Swenta ya xjuʼ ya xwilik te pejpenetik ya skʼan te nail ya skʼixnay sbaik ta kʼajkʼal. Pero te kʼalal makal kʼinal te sakil pejpen o mariposa blanca de la col ta español, jaʼ nail ya xjuʼ swilel te bitʼil te yantik pejpenetike. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ yuʼun spasel?

 Pasa pensar ini: Bayal ta chajp pejpenetik te kʼalal ya skʼatinik kʼajkʼal o ya skʼixnay sbaik ta kʼajkʼal, ya sjamik ta jkʼaxel te xikʼik. Yantik pejpenetik ya smakik ta jkʼaxel te xikʼike. Yan stukel te sakil pejpen seʼel ya yakʼ te xikʼ te kʼalal ya skʼatin kʼajkʼal, jich yilel te bin-utʼil te letra «V». Te pʼijil winiketik staojik ta ilel te jich ya skʼixnay sbaik ta lek-a. Ta swenta te seʼel ya yakʼ te xikʼ te pejpen ini, jich ya stsob sba te skʼixinal te kʼajkʼal te banti stsakoj yip te xikʼ, jich-ora ya xjuʼ ya xwil-a.

 Ta Universidad yuʼun Exeter ta Inglaterra ay pʼijil winiketik te och yilik teme ya xjuʼ ya slekubtesikxan te plantaetik yuʼun luz o paneles solares teme seʼel ya spasik jich bitʼil ya yakʼ te xikʼ te pejpene. Te kʼalal jich la spasike, la staik ta ilel te mero mo yip te plantaetike, jteb ma sta 50% moxan te yipe.

 Te pʼijil winiketik jaʼnix jich la staik ta ilel te ya xojobaj o te ya xtil ta kʼajkʼal te xikʼ te pejpen ini. Jich yuʼun la spasik plantaetik yuʼun luz te seʼelik te jich yilelik bitʼil te letra «V», soknix jich la spasik te plantaetik te bitʼil te xikʼ te pejpen te ya xojobaj ta kʼajkʼal. ¿Bin yilel lokʼ te plantaetike? Jaʼ bayalxan yipik sok maba alik. Te sakil pejpen o te mariposa blanca de la col «mero ya snaʼik stsobel te yip te kʼajkʼale» xchi te Profesor Richard ffrench-Constant te jaʼnix jich la spas investigar te pejpenetik ini.

 ¿Bin ya awal yuʼun? Te sakil pejpen te seʼel ya sjam xikʼ jich bitʼil te letra «V», ¿jichnaxbal chiknaj? ¿O ay machʼa la spas?