Eaha to roto?

Tapura tumu parau

AAMU

Ua tauturu mau Iehova ia ˈu

Ua tauturu mau Iehova ia ˈu

I muri iti noa ˈˈe i to ˈu faaipoiporaa i ta ˈu vahine here ra o Evelyn, ua tae mâua i Hornepayne na nia i te pereoo auahi. E oire iti teie i te hoê tuhaa moemoe i te pae apatoerau o Ontario, Kanada. Mea toetoe mau i tera poipoi a haere mai ai te hoê taeae e tii mai ia mâua. I muri aˈe i te tamaa-maitai-raa e o ˈna, ta ˈna vahine e ta raua tamaiti, ua haere matou e poro i tera i tera fare na roto i te hiona. I tera taperaa mahana i 1957, ua horoa vau i ta ˈu oreroraa parau matamua ei tiaau haaati. E pae noa râ matou i te putuputuraa. Aita ˈtu taata tei haere mai.

MEA iti mau te taata i ta ˈu oreroraa parau. Aita râ te reira i haapeapea ia ˈu. Mea mamahu roa hoi vau. I to ˈu apîraa, i haere na vau e taponi ia haere mai te taata i to matou fare noa ˈtu e ua matau vau ia ratou.

E maere paha ïa oe i te ite e i roto i te rahiraa o ta ˈu mau hopoia i roto i te faanahonahoraa a Iehova, i titauhia na ia aparau vau e te taata e rave rahi, te hoa e te taata matau-ore-hia atoa. E nafea te hoê taata mamahu tei ore i tiaturi roa ia ˈna e na reira ˈi? Eiaha maoti to ˈu iho puai. Ua tauturu noa mai Iehova ia ˈu ia rave i tei anihia mai. Ua tapea iho â o ˈna i ta ˈna parau: “E faaetaeta vau ia oe, e tauturu vau ia oe: oia ïa, e mau vau ia oe i tau rima atau parau-tia.” (Isa. 41:10) E pinepine no ǒ mai tera tauturu i te tahi atu mau Kerisetiano. E faaite atu vau ia oe o vai vetahi o ratou ma te haamata mai to ˈu tamarii-rii-raa.

UA FAAOHIPA I TE BIBILIA E TE HOÊ BUKA ITI EREERE

I to matou fare faaapu i te pae apatoa tooa o te râ o Ontario

I faaea na matou i te pae apatoa tooa o te râ o Ontario. E i te hoê mahana nehenehe mau i 1940, ua haere mai Elsie Huntingford i te fare. Na mama i haere e tatara i te opani, mea mamahu roa hoi o papa mai ia ˈu. Ua parahi noa râ mâua papa i roto i te fare no te faaroo ia raua. Ua manaˈo papa e te hoo ra te tuahine Huntingford i te tahi ohipa e aita o ˈna i hinaaro ia rave mai mama. Haere ihora o ˈna i te uputa no te parau e aita matou i anaanatae. Ui atura te tuahine Huntingford: “Aita anei outou e anaanatae ra i te haapii i te Bibilia?” Parau aˈera papa: “Oia! Ua anaanatae matou i te reira.”

Ua ineine to ˈu na metua i te farii i te parau mau a haere mai ai te tuahine Huntingford i ǒ matou. Mea itoito mau raua i na mua ˈˈe i roto i te ekalesia tahoê no Kanada. Ua faaoti râ raua e faarue i tera haapaoraa. No te aha? Ua tuu te hoê orometua i te hoê tapura o te feia tei horoa ˈtu i te moni i te ekalesia i te vahi e ite-maitai-hia ˈi te reira. Tei raro roa te iˈoa o to ˈu na metua. Ua ite ïa te taata atoa e aita raua i horoa rahi i te moni. Noa ˈtu e mea riirii raua, ua faaite te mau matahiapo o te ekalesia e e mea tia ia horoa ˈtu â raua i te moni. Ua faˈi atoa te hoê orometua e e ere o ˈna i ta ˈna ohipa ia haapii atu oia i ta ˈna e tiaturi mau ra. Ua faarue ïa matou i tera haapaoraa. Tera râ, ua hinaaro noâ matou e haamori i te Atua e e haapii mai no nia ia ˈna.

I tera taime, ua opanihia te ohipa a te mau Ite no Iehova i Kanada. E mea tia ïa ia haapao maitai a poro ai. I te omuaraa, ua faaohipa noa te tuahine Huntingford i te Bibilia e i te tahi mau tapaopaoraa i roto i te hoê buka iti ereere no te haapii mai. I muri aˈe, a taa ˈi ia ˈna e eita matou e faaite i ta ˈna e rave ra, ua horoa mai o ˈna i te tahi atu â mau papai Bibilia. I muri iho i te haapiiraa taitahi, i tahuna maitai na matou i te mau papai. *

Ua farii to ˈu na metua i te parau mau e ua bapetizohia i 1948

Ua poro te tuahine Huntingford ma te itoito rahi noa ˈtu te patoiraa e te tahi atu mau fifi. Ua putapû roa vau i to ˈna itoito rahi e ua faaoti aˈera vau i te tavini ia Iehova. Ua bapetizohia to ˈu na metua i 1948. E i te matahiti i muri iho, 17 matahiti ïa to ˈu, ua bapetizohia vau i roto i te hoê farii pape rahi faaohipahia no te animara. I muri iho, ua faaoti papu vau e riro ei pionie.

UA TAUTURU MAI IEHOVA IA FAAITOITO

Ua maere vau i te aniraahia mai ia haere i te Betela i 1952

Ua feaa vau i te rave oioi i te taviniraa pionie. No ˈu, e mea tia ia noaa mai na mua maa moni. Ua rave ïa vau e piti ohipa, hoê i te hoê fare moni e te tahi atu i te hoê piha ohipa. Mea apî râ vau e te aravihi ore e aita te moni i putu. Ua parau mai te taeae Ted Sargent ia faaitoito e ia tiaturi ia Iehova. (Par. 1, 28:10) Ua tauturu mau teie mau parau faaitoito ia ˈu ia haamata i te taviniraa pionie i 1951. E 40 tara Marite noa ta ˈu (fatata e 4 000 F CFP), te hoê pereoo tataahi tahito e te hoê pute apî. Ua haapao noa râ Iehova ia fanaˈo vau i ta ˈu i hinaaro mau. Ua mauruuru roa vau ia Ted i te faaitoitoraa mai ia riro ei pionie. Mea rahi te haamaitairaa ta ˈu i ite maoti tera faaotiraa.

I te hoê taperaa mahana i Atete 1952, ua taniuniu mai te Betela i Toronto (Kanada) no te ani mai ia haere e ohipa i ǒ i Tetepa. Noa ˈtu e mea mamahu vau e aita vau i haere aˈenei i te Betela, ua oaoa mau vau i te ohipa i ǒ no te mau mea faahiahia e rave rahi ta ˈu i faaroo no nia i te Betela. Ua au oioi vau i to ˈu oraraa i ǒ.

“A FAAITE I TE MAU TAEAE E TE HAAPAO NEI OE IA RATOU”

E piti matahiti i muri aˈe i to ˈu taeraa ˈtu i te Betela, ua riro mai au ei tavini o te amuiraa (tiaau o te tino matahiapo i teie nei) o te hoê amuiraa i Toronto. Ua mono vau ia Bill Yacos, te hoê taeae paari aˈe e aravihi aˈe. E 23 matahiti noa to ˈu e no ˈu, e tamaroa ite ore noa vau tei paari i roto i te faaapu. Ma te mǎrû râ e te haehaa, ua faaite mai te taeae Yacos eaha te rave. E ua tauturu mau Iehova ia ˈu.

E tane pautuutu maitai te taeae Yacos o te ataata noa. Mea haapao roa o ˈna i te taata. Ua here o ˈna i te mau taeae e ua here atoa ratou ia ˈna. E haere tamau te taeae Yacos e farerei ia ratou i te fare eiaha noa a fifihia ˈi ratou. Ua faaitoito mai o ˈna ia ˈu ia na reira atoa e ia ohipa e o ratou i roto i te taviniraa. Ua parau mai o ˈna: “Ken, a faaite i te mau taeae e te haapao nei oe ia ratou.”

MEA TAIVA ORE TA ˈU VAHINE IA IEHOVA E IA ˈU

Ua tauturu taa ê Iehova ia ˈu mai Tenuare 1957. I tera avaˈe, ua faaipoipo vau ia Evelyn o tei apiti i te 14raa o te piha no te Haapiiraa no Gileada. Hou to mâua faaipoiporaa, i tavini na oia i roto i te tuhaa fenua reo Farani no Québec. E mana rahi to te ekalesia Katolika Roma i roto i tera tuhaa fenua. Mea fifi ïa no Evelyn ia poro i ǒ. Mea taiva ore râ oia ia Iehova e ua tamau noa oia i te poro.

Ua faaipoipo mâua Evelyn i 1957

Ua turu atoa mai Evelyn ia ˈu ma te taiva ore. (Eph. 5:31) Noa ˈtu e i te tahi taime, e ere i te mea ohie. Ei hiˈoraa, hoê noa mahana i muri aˈe i to mâua faaipoiporaa, ua ani mai te amaa no Kanada ia haere i ǒ no te hoê hebedoma putuputuraa. Ua opua râ mâua e reva i Floride (Marite) i muri aˈe i to mâua faaipoiporaa. No to mâua râ hinaaro e rave i te mau mea atoa ta Iehova e ani mai, ua taui mâua i ta mâua i opua. I tera hebedoma, ua poro Evelyn i roto i te tuhaa fenua i pihai iho i te Betela. Noa ˈtu e mea taa ê te reira i te tuhaa fenua i Québec, ua rave o ˈna i tei maraa ia ˈna.

I te hopea o te hebedoma, ua tupu te tahi ohipa manaˈo-ore-hia: ua tonohia vau ei tiaau haaati i te pae apatoerau o Ontario. E tane faaipoipo apî au, e 25 matahiti noa e te aravihi ore mau. Ua tiaturi râ mâua e e tauturu mai Iehova. I te hoê po toetoe mau i te tau toetoe i Kanada, ua rave mâua i te hoê pereoo auahi. Mea rahi te tiaau ratere aravihi tei rave i te hoê â pereoo auahi no te hoˈi i te vahi i reira ratou i te tonoraahia. Ua faaitoito rahi mai ratou! Aita te hoê taeae i hinaaro ia parahi mâua i te po taatoa i nia i te parahiraa au ore. Ua mârô mai ïa oia ia haere i te vahi tei reira oia, e roi hoi to ǒ. I to muri iho poipoi, 15 noa ïa mahana i muri aˈe i to mâua faaipoiporaa, tei Hornepayne mâua no te hiˈo i te pǔpǔ iti no ǒ mai ta ˈu i faahiti i te omuaraa. I reira ïa mâua i te tonoraahia na mua.

Tau matahiti i muri aˈe, ua taui faahou to mâua oraraa. I te hopea o te matahiti 1960, a tavini ai ei tiaau mataeinaa, ua titau-manihini-hia vau i te 36raa o te piha no te Haapiiraa no Gileada o te haamata i Fepuare 1961. Ua oaoa mau vau i te fanaˈoraa taa ê e haapii i te Bibilia ahuru avaˈe i te maoro. Ua oto atoa râ vau e aita Evelyn, mai e rave rahi vahine faaipoipo, i titau-manihini-hia. E mea tia ia papai o ˈna i te hoê rata o te faaite e ua ineine o ˈna i te faaea i Kanada a haere ai au i Brooklyn, New York. Noa ˈtu e ua taˈi o ˈna i te manaˈo e ora atea ia ˈu no te hoê tau roa, ua tu to mâua manaˈo: e mea tia ia haere au i Gileada. Ua oaoa Evelyn ia fanaˈo vau i tera faaineineraa faufaa mau.

Ua tavini Evelyn i te Betela i Kanada a haere ai au i Brooklyn. Tei roto o ˈna i te hoê â piha e o Margaret Lovell, te hoê tuahine faatavaihia. Auê ïa fanaˈoraa taa ê e! Ua mihi mau mâua Evelyn te tahi i te tahi. Ua tauturu mai râ Iehova ia rave maite i ta mâua ohipa. Ua ineine Evelyn i te rave i te mau haapaeraa no Iehova e ua putapû mau vau i te reira.

A toru avaˈe noa vau i Gileada a haere mai ai te taeae Nathan Knorr, o tei aratai na i te ohipa pororaa na te ao, e te hoê titau-manihini-raa faahiahia mau: e hoˈi i Kanada no te riro ei taeae haapii i te Haapiiraa no te mau taeae faatoroahia. Ua faaite mai o ˈna e peneiaˈe eita vau e titau-manihini-faahou-hia i te Haapiiraa no Gileada i muri aˈe i tera haapiiraa i Kanada. Ua faataa atoa mai te taeae Knorr e e ere teie i te hoê faaheporaa. E nehenehe ta ˈu e maiti e faaoti roa i te Haapiiraa no Gileada a tonohia ˈtu ai paha ei mitionare i te tahi atu fenua. Ua parau atoa mai o ˈna e e nehenehe ta ˈu e tauaparau e ta ˈu vahine a rave atu ai i te hoê faaotiraa.

Aita e faufaa ia ani ia Evelyn, ua ite aˈena hoi au i to ˈna manaˈo. No mâua, e mea tia ia haere i te mau vahi atoa i reira te faanahonahoraa a Iehova e tono ai ia mâua noa ˈtu e e ere te reira i ta mâua i hinaaro. Oioi ïa vau i te parau atu ia taeae Knorr: “Noa ˈtu eaha ta te faanahonahoraa a Iehova e hinaaro ia rave mâua, e oaoa mâua i te rave.”

I Eperera 1961, ua hoˈi au i Kanada no te haapii i te Haapiiraa no te mau taeae faatoroahia. I muri aˈe, ua anihia mai ia mâua Evelyn ia ohipa i te Betela i Kanada. Ua maere roa mâua i te titau-manihini-raahia vau i te 40raa o te piha no te Haapiiraa no Gileada o te haamata i 1965. E mea tia â ia papai Evelyn i te hoê rata o te faaite e ua ineine o ˈna i te faaea i Kanada a haere ai au i te haapiiraa. Tau hebedoma râ i muri aˈe, ua titau-manihini-atoa-hia Evelyn i Gileada. Auê mâua i te oaoa e!

I to mâua taeraa ˈtu i te Haapiiraa no Gileada, ua parau mai te taeae Knorr e e tonohia mâua i Afirika mai te mau piahi atoa i roto i te mau piha reo Farani. Ua maere roa mâua a tonohia ˈi mâua i Kanada. E 34 matahiti noa to ˈu e ua faatoroahia vau ei tiaau amaa. I to ˈu parauraa ˈtu i te taeae Knorr e mea apî mau vau, ua faaitoito mai oia. Mai te haamataraa iho â, ua tutava vau i te paraparau i te mau taeae aravihi aˈe hou a rave ai i te mau faaotiraa faufaa.

TE BETELA, E VAHI NO TE HAAPII MAI E NO TE HAAPII ATU

A tavini ai ia Iehova i te Betela, ua haapii mai au i te hiˈoraa o vetahi ê. Mea faahiahia mau! Mea faatura e mea au roa na ˈu i te tahi atu mau melo o te Tomite amaa. Mea rahi atoa ta ˈu i haapii mai i na hanere taeae e tuahine, apî e paari, ta ˈu i farerei i te amaa e i roto i te mau amuiraa i reira mâua i te taviniraa.

A faatere ai i te haamoriraa poipoi no te utuafare o te Betela i Kanada

I te Betela, ua tia ia ˈu ia haapii e ia tauturu ia vetahi ê ia haapuai i to ratou faaroo ia Iehova. Ua parau te aposetolo Paulo ia Timoteo ‘ia mau maite i ta ˈna i haapii.’ Ua na ô atoa o ˈna: “Te mau parau ta oe i faaroo ia ˈu nei, i te aro o to mau ite atoa e rave rahi ra, o ta oe ïa e tuu atu i te feia parau mau, o te au ia haapii atu ia vetahi ê.” (Tim. 2, 2:2; 3:14) A 57 matahiti vau i te Betela i teie nei. Ua ani mai vetahi eaha ta ˈu i haapii mai. Mea ohie roa ta ˈu pahonoraa: “E rave noa i ta te faanahonahoraa a Iehova e hinaaro ia rave oe ma te tiaturi e e tauturu Iehova ia oe.”

Te haamanaˈo maitai noa ra vau i to ˈu taeraa ˈtu i te Betela. E tane apî aravihi ore au e te mamahu. I te roaraa o tera mau matahiti, ua tauturu mai Iehova ia ˈu. Ua faaohipa pinepine ïa oia i te mau taeae e tuahine î i te here i te taime a hinaaro rahi ai au i te tauturu. E au ra e te parau maira Iehova ia ˈu: “Eiaha e mǎtaˈu; o vau hoi to oe tauturu.”—Isa. 41:13.

^ I 1945, ua faatia faahou te faatereraa no Kanada i te mau Ite no Iehova ia poro.