«БИБЛИЯ — кижи төрелгетенниң чуртталгазының болгаш ажыл-чорудулгазының бүгү дуржулгазын көргүскен, катаптаттынмас ном-дур» — деп Гуанчжоунуң (Кыдат) Чун Шан университединиң журналында бижээн. А XVIII вектиң ат-алдарлыг филосову Иммануил Кант: «Библияның чырык өртемчейде бары — кижи төрелгетенге берген өндүр улуг белек-тир. Ооң үнезин, бичии-даа бол, кудуладыры... кижи төрелгетенге удур улуг бачыт-тыр» — деп демдеглээн. Оон ыңай «Американ энциклопедияда»: «Библияның салдары чүгле иудейлер болгаш христианнар-биле кызыгаарлаттынмаан. [...] Бөгүн улус ону мөзү-шынар талазы-биле удуртулга болгаш шажын эртинези кылдыр санап турар. Ынчангаш кижилерниң делегейге чаңгыс чурум тургустунарынга идегели күштелген тудум, Библияга хүндүткели улам өзер боор» — деп бижээн.

² Силерниң шажыныңар өске-даа болза, ол номнуң дугайында билип алыксаар-дыр силер бе? XX вектиң төнчүзүнде Библия долузу-биле азы аңгы кезектери-биле 2200 ажыг дылдарга очулдуртунган турган. Ам ону барык кижи бүрүзү бодунуң билир дылынга номчуп болур. Парлалга тывылганының соонда бүдүн делегейге дөрт миллиард ажыг Библиялар тараттынган.

³ Ам, Библияңар бар болза, ону ажыткаш, допчузун көрүп көрүңер даан. Ында Эге дөстен эгелээш, Ажыдыышкынга чедир номнар аттарын көрүп каар силер. Херек кырында Библия дээрге, 40 хире кижиниң бижээни, 66 номдан тургустунган номнар чыындызы-дыр. Ооң 39 номдан тургустунган Эрги Чагыг-керээ деп билдингир кезээн Еврей Бижилгелер деп адаары шын болур, чүге дээрге ол колдуунда еврей дылга бижиттинген турган. А ийиги 27 номдан тургустунган Чаа Чагыг-керээ деп билдингир кезээн Христиан Грек  бижилгелер деп адаары таарымчалыг болур, чүге дизе ону христианнар грек дылга бижээн турган. Библия б. э. чедир 1513 чылдан эгелээш, б. э. 98 чылга чедир 1600 чыл дургузунда бижиттинип келген. Ооң бижикчилери ону канчаар бижиирин дугуржур дээш, кажан-даа чыглып турбаан, безин чамдык библейжи номнар хары угда бот-боттарындан муң-муң километр ыракка бижиттинип турган. Ол хирезинде Библияда чаңгыс тема чоруп турар, ынчангаш ында кандыг-даа чөрүшкектер чок. Шынап-ла, 1600 чыл дургузунда аңгы-аңгы үелерде чурттап чораан 40 кижи ол номну дес-дараалашкак уткалыг кылдыр бижипкени кайгамчык эвес-тир бе?

⁴ Библияны 1900 чыл бурунгаар бижип дооскан-даа болза, ол бөгүнге чедир улустуң кичээнгейин хаара тудуп турар хевээр. Чижек кылдыр Библияңарда Иов 26:7-ни ажыдып көрүңер даан. Солун чүүл, ол ном б. э. чедир XV-ки векте бижиттинген хирезинде, «[Бурган] соңгу чүктүң дээрин делгем хос кырынга чадып каан, черни куруг хоска азып каан» деп ында бижээн. Ам Исайя 40:22-ни ажыдып көрүңерем. Исайя ному б. э. чедир VIII-ки векте бижиттинген деп чүүлдү демдеглээри чугула. Ол шүлүкте мынча дээн: «Дээрги-Чаяакчы чер-делегейниң дээрбээниң кырында саадап турар, а чер-делегейниң чурттакчылары имилеме шартылаа дег. Бурган дээрни, чуга пөс ышкаш, чада салгаш, чурттаар майгын дег, хере тыртып каан». Бо шүлүктерни номчууруңарга, бажыңарга чүү кирер-дир? Куруг хоска «азып каан», бир-ле борбак чүүл эвес бе? Черни космостан тырттырган чуруктардан көрген чадавас силер. «Бурунгу үеде чурттап чораан улус канчап эртем-биле дүгжүп турар түңнелге келгенил?» — деп, айтырар боор силер.

⁵ Библияга хамаарышкан база бир айтырыгны сайгарып көрээлиңерем. Төөгү талазы-биле ол ылап шын бе? Чамдык улус Библияны, төөгүге үндезилеттинмээн, анаа тоолчургу чугаалар чыындызы деп бодап турар. Чижээ, Израильдиң сураглыг хаанын, Давидти, ап көрээлиңер. Чоокку үеге чедир ооң ылап-ла чурттап чораанын чүгле Библиядан билип ап болур турган. Чогум төөгүчүлерниң хөй кезии ону херек кырында чурттап чораан кижи деп санап турган-даа болза, чамдык чигзиникчилер ону иудейлерниң чогаадып  кааны, тоолдарның маадыры деп санап турар. Ынчалзажок барымдаалар чүүже айтып турарыл?

⁶ 1993 чылда, бурунгу Израильдиң хоорайы, Данның бузундуларының аразынга «Давидтиң ук-салгалы» деп каан сөстерлиг бижик тывылган. Ол бижик, израильчилерниң дайзыннарының боттарының тиилелгезинге тураскааткан, б. э. чедир IX-ку векте тургускан бижиктиг көжээниң кезээ болган. Шак ынчаар, душ бооп, Давидтиң херек кырында чурттап чораанының дугайында Библиядан дашкаар бадыткал тывылган! Ол тывыш кайы хире үнелиг болганыл? Тель-Авив университединиң профессору Исраэль Финкельштайн: «Давидтиң дугайында бижиктиң тывылганының соонда, Библияны чигзиниг адаанга салып турган чорук ол-ла дораан буурап дүшкен» — деп демдеглээн. Солун чүүл, Палестинага он-он чылдар иштинде казыышкыннар кылып турган археолог эртемден Уильям Олбрайт бир катап: «Чаа тывыш бүрүзү, Библияда бижээн чүүлдерниң ылаптыын бадыткап, ону бүзүрелдиг төөгү ному деп шынзыдып турар» — дээн. Ынчап кээрге бо бурунгу ном, тоолчургу чугааларга бодаарга, канчап төөгү талазы-биле ол хире ылап шын болганыл? Ам бир солун барымдааны көрээлиңер.

⁷ Библия өттүр билген медеглелдер ному-дур (2 Пётр 1:20, 21). «Өттүр билген медеглел» дээн сөстер ала чайгаар меге медээчилерниң боттанмаан аазаашкыннарын сагындырып болур. Ынчалза-даа ындыг бодалдарны кезек када уттупкаш, Библиявыста Даниилдиң сески эгезин ажыдып көрээлиңер. Даниилге мындыг көстүүшкүн көзүлген: ийи улуг мыйыстыг кошкар чаңгыс «дыка улуг мыйыстыг» хуна-биле үскүлежип эгелээн. Хуна тиилеп каан, ынчалза-даа ооң мыйызы сыйлы берген. Ооң орнунга дөрт мыйыс үнүп келген. Ол көстүүшкүн чүнү илередип турарыл? Даниилге мынча деп тайылбырлаан: «Сен ийи мыйыстыг кошкарны көрдүң але. Ол дээрге мидий биле перс күрүне-дир. А хуна дээрге грек күрүне-дир. Ооң хаваанда улуг мыйызы — бирги хааны-дыр. Мыйыс буступ каарга, орнунга дөрт мыйыс үнүп кээри дээрге ол чондан дөрт хаан тыптып кээри-дир. Ынчалза-даа олар бирги хаан ышкаш күштүг эвес боор» (Даниил 8:3—22).

 ⁸ Ол өттүр билген медеглел күүсеттинген бе? Даниилдиң ному б. э. чедир 536 чылда бижиттинип доозулган. 180 чыл эрткенде, б. э. чедир 356  чылда, Александр Македонский төрүттүнген. Ол Перс империяны чаалап алган. «Хунаның» хаваанда «дыка улуг мыйыс» Македонскийни илередип турар. Иудей төөгүчү Иосиф Флавийниң сөстери-биле алырга, Александр Персияны тиилээриниң мурнунда Иерусалимче чеде бээрге, аңаа Даниилдиң номун көргүскен. Ында бижээн өттүр билген медеглел ооң Персияга удур чорудуп турар дайынынга хамааржыр деп, ол түңнээн. Б. э. чедир 323 чылда, Александрның өлүмүнүң соонда, ооң империязы-биле чүү болганын делегей төөгүзүнүң номнарындан номчуп болур силер. Түңнелинде б. э. чедир 301 чылда «дыка улуг мыйыстың» орнунга өзүп келген «дөрт мыйыс», азы дөрт шериг баштыңнары, империяны дөрт аңгы кезекке чарып алган. Шынап-ла, 200 чыл болгаш боттанган болуушкуннарны кара олчаан, бирден-бирээ чокка медеглээни кайгамчыктыг эвес-тир бе?

⁹ Кырында айтырыгларга Библия боду харыылап турар: «Бүгү Бижилге Бурганның аксындан үндүр тынган сөзү-дүр» (2 Тимофейге 3:16). Бо хүн Библияда номчуп турарывыс бодалдарны бижип каар кылдыр, Бурган 40 хире кижиниң угаанынче хей-аът киирген. Эртем, төөгү болгаш өттүр билген медеглелдер талазы-биле сайгарган каш чижектеривис: Библия — мерген угаанныг кижилерниң чогааткан ажылы эвес, а Бурганның Сөзү-дүр деп бадыткап турар. Ынчалзажок бо үеде хөй улус Библияның Автору, Бурган, бар дээрзинге чигзинип турар. А силер?