¿AYBAL MACHʼA LA SPAS?
¿Bin yuʼun te maba ya xetʼ te spat te toronja te kʼalal ya xlubaj koele?
Te toronja mukʼ steʼel sok mukʼ te sit ya yakʼe, chiʼ ta chʼa ta loʼel te site. Ay kʼaxem ta 10 metro stoyolil ya xlubaj koel tal te site, pero maba ya xetʼ. ¿Bin-utʼil-a?
Pasa pensar ini: Te pʼijil winiketik staojik ta ilel te jich yilel bin-utʼil jun esponja te spat te toronjae, melel jutajtik o jotomtik te yutile. Te banti jutajtik mukʼxan bael ta yutil te toronja sok nojel ta jaʼ o ta ikʼ. Te kʼalal ya xlubaj koel te toronja, te yaʼlel te yichʼoj te banti jutajtike jich ya xkʼot bin-utʼil jun colchón te ya xkoltayot yuʼun maba ya xetʼ-a. Melel te spat te toronja ya xpechʼub o ya spakʼ sba sok ya xtulanub, jich maba ya xjat o ya xetʼ te kʼalal ya smaj sba ta lume.
Te pʼijil winiketik la slokʼtayik te spat te toronja, la spasik jun espuma de metal, te jich yilel bin-utʼil jun esponja te pasbil ta takʼin te mero ya xkujch yuʼun te kʼalal ay banti ya smaj sba o te ay bin ya xmajot yuʼune. Jaʼnix jich ya skʼan ya slokʼtayik te spat te toronja yuʼun ya spasik casco yuʼun te machʼatik ya stijik motocicleta sok ta spasel bintik ya xtuun yuʼun te carroetik swenta maba ya xlajik te kʼalal ay banti ya smaj sbaike. Jaʼnix jich ya skʼan ya stuuntesik yuʼun ay bintik ya spasik swenta maba ya xlaj ta tsaʼekʼ o xejtʼelul ekʼetik (meteoritos) te estaciones espaciales. Jaʼik ini jaʼ te bintik yakʼojik ta toyol te pʼijil winiketik yuʼun ya yilbeyik skʼoplal te ekʼetik o te bintik ay ta chʼulchan.
¿Bin ya awal yuʼun? ¿Jichnaxbal chiknaj te spat toronja te mero ya xkujch yuʼun? ¿O ay machʼa la spas?