¿Machʼa-a te j-alwanej Daniel?

TSUMA TA

Te sujtib ya yak te Biblia

Te Daniel jaʼ jtul j-alwanej judío-winik te naʼbil sba ta lek, te kuxin ta sjukebal sok ta swakebal siglo te kʼalal mato talem-a te Cristo. Akʼbot spʼijil yuʼun te Jehová swenta ya snaʼ scholbeyel skʼoplal te wayichiletik, jaʼnix jich akʼbot yil najalsitiletik ta swenta te bin ya xkʼot ta pasel ta pajel chaʼbej, sok la yakʼbey stsʼibay te libro yuʼun Daniel (Daniel 1:17; 2:19).

¿Bin la spas te Daniel?

Te Daniel chʼi ta Judá, te banti ay te wentainel yuʼun te Israel sok te templo yuʼun te judioetik. Ta jaʼbil 617 te kʼalal mato talem-a te Cristo, te ajwalil Nabucodonosor yuʼun Babilonia, la yochintay te Israel sok la yikʼtiklan bael ta chukel te winiketik te mukʼ yaʼtelik tey-a (2 Reyes 24:15; Daniel 1:1). Jaʼnix jich la yichʼ ikʼel bael te Daniel, manchukme jchʼiel keremto-a.

Te Daniel sok yantik jchʼieletik jich bitʼil te: Sadrac, Mesac sok Abednego te la yichʼik ikʼel bael yuʼun ya yichʼik pʼijubtesel yuʼun ya x-aʼtejik ta stojol te ajwalile. Manchukme ya yichʼik tenel ta skʼaxuntaybeyel smantal te Jehová, te Daniel sok te yamigotak jun yoʼtan la yakʼ sbaik (Daniel 1:3-8). Te kʼalal oxeb jaʼbil la yichʼik pʼijubtesel, albot yutsil skʼoplalik yuʼun te Ajwalil Nabucodonosor te bitʼil ay bayal spʼijilik sok te yanyantik bin ya snaʼik spasel-ae, sok albotik te jaʼ lajunebxan buelta spʼijilik te ma pajalukik sok sacerdoteetik te ya spasik magia sok te jnaʼojeletik. Jaʼ yuʼun te ajwalil la yalbey te Daniel sok te yamigotak te yakuk x-aʼtej ta sna (Daniel 1:18-20).

Bayal jaʼbil ta patil, te kʼalal kʼaxemix 90 yaʼbilal-a te Daniel, albot te yakuk xbajt yil te ajwalil. Te Belsasar, te jaʼ te ajwalil ta yorail-abi ta Babilonia, la yalbey te Daniel te yakuk x-albot swentail te kʼopetik te jichnax ya xchiknaj ta pajkʼ. Ta swentanax te koltayel yuʼun te Jehová, te Daniel la yal te ya yichʼ lajinel te Babilonia yuʼun te Medopersia. Jich kʼot ta pasel, ta ajkʼabal-abi la yichʼ ochintayel te Babilonia (Daniel 5:1, 13-31).

Te ajwalil medopersa la yakʼbey tulan yaʼtel te Daniel sok te Ajwalil Darío kʼan yakʼbeyxan tulan yaʼtel (Daniel 6:1-3). Ay yantik te yichʼoj mukʼ yaʼtelik bayal ilinik, jaʼ yuʼun la yakʼik ta chʼojel ochel ta schʼen chojetik, pero koltayot yuʼun te Jehová (Daniel 6:4-23). Te kʼalal nopol ya xlajix bael-a te Daniel, cheb buelta albot yuʼun jtul chʼul-abat te kʼux aʼiybil ta oʼtanil (Daniel 10:11, 19).

Ilawil te bin kʼax ta skuxlejal te Daniel ta videodrama te yichʼoj cheb parte te sbiilinej Daniel: Jtul winik te bayal schʼuunel yoʼtan.

¿Bin ya yichʼ alel ta swenta te sjun Daniel?

Te bin ya yal te Daniel: Te Nabucodonosor la spas jun mukʼul lokʼomba, te la yal ta mantal te akʼa yichʼik ta mukʼe sok te machʼa ma la schʼuune la yichʼik chʼojel ochel ta horno yuʼun kʼajkʼ te yak ta tilel (Daniel 3:1-6).

Te bin tabil ta ilel: Te Enciclopedia británica ya yal te bayal bintik mukʼ la spas te Nabucodonosor ta Babilonia ma jaʼuknax ta swenta te yutsilal jaʼnix jich ta swenta te diosetik yuʼune. «La yal te jaʼ la snojptes te lum ta yichʼel ta mukʼ yantik diosetik».

Ay yichʼoj tael ta yilel te yuʼun-nix ay machʼatik yichʼoj chʼojel ochel-a tey ta horno yuʼun kʼajkʼ te yak ta tilel, ay jich ya spasik ta swenta te jich ya yal ta mantal te ajwalile. Ta yorail te kʼalal ay ta ajwalil-a te Nabucodonosor ay jun texto te ya scholbey skʼoplal te castigo la yichʼik te machʼatik ya schopolkʼoptayik te diosetik yuʼun Babilonia. Jich ya yal: «Milaik, chikʼaik, [. . .] otsesaik ta horno [. . .] akʼbeyaxan skʼajkʼal, yuʼun jich jkʼaxel ya xlajik». a

Te bin ya yal te Daniel: Te Ajwalil Nabucodonosor la stoy sba ta swenta te aʼtelil la yakʼtiklan ta pasele (Daniel 4:29, 30).

Jun ladrillo te la yichʼ tael ta Babilonia, tey tsʼibaybil sbiil-a te Nabucodonosor.

Te bin tabil ta ilel: «Te Nabucodonosor la yal [. . .] te jaʼlaj jtul ajwalil te ya spas te bin toj sok te ay yuʼele». b Jun ejemplo, ta jun mukʼul na ay bin la stsʼibay jilel: «La jpas mukʼul tsʼajkʼetik te pasbilik ta ladrillo te maʼyuk machʼa ya xjuʼ ya snik [. . .] La kakʼbey stsak yip te Esagila sok Babilonia swenta jich ya kichʼ naʼbeyel jba ta sbajtelkʼinal». c Bayal ladrilloetik te yichʼojik tael ta Babilonia tey tsʼibaybil sbiil-a te Nabucodonosor.

Te bin ya yal te Daniel: Te Ajwalil Belsasar la yalbey te Daniel te ya x-och ta yoxebal ajwalil ta Babilonia (Daniel 5:1, 13-16).

Te bin la yichʼ tsʼibayel ta jaʼbil 550 te kʼalal mato talem-a te Cristo, ya yalbey skʼoplal te ajwalil Nabonido sok te Belsasar te jaʼ snichʼane.

Te bin tabil ta ilel: Te bin ya yalbey skʼoplal te capítulo 5 yuʼun te Daniel, jaʼ kʼot ta pasel te kʼalal ay ta ajwalil-a te Nabonido. Te ajwalil-abi jteb ma spisiluk-ora ay ta Arabia. Pero te kʼalal maʼyuk ta Babilonia ¿machʼa ya xwentainwanix-a? Te historiador Raymond Philip Dougherty ta slibro te sbiilinej Nabonidus and Belshazzar jich ya yal: «Ay bin tsʼibaybil jilel te ya yakʼ ta naʼel te Nabonido jaʼ ya yakʼ ya xwentainwan te snichʼane». «Te Belsasar jaʼ ya x-aʼtej ta ajwalil te kʼalal ma tey ay-a te state». Te Belsasar la yalbey te Daniel te jaʼ ya xkʼot ta yoxebal ajwalil, melel te Nabonido sok te Belsasar jaʼik te sbabial sok schebal ajwaliletike.

a Journal of Biblical Literature, volumen 128, número 2, página 279, 284.

b Babylon—City of Wonders, by Irving Finkel sok Michael Seymour, página 17.

c Archæology and the Bible, by George Barton, página 479.

Temaetik te snitoybey sba skʼoplal

Te Biblia Jojkʼoyeletik ta swenta te Biblia

Yaniwan amulan-euk sk'oponel ini

ESSENTIAL BIBLE TEACHINGS

https://cms-imgp.jw-cdn.org/img/p/500100125/univ/art/500100125_univ_sqr_xl.jpg

ijwbq articulo 193

Testigoetik yu'un Jehová

¿Machʼa-a te j-alwanej Daniel?

Te sujtib ya yak te Biblia

¿Bin la spas te Daniel?

Temaetik te snitoybey sba skʼoplal

Yaniwan amulan-euk sk'oponel ini

¿Bin yuʼun ya smukʼulin koʼtantik te yuʼun-nix jaʼ smelelil-a te bin ya yal te Bibliae?

Ila bin yilel te nojptesel