Ыдыктыг өрээлче кирерде эртер сери немелде тудуп каан өрээл турган. 2023 чылдың мурнунда үнген «Чаа делегей» очулгаларында: «Сериниң узуну өргээниң дооразынга дең — чээрби кыры дурту, а бедии 120 кыры дурту» дээн (2 Чыл. 3:4). Библияның өске очулгаларында ол-ла хемчээлди «120 кыры дурту» деп айыткан. Ындыг чүве болза, ол суурганың бедии 53 метр турган!

Ынчалза-даа 2023 чылдың үндүрүлгезинден эгелеп, «Чаа делегей» очулгазында Соломоннуң туткан өргээзиниң серизиниң «бедии чээрби кыры дурту» a (9 метр хире) дээн. Дараазында ол өскерлиишкинни киирген чылдагааннар.

3 Хааннар 6:3-те сериниң бедиин айытпаан. Хааннар номнарының бижикчизи Иеремия, ол шүлүкте сериниң бедиин эвес, а узуну биле дооразын айыткан. Дараазында эгеде өргээниң дерилгезин, ооң санында шуткуп куткан борбак чунар саваны, он тергежигешти, өргээниң серизинде ийи чес адагашты тодаргайы-биле бижээн (3 Хаан. 7:15—37). Сериниң бедии шынында 50 метр ажыг болгаш, бүгү өргээден бедик көстүп турган болза, Иеремия ону чүге айытпаан? Чүс-чүс чылдар эрткенде безин еврей төөгүчүлер серини Соломоннуң өргээзинден бедик деп биживээн.

Сери 120 кыры дурту хире бедик турган болза, өргээниң ханалары ону угбас ийик. Бурунгу үеде, Египетте өргээниң хаалгазы ышкаш, даштан болгаш кирпичтен туткан бедик тудугларның таваа херии база бедиинче чоорту чиңгелеп үне бээр. А Соломоннуң өргээзин өске кылдыр тудуп үндүрген. Ооң ханаларын 6 кыры дуртундан (2,7 метрден) чоон эвес деп эртемденнер даап бодап турар. Ынчангаш архитектура төөгүчүзү Те́одор Бу́синк: «Сериниң ханазының кылынындан алырга, ооң бедии 120 кыры дурту хире болбас» — деп түңнээн.

2 Чылдар 3:4-тү дүжүрүп бижиирде бижээчилер чазыпкан чадавас. Чамдык бурунгу манускриптилерде ол шүлүкте «120» деп бижээн. Александрийский кодекс (б. э. V век) биле Амвросианский кодекс (б. э. VI век) деп хол-биле бижээн бүзүрелдиг номнарда ол шүлүкте «20 кыры дурту» деп айыткан. Бижээчи чүге «120» деп чазып болур турган? Еврей дылда «120» деп бижиирде «чүс биле чээрби» деп бижиир, а «20 кыры дуртун» — «кыры дурту чээрби» дээр. «Чүс» биле «кыры дурту» деп сөстер дыка дөмей кылдыр көстүр, ынчангаш бижээчи «кыры дурту чээрби» дээриниң орнунга «чүс биле чээрби» деп бижип болур турган.

Ону бирден-бирээ чокка билип алгаш, Соломоннуң өргээзин шын чуруурун кызып турар бис. Ынчалза-даа биске эң-не чугула чүүл, ол өргээ доора уткалыг өргээниң хөлегези турган. Ол өргээге чүдүп болур аргавыс дээш, Иеговага дыка-ла өөрүп четтирер-дир бис! (Евр. 9:11—14; Ажыд. 3:12; 7:9—17).