Te kʼopil «lekil samaritano» jaʼ jich ya yichʼ albeyel te ants winik te ya skoltay te yantike. Te kʼopil ini lokʼem tal ta jun lokʼombakʼop o jun historia, te la schol te Jesús yuʼun ya yakʼ ta nopel te ya skʼan ya kakʼtik ta ilel yutsil koʼtantik sok slekil koʼtantik ta stojol te ants winiketik chikan banti slumalik.

Ta artículo ini yame xbajt kiltik:

•  ¿Bin ya yalbey skʼoplal te lokʼombakʼop ini?

•  ¿Bin yuʼun la scholbey skʼoplal te Jesús te lokʼombakʼop ini?

•  ¿Bin ya yakʼ jnoptik?

•  ¿Machʼatik-a te samaritanoetike?

•  ¿Smelelilbal te historia yuʼun te «lekil samaritanoe»?

Te historia te la schol te Jesús jich ya yal: Jtul winik jajch tal ta Jerusalén bajt ta Jericó pero ta be tsakot yuʼun j-elekʼetik, la smajik sok jteb ma la smilik.

Ay jtul sacerdote te jaʼ judío la yil te winik te majbile pero maba la skoltay, ta patil tal yan judío te jaʼ jwolwanej yuʼun religión pero jaʼnix jich maba la skoltay. Jaʼ yuʼun manchukme pajal slumalik te chaʼtul winiketik ini sok te machʼa majbile, maba la skoltayik.

Ta patil, kʼax jtul winik te yan slumal, jaʼ jtul samaritano (Lucas 10:33; 17:16-18). Kʼalal la yil te winike, la snaʼbey yoʼbolil sba sok la spoxtaybey te yejchene. Ta patil la yikʼ bael ta jun na sok la skanantay sjunal ajkʼabal. Ta yan kʼajkʼal, la stoj te yajwal na yuʼun ya skanantay te winik sok te bintik ya xtuun yuʼun ta poxtaywanej (Lucas 10:30-35).

Te Jesús la yalbey yaʼiy te historia ini jtul winik te schʼuunej te jaʼnax spatxujk te machʼa jun pajal stsʼumbalik sok sreligionik. Ay bin mukʼ skʼoplal la yakʼbey snop, jaʼ te bitʼil ma jaʼuknax spatxujk te judioetike (Lucas 10:36, 37). Te relato ini la yichʼ tsʼibayel ta Biblia swenta ya xkoltayot spisil te machʼa ya skʼan te lek ya x-ilot yuʼun te Diose (2 Timoteo 3:16, 17).

Te historia ini ya yakʼ jnoptik te machʼa lekil jpatxujk: jaʼ te machʼa ya yakʼ ta ilel sok yaʼtelul te ya snaʼbey yoʼbolil sba te yantike, jaʼ te machʼa ya skoltay te machʼa ya xkʼax swokol chikan bin yilel stsʼumbal o slumal. Jtul lekil jpatxujk jaʼ jich ya spasbey te yantik te bitʼil ya skʼan ya yichʼ pasbeyel (Mateo 7:12).

Te samaritanoetike kuxinemik ta norte yuʼun Judea. Jaʼnix jich tey kuxinemik-a te yal snichʼnabik te machʼatik nujpunemik sok te judioetik sok te machʼatik maba judioetik.

Ta sbabial siglo te kʼalal talemix-a te Cristoe, te samaritanoetike ay la sjachik jun sreligionik. Jaʼnax ya schʼuunik-a te sbabial joʼeb libro yuʼun te Escrituras Hebreas pero te yantik libroetike maʼuk.

Bayal ta tul judioetik ta skʼajkʼalel te Jesús ya spʼajik-a te samaritanoetik sok maba ya skʼoponik (Juan 4:9). Te judioetike ya stuuntesik-a te kʼopil samaritano jich bitʼil bolkʼop (Juan 8:48).

Te Bibliae maba ya yal teme yuʼun-nix kʼot ta pasel-a te lokʼombakʼop yuʼun te lekil samaritanoe. Jaʼukmeto, te kʼalal nojpteswan te Jesús la yalbey skʼoplal lugaretik sok te bintik ya snaʼbey sba te ants winiketik swenta ya xkʼot ta yoʼtanik te bin yak ta yakʼel ta nopel.

Bayal te bin ya yalbey skʼoplal te historia ini yuʼun-nix ay jich kʼot ta pasel-a te nameye. Kiltik cheʼoxebuk ejemplo:

• Swenta ay machʼa ya xbajt ta Jerusalén kʼalal ta Jericó ya skʼan ya sbeentay 20 kilómetro te koel sbelal, jaʼ yuʼun ayniwan jun kilómetro te stoyolil yiloj sbaik te cheb lumetik ini. Ta swenta ini ya jnaʼtik te smelelil te bin la yal te Jesús te «co bahel ta Jericó» (Lucas 10:30).

• Te sacerdoteetik sok te jwolwanejetik yuʼun te religione te kuxinemik ta Jericó spisil-ora ya xbeenik ta be ini yuʼun ya xbajtik ta Jerusalén.

• Te bitʼil maʼyuk machʼa bayal ya xbeen tey ta be, jaʼ yuʼun ay bayal j-elekʼetik tey-a te ya yilik te machʼa ya xjuʼ spojbeyik te sbiluke, kʼaxtoxan-a teme stukele.