Мен 1948 чылда Нидерландыга төрүттүнген мен. Бир чыл болганда, Бразилияда Сан-Паулу деп хоорайже көже берген бис. Ада-ием аажок шажынчы чораан. Кежээки чем соонда-ла, Библияны номчуур турган бис. 1959 чылда Каттышкан Штаттарның Массачусетс штадынче көже берген бис.

Өг-бүлевиске сес кижи турган. Ачам шуптувусту азырап чемгерер дээш, аңгы-аңгы черлерге ажылдап чораан. Ол садыгга-даа, орук черинге-даа, безин чурттар аразынга ужар авиакомпанияга-даа ажылдап турган. Ол ажыл биске дыка аянныг турган, чүге дизе ооң ачызында хөй чурттарны кезип каапкан бис.

Өзүп келгеш, кым болурумну школачы чылдарымда боданып турган мен. Мээң чамдык эштерим дээди эртем-билиг чедип аар деп, а өскелери шериг бадар деп шиитпирлеп алган. А мен шеригже бадыксавас турган мен. Чүге дизе улус-биле маргыжыксавас мен, а дайылдажырынга көңгүс хөңнүм чок турган! Оон шеригже барбас дээш, университетче кирип алган мен. Ынчалза-даа сеткилимде улуска дузалажыксаар күзелдиг турган мен. Ёзулуг чуртталганың ужур-утказын ол деп бодап чораан мен.

Мен чуртталганың канчаар тыптып келгенин билип алыксап турган болгаш, университетке антропологияны сонуургап эгелээн мен. Биске чүгле эволюция ылап шын деп өөредип турган. Ынчалза-даа, мен бодаарымга, ол өөредигниң чамдык кезии ужур-утка чок, эртем-биле тайылбырлаттынмас турган.

Университетке сургуулдарны бедик мөзү-шынарлыг боор кылдыр өөретпейн турган. Башкылар шупту чүвени канчап-даа тургаш, чедип алыңар деп чугаалап чораан. Ооң кадында кежээки хөглээшкиннер бо-ла боор турган, аңаа албан наркотиктер турар. Ол чүүл чүгле түр када өөрүшкү эккээр турган. Ынчангаш мен: «Ындыг чуртталганы ужур-уткалыг деп болур чүве бе?» деп боданыр апарган мен.

Оон Бостонче көже бергеш, бир университетке өөренип эгелээн мен. Өөредилгем өртээн төлээр дээш, чайын бир ажылга ажылдап тургаш, Иегованың Херечизинге бир дугаар ужурашкан мен. Ол меңээ Даниил 4-кү эгеде «чеди хуусааның» дугайында өттүр билген медеглелди чугаалааш, сөөлгү хүннерде чурттап турарывысты тайылбырлап берген (Дан. 4:13—17). Мен ооң-биле улаштыр чугаалажыр болзумза, чуртталгамны бүрүнү-биле өскертир апаар мен деп билип кааш, оон дезип эгелээн мен.

Мурнуу Америкаже көже бергеш, аңаа гуманитарлыг дузаны кадып болур кылдыр, бистиң университедивиске тускай белеткеп турган. Ол ажыл меңээ төлептиг ышкаш болган. Ынчалза-даа ол ындыг болбаан. Оон чөгелим төнгеш, университетти каапкан мен.

1970 чылдың майда Амстердамче көжүп келгеш, ачамның ажылдап турган авиакомпаниязынга ажылдай берген мен. Оон Азияны, Африканы, Европаны, Мурнуу болгаш Соңгу Америкаларны кезээн мен. Каяа-даа чеде бээримге, улус ол-ла бергелерлиг, а ону кым-даа шиитпирлеп шыдавас деп билип каан мен. Оон катап база ажыктыг чүүл кылыр дээн күзелим оттуп келген. Ынчангаш Бостонче дедир чедип келгеш, ол-ла университетче кирип алган мен.

Оон хөй үе эртпээнде, чуртталганың ужур-утказынга хамаарышкан айтырыгларымның харыызын тып албаан болгай мен дээш, антропология башкызындан сүме айтырган мен. А ол меңээ: «Ындыг болза чүге мында өөренип турар сен? Университетти каапкаш, чорувут» — дээрге, кайгап каан мен. Ооң чугаалааны дег, шак ынчаар кылган мен.

Чуртталгам ам-даа ужур-утка чок боорга, хиппи дээр улустуң угланыышкынын сонуургай берген мен. Олар-биле машиналар дозуп тургаш, бүдүн Американы болгаш Мексиканы Акапулькога дээр кезип каапкан бис. Чер кезип чорааш, хиппи угланыышкынныг улустуң бажыңынга хонуп турган мен. Баштай оларны көөрге, дыка хостуг, улуска чагыртпас, күзээни дег чурттап чоруур ышкаш болган. Ынчалза-даа оларны ёзулуг аас-кежиктиг деп болбас. Чүге дизе олар шынчы болгаш бердинген чорукту үнелевес турган.

Ол үеде бичии чорааш, бодап турган күзелимни күүседир дээн мен. Мен хемеге анаа-ла ооң  ажылдакчызы эвес, а капитаны болуксап турган мен. Дываажаң ышкаш ортулукту тып алгаш, кымга-даа чагыртпайн чурттаксааш, бүдүн делегейни долгандыр эжиндиреринге белен турган мен. Том дээр эжим база шак ындыг күзелдиг чораан. Ынчангаш далайже үнүптер деп шиитпирлеп алган бис. Ынчалза-даа яхтавыс чок турган.

Бис Том-биле Барселонадан ырак эвесте Ареньс-де-Мар деп черже чорупкан бис. Аңаа тос метр ажыг узун яхта садып алган бис, ооң адын «Лигра» дээр. Ырак орукче үнер дээш, яхтавысты таарыштыр аайлап, кылып алган бис. Ооң моторун уштуп каапкаш, хөй ижер суг курлавырлап алган бис. Бичии порттарга яхтавысты башкарар дээш, беш метр ийи эшкииш салып алган бис. Оон яхтавыстың парустарын көдүрүпкеш, Индий океанда Сейшел ортулуктарынче үнүпкен бис. Африканың барыын талазында эриктери-биле чоруп, Буянныг Идегел деп мысты таварып эртер дээн бис. Аспас дээш, ажык далайга сылдыстарны көрүп, карталарны, календарьларны болгаш өске-даа херекселдерни ажыглап турган бис. Оларның ачызында турар черивисти кара олчаан тодарадып алгаш, аажок магадаан мен!

Бистиң эргижиреп калган ыяш яхтавыс ындыг узун аян-чорукту кылып шыдавас деп үр болбаанда билип каан бис. «Лигра» дешти берген болгаш, бир шакта-ла 22 литр суг яхтавысче кирип турган. Кырында чугаалааным ышкаш, хат-шуурган эгелей бээрге, кортканымдан чуртталгамда эң бир дугаар Бурганга мөргээн мен. «Дириг артып каар болзумза, Сээң дугайыңда билип алыр мен!» деп Бурганга аксы-сөзүм берген мен. Хат оожургай бээрге, сөзүм ээледим.

Ол-ла эжиндирип чоруп олургаш, Библияны номчуп эгелээн мен. Сагыштаалап көрүңер: долгандыр төнчү чок далай, дельфиннер, ужар балыктар, а дүнелерде Сылдыс оруу деп галактика дыка тода көстүп турар! Бо бүгү магаданчыг чараш чүүлдерни көргеш, кижилер дээш сагыш човап чоруур Бурган бар деп оон-даа артык шынзыккан мен.

Каш неделя эрткенде, Испанияда Аликанте деп хоорайже ээпкен бис. Аңаа «Лиграны» садыпкаш, орнунга эки яхта садып алыр деп бодаан бис. Ынчалза-даа дежик, эрги, мотору чок боорга, улус ону алыксавас болган. Ындыг-даа бол, Библия номчуур үем хөй апарган.

Аас-кежиктиг болурунга чүү херегин ол номда бижип каан деп чүүлдү ону хөй номчааш, билип каан мен. Бедик мөзү-шынарлыг, арыг амыдыралды канчаар тударын ында тода айтып каан боорга, кайгап ханмаан мен. «Чүге хөй улус, мен база, боттарын христианнар дээр, а Библияны херекке албас?» деп элдепсинген мен.

Канчап-даа тургаш, чуртталгамны чурумчудуп алыр деп шиитпирлеп алган мен. Ынчангаш наркотиктерни хүлээвейн барган мен. Оон «библейжи бедик негелделерге дүүштүр чурттап чоруур улус черле бар диийн» деп боданган мен. Ынчан Бургандан оларны тып алырынга дузалаар кылдыр дилеп, ийи дугаар мөргээн мен.

Алыс шын шажынны тып алыр деп бодаар болза, шупту хүрээ-хииттерни даңзылааш, артык шажыннарны балап кааптары шын ышкаш болган. Аликантеде дыка хөй хүрээ-хиит бар болган. Оларның хөй кезиинче киреримге, дүрзү-бурганнар  бар боорга, бичии-даа чигзинмейн, даңзымдан балап каапкан мен.

Бир катап улуг-хүнде далай чанында дөң кырынга Библияда Иаков 2:1—5-те бай улуска тускай хамаарылга көргүспе дээн шүлүктерни номчуп олурган мен. Оон яхтамче бар чыткаш, шажын-чүдүлге чери ышкаш, бир бажың чанындан эртип чыткан мен. Ооң эжииниң кырында «Иегованың Херечилериниң хурал залы» деп бижээн болган.

«Бо улус мени канчаар хүлээп алыр ирги, шенеп көөр-дүр» деп боданган мен. Хурал залынче кызыл-даван, салдыг, орбак джинсылыг кирип келген мен. Ынчалза-даа эжик аксынга турган эр кижи мени көргеш, бичии-даа кайгаваан. Ол мени улуг назылыг угбайның чанынга олуртуп каарга, ол угбай илеткелчиниң чугаалап турган шүлүктерин меңээ Библиядан тып алырынга дузалажып олурган. Чыыш соонда дыка хөй улус мээң-биле таныжып ап турган. Оларның мени ол хире чылыг-чымчак хүлээп алганы дыка-ла кайгамчык болган. Бир эр кижи Библия дугайында чугаалажыр бис бе дээш, бажыңынче чалаарга, мен ол үеде ону төндүр номчуваан болгаш: «Белен апаргаш, дыңнадыптар мен» — дээн мен. Ындыг-даа бол, чыыштарже барып эгелээн мен.

Каш неделя эрткенде, ол эр кижиге чедип кээримге, ол мээң Библия дугайында айтырыгларымга харыылап берген. Оон каш неделя эрткенде, ол меңээ бир сумка долу аянныг идик-хеп берген. Ол дээрге кара-бажыңда олурар кижиниң хептери болган. Ол ында кем-херек үүлгедиишкинни дээш эвес, а акы-угбаларынга ынак болгаш, дайылдажыксавайн турары дээш олурган (Иса. 2:4; Ин. 13:34, 35). «Библияда бедик мөзү-шынарны шынап-ла сагып чоруур улус бо-дур, дилеп чораан чүүлүм ол ышкажыл!» деп билип каан мен. Оон дываажаң ышкаш ортулуктар дилевейн, Библияны хандыр шинчилеп өөренир дээш, Нидерландыже чорупкан мен.

Дөрт хонук дургузунда Гронингенге достунуп тургаш, чеде берген мен. Бодумну азыраар дээш, ажыл тып алыр ужурлуг турган мен. Ынчангаш бир мастерскаяга ажылдаар сорулгалыг чеде бээримге, меңээ долдурар анкета берип каан. Ында чүдүлгезин база бижиир болган. «Иегованың Херечизи мен» деп бижип каарымга, мастерскаяның ээзиниң арны хуула бергеш, долгаптар мен дээн. Ынчалза-даа долгаваан.

Ам өске мастерскаяже чорупкан мен. Аңаа чеде бээримге, ооң ээзи дипломумну база ооң мурнунда каяа ажылдап турганымны айтырган. Ыяш яхта кылып турганымны чугаалаан мен. Оон ол:  «Ындыг болза, дүъш соонда ажылдап болур сен. Чүгле чаңгыс негелдем бар: мээң мастерскаямга чүнү-даа үүлгетпес сен. Чүге дизе мен Иегованың Херечизи болгаш, библейжи дүрүмнер-биле чурттап чоруур мен» — дээн. Мен кулактарымга бүзүревейн баргаш: «Мен база Иегованың Херечизи мен!» — дээн мен. Ол мээң узун чажымны, салымны көргеш: «Библияны өөрениилем» — дээн. Мен өөрүшкүлүг чөпшээрешкен мен. Шак ынчаар Иегова чүрээмниң күзелин күүседип берген (Ыд. ыр. 36:4). Оон баштайгы мастерскаяның чүге менче долгаваанын билип каан мен. Ол акый-биле бир чыл ишти ажылдаан мен. Ол үе дургузунда Библияны кады өөренип турган бис. А 1974 чылдың январь айда сугга суктуруп алган мен.

Бир ай болганда, доктаамал эгелекчи апарган мен. Ёзулуг төлептиг ажыл бо-дур! Оон база бир ай эрткенде, испан дылдыг бөлүкке бараалгаар дээш, Амстердамче көже берген мен. Улус-биле Библияны испан болгаш португал дылга өөренири меңээ дыка солун турган! 1975 чылдың майда мени тускай эгелекчи кылдыр томуйлап каан.

Бир катап бистиң бөлүүвүске Инеке дээр тускай эгелекчи келген. Ол Библия өөренип турар Боливиядан уругну биске таныштырган. Оон бис Инеке-биле чоок билчип алыр дээш, чагаалажып эгелээн бис. Чоорту сорулгаларывыс дөмей деп билип кааш, 1976 чылда өгленип алган бис. 1982 чылга чедир тускай эгелекчилер кылдыр бараалгап турган бис. Оон бисти Галаад школазының 73 дугаар клазынче чалаан. Ооң соонда бисти Чөөн Африкаже томуйлап каан. Бис ону манаваан болгаш, дүвүреп турган бис. Кенияда Момбас деп хоорайга беш чыл чурттаан бис. А кажан 1987 чылда Танзанияга суртаал ажылын чөпшээрептерге, бисти ынаар көжерин дилээн. Бис аңаа 26 чыл бараалгааш, Кенияже эглип келген бис.

Биче сеткилдиг улуска алыс шынны өөредир арга чуртталгавысты ужур-уткалыг кылып каан. Чижээ, Момбаста бир эр кижи-биле канчаар Библияны өөренип турганымны сактып кээр-дир мен. Суртаал үезинде мен аңаа ийи журнал берген мен. Ынчан ол: «Мону төндүр номчупкаш, улаштыр чүнү кылыр мен?» — деп айтырган. Бир неделя эрткенде, ооң-биле кады «Ты можешь жить вечно в раю на земле» деп суахили дылда чаа үнген ном-биле Библияны өөренип эгелээн бис. Ол эр кижи бир чыл эрткенде, сугга суктуруп алгаш, доктаамал эгелекчи апарган. Ол кадайы-биле 100 хире кижиге Иегованың Херечизи апаарынга дузалаан.

Чуртталганың ужур-утказын билип кааш, бодумну чараш ак шуру эртине тып алгаш, ону чүге-даа орнавас садыгжы кижиге дөмейлээн мен (Мф. 13:45, 46). Өске улус база чуртталганың ужур-утказын тып алзын деп күзеп чораан мен. Иеговага бараалгал — чуртталганың ёзулуг ужур-утказы деп, эргим кадайым-биле көрүп чор бис!