Eaha to roto?

Tapura tumu parau

E aamu mau, e ere i te aai

E aamu mau, e ere i te aai

E aamu mau, e ere i te aai

“Ua itea-papu-hia e au te mau parau atoa mai te matamua mai â.”—LUKA 1:3.

NO TE AHA MEA TAA Ê AI TE BIBILIA? E faaite mai te mau aai i te mau aamu maere mau ma te ore e faataa maitai i te mau vahi, te taio mahana e te iˈoa o te feia faufaa o te tuatapaparaa. Area râ i roto i te Bibilia, e itehia ïa e rave rahi parau taa maitai i te pae o te tuatapaparaa e papu ai i te feia taio e “e parau mau” te reira.—Salamo 119:160.

TE HOÊ HIˈORAA: Te faatia ra te Bibilia e ua hopoi tîtî “te arii o Babulonia o Nebukanesa . . . ia Iehoiakina [te arii no Iudea] i Babulonia.” I muri aˈe, “ua matara ihora te arii o Iuda o Iehoiakina, i te arii o Babulonia ia Evile-merodaka, i te matahiti arii ai oia ra.” Hau atu â, “ta ˈna ra [ta Iehoiakina] tufaa maa, e mea tamau ïa i horoahia mai e te arii; e mea haapao-mau-hia no te mau mahana atoa, e hope roa aˈera o ˈna pue mahana i te ao nei.”—Te mau arii 2, 24:11, 15; 25:27-30.

EAHA TA TE MAU AIVANAA IHIPǍPǍ I ITE MAI? Na te mau vahi paparari o Babulonia tahito, ua ite te mau aivanaa ihipǎpǎ i te mau parau a te hau a faatere ai Nebukanesa II. Te faataa ra te reira i te faito maa i horoahia na te mau rave ohipa e te mau tîtî e ora ra i Babulonia. To roto atoa o “Jaˈukînu [Iehoiakina],” te “arii no te fenua Jâhudu (Iuda),” e to ˈna utuafare. Ua ora mau anei te arii tei mono ia Nebukanesa, o Evile-merodaka? Te taiohia ra i nia i te hoê farii itehia i pihaiiho i te oire no Susana: “Aorai a Awil-Mardouk [Evile-merodaka] arii no Babulonia, tamaiti a Nebukanesa arii no Babulonia.”

EAHA TO OE MANAˈO? E itehia anei i roto i te tahi atu mau buka moˈa e rave rahi faataaraa taa maitai e te tano i te pae o te tuatapaparaa? Aore ra i roto i te Bibilia anaˈe?

[Parau iti faaôhia i te api 5]

‘Mea tano e te papu aˈe te mau parau a te Bibilia no nia i te tau e te vahi i itehia ˈi te mau tupuraa i te tahi noa ˈˈe papai tahito.’—BUKA A ROBERT WILSON (A SCIENTIFIC INVESTIGATION OF THE OLD TESTAMENT)

[Hohoˈa i te api 5]

Parau papai Babulonia e faahiti ra i te arii Iehoiakina no Iuda

[Faaiteraa i te fatu o te hohoˈa i te api 5]

© bpk, Berlin/Vorderasiatisches Museum, SMB/Olaf M. Tessmer/Art Resource, NY