira. I te hopea o te pitiraa o te avaˈe i roto i te vairaa tamarii, ua oti aˈena to oe mau melo faufaa. I rotopu i te reira, te vai ra to oe na mape. Ia fanauhia mai oe, ua ineine to oe na mape i te titia i to oe toto—ma te faaore i te mau taero e te pape hau e ma te tapea râ i te mau taoˈa maitatai. Mai te peu e mea maitatai to oe na mape, e nehenehe te reira e titia i te pape i roto i to oe toto—fatata e pae litera i roto i te hoê taata paari—i te mau 45 minuti atoa!

6 E faatanotano atoa to oe na mape i te rahiraa taoˈa maitatai e vai ra i roto i to oe toto e oia atoa te faito avaava e te neˈiraa toto. E faatupu atoa te reira e rave rahi atu â haaraa faufaa roa, mai te tauiraa i te vitami D ei taoˈa titauhia no te tupu-maitai-raa o te ivi e no te hamani i te oromona érythropoïétine, o te hamani rahi i te mau toropuru ura i roto i to oe mau ivi. No reira ïa i parauhia ˈi na mape “na melo ihitaoˈa aravihi roa ˈˈe o te tino”! *

7, 8. (a) A faataa i te haamataraa te tupuraa o te hoê tamarii aitâ i fanauhia. (b) Mea nafea te hoê feto e “rave nehenehehia ˈi, i te vahi haehaa o te fenua nei”?

7 “To ˈu nei [mau ivi], aore ïa i moe ia oe, a hamanihia ˈi au i te vahi moe ra, e a rave nehenehehia ˈi, i te vahi haehaa o te fenua nei.” (Salamo 139:15; MN) Ua amaha te taoˈa tahi ora tumu, e ua amaha noa te mau taoˈa tahi ora apî. Eita e maoro te mau taoˈa tahi ora i te taa ê te tahi i te tahi, aore ra i te taui to ratou huru, no te riro mai ei taoˈa tahi uira, taoˈa tahi iˈo, taoˈa tahi iri, e te vai ra ˈtu â. E tahoê te hoê â huru taoˈa tahi ora no te riro mai ei uaua uira, uaua iˈo anei e i muri iho ei melo o te tino. Ei hiˈoraa, i te toruraa o te hebedoma i muri aˈe i te tôraa, ua haamata to oe faanahoraa ivi i te tupu mai. Ia naea ia oe e hitu noa hebedoma e fatata e 2,5 tenetimetera to oe roa, tei reira aˈena na ivi tumu taatoa e 206 o to oe tino taata paari, noa ˈtu e e mea nainai roa e aitâ i riro mai ei ivi paari.

8 Ua tupu teie ohipa maere i roto i te vairaa tamarii o to oe metua vahine, ma te ore e itehia e te mata taata nei mai te mea e ua tanu-hohonu-hia i raro i te fenua. Inaha te vai-ite-ore-noa-hia nei e rave rahi mea no nia i to tatou huru tupuraa. Eaha ei hiˈoraa tei haa i nia i te tahi mau tapao tupuna o to oe mau taoˈa tahi ora ia haamata vetahi o ratou i te tauiui? E ite mai paha te ihi i te reira, mai ta Davida râ i tapao i muri iho, ua taa maitai noa i to tatou Atua Poiete o Iehova i te reira.

9, 10. Mea nafea i ‘papaihia ˈi i roto i te buka’ a te Atua te tupuraa o te mau melo o te hoê tamarii oti ore?

9 “Ua ite to mata ia ˈu i to ˈu vai-oti-ore-raa ra; e ua oti to ˈu mau melo atoa ra i te papaihia i roto i te buka na oe; i te mau mahana atoa te raveraahia, e aore roa te hoê i toe.” (Salamo 139:16) Tei roto i to oe taoˈa tahi ora tumu te ravea no te faaoti i to oe tino taatoa. Na teie ravea i aratai i to oe tupuraa i te roaraa e iva avaˈe i roto i te vairaa tamarii hou te fanauraa e i te roaraa e piti ahuru tiahapa matahiti e tae atu ai i te huru taata paari. I taua taime ra, e tauiui noa to oe tino ma te aratai-pauroa-hia e te faanahoraa i haamauhia i roto i tera taoˈa tahi ora tumu.

10 Aita roa to Davida e ite no nia i te mau taoˈa tahi ora e te mau tapao tupuna e aita hoi ta ˈna e hiˈo faarahi. Ua haroaroa maitai râ o ˈna e te haapapu ra te tupuraa o to ˈna iho tino e mea faanaho-na-mua-hia te reira. E maa ite paha to Davida no nia i te tupuraa o te tamarii oti ore, a nehenehe ai oia e feruri e e mea tia ia tupu riirii te mau mea ia au i te hoê ravea e tarena haamau-aˈena-hia. Ma te parau pehepehe, ua faataa oia i teie ravea ei mea “papaihia i roto i te buka” a te Atua.

11. Na te aha i haamau i te mau huru o to tatou tino?

11 I teie mahana, ua ite te taata e ua haamau-aˈena-hia to oe mau huru no ǒ mai i to oe na metua e tupuna—mai to oe roa, hohoˈa mata, û o na mata e rouru, e tausani huru taa ê—i roto i to oe mau tapao tupuna. Tei roto i to oe mau taoˈa tahi ora atoa te mau ahuru tausani tapao tupuna e e tuhaa te tapao tupuna taitahi no te hoê taura roa hamanihia i te ADN (acide désoxyribonucléique). Ua “papaihia” te mau faaueraa no te patu i to oe tino i roto i te apaparaa ihitaoˈa o to oe iho ADN. Ia amaha noa to oe mau taoˈa tahi ora—no te hamani i te mea apî aore ra no te mono i te mea tahito—na to oe ïa ADN e faaue i te reira, ia vai ora noa oe e ia vai noa mai to oe â hohoˈa. E hiˈoraa faahiahia mau â teie o te mana e te paari o to tatou Atua Poiete i te raˈi ra!

Te huru otahi o to tatou feruriraa

12. Na te aha e faataa ê roa i te taataa i te mau animara?

12 “O te maitai o to mau manaˈo ia ˈu nei, e te Atua e! e te rahi-roa-raa o to mau manaˈo ia taiohia e! Ia taiohia e au ra, e rahi ïa te reira i te one tahatai.” (Salamo 139:17, 18a) Ua taa ê atoa to te animara hamaniraahia, e te vai ra to vetahi animara te tahi mau tumu ite e ravea o tei hau ê i to te taata. Ua horoa râ te Atua i te taata te mau ravea feruriraa o tei hau ê roa ˈˈe i to te animara. “E au tatou te mau taata, i roto e rave rahi tuhaa, i te tahi atu mau mea ora, e mea otahi râ tatou i rotopu i te mau huru mea ora o te fenua nei, no nia i ta tatou ravea e faaohipa i te parau e te manaˈo,” o ta te hoê buka aivanaa i tapao. “E mea otahi atoa tatou no to tatou hinaaro rahi e ite no nia ia tatou iho: Mai te aha te huru faanahoraa o to tatou tino? Mea nafea tatou i te hamaniraahia?” Ua feruriruri atoa Davida i teie mau uiraa.

13. (a) E nafea Davida e nehenehe ai e feruri maite i te mau manaˈo o te Atua? (b) E nafea tatou e pee ai i te hiˈoraa a Davida?

13 Te mea faufaa roa ˈˈe, taa ê atu i te mau animara, e mea otahi tatou no ta tatou ravea e feruriruri i te mau manaˈo o te Atua. * Ua riro teie ô hoê roa ei hoê o te mau ravea i hamanihia ˈi tatou ma ‘to te Atua ra huru.’ (Genese 1:27) Ua faaohipa maitai Davida i teie ô. Ua feruri maite oia i te mau haapapuraa o te vai-mau-raa o te Atua e i te mau huru maitatai o ta te fenua e haaati ra ia ˈna e faaite ra. Te vai atoa ra ta Davida mau buka matamua o te mau Papai Moˈa, i reira te Atua e faaite ai ia ˈna iho e ta ˈna mau ohipa. Ua tauturu teie mau papai faaurua ia Davida ia taa te mau manaˈo o te Atua, to ˈna huru, e ta ˈna opuaraa. Ma te feruri maite i te mau Papai, te mau mea poietehia, e i ta te Atua i rave no ˈna ua hinaaro Davida e arue i te Atua tei hamani ia ˈna.

Eaha ta te faaroo e titau

14. No te aha e ore ai e titauhia ia ite tatou i te mau mea atoa no nia i te Atua no te faatupu i te faaroo ia ˈna?

14 Hau atu â Davida i te feruriruri i te mau mea poietehia e i te mau Papai, ua taa ˈtu â ia ˈna e eita e naea ia ˈna te rahi o te ite o te Atua e ta ˈna ravea. (Salamo 139:6) E parau mau atoa no tatou. E ore roa e taa ia tatou te mau ohipa poieteraa atoa a te Atua. (Koheleta 3:11; 8:17) Ua “faaite” râ te Atua i te tahi ite i roto i te mau Papai e te natura ia nehenehe e noaa i te feia imi i te parau mau tei ora i te mau tau atoa te faaroo niuhia i nia i te mau haapapuraa.—Roma 1:19, 20; Hebera 11:1, 3.

15. A faataa e nafea e tuatihia ˈi te faaroo e to tatou taairaa e te Atua.

15 E titau hau atu â te faaroo i te ite-noa-raa e e Tumu maramarama to te ora e to te ao nui. Te vai atoa ra te tiaturiraa e e ihotaata te Atua ra o Iehova o te hinaaro nei ia ite tatou ia ˈna e ia vai noa te hoê taairaa maitai e oia. (Iakobo 4:8) E nehenehe tatou e manaˈo i te faaroo e te tiaturiraa o te hoê taata i to ˈna metua tane î i te here. Ahiri e e aimârô mai te hoê taata tiaturi atâ e e tauturu mau anei to oe metua tane ia roohia oe i te ati, eita paha oe e taui i to ˈna manaˈo e e nehenehe e tiaturihia to oe metua tane. Tera râ, ia ite noa oe i te roaraa o to oe oraraa i te huru maitai iho â o to oe metua tane, e tiaturi ïa oe e eita o ˈna e faarue ia oe. Oia atoa, te iteraa ia Iehova ma te haapii i te mau Papai, ma te feruriruri i te mau mea poietehia, e ma te fanaˈo i ta ˈna tauturu ei pahonoraa i tatou mau pure, e turai te reira ia tatou ia tiaturi ia ˈna. E hinaaro tatou e haapii hau atu â no nia ia ˈna e e arue ia ˈna e a muri noa ˈtu no to tatou here e paieti miimii ore. Tera te opuaraa hanahana roa ˈˈe ta te taata atoa e nehenehe e rave tamau.—Ephesia 5:1, 2.

E imi anaˈe i te aratairaa a to tatou Atua Poiete!

16. Eaha ta tatou e nehenehe e haapii mai i te taairaa piri o Davida e o Iehova?

16 “E hiˈopoa mai oe ia ˈu, e te Atua, ia ite hoi oe i tau aau; e tamata hua mai ia ˈu, e ia ite oe i tau manaˈo: e hiˈo mai, e eiaha ei haamainaina to roto ia ˈu ia oe ra. E aratai oe ia ˈu i te eˈa e tia i te vai-maite-raa te maitai ra.” (Salamo 139:23, 24) Ua haroaroa Davida e ua ite maite aˈena Iehova ia ˈna—ua ite maitai to ˈna Atua Poiete i te mau mea atoa o ta ˈna i manaˈo, i parau aore ra i rave. (Salamo 139:1-12; Hebera 4:13) No teie ite hohonu o te Atua i te huru o Davida i vai hau noa ˈi oia, mai te hoê aiû o te vai hau noa i roto i te rima o to ˈna na metua î i te here. Ua poihere Davida i teie taairaa piri e o Iehova e ua haa maite ia vai noa te reira ma te feruri hohonu i ta ˈNa mau ohipa e ma te pure ia ˈNa. Te mea mau, e pure apeehia e te upaupa e rave rahi salamo a Davida—e te Salamo 139 atoa ïa. E nehenehe te feruri-maite-raa e te pure atoa e tauturu ia tatou ia haafatata ˈtu ia Iehova.

17. (a) No te aha Davida i hinaaro ai ia hiˈopoa Iehova i to ˈna aau? (b) E nafea te huru faaohiparaa i to tatou tiamâraa e maiti e ohipa ˈi i nia i to tatou oraraa?

17 Hamanihia ma to te Atua ra huru, ua horoahia mai te tiamâraa e maiti. E nehenehe tatou e faaoti i te rave i te mea maitai aore i te ino. No tera tiamâraa e hopoia pae morare ïa ta tatou. Aita o Davida i hinaaro ia amuihia o ˈna e te feia iino. (Salamo 139:19-22) Ua hinaaro oia e ape i te rave i te mau hapa mauiui mau. No reira, ma te feruriruri i te ite otia ore o Iehova, ua ani haehaa Davida i te Atua ia hiˈopoa i to ˈna hohonuraa e ia aratai ia ˈna i nia i te eˈa o te ora. E tano te mau ture aveia morare tia a te Atua i te mau taata atoa; no reira e titau-atoa-hia ˈi ia maiti maitai tatou. Te aˈo nei Iehova ia tatou paatoa ia auraro ia ˈna. Ia na reira tatou e auhia ˈi tatou e te Atua e e rave rahi maitai te noaa mai. (Ioane 12:50; Timoteo 1, 4:8) Ia haere tatou e o Iehova i tera mahana i tera mahana e tauturu te reira ia tatou ia faahotu i te hau i roto ia tatou , noa ˈtu te mau fifi ati mau.—Philipi 4:6, 7.

E pee anaˈe i to tatou Atua Poiete faahiahia!

18. Eaha ta Davida i faaoti i to ˈna feruriruriraa i te mau mea poietehia?

18 Ei taurearea, ua pinepine Davida i te tiai i te mau nǎnǎ i rapae au. Ua piˈo te mau mamoe i te afii i raro no te amu i te aihere, ua nânâ râ oia i to ˈna mata i nia i te raˈi. I te poiri o te po, ua feruriruri Davida i te rahi o te ao nui e i to ˈna auraa taatoa. “Te parau hua nei te mau raˈi i te hanahana o te Atua! e te faaite nei te reva i te ohipa a tana rima!” ta Davida i papai. “Te haapii nei te tahi ao i te tahi i te parau, e te faaite nei te tahi rui i te tahi i te ite.” (Salamo 19:1, 2) Ua taa ia Davida e ua titauhia ia imi e ia pee o ˈna i Tei hamani i te mau mea atoa ma te maere mau. Ia na reira atoa ïa tatou e tia ˈi.

19. Eaha te mau haapiiraa ta te feia apî e te feia paari e nehenehe e huti mai i te mea e ua ‘taa ê to ratou hamaniraahia’?

19 Ua riro Davida ei hiˈoraa no te aˈo ta ta ˈna tamaiti o Solomona i pûpû atu i te feia apî: “E tena na, e haamanaˈo i tei Hamani ia oe i to apîraa ra . . . O te Atua te mǎtaˈu atu, e haapao hoi i ta ˈna parau; o ta te taata atoa ïa [hopoia] e ati noa ˈˈe.” (Koheleta 12:1, 13; MN) Ei taurearea ua haroaroa aˈena Davida e ‘ua taa ê to ˈna hamaniraahia.’ Ma te ora ia au i teie ite ua noaa ia ˈna te mau maitai rahi i te roaraa o to ˈna oraraa. Mai te peu e e arue e e tavini tatou, te feia apî e te feia paari, i to tatou Atua Poiete Rahi, e oraraa oaoa ïa to tatou i teie nei e a muri aˈe. No te feia o te haafatata noa ia Iehova e o te ora ia au i to ˈna mau eˈa tia, te fafau nei te Bibilia: “E hotu â ïa e tae noa ˈtu i te paariraa ra; e î i te tapau, e te vai ota noa ra [aore ra poria e te oraora maitai]: ei faaiteraa ˈtu e parau-tia ta Iehova.” (Salamo 92:14, 15) E e noaa ia tatou te tiaturiraa e fanaˈo i te mau ohipa faahiahia a to tatou Atua Poiete e a muri noa ˈtu.

[Nota i raro i te api]

^ A hiˈo i te Réveillez-vous! o te 22 no Tiunu 2004, neneihia e te mau Ite no Iehova.

^ A hiˈo atoa “Les reins: des filtres essentiels à la vie,” i roto i te Réveillez-vous! o te 8 no Atete 1997.

^ Teie paha te auraa o te mau parau a Davida i roto i te Salamo 139:18b e mai te peu e e taio oia i to Iehova mau manaˈo i te taatoaraa o te mahana e a varea ˈi oia i te taoto i te po, ia ara mai oia i te poipoi, e mea rahi â ta ˈna e taio e tia ˈi.

E nehenehe anei outou e faataa?

• E nafea te tupuraa o te hoê tamarii oti ore e faaite ai e ua ‘taa ê to tatou hamaniraahia’?

• No te aha tatou e feruri maite ai i to Iehova mau manaˈo?

• E nafea e tuatihia ˈi te faaroo e to tatou taairaa e o Iehova?

[Uiraa haapiiraa]

[Hohoˈa i te api 9]

Te pee nei te tupuraa o te hoê aiû i roto i te vairaa tamarii i te hoê ravea i haamau-aˈena-hia

ADN

[Faaiteraa i te tumu]

Feto i roto i te opu: Lennart Nilsson

[Hohoˈa i te api 10]

Mai te mau tamarii o te tiaturi i te hoê metua î i te here, te tiaturi nei tatou ia Iehova

[Hohoˈa i te api 12]

Ma te feruriruri i te mau ohipa a Iehova ua hinaaro Davida e arue ia ˈNa