Дыка хөй эртемденнер кандыг бодалдыг? Оларның хөй кезии палеонтологтуг бижик (бурунгу үениң казымал артынчыларының төөгүзү) чуртталганың ниити үндезини бар деп теорияны деткээн ышкаш кылдыр көргүзүп турар. Оон ыңай эртемденнер бүгү дириг организмнер «компьютер дылын», азы ДНК-ны, ажыглап турар болганда, олар шупту чаңгыс өгбеден тывылган деп бодалдыг.

Библияда чүү дээнил? Эге дөс номундан алырга, сугда, черде дириг амытаннарны, үнүштерни, куштарны «уксаа» аайы-биле чаяаган (Эге дөс 1:12, 20—25). Ында чаңгыс «уксаа» иштинге өскерлиишкиннер туруп болур-даа болза, аразында кызыгаар бар дээнин илередип турар. Библияда шупту чүве чаяаттынган деп медээ дириг организмнерниң чаа бөлүктери палеонтологтуг бижикке дораан долузу-биле хевирлеттинген кылдыр тыптып кээр ужурлуг деп бодалче углап турар.

Фактылар чүү деп турарыл? Фактылар Библияда медээни бадыткап турар бе азы Дарвинниң теориязын бе? Сөөлгү 150 чыл дургузунда эртем ажыдыышкыннары чүнү көргүскен?

Сөөлгү чылдарда эртемденнер чаңгыс клеткалыг организмнерниң, үнүштерниң, дириг амытаннарның генетиктиг кодтарын шүүштүрүп шыдапкан. Олар «чуртталганың ыяжының» дугайында Дарвинниң үзел-бодалын, ол чүүл бадыткаптар деп идегээрге-даа болдунмаан.

Эртем шинчилелдери чүнү көргүскенил? 1999 чылда биолог Майкл Гордон: «Бо бүгүден алырга, чуртталганың эге дөзү хөй бооп турар. Чуртталга ыяжының дазылы чаңгыс эвес» — деп бижээн. Чуртталганың кол будуктары чаңгыс ундан үнген деп Дарвинниң даап бодаашкынының бадыткалдары бар бе? Гордон уламчылаан: «Амылыг чүве чаңгыс дөстүг деп теория амгы үениң дириг бойдусту аңгы-аңгы аймактарга аңгылап каанынга черле дүүшпейн турар. Бо чүүл шупту хевирлерге хамаарышпас болганда, хевир иштинде класстарга база хамаарышпас чадавас» a²⁹.

Чуртталга чаңгыс дөстүг деп Дарвинниң өөредии үндезин чогун сөөлгү шинчилелдер көргүзүп турар. 2009 чылда «Нью сайентист» журналда эволюционист эртемден Эрик Баптестениң сөстерин бижээн: «Чуртталганың ыяжы алыс шын дээр кандыг-даа бадыткал бисте чок»³⁰. Ол-ла статьяга биолог-эволюционист Майкл Роуз мынча дээн: «„Чуртталганың ыяжын“ хүндүткел-биле хөөржүткенин билир бис. Ынчалза-даа биологияже көрүштү дөзүнден өскертири берге-дир» b³¹.

Хөй эртемденнер бүгү амылыг чүве чаңгыс өгбелиг деп шынзыдар дээш, палеонтологтуг бижикти ажыглап турарлар. Оларныы-биле алырга, балыктар чер-суг амытаннарынче, а соястаарлар сүт чемиштиглерже шилчээнин палеонтология көргүзүп турар. А казымал артынчылар чүнү херечилээн?

«Дарвинниң-даа, бистиң-даа үевисте геологтар амылыг чүүлдүң аңгы-аңгы хевирлери чоорту эвес, а кезек-кезек үелерде тыптып келгенин бадыткап турар. Өскээр чугаалаарга, чаа хевирлер эволюция илчирбезинге хенертен тыптып келгеш, чуртталгазының иштинде шоолуг өскерилбээн, оон шуут чидип турган»³² — деп, палеонтолог-эволюционист Дейвид Рауп чугаалаан.

Дашталып калган казымал артынчылар амылыг чүүлдүң үр үе дургузунда өскерилбейн чурттап турганын көргүскен. Бир бөлүк өске бөлүкче сайзырай берген деп көргүспээн. Амылыг чүүлдүң мага-бодунуң кайгамчык тургузуу база шынарлары карак чивеш аразында тыптып келген. Чижээ, эхолокациялыг тургузуглуг часкы «өгбези» дээр оон бөдүүн амытанга көңгүс дөмей эвес болган.

Херек кырында дириг амытаннарның кол бөлүктериниң хөй кезии кыска үе иштинде тыптып келген. Чуртталганың чаа-чаа хевирлери бот-боттарындан аңгы, хенертен тыптыр боорга, специалистер ону палеонтологтуг бижиинге «кембрийжи частыышкын» деп адаан. Кембрийжи үе деп чүл ол?

Эртемденнерниң санаан түңнелдери шын дижик, ынчаарга Черниң төөгүзүнүң үезин футбол шөлүнүң узунунга деңнептээли (1). Палеонтологтарның чугаалап турары Кембрийжи үеге (2) чедир сен ол футбол шөлүнүң сестиң чеди кезиин эрткен турар сен. Дириг амытаннарның кол бөлүктери казымалдар бижиинге чүгле ол кыска үеде тыптып келир. Оон кайы үеде болур? Улаштыр чоруптар болзуңза, базымыңдан биче кезекте хеп-хенертен янзы-бүрү дириг амытаннар хөйү-биле тыптып кээр ийик!

Чуртталганың янзы-бүрү хевирлери хенертен тывылган деп билип кааш, эволюцияның талалакчылары Дарвинниң теориязынга чигзинип эгелээн. 2008 чылда биолог-эволюционист Стюарт Ньюмен интервьюзунга чуртталганың чаа хевирлериниң хенертен тыптып турарын тайылбырлаар чаа эволюция теориязы херегин чугаалаан. Ол мынча дээн: «Мен бодаарымга, макроэволюцияны — мага-боттуң өске мага-ботче шилчий бээрин тайылбырлаарда Дарвинниң теориязы анаа-ла бөдүүн теорияларның бирээзи, безин эң чугулазы-даа эвес апаар»³³.

Балыктар чер-суг амытаннарынче, а соястаарлар сүт чемиштиглерже шилчий бергенин көргүзерде ажыглап турар амытаннарның артынчыларының дугайында чүү деп болурул? Олар эволюция херек кырында болган деп шынзыдып шыдаар бе? Ону кичээнгейлиг өөренип көөрге, ында элээн каш билдинмес чүүлдер бар.

1) Өөредилге номнарында соястаарларның сүт чемиштиглерже шилчээнин көргүскен чуруктарда оларның хемчээлин шын эвес чураан. Амытаннарның чамдыызы хөлүн эрттир улуг, а чамдыызы дыка бичии.

2) Ол амытаннарның аразында кандыг-бир төрел харылзаалыг деп бадыткалдар дыка эвээш. Шинчилекчилер санаптарга, ол үлегер казымал артынчыларның чурттап турган үелериниң аразы сая-сая чылдар болган. Зоолог Хенри Джи ол үе кезиндектеринге хамаарыштыр мынча дээн: «Казымал артынчыларның чурттап чораан үелериниң аразы дыка ырак болганындан, өгбелерден үре-салгалга чедир болдунар хире харылзаазын тода чугаалап шыдавас бис» c³⁴.

Биолог Малком Гордоннуң сөстери-биле алырга, балыктарның болгаш чер-суг амытаннарының тывылган артынчылары ол үениң амылыг организмнериниң хевирлериниң чүгле эвээш кезиин көргүзүп турар. Ол оон ыңай мынча дээн: «Бис ол үениң амылыг организмнери сөөлзүредир тывылган организмнер-биле кандыг харылзаалыг турганын база харылзаа турган бе деп кажан-даа билип ап шыдавас бис» d³⁵.

2005 чылда «Нэшнл джиогрэфик» деп журналдың орус үндүрүлгезинге палеонтологтуг бижикти «муң кадр бүрүзүнден бир-бир кадрларны алгаш кожуп каан эволюция дугайында фильмге» дөмей деп бижээн³⁶. Ол чижектиң утказы кандыгыл?

100 000 кадрлыг фильмниң чүгле 100 кадрын тып алган дижик сен. Ол фильмниң долу утказын билип ап шыдаар сен бе? Бир эвес 95 кадрда өске төөгү чугаалаан, а сээң күзээниң сюжедиңге чүгле 5 борбак кадр дүгжүп турар чадавас. Чүгле 5 кадрга үндезилеп алган бодалың шын болур бе? Азы сен оларны бодуңга таарыштыр салып албаан сен бе? 95 кадрже база кичээнгейни салыры чугула эвеспе?

Бо чижек эволюционистерниң палеонтологтуг бижикке хамаарылгазын канчаар көргүзүп турар? Казымал артынчыларның хөй кезии (95 кадр) ук амытаннарның үр үе дургузунда шоолуг өскерилбээнин көргүзүп турда-ла, эртемденнер ону хөй чылдар дургузунда хүлээп албайн турганнар. Олар бо чугула фактыны чүге тоовааннар? Эртем ажылдарының автору Ричард Моррис мынча дээн: «Чаа ажыдыышкыннар бадыткавайн турда-ла, палеонтологтар чаңчыккан аайы-биле бүгү амылыг чүүл чоорту сайзыраар деп өөредигни деткивишаан хевээр. Олар казымал артынчыларны хөй улустуң бүзүрээри эволюция өөредиинге таарыштыр тайылбырлаар дээш кызып турганнар»³⁷.

Бистиң үениң эволюционистериниң дугайында чүнү чугаалап болурул? Олар казымал артынчыларны оларның хөй кезиинге азы генетиктиг шинчилелдерге эвес, а эволюцияның сөөлгү бодалдарынга дүүштүр аайлап салбышаан хевээр эвес-тир бе? e

Чүү деп бодаар сен? Чаа көргенивис фактылар кандыг түңнелге эккээр-дир?

•   Черге чуртталганың баштайгы хевири «бөдүүн» турбаан.

•   Клеткада бар бүдүмелдерниң безин ала чайгаар тыптып кээри чөгенчиг.

•   ДНК — «компьютерлиг программа», азы клетканы башкарып турар код-тур. Ол канчаар-даа аажок нарын. ДНК кижиниң кылып кааны кандыг-даа программазындан азы информация шыгжаар системазындан оранчок дээре инженер тудуг тургузуу-дур.

•   Генетиктиг шинчилелдер-биле алыр болза, чуртталга чаңгыс өгбеден тывылбаан. Палеонтологтуг бижикте дириг амытаннарның кол бөлүктери чаңгыс удаа тыптып келген.

Бо фактылар Черге чуртталганың канчаар тывылганын бижээн библейжи төөгүнү бадыткап турар эвес-тир бе? Ындыг-даа болза, хөй улус чуртталганы Бурган чаяап каан деп бодалды эртем шинчилелдери бадыткаваан деп чугаалап турар. Ол шынап-ла ындыг бе? Библияда херек кырында чүнүң дугайында чугаалап турар?