ИЗРАИЛЬ чон бурунгу үеден тура Иеговага чүдүлгени акша-төгерик-биле деткип келген. Ынчалза-даа Иисустуң черге бараалгап турган үезинде үндүрүг төлээри еврейлерге хилинчектиг болгаш аар-берге чүък дег апарган.

Еврей эр кижи бүрүзү чылдың-на ыдыктыг өргээ-майгынга, а сөөлзүредир Бурганның өргээзинге бараалгалды деткиир дээш, мөңгүн шекелдиң чартыынга (азы ийи драхмага) дең үндүрүгнү төлээр ужурлуг турган. Бирги векте ол акшалар Иродтуң эде туткан өргээзин хандырарынче база өргүлдер-биле холбашкан чарыгдалдарже чоруп турган. Бир катап еврейлер Пётрга келгеш, Иисустуң үндүрүгге хамаарыштыр чүнү бодап турарын айтырганнар. Иисустуң харыызындан алырга, ол аңаа көңгүс удурланмайн турган. Ол хамаанчок, үндүрүг төлээр чоосту кайыын тып алырын Иисус Пётрга айтып берген (Мф. 17:24—27).

Оон аңгыда, Бурганның чону бүгү орулгазының азы алган дүжүдүнүң оннуң бир кезиин бээр ужурлуг турган (Лев. 27:30—32; Сан. 18:26—28). Ол үениң шажын башкарыкчылары ужур сүрүп, барык шупту чүведен, безин мята, укроп болгаш тмин деп оъттарның дүжүдүнүң оннуң бир кезиин чондан төлээрин негеп турганнар. Иисус оннуң бир кезиин төлээн херээ чок деп чугаалавайн турган. Ынчалза-даа ол ийи арынныг ном-хоойлу тайылбырлакчыларын болгаш фарисейлерни «ыдыктыг хоойлуда эң чугула чүүлдерни: шын шииткелди, энерелди болгаш шынчы чорукту херекке албас» боорга, чемелээн (Мф. 23:23).

Ол бүгүден аңгыда, Иисустуң хүннеринде еврей чон римчилерниң онааганы янзы-бүрү күрүне үндүрүглерин төлээр ужурлуг турган. Чижээ, черлиг турган улус ажаап алган дүжүдүнүң 20—25 хуузун бээр ужурлуг турган. Азы чок болза, ол дүжүдүнүң орнунга акша бээр турган. Оон ыңай еврейлер баш санындан үндүрүгнү база төлээр ужурлуг турган. Фарисейлер шак ол үндүрүгге хамаарыштыр айтырыг салырга, Иисус мынча дээн: «Ынчаарга императорга — императорнуун, а Бурганга — Бурганныын бериңер» (Мф. 22:15—22). Амгы үеде Иегованың Херечилери үндүрүг төлээринге хамаарыштыр база ындыг көрүштүг.

Өске черлерден киир сөөрткен барааннар дээш үндүрүглерни база тыртып турган. Ону көвүрүглерге, портуларга, рыноктарга, белдир оруктарга, хоорай хаалгаларының аксынга төлеп турган.

Римчилерниң чагырып турган үезинде үндүрүглерни төлээри мырыңай берге апарган. Рим төөгүчү Тациттиң сөстери-биле алырга, Иисустуң хүннеринде чагырып турган Тиберий дээр императорнуң үезинде «Сирия биле Иудеяның чурттакчылары, хөй түңнүг албан-үндүттү төлээри берге боорга, ону эвээжедирин дилеп турган».

Ооң кадында, үндүрүгнү канчаар чыып турганы байдалды нарыыдадып турган. Үндүрүг хавырыкчызы болур эргени аукционнарга акшазы хөй кижи бүрүзү-ле садып алгаш, үндүрүг чыыр кижилерни хөлезилеп алыр турган. А оларның кайызы-даа улустуң акшазын бузуруп чип турганнар. Закхей база шак ындыг үндүрүг хавырыкчыларын ажыглап турган чадавас (Лк. 19:1, 2). Моон алырга, ол үеде улус үндүрүг хавырыкчыларынга болгаш үндүрүг тыртарынга чүге хөңнү чок турганы кайгамчык эвес.