Te Biblia maba ya yal te chopol ta uchʼel te tragoe, jaʼnax teme jich lek ya yil te ley o te pʼisbiluknax ta uchʼele. Te bin ya spʼaj te Bibliae jaʼ te yakubele (Salmo 104:15; 1 Corintios 6:10).

 Jich yuʼun, ¿bin ya apas teme ya sujat ta yuchʼel trago te awamigotak, pero te ley o te ameʼ atat maba yakʼojbat permisoe?

• Nopa te bin ya xjuʼ ya xkʼot ta pasele

• Nopa te bin ya xjuʼ ya apase

• Te bin ya yalik yantik jchʼieletik

 Yaniwan yal te awamigotak te ya skʼan ya awuchʼ trago swenta ya amulan-a te bin ya apasike. Pero ¿bin ya xjuʼ ya xkʼot ta pasel teme ya awuchʼe?

•  Ya xjuʼ ya ata kʼop sok te ley. Ay lugaretik ay akʼbil leyetik te ya yal te ma xjuʼ ta uchʼel te tragoe. Teme ya akʼaxuntay mantale, ya xjuʼ ya awakʼ multa o ya awichʼ lebeyel amul, ya xjuʼ ya achʼay te alisensia yuʼun stijel karro, ya apas aʼtelil te ya yal te j-aʼtel patanetik o ya xjuʼ x-ochat ta karsel yuʼun (Romanos 13:3).

•  Ya xjuʼ chopol ya awichʼ albeyel akʼoplal. Te kʼalal ya kuchʼtik tragoe, mame xjuʼ te jkʼaxel ya jkom jbatik. Ta melel, ay bintik ya xjuʼ ya kaltik o ya jpastik te ya sujt koʼtantik yuʼun ta patile (Proverbios 23:31-33). Te bitʼil bayalix ya yichʼ tuuntesel te redes sosiales ya xjuʼ chopol ya awichʼ albeyel akʼoplal ta bayal tiempo ta swenta te bin ya apase.

•  Ya xjuʼ ya awakʼ aba ta wokol. Teme awuchʼoje ay machʼa ya xjuʼ ya smajat o ya stsak yutsʼinat. Jaʼnix jich teme ay machʼa ya sujat ta spasel te bin chopol oranax ya achʼuun spasel.

•  Ya xjuʼ xkʼayat ta yuchʼel. Jun estudio te la spasik la yal teme ya xkaj awuchʼ kʼalal pekʼelto awaʼbilal oranax ya xjuʼ xkʼayat-a. Teme ya awuchʼ trago te kʼalal ayat ta estres, chʼajubenat o kʼalal atukel ya awaʼiy aba, kʼunkʼun jich ya xkʼayat ta spasel sok wokolme ya awil yijkʼitayel.

•  Ya xjuʼ xlajat yuʼun. Mato ayuk bayal jaʼbil, ta Estados Unidos ta jujun 52 minuto laj tul ants winik ta skaj te yakik ta stijel te karro kʼalal yuchʼojik trago-ae. Jaʼnix jich ta joʼeb jaʼbil, ta jujun jaʼbil lajik ta choke yuʼun karro ta skaj te yuchʼojik trago kʼaxem ta 1,500 ta tul jchʼieletik te mato sta 21 yaʼbilalike. Manchukme maba awuchʼoj te jaʼate, ya xjuʼ ya ata awokol yuʼun teme ya xmoat ta skarro te machʼa yuchʼoje.

 Nopa nailuk te bin ya xbajtʼ apase, jichme maba ya xkʼax awuʼun tulan wokolil ta skaj te la awuchʼ bayal tragoe.

 Te tsitsel ya yakʼ te Biblia: «Te machʼa pʼij yoʼtan ya yil te bin chopol, ya snacʼ sba ta stojol». Yame xjuʼ ya ata wokol yuʼun teme ya awuchʼ trago te kʼalal ya xbajtʼ atij akarro o te kʼalal ya apas jun aʼtelil te ya skʼan pasel ta leke.

 Te bin jnopoj ya jpase: «Teme ya jkʼan ya kuchʼ jtebuk tragoe, ya jpas teme maʼyuk bin ya yal te leye sok te kʼalal lek ta pasel ya kile».

 Te tsitsel ya yakʼ te Bibliae: «Yac awacʼ abahic ta mosohil yuʼun yan scuenta yuʼun yac achʼuhumbeyic smandar» (Romanos 6:16). Teme ya awuchʼ trago ta skajnax te jich ya spas te awamigotake, yakat ta yakʼel te jaʼ ya swentainat te yantike. Sok teme jaʼnax ya apas ta skaj te estrés o yuʼun chʼajubenate, mame ayuk bin-ora ya anop schajpanel te awokole.

 Te bin jnopoj ya jpase: «Ma xkakʼ te ay machʼa ya sujon ta yuchʼel trago».

 Te tsitsel ya yakʼ te Bibliae: «Ma me xajoquin te machʼatic bayel ya yuchʼic vino» (Proverbios 23:20). Te chopol ajoʼtak yame smakat yuʼun ma xa akʼotes ta pasel te bin anopoj ya apase. Teme ya ajokin aba sok te machʼatik bayal ya yuchʼik tragoe, yame yakʼat ta tulan wokolil.

 Te bin jnopoj ya jpase: «Ma jkʼan ya kamigoin te machʼa ya xjelaw yuʼun te tragoe».