Ачам Канаданың Каттышкан церковьтарының тус чериниң ниитилелинге удуртукчулап турган. Ынчангаш улуг-хүн санында даң бажында кыс дуңмам биле мен церковьтуң школазынга өөренгеш, 11 шакта ачам-биле ооң чыыжынче баар турган бис. Дүъш соонда авам-биле кады Хурал залы баар болгаш, ол ийи чүдүлгениң ылгалын дыка эки көрүп турган бис.

Авам алыс шынны чаа-ла билип алгаш, эштери Бо́б, Мэ́рион Ха́тчесоннар-биле үлешкен. Олар база алыс шынны хүлээп алган. 1958 чылда Ха́тчесоннар үш оглу-биле Нью-Йоркка болур «Бурганның күзел-соруу» деп сес хонуктуң делегей чергелиг шуулганынче чоруурда, мени база эдертип алганнар. Ам бодап кээримге, оларга дөрт оолду хайгаарап, көөрү ындыг-ла белен эвес турган. Ынчалза-даа ол шуулган чуртталгамда база бир дыка аянныг сактыышкыннарны арттырган.

Элээди үемде фермага мал-маган азыраарынга дыка ынак чораан мен. Ынчангаш мал эмчизи боор деп шыңгыы боданып алган мен. Авам ооң дугайында хуралдың удуртукчузунга чугаалаан. Ол акый меңээ «сөөлгү хүннерде» чурттап турарывысты чылыг-чымчаа-биле сагындыргаш, каш чыл ишти университетке өөредилге Иегова-биле хамаарылгамга кандыг салдар чедирерин айтырган (2 Тим. 3:1). Түңнелинде дээди эртем албас деп бодап алган мен.

Школа доозупкаш, чүнү канчаарымны боданган мен. Дыштаныр хүннерде суртаалдаар-даа болзумза, аңаа шоолуг ынак эвес база эгелекчи болуксавас турган мен. Ачам биле даайым, Иегованың Херечизи эвес улус, мени Торонтода улуг  кадык камгаладылга компаниязынга ажылдаарынче деткээн. Даайым ында дарга боорга, чөпшээрежипкен мен.

Торонтога хөй ажылдаар дээш, христиан эвес улус аразынга тургаш, чыыштарны үзүп, чамдыкта суртаалдавайн баар апарган мен. Баштай Иегованың Херечизи эвес кырган-ачам-биле чурттап турган мен. Кажан ол чок апаарга, чурттаар оран-сава дилеп эгелээн мен.

1958 чылда кады шуулганче чорааным Хатчесоннар ада-ием ышкаш турган. Олар мени бажыңынга чурттаар кылдыр чалап алгаш, Иегова-биле найыралымны быжыглаарынга дузалаан. 1960 чылда оларның оглу Джон-биле кады сугга суктуруп алган мен. Джон эгелекчилей бээрге, мен оон үлегер ап, база хөй суртаалдаар апарган мен. Бурган-биле найыралымның чедиишкиннерин чыышта акылар эскергеш, мени Бурганга бараалгал школазынга бараалгакчы a кылдыр томуйлап каан.

1966 чылда мен Па́лмер Берг дээр чүткүлдүг эгелекчи кыска өгленип алган мен. Ол Иегованың Херечилери хөй эвес черлерге бараалгаар күзелдиг турган. Кожуун хайгааракчызы биске хөй кичээнгейни үндүрген база бисти Онта́риода Ори́ллия деп черде дуза херек чыышка бараалгаарынче оттурган. Чыгдынып алгаш, ынаар чорупкан бис.

Ориллияга чедип келгеш-ле, Палмерниң чижээн өттүнүп, эгелекчилей берген мен. Ооң чүткүлү мени дыка сорук киирген! Долу бараалгалче бүгү күжүм үндүрүп эгелээн мен. Библейжи шүлүктерни тайылбырлаарынга ынак болгаш, улустуң чүрээнге алыс шынның дээштиин көргеш, аажок өөрүп турган мен. Дыка эки өг-бүле-биле Библияны өөренип турганывысты сактыр-дыр мен. Оларга чуртталгазын өскертип, Иеговага бараалгап эгелээринге дузалажыры меңээ дыка аянныг болган!

Торонтога тургаш, Вефил ажылын харыылап турар А́рнолд Макнама́р деп акый-биле таныжып алган бис. Ол бистен тускай эгелекчи кылдыр бараалгаар күзеливисти айтырарга: «Ийе, кайнаар-даа болза баар бис, чүгле Квебекче эвес!» — деп дораан харыылаан мен. Канаданың англи дылдыг улузунуң багай хөөнүнге алыскан болган мен. Олар француз дылга чугааланыр улустуң социал хөлзээзиннеринге таарзынмайн турган. Ол үеде Квебекке бир политиктиг шимчээшкин англи дылга чугааланыр чурттакчылыг черни Канададан аңгылаар кылдыр негеп турган.

Арнолд мынча дээн: «Салбыр амгы үеде тускай эгелекчилерни чүгле Квебекче чорудуп турар». Ынчан мен дораан чөпшээрежипкен мен. Чүге дизе Палмер аңаа бараалгаксаар деп билген мен. Чуртталгавыста ол эң эки шиитпирлерниң бирээзи деп соонда билип каан мен!

Беш неделя дургузунда француз дыл курстарынга өөренген бис. Ооң соонда база бир өг-бүле-биле, Монреа́льдың соңгу-чөөн чүгүнде, 540 хире километр ыракта, Риму́ски хоорайже көже берген бис. Француз дылывыс шоолуг эвес турган. Бир ужуражылгага чарлалдар номчуп турумда ылаңгыя көстүп келген. Шуулганга «Австриядан хөй аалчылар» кээр дээриниң орнунга, «страус аалчылар» кээр деп чарлаан мен.

Римускиге чүткүлдүг дөрт бот угбалар база Юбердо́ өг-бүле ийи уруу-биле катчып келген. Юбердо шуптувуска улуг эгелекчилер бажыңы хөлезилеп берген. Бис ол бажыңны колонналары, ханалары ак боорга, «Ак бажың» деп алган бис. Аңаа 12—14 кижи чурттап турган. Бис Палмер-биле тускай эгелекчилер болгаш, эртенги үеде, дүъш соонда база кежээ суртаалдаар болгаш, кышкы соок кежээлерде безин, кезээде кады бараалгаар кижи бар боорга, дыка үнелээр турган бис.

Биске ол шынчы эгелекчилер чоок болгаш өг-бүлевис дег апарган. Чамдыкта одаг чанынга чыглып, азы «варениктер хүнүнде» аңгы-аңгы холуксаалыг варениктер кылып чиир болган бис. Бир акывыс хөгжүмчү. Ынчангаш суббота кежээлеринде бо-ла ырлажыр, танцылап-самнаар турган бис.

Римуски дүжүткүр девискээр болган. Беш чыл дургузунда Библия өөренип турган улустуң сугга суктуруп алганын, а чыыш 35 суртаалчылыг апарганын көрген бис.

Квебекке бис суртаалга кайгамчык дуржулгалыг апарган бис. Иегованың биске суртаалга канчаар дузалажырын база материалдыг хереглелдеривисти хандырарын көрген бис. Оон аңгыда, француз дылга чугааланыр улуска, оларның дылынга, культуразынга, өске культураларга база ынак апарган бис (2 Кор. 6:13).

Хенертен салбыр бисти Нью-Бра́нсуик деп көдээ черниң чөөн чүгүнде Тра́кади деп хоорайже көжерин дилээн. Ол ындыг амыр эвес турган. Чүге дизе бис бажың хөлезилээр керээ чарып алган база школага неделяда башкылаар шактарлыг турган мен. Оон аңгыда, Библия өөредип турган улузувус чамдыызы чаа-ла бараалгакчылар апарган. Ол ышкаш Римускиде Хурал залын кидин-түлүк тудуп турган.

Бүдүн суббота, улуг-хүн дургузунда көжериниң дугайында мөргээш, Тракадини көрүп алыр дээш чорупкан бис. Ол хоорай Римускиден дыка ылгалдыг болган. Ынчалза-даа Иегова бисти каяа  көрүксээр, ынаар көжер деп шиитпирлээн бис. Бис Иегованы шенеп көргеш, ооң шупту бергелерни ап каапканын көрүп каан бис (Мал. 3:10). Биске көжеринге бо удаада база Палмерниң Бурганга бердингени, бодун хайыралавазы болгаш оюн-баштаа дузалаан.

Ол чыышка Ро́берт Росс дээр чаңгыс удуртукчу турган. Ол кадайы Линда-биле Тракадиге эгелекчилеп турганнар. Оолдуг апаргаш безин, олар аңаа чурттап артып каан. Өпеязы төрүттүнген соонда, хөй ажаанзыралдарлыг апарган-даа болза, ол өг-бүле кезээде аалчыларга экииргек, суртаалга чүткүлдүг турган. Палмер биле меңээ олар кайгамчыктыг үлегер болган.

Тракадиге ийи чыл эрткенде, бисти база бир кайгамчык медээ манап турган. Бисти эргий кезиир бараалгалга киржирин дилээн. Чеди чыл ишти англи девискээрлерге бараалгалывыс соонда, бисти Квебекте француз девискээрже томуйлап каан. Ол үеде Квебекке область хайгааракчызы Лео́нс Крепо́ b мээң илеткелдеримни үргүлчү мактааш, менден: «Илеткелдериң оон-даа ажыктыг кылдыр канчаар чугаалап болур сен?» — деп айтырар турган. Ооң хууда сонуургалы меңээ илеткелдерни бөдүүн, тодаргай кылдыр тургузарынга дузалаан.

1978 чылда Монреальга эрткен делегей чергелиг «Тиилелгелиг бүзүрел» деп шуулганга аалчыларга аъш-чем белеткээр даалгамны кажан-даа утпас мен. 80 000 кижи кээрин манап турган бис. Акылар бо удаа аъш-чемни өске кылдыр кылыр бис дээн. Шупту чүве чаа болган: дериг-херекселдер, меню база чемни канчаар кылыры. Бистиң 20 хире улуг соодукчуларывыс бо-ла үрели бээр турган. Шуулган мурнунда дериг-херекселдерни кожуп, белеткеп аар дээривиске, ол стадионга спортчу маргылдаа болуп турган. Ынчангаш ынаар чүгле дүне кирген бис, а эртенги чем үезинде белен боор ужурлуг турган. Шупту могап турупкан бис. Ынчалза-даа эки турачыларның кызымаа, быжыг бүзүрели база баштак чаңы мени аажок кайгаткан. Мен олардан хөй чүүлге өөренип алган мен. Оларның-биле ам-даа эдержип чоруур бис. 1940-1950 чылдарда каржы истеп сүрүүшкүн болуп турган Квебекке ол төөгүлүг шуулганче барганым дээш аажок өөрүүр-дүр мен!

Монреальга улуг шуулганнар үезинде өске харыысалгалыг акылардан хөй чүүлге өөренип  алган мен. Бир чылын шуулганның бюрозу дээш, Удуртукчу чөвүлелде Дейвид Сплэйн акывыс харыылап турган. Дараазында бир шуулганда ол килдисти меңээ дагзып каарга, Дейвид акывыс мени дыка-ла деткээн.

Палмер-биле 36 чыл ишти эргий кезиир бараалгалывыстың соонда, 2011 чылда мени Хуралдың удуртукчуларының школазынга башкылаар кылдыр чалаан. Ийи чыл дургузунда 75 аңгы черге барган бис. Ынчалза-даа ол бүгү хилис болбаан. Удуртукчу акыларның Бурган-биле харылзаазы дээш, Удуртукчу чөвүлелдиң кайы хире сагыш човап турарын көргеш, олар неделя төнчүзүнде дыка-ла өөрүп четтиргенин черле илередир турган.

Ооң соонда Чагырга медээчилериниң школазынга башкылап турдум. Ында ажыл дыка хөй: акы-угбалар хүнзедир чеди шак ишти өөренгеш, кежээ үш шак ишти онаалга кылыр, а ооң кадында неделя санында дөрт, беш катап күүседир даалгаларлыг. Ийи дугаар башкы-биле Иегованың ачызында олар шупту чүвени шыдаар деп бүзүредип турган бис. Кылып шыдавас бис деп бодаан чүүлүн олар күүседипкеш, аажок кайгап турган! Ийе, Иегова-биле шупту чүве болдунар.

Авамның өске улуска кичээнгейи оларга Бурган-биле найыралын быжыктырарынга дузалаан. Ачамның безин чүрээ чымчап, алыс шынга хамаарылгазы өскерли берген. Авам чок апаарга, үш хонук эрткенде, ачам Хурал залынга хөй-ниити мурнунга илеткелче чедип кээрге, кайгап каан бис. Ол 26 чыл ишти чыыштар үспейн барып келген. Ачам сугга суктурбаан-даа болза, Хурал залынче шупту ужуражылгаларга кымны-даа мурнай кээр болганын хуралдың удуртукчулары меңээ чугаалаан.

Авам база меңээ, үш кыс дуңмаларымга улуг салдарны чедирген. Олар кайызы-даа ашактары-биле Иеговага шынчы бараалгап чоруур. Ийи дуңмам салбырларда бараалгап турар: бирээзи Португалияда, а өскези Гаитиде.

Бис ам Палмер-биле Онтарионуң Га́мильтон деп черде тускай эгелекчи бараалгалда бис. Эргий кезиир бараалгал үезинде, улус бисти сонуургал илереткен кижилерже азы библейжи кичээлдерже чалаарга дыка амыраар турган бис. Ам боттарывыстың өөреникчилеривистиң бүзүрели быжыгып кээрин көргеш өөрүүр-дүр бис. Чаа чыыжывыста акы-угбалар-биле найыралдажып алган бис. Иегованың олар дээш эки-даа, багай-даа үеде сагыш човаарын көөрге, дыка-ла аянныг.

Бо чылдарда биске хууда кичээнгей көргүзүп чораан акы-угбаларны сактып, өөрүп четтиргенивисти илередир-дир бис. А бис акы-угбалар дээш сагыш човап, Бурганга бараалгалынга оон-даа хөйнү кылып шыдаптарынга дузалажып турган бис (2 Кор. 7:6, 7). Чижээ, бир өг-бүлениң авазы, оглу база уруу эгелекчилер. Ол өг-бүлениң баштыңындан эгелекчилээр бараалгал дугайында боданган сен бе деп айтырган мен. Акывыс үш эгелекчи дээш сагыш човап турар мен деп харыылаан. Оон: «Иеговадан артык сагыш човап шыдаар сен бе?» — деп айтырган мен. Эгелекчилээр болзуңза, олар ышкаш, өөрүшкүлүг боор сен деп чугаалаан мен. Чартык чыл эрткенде, ол эгелекчилей берген.

Өзүп олурар акы-угбаларга Иегованың «кайгамчыктыг ажыл-херээн» Палмер-биле чугаалаар күзеливис ам-даа күштүг (Ыд. ыр. 70:17, 18). Олар бараалгалга, бис дег, күштүг ынакшылдыг боорун идегээр-дир бис.