Eaha to roto?

Tapura tumu parau

AAMU

Tuhaa faufaa o to ˈu oraraa i roto i te taviniraa

Tuhaa faufaa o to ˈu oraraa i roto i te taviniraa

Teie tei tupu i te hoê mahana i 1947, i Santa Ana, i Salvador: A faaterehia ˈi te Haapiiraa o Te Pare Tiairaa, ua taora te mau tamaroa i te ofai rarahi i roto i te fare mitionare na roto atu i te opani tei vai matara noa. O te mau perepitero Katolika to muri i teie ohipa ino. Aita i maoro, ua tae mai ratou i te fare mitionare e te hoê nahoa tei riri. E lamepa auahi ta vetahi i to ratou rima e e idolo ta te tahi atu. E piti hora i te maoro, ua taora ratou i te ofai i nia i te fare mitionare e ua tuô, “Ia ora maoro te Paretenia!” e “Ia pohe Iehova!” Ua hinaaro ratou e faariaria i te mau mitionare ia faarue ratou i tera fenua. Ua ite au no te mea o vau hoê o tera mau mitionare i tera putuputuraa a 67 matahiti i teie nei. *

E PITI matahiti hou teie tupuraa, ua faaoti mâua Evelyn Trabert i te Haapiiraa Bibilia no Gileada a te Watchtower tei ravehia i taua tau ra i pihai iho ia Ithaca, New York. Tei roto mâua i te maharaa o te piha e ua tonohia mâua ei mitionare i Salvador. Ua tavini vau i ǒ fatata e 29 matahiti. Hou a faatia ˈi i to ˈu oraraa ei mitionare, e hinaaro vau e faataa ˈtu no te aha vau i maiti ai e apiti i tera ohipa.

NAFEA TO ˈU UTUAFARE I TE HAAPIIRAA MAI I TE PARAU MAU?

Ua fanauhia vau i 1923 i Spokane, i Washington (Marite). E pǐpǐ a Luther to ˈu na metua, o John e Eva Olson. Aita râ raua i farii i te haapiiraa o te po auahi. Mea fifi hoi no raua ia tiaturi e e haamauiui te hoê Atua î i te here i te taata. (Ioa. 1, 4:8) I ohipa na to ˈu papa i te hoê vahi euraa faraoa. E i te hoê po, ua faataa ˈtu te hoê hoa ohipa ia ˈna maoti te Bibilia e eita te Atua e haamauiui i te taata i roto i te po auahi. Aita i maoro, haamata aˈera raua i te haapii e te mau Ite no Iehova. Ua ite mai raua i ta te Bibilia e haapii mau ra no nia i te ora i muri aˈe i te pohe.

Noa ˈtu e e iva matahiti noa to ˈu i tera taime, te haamanaˈo noâ ra vau i te oaoa rahi o to ˈu na metua i ta raua i haapii mai. Ua oaoa roa raua i te ite e o Iehova te iˈoa o te Atua e aita e Toru tahi. (Ioa. 8:32) Ua faaite atoa mai to ˈu na metua i ta raua i haapii e ua apo vau i teie pue parau mau mai te hoê rimu. Aita roa ˈtu vau i manaˈo aˈenei e mea fiu ia taio i te Bibilia. Ua oaoa râ vau i te hiˈopoa i te reira. Noa ˈtu to ˈu mamahu, ua apee au i to ˈu na metua i roto i te pororaa. Ua bapetizohia raua i 1934 e o vau i 1939 i te 16raa o to ˈu matahiti.

E o papa raua mama i te tairururaa i 1941 i Saint Louis, i Missouri

I te tau veavea i 1940, ua hoo atu to ˈu na metua i to raua fare e ua haere i Cœur d’Alène, Idaho. I reira matou i te haamataraa i te taviniraa pionie. I ora na matou i roto i te hoê fare tahua tarahuhia i nia ˈˈe i te hoê vahi tataîraa pereoo. I faaohipa-atoa-hia na to matou fare no te mau putuputuraa. Mea iti roa te amuiraa tei fanaˈo i te Piha a te Basileia i tera tau. I putuputu na te rahiraa i roto i te mau piha tarahuhia aore ra i te fare o te mau taeae e tuahine.

I 1941, ua haere matou e toru i te hoê tairururaa i Saint Louis, Missouri. Ua parauhia te mahana hopea o tera tairururaa, “Te mahana no te mau tamarii.” I tera mahana, ua anihia i te feia apî mai te 5 i te 18 matahiti ia parahi i pihai iho i te tahua. A fatata ˈi te hopea o te hoê oreroraa parau, ua paraparau tia ˈtu te taeae Joseph Rutherford ia matou te feia apî. Ua ani mai o ˈna ia matou ia tia mai mai te peu e farii matou i te “faaroo i te Atua e i ta ˈna Arii.” Ua tia matou paatoa. Parau aˈera te taeae Rutherford: “A hiˈo na, teie hau atu 15 000 ite apî i te Basileia!” I tera taime, ua faaoti au e riro ei pionie no te roaraa o to ˈu oraraa.

UA TONOHIA TO MATOU UTUAFARE

Tau avaˈe i muri aˈe i tera tairururaa, ua anihia i to ˈu utuafare ia haere i te oire no Oxnard i te pae apatoa o Kalifonia no te haamau i te hoê amuiraa. I ora na matou i roto i te hoê fare tavere nainai e te hoê noa roi. I te mau po atoa, e tuuhia ïa ta ˈu roi i nia i ta matou airaa maa. Auê ïa tauiraa ia faaauhia i te tau a fanaˈo ai au i ta ˈu iho piha no te taoto!

I te 7 no Titema 1941, ua tupita te mau Tapone ia Pearl Harbor i Vaihi. I te mahana i muri iho, ua apiti te Hau Amui no Marite i te Piti o te tamaˈi rahi. Ua tapae matou i Kalifonia i muri iti noa ˈˈe. I te mea e tei pihai iho noa te mau pahi hopu Tapone, ua faaue te faatereraa i te feia atoa i te pae miti ia tupohe i ta ratou mori i te po. No te poiri, mea fifi ïa no te mau pahi hopu ia tupita i te vahi ta ratou i hinaaro.

Tau avaˈe i muri iho, i Tetepa 1942, ua haere matou i te Tairururaa Kerisetiano a te ao apî i Cleveland i Ohio. Te haamanaˈo maitai ra vau i te oreroraa parau a te taeae Nathan Knorr, “Te hau—E vai maoro anei?” Ua faataa mai o ˈna i te parau tohu i roto i te Apokalupo pene 17 no nia i te “puaa” o te “vai na, e aita nei; e ua fatata i te aˈe aˈe i nia mai raro mai i te abuso.” (Apo. 17:8, 11) Ua faataa te taeae Knorr e “taua puaa” ra, o te Totaiete o te mau Nunaa ïa o tei faaea i te ohipa i te tau tamaˈi. Faaite aˈera o ˈna e e fa faahou mai te hoê faanahonahoraa i te ao nei no te hau a itehia ˈtu ai te hoê tau hau rahi aˈe. Tera iho â tei tupu. I 1945 ua hope te Piti o te tamaˈi rahi e i muri iho ua mono te mau Nunaa Amui i te Totaiete o te mau Nunaa. Mai reira mai, ua haamata te mau Ite no Iehova i te poro i te parau apî oaoa i te tuhaa fenua rahi roa na te ao. Auê ïa maraaraa rahi mau tei itehia mai reira mai!

Ta ˈu parau tuite no Gileada

Ua tauturu mai tera parau tohu ia taa e mea rahi â te ohipa. No reira, a faaitehia ˈi e e haamata te Haapiiraa no Gileada i te matahiti i muri iho, ua hinaaro vau e apiti atu e e riro ei mitionare. I tera area taime, i 1943, ua tonohia vau ei pionie i Porland, i Oregon. I tera tau, i faaohipa na matou i te matini faataˈi pehe a farerei ai i te taata i to ratou fare ia faaroo ratou i te mau oreroraa parau. Ia oti, e pûpû atu matou i te mau papai Bibilia no nia i te Basileia o te Atua. I te roaraa o tera matahiti, ua manaˈonaˈo noa vau i te taviniraa mitionare.

I 1944, ua titau-manihini-hia mâua to ˈu hoa here ra o Evelyn Trabert i te Haapiiraa no Gileada. Auê au i te oaoa e ua fariihia mâua! E pae avaˈe, ua faaite mai to matou mau taeae haapii ma te au mau e nafea ia haapii i te Bibilia. Ua maere roa mâua i to ratou haehaa. Ei hiˈoraa, i te tahi taime, e ohipa to matou mau orometua haapii ei tuati e na ratou e horoa mai i ta matou maa. Ua faaoti mâua i te Haapiiraa no Gileada i te 22 no Tenuare 1945.

TA ˈU TAVINIRAA EI MITIONARE

I Tiunu 1946, ua tapae vau, Evelyn e o Leo raua Esther Mahan i Santa Ana i Salvador. “Ua teatea” te aua i ǒ no te “auhune.” (Ioa. 4:35) Tau avaˈe i muri iho, ua fanaˈo matou i ta matou tairururaa haaati matamua i Santa Ana. Ua titau manihini matou i te taata e ua fatata e 500 tei tae mai. Auê matou i te oaoa! Ua hae roa râ te pǔpǔ ekalesiatiko i ta matou pororaa. No reira ratou i faanaho ai, hoê hebedoma i muri iho, i te tupuraa faahitihia i te omuaraa. Ua tamata ratou i te faariaria mai ia faarue matou i tera vahi. Aita râ, ua faaoti papu atu â matou e faaea i ǒ e e tauturu i te taata. Ua faaara ˈtu te pǔpǔ ekalesiatiko ia ratou eiaha e taio i te Bibilia. Mea iti roa tei navai i te moni no te hoo mai hoê. Mea rahi râ tei hinaaro e haapii i te parau mau. Ua oaoa ratou i te ite e te haapii ra matou i te reo Paniora ia nehenehe matou e haapii atu ia ratou o vai o Iehova e i ta ˈna parau fafau e faariro i te fenua ei paradaiso.

I roto i ta ˈu piha no Gileada, o matou e pae tei tonohia i Salvador. Mai te pae aui atu: Evelyn Trabert, Millie Brashier, Esther Mahan, vau e Leo Mahan

O Rosa Ascencio hoê o ta ˈu mau piahi Bibilia matamua. I ora na o ˈna e te hoê taata e aita raua i faaipoipo. I muri aˈe râ i to ˈna haamataraa i te haapii i te Bibilia, ua faataa ê mai o ˈna ia ˈna. Haapii atoa ˈtura tera tane i te Bibilia. Ua faaipoipohia raua, ua bapetizohia e ua riro mai ei Ite no Iehova itoito rahi. O Rosa te pionie tamau matamua no Santa Ana. *

E fare toa nainai ta Rosa. I te mau taime atoa e haere ai o ˈna e poro, e opani o ˈna i ta ˈna fare toa ma te tiaturi e e haapao Iehova i to ˈna mau hinaaro. Ua navai noa iho â ta ˈna mau hoani. Ua ite o ˈna e te aupuru ra Iehova ia ˈna mai tei fafauhia i roto i te Mataio 6:33. Ua vai taiva ore Rosa ia Iehova e tae roa ˈtu i to ˈna poheraa.

E ono mitionare matou tei tarahu i te hoê fare o te hoê taata tapihoo matau-maitai-hia. I te hoê mahana, ua haere te hoê perepitero i tera taata ra e ua faaara ia ˈna e ia tamau noa o ˈna i te tarahu mai i te fare ia matou, e tiavaruhia raua ta ˈna vahine i ta raua haapaoraa. Aita tera taata i mǎtaˈu e ua parau atu e e ere i te fifi no ˈna mai te peu e e tiavaruhia o ˈna. Ua au ore aˈena o ˈna i te tahi mau mea ta te pǔpǔ ekalesiatiko i rave. Ua haapapu mai o ˈna e e nehenehe ta matou e faaea i roto i te fare no te maororaa ta matou i hinaaro.

UA RIRO MAI TE HOÊ TAATA FAATURAHIA EI ITE NO IEHOVA

Amaa patuhia i 1955

I te oire pu, San Salvador, ua haapii te tahi atu mitionare i te Bibilia i te vahine a te hoê taata îite o Baltasar Perla te iˈoa. Aita teie taata i tiaturi faahou i te Atua, ua ite hoi o ˈna e mea haavarevare te tia faaroo e rave rahi. E taata mǎrû mau râ o ˈna. Noa ˈtu e aita o ˈna i riro mai atura ei Ite no Iehova, ua faaite o ˈna e e nehenehe ta ˈna e hamani i te hohoˈa fare o te Betela i Salvador e e tauturu i te patu i te reira. E aita o ˈna i faaaufau i te mau Ite no Iehova no ta ˈna ohipa.

A patuhia ˈi te amaa, ua ohipa Baltasar e te Ite no Iehova e rave rahi e ua papu e ua itea ia ˈna te parau mau. Ua bapetizohia o ˈna i te 22 no Tiurai 1955 e ua bapetizohia ta ˈna vahine o Paulina aita i maoro i muri iho. Te tavini nei ta raua na tamarii e piti ia Iehova ma te taiva ore. A 49 matahiti i teie nei ta raua tamaiti, o Baltazar atoa te iˈoa, i te ohipa-noa-raa i te Betela i New York. Te turu ra o ˈna i te ohipa pororaa na te ao nei e te tavini ra i roto i te Tomite amaa no Marite. *

A haamata ˈi matou i te faatupu i te mau tairururaa mataeinaa i San Salvador, ua tauturu mai te taeae Perla ia fanaˈo i te hoê piha tuaro rahi no te putuputu. I te taime matamua i putuputu ai matou i ǒ, mea rahi te parahiraa aita e taata to nia iho. Aita râ i maoro, ua rahi roa mai te taata tei haere mai i te matahiti taitahi e aita i navai faahou te parahiraa i roto i te piha tuaro. I teie mau tairururaa, ua tia ia ˈu ia ite i te feia ta ˈu i haapii atu i te Bibilia. E ua oaoa mau vau a bapetizohia ˈi te mau piahi o ta ˈu mau piahi Bibilia! E au ra e e mootua ratou na ˈu.

Te paraparau ra te taeae Franz i te mau mitionare i te hoê tairururaa

I te hoê tairururaa, ua piri mai te hoê taeae e ua parau mai e te tatarahapa ra o ˈna. Aita vau i taa i ta ˈna i hinaaro e parau e aita vau i ite o vai o ˈna. Ua parau mai tera taeae, “Tei rotopu vau i te mau tamaroa tei taora i te ofai i nia ia outou i Santa Ana.” Ua î to ˈu aau i te oaoa i te ite e te tavini ra o ˈna ia Iehova i teie nei mai ia ˈu. Ua haamanaˈo mai teie aparauraa e o te taviniraa taime taatoa te huru oraraa mauruuru roa ˈˈe.

Ta matou tairururaa haaati matamua i Salvador

UA RAVE AU I TE MAU FAAOTIRAA MAURUURU MAU

E 29 matahiti i te maoro, ua tamau vau i te tavini i Salvador ei mitionare. Ua tavini au i Santa Ana, Sonsonate, Santa Tecla e San Salvador. I tera mau matahiti, ua paari mai to ˈu na metua e ua hinaaro raua i ta ˈu tauturu i te pae hopea. No reira, i muri aˈe i te pure e rave rahi, ua faaoti au i te vaiiho i ta ˈu taviniraa mitionare no te hoˈi i Spokane i 1975.

Ua pohe to ˈu papa i 1979 e ua aupuru vau i to ˈu mama e vau â matahiti. Mea paruparu roa o mama. Mea iti roa ïa te ohipa ta ˈna e nehenehe e rave. E 94 matahiti to ˈna a pohe ai. E taime fifi roa te reira no ˈu. No te ahoaho e te hepohepo, ua rohirohi roa vau. Ua roohia vau i te maˈi iri mauiui mau parauhia zona. Ua ite râ vau i te rima î i te here o Iehova ia tauahi ia ˈu. Ua pahono oia i ta ˈu mau pure e ua tauturu mai ia faaruru i tera taime fifi. Ua tapea Iehova i ta ˈna parau e aupuru ia ˈu i roto i to ˈu ruhiruhiaraa.—Isa. 46:4.

I 1990, ua haere au i Omak i Washington. I reira, ua tia ia ˈu ia poro i roto i te tuhaa fenua reo Paniora e ua oaoa faahou vau. Ua bapetizohia e rave rahi o ta ˈu mau piahi Bibilia. I Novema 2007, ua haere au e ora i roto i te hoê fare tahua i te oire tapiri no Chelan i Washington no te mea eita ta ˈu e nehenehe faahou e haapao i to ˈu fare i Omak. Te haapao maitai nei te amuiraa reo Paniora no ǒ nei ia ˈu e te mauruuru mau nei ia ratou. I te mea e o vau anaˈe te Ite no Iehova paari i ǒ nei, te here nei ratou ia ˈu mai to ratou iho mama ruau.

Ua maiti au eiaha e faaipoipo e eiaha e fanau i te tamarii no te tavini atu â ia Iehova. (Kor. 1, 7:34, 35) No ˈu, eita e nehenehe e fanaˈo i te mau mea atoa i roto i teie oraraa. Ua faaoti ïa vau e haapao noa i te mea faufaa aˈe: E tavini ia Iehova ma to ˈu aau atoa. Ua tauturu vau i te taata e rave rahi ia haapii i te parau mau e ua riro mai ratou mai ta ˈu iho mau tamarii. E i roto i te ao apî, e fanaˈo vau i te taime rahi roa no te rave i te mau mea atoa ta ˈu e hinaaro. Mea au roa na ˈu te irava i roto i te Salamo 145:16 i reira Iehova e fafau ai e e “haamâha [o ˈna] i te hiaai o te mau mea ora atoa nei.”

Te tauturu maira te taviniraa pionie ia vai itoito noa e te horoa maira i te hoê fa i roto i to ˈu oraraa

E 91 matahiti to ˈu i teie nei e te maitai noa ra to ˈu ea. E pionie noâ vau. Te tauturu maira te taviniraa pionie ia vai itoito noa e te horoa maira i te hoê fa i roto i to ˈu oraraa. A tae ai i Salvador no te taime matamua, no haamata noa ˈtura te ohipa pororaa. I teie nei râ, ua hau atu i te 39 000 taata poro i ǒ. Ua ite au e noa ˈtu e te tamata noa ra Satani i te tapea i ta tatou ohipa pororaa, eita iho â e mau ia ˈna. Te haapuai mau râ teie maraaraa i to ˈu faaroo. Ua papu ia ˈu e te turu ra te varua moˈa a Iehova i to ˈNa nunaa.

^ A hiˈo i te Buka matahiti a te mau Ite no Iehova no 1981, api 44-46 (Farani).

^ Buka matahiti no 1981, api 41-42 (Farani).

^ Buka matahiti no 1981, api 65-67, 73-74 (Farani).