Мен 1927 чылда Чикаго чанында хоорайжыгашка төрүттүнген мен (Иллино́йс штады, Каттышкан Штаттар). Авам, ачам беш ажы-төлдүг: Дже́та, Дон, мен, Карл база Джой. Бис шупту Иеговага бүгү күжүвүс-биле бараалгаар күзелдиг болган бис. Джета 1943 чылда Галаад школазының 2-ги клазынга өөренген. Дон, Карл, Джой Бруклинде Вефилге бараалгай берген. Донну ынаар 1944, Карлды 1947, а Джойну 1951 чылда чалаан. Кады төрээннеримниң болгаш ада-иемниң үлегери меңээ дыка улуг салдарны чедирген.

Ачам биле авам Библияны номчуурунга дыка ынак турганнар. Олар Бурганга ынак болгаш, бисти база аңаа ынак кылдыр кижизиткен. Ынчалза-даа ачам Европага Бирги Делегей дайынынга киржип тургаш, церковьтарга бүзүрелин чидирипкен. Ачам дириг чанып кээрге, авам дыка өөрээш: «Карл, ооң мурнунда дег церковьче бараалам» — дээрге, ол: «Сени үдеп кааш, бодум кирбес мен» дээн. «Чүге?» — деп авам айтырарга, ачам: «Дайын үезинде священниктер шериглерин болгаш ок-чепсээн өске чурттардан бодунуң-на чүдүлгезинден улусту өлүрер дээш йөрээп турарын көрген мен. А ол чурттарда священниктер база шак-ла ындыг. Бурган кымның талазында болган?» — деп тайылбырлаан.

Бир катап авам церковь чоруптарга, бажыңывыска Иегованың Херечилери келген. Олар ачамга Ажыдыышкын номун сайгарган «Чырык» деп ийи томнуг өөренир номну сүмелээн. Ачамның сонуургааш, ап алган номнарын авам дораан-на номчуп эгелээн. Соонда солунга «Чырык» деп ном дузазы-биле Библияны өөрениринче чалаан чарлалды көргеш, авам баар деп шиитпирлээн. Ол адреске кээрге, эжик ажыткан угбайга номну көргүскеш, авам: «Мында мону өөренип турар бе?» — деп айтырган. Ол угбай: «Ийе, сарыым, кир-кир» — дээн. Дараазында авам шупту ажы-төлүн эдертип алган. Ынчалдыр неделя санында чыыштарже барып эгелээн бис.

Чыыш эрттирип турган акый бир катап мени Ырлар 143:15-ти номчуурун дилээн. Ында Бурганга бараалгап чоруур шупту улус аас-кежиктиг, а 1 Тимофейге 1:11-де (ЧД) Иегованы —  «аас-кежиктиг Бурган» дээн. А Эфесчилерге 5:1-де Бурганга «дөмей боорун оралдажыңар» деп сүмелээн. Ол үш шүлүктү дыка магадап аянзынган мен. Чаяакчымга бүгү чүүлдү өөрүшкү-биле кылырын база ындыг арга бүрүзүн үнелээриниң чугулазын билип каан мен. Оон эгелээш-ле, ынчаар чурттаарын кызып турар мен.

Эң чоок чыыш бистен 30 хире километр ыракта Чикагога болуп турган. Ындыг-даа болза, чыышче доктаамал барып турган бис. А мен Библияны оон-даа эки билип эгелээн мен. Бир катап Джета чыышка харыылап турда: «Ону билир болгай мен. Мен база харыылап болур мен» — деп боданган мен. Ооң соонда чыышка белеткенип, харыылап эгелээн мен. Чугула чүүл, акы-угбаларымның ышкаш, бүзүрелим быжыгып орган. 1941 чылда сугга суктуруп алган мен.

Ога́йо штадында Кли́влендке 1942 чылда эрткен шуулганны дыка эки сактып алган мен. Программага Каттышкан Штаттарның 50 ажыг хоорайларында акы-угбалар телефон дамчыштыр коштунупкан. Акылар шуулган болган черден ырак эвеске майгыннар тип каарга, аңаа чурттап турган бис. Ийиги Делегей дайыны өөскүп турда, Иегованың Херечилеринче халдаашкыннар көвүдеп эгелээн. Кежээ көөрүмге, акылар машиналарын фаралары турлагдан дашкаар чырыыр кылдыр тургузуп турган. Машина бүрүзүнге бир кижи хондур кадарар деп дугурушканнар. Айыыл тургустунуп кээрге, олар фараларын кыпсыпкаш, сигналдап эгелээрге, халдаан улус көрүп шыдавайн баарга, өске акылар дузалажып четтигиптер ийик. «Иегованың Херечилери шупту чүвени бодап алган болгаш, кезээде белен» — деп боданган мен. Ынчангаш эки удуп хонган мен. Аас-кежик бооп, кандыг-даа багай чүүл болбаан.

Чылдар эрткенде, ол шуулганга авамның кайы хире дүвүрел чок олурганын сактыр мен. Ол бичии-даа коргуп сүрээдевээн. Авам Иеговага болгаш ооң организациязынга долузу-биле идегеп турган. Ооң кайгамчык үлегерин кажан-даа утпас мен.

Ол шуулганның бетинде авам долу эгелекчи апарган. Ынчангаш ол долу бараалгалга илеткелдерни аажок сонуургап дыңнаан. Орук ара чанып бар чыда ол: «Эгелекчи бараалгалым соксадыксавайн тур мен, ынчалза-даа бажыңны арыг-силигге тудары меңээ чугула. Чааскаан четтикпес боор мен» — дээн. Ынчангаш дузалажып шыдаарывысты айтырган. Чөпшээрежиривиске, ол эртенги чем бетинде бир азы ийи өрээлди аштаарын дааскан. Школаже чоруптарывыска, авам бажыңны хынааш, арыг боорга, суртаалдап чоруптар турган. Ооң ажыл-херээ хөй-даа болза, кичээнгей чок черле артпаан бис. Дүште азы кичээлдер соонда кээривиске, ол бисти кезээде бажыңга уткуп алыр. Чамдыкта школа соонда авам-биле суртаалдаар турган бис. Ол чүүл эгелекчи бараалгал чүл дээрзин билип алырынга биске дузалаан.

Мен 16 харлыымда эгелекчилей берген мен. Ынчан ачам Иегованың Херечизи турбаан-даа болза, бараалгалымны сонуургаар чүве. Бир  кежээ канчаар-даа кыскаш, Библия өөрениксээр кижи тыппадым дээш: «Азы сен мээң-биле кады өөренир сен бе?» — деп айтырдым. Ол бодангаш: «Шынап-ла, чүге болбазыл?» — деп харыылаан. Эң бир дугаар Библияны өөреткен кижим ачам болган. Ол меңээ дыка улуг хүндүткел-дир!

«Алыс шын силерни хостап каар» деп ном-биле өөренип турган бис. Чоорту ачамның ачызында Библияны шинчилээр, башкылаар мергежилим бедип турарын билип каан мен. Чижээ, бир кежээ ачам абзац номчааш: «Номда чүнү бижээнин көрүп тур мен. Ынчалза-даа мында шын деп кайыын билир сен?» — деп айтырган. Ындыг айтырыгга белен эвес болгаш: «Ам менде бадыткалдар чок, дараазында кичээлге белеткеп алыр мен» — дээн мен. Сөзүм тудуп, абзацтарны бадыткаан шүлүктерни тып алган мен. Ооң соонда шинчилел кылып өөренип алгаш, кичээл бүрүзүнге оон-даа эки белеткенир апарган мен. Ол арга меңээ-даа, ачамга-даа Бурганга чоокшулаарынга дузалаан. Ачам өөренген билиглерин ажыглап турган, а 1952 чылда сугга суктуруп алган.

17 харлыымда аңгы чурттай берген мен. Джета a миссионер, а Дон — вефилчи. Олар бараалгалынга ынак турганнар. Мен база сорук кирип, Вефил биле Галаадче анкеталарны долдургаш, Иегованың харыызын манап эгелээн мен. Ол чүү деп харыылаан? 1946 чылда мени Вефилче чалаан.

Вефилге бараалгаан чылдарымда аңгы-аңгы даалгалардан хөй чүүлге өөренип алган мен. Аңаа 75 чыл дургузунда типографияга, бухгалтерияга, курлавыр килдизинге ажылдаан мен. Ынчалза-даа эртенги мөгейиишкинни болгаш илеткелдерни чүден артык үнелээр мен.

Оон аңгыда, 1947 чылда Вефилге бараалгап эгелээн дуңмам Карлдан хөй чүүлге өөренип алган мен. Ол кайгамчык башкы база шинчилекчи турган. Бир катап илеткел белеткээр дээш, оон дуза дилээн мен. Хөй чыып алган материалдарымның кайызын ажыглаарын аайын тыппайн тур мен деп Карлга тайылбырлаан мен. Харыызынга: «Джоэл, илеткелиң темазы кандыг?» — деп айтырарга, дораан билип каан мен! Чүгле темага тааржыр материалды арттырып алыр деп чугула кичээлди шиңгээдип алган мен.

Аас-кежиктиг вефилчи болур дизе, суртаалга идепкейлиг киржири чугула. Солун таварылгалар албан болур. Бир кежээ Нью-Йорктуң Бро́нкс кезээнге мээң-биле мындыг таварылга болган. Бир акый-биле «Таңныыл суургазы», «Оттуп келиңер!» деп журналдарны алган угбайга  барган бис. «Библиядан силерни шынап өөртүптер чүүл көргүзүксеп тур бис» — дээн бис. Ол: «Библия дугайында чугаалажып келген болзуңарза, кириңер» — деп харыылаан. Бурганның Чагыргазынга база чаа делегейге хамааржыр каш шүлүк номчааш, тайылбырлап берген бис. Ол ону дыка сонуургаан. Дараазында неделяда кээривиске, ол угбай чааскаан эвес, а эштери-биле манап турган. Соонда ол херээжен кижи ашаа-биле Иегованың Херечилери апарган.

Өглениксеп чораан мен. Ынчалза-даа чүгле 10 чыл эрткенде, өөм ишти болур Мэриге душкан мен. Кады чурттаар тааржыр эшти тып алырынга меңээ чүү дузалаан? Кудавыс соонда чуртталгам кандыг болурун боданып, мөргүп турган мен.

1953 чылда Нью-Йоркка «Янки» стадионга эрткен шуулган соонда, Мэри Аньёл деп аныяк кыс-биле таныжып алган мен. Олар Джета-биле Галаад школазының 2-ги клазынга өөренгеш, кады миссионер бараалгалга турганнар. Мэри Кариб ортулуктарынга бараалгалын база ол чылдарда Библияны өөренген улузунуң дугайында дыка-ла хөөрээн. Хөй чугаалашкан тудум, бараалгалга сорулгаларывыс дөмей деп билип каан бис. Бот-боттарывыска ынакшылывыс күштелип, 1955 чылдың апрельде өгленип алган бис. Мэри дээрге Иеговадан ёзулуг белек деп каш-даа катап көрген мен. Дыка хөй талаларда Мэри меңээ үлегер болган. Ол кандыг-даа даалга алгаш, ону кезээде өөрүшкүлүг күүседир турган. Мэри кызымаккай ажылдап, өске улус дээш сеткилинден сагыш човап чораан. Ооң чуртталгазынга Бурганның Чагыргазының сонуургалдары кезээде бирги черде (Мф. 6:33). Үш чыл эргий кезиир бараалгал соонда, 1958 чылда бистиң өг-бүлевисти Вефилче чалаан.

Мен Мэриден дыка хөйнү өөренип алган мен. Чижээ, өг-бүле чуртталгавыстың эгезинде Библияны 15 хире шүлүктеп кады номчуур деп шиитпирлээн бис. Бирээвис үзүндүнү номчаан соонда, чуртталгавыска чүнү ажыглап болурун сайгарып чугаалажыр бис. Мэри миссионер бараалгалынга база Галаадка өөренген билиглерин үргүлчү үлежир турган. Ол бодалдар меңээ илеткелдер белеткээринге дыка дузалыг болган. Мэриниң ачызында угбаларны канчаар сорук киирерин база оларга чүү херегин эки билир апарган мен (У. ч. 25:11).

Мээң эргим Мэрим 2013 чылда чок апарган. Эжимни чоктап, чаа делегейге ооң-биле ужуражырын манап чор мен. Амдыызында мен Иеговадан улаштыр өөренип, аңаа долузу-биле идегеп турар мен (У. ч. 3:5, 6). Иегова чаа делегейге чонунга чүнү белеткеп каанын бодап кээримге, чүрээм оожургал болгаш өөрүшкү-биле долуп кээр. Өндүр улуг Башкывысты база ооң чаяалгаларының дугайында оон-даа хөйнү билип алыр бис. Иегованың меңээ кылган эгээртинмес ачы-буяны база өөреткен бүгү чүүлү дээш, төнчү чок өөрүп четтирер мен!