1, 2. 1) ¿Bin la spasik te jwolwanejetik yuʼun religión swenta ya skomik te scholel skʼop Dios, pero bin la spasik te jpuk-kʼopetike? 2) ¿Bin yuʼun ma la skʼan la skom sbaik ta scholel skʼop Dios te jpuk-kʼopetike?

LAJELTONAX spasbelik-a te kʼin yuʼun Pentecostés ta jaʼbil 33. Te congregación ta Jerusalén cheʼoxebtonax semana xchiknajel-a, jaʼ yuʼun te Satanás la snop te jaʼ yorail-a te ya slajin te congregación te bitʼil mato stsakoj yip-ae. La yakʼbey ta yoʼtan te jwolwanejetik yuʼun te religión te yakuk smakik te scholel skʼop Diose. Pero te jpuk-kʼopetik te ma xiw yoʼtanik ma la skom sbaik ta spasel te aʼtele, jaʼ yuʼun bayal ants winiketik la «schʼuhunic te Cajwaltic» (Hech. 4:18, 33; 5:14).

² Sok slab yoʼtanik te skontratakik ay bin yachʼil la spasikxan jaʼ te la yotsesik ta cárcel te jpuk-kʼopetike. Pero ta ajkʼabal-abi te chʼul-abat yuʼun te Jehová la sjam te puertaetik yuʼun te cárcel, jaʼ yuʼun ta sakubel kʼinal yakikxan ta scholel ta yan buelta te skʼop Diose. Pero te policiaetik la stsakikxan bael yan buelta sok ikʼotik bael ta stojol te jchajpanwanejetik sok albotik te maba yakik ta schʼuunel te mantal te la yichʼik akʼel te manchuk ya scholikix te skʼop Dios. Te jpuk-kʼopetik jich la sujtesik sok yip yoʼtanik: «Ha bayel xan scʼoplal te ya jchʼuhumbetic smandar Dios te bin utʼil te smandar winiquetique». Pero bayal ilinik yuʼun te jchajpanwanejetik, jaʼ yuʼun «kʼan smilik» te jpuk-kʼopetike. Pero ta yorail-abi te Gamaliel te jaʼ jtul maestro yuʼun te Ley te mero naʼbil sba la yalbey te yakuk stsajtay sbaik sok jich la yal: «Ihquitayahic haʼi winiquetic ini, acʼa bahticuc». Manchukme yan sba ta aʼiyel-a te jchajpanwanejetik ini la schʼuunbeyik te skʼope sok la skoltayik lokʼel te jpuk-kʼopetike. Jaʼ yuʼun ¿bin la spasikix-a te winiketik te jun yoʼtanike? Sok yip yoʼtanik maba «la scom sbahic ta pʼijubteswanej soc ta yalbeyel scʼoplal te Jesucristo» (Hech. 5:17-21, 27-42; Prov. 21:1, 30).

3, 4. 1) ¿Bin stuuntesoj te Satanás ta skontrainel te lum yuʼun te Diose? 2) ¿Bin ya kalbeytik skʼoplal ta capítulo ini sok ta chebxan capítulo bael?

³ Te sbabial buelta te la yichʼik kontrainel te j-abatetik yuʼun Dios jaʼ ta jaʼbil 33 (Hech. 4:5-8; 16:20; 17:6, 7). Ta ora ini te Satanás ya stuuntes te jkontrataktik yuʼun ya skom te scholel skʼop Dios, jaʼ yuʼun sleojbeyik smul te lum yuʼun te Dios. Te bintik yalojik jaʼ te yalaj jachtik kʼop, te ya jkʼaxuntaytik mantal, te ya jkontraintik te ajwaliletike, te yalaj jchontik te sKʼop Dios. Jich yuʼun ay baemotik ta stojol te jchajpanwanejetik yuʼun ya kakʼtik ta ilel te lotil te bin ya yalik ta jtojoltike. ¿Bin lek lokʼem-a? ¿Bin lekil ataoj ta swenta te bin la staik ta nopel te jchajpanwanejetik ta cheʼoxeb tal jaʼbile? Kiltik cheʼoxeb ejemplo te bin lek lokʼem-a te kʼalal ya jkoltaybeytik skʼoplal sok te ayuk jderechotik ta scholel te lek yachʼil kʼop (Filip. 1:7).

⁴ Ta capítulo ini ya kalbeytik skʼoplal bin-utʼil jkoltaybeyojtik skʼoplal te jderechotik yuʼun libre ayotik ta scholel te skʼop Dios. Ta cheb capituloxan bael ya kiltik bin jpasojtik yuʼun ma jchʼik jbatik te bin ya spas te balumilal sok te jaʼuk ya jchʼuunbeytik smantal te Diose.

5. Ta jaʼbilniwan 1935, ¿bin yuʼun la yichʼ chukel te jcholkʼopetik sok bin la spasik te hermanoetik te swentainojik te organizacione?

⁵ Ta jaʼbilniwan 1935, ta spisil te Estados Unidos te j-aʼteletik ta municipio sok ta jujun Estado kʼan sujik te testigoetik yuʼun Jehová swenta yuʼun ya slokʼesik jun licencia o jun permiso yuʼun ya yichʼ akʼel scholik-a te skʼop Diose. Pero te hermanoetik ma la slokʼesik, melel te jun licenciae o permisoe ya xjuʼ ya yichʼ lajinbeyel skʼoplal stukel. Jaʼnix jich schʼuunej lek yoʼtanik te maʼyuk jtuluk ajwalil te ay yuʼel yuʼun ya skombey skʼoplal te mantalil la yakʼ jilel te Jesús ta stojol te jnopojeletik yuʼune te scholbeyel skʼoplal te Wentainele (Mar. 13:10). Ta swenta-abi bayal ta tul jchol kʼopetik la yichʼik tsakel. Te hermanoetik te swentainejik te organización la snopik te ya xbajtik ta stojol te jchajpanwanejetik. Te bin la skʼanike jaʼ te yakuk snaʼik te Estado te yakik ta pojbeyel te sderechoik yuʼun te religión, jaʼ yuʼun ta 1938 ay bin kʼot ta pasel.

6, 7. ¿Bin kʼax ta stojolik te familia Cantwell?

⁶ Ta 26 yuʼun Abril ta 1938 ta martes ta sajb, jun familia te precursor especialetik te Newton Cantwell te 60 yaʼbilal, te yinam Esther sok ta yal snichʼanik te Henry, Russell sok te Jesse lokʼik bael ta scholel skʼop Dios ta sjunal kʼajkʼal ta New Haven, Connecticut. Chapalik yuʼun ya xlokʼik bael cheʼoxeb kʼajkʼal ta snaik, ¿bin yuʼun? Melel ay cheʼoxebix buelta te tsakbilik bael ta cárcel, jaʼ yuʼun snaʼojik te ya xjuʼ jich ya xkʼotxan ta pasel yan buelta. Pero maba chebaj yoʼtanik sok spisil yoʼtanik la scholbeyik skʼoplal te Wentainel yuʼun Dios. Bajtik ta cheb carro yuʼun ya xkʼotik ta New Haven. Te Newton te papail yichʼoj bael ta scarro te publicacionetik sok te gramofóno, jaʼnix jich te Henry te 22 yaʼbilal jaʼ yichʼoj bael te bocinaetik. Jich bitʼil snopojik-ae, ta cheʼoxebnax ora tal te policía talik ta makel yuʼun.

⁷ Ta sbabial jaʼ la stsakik bael te Russell te 18 yaʼbilal, ta patil jaʼ te Newton sok te Esther. Te Jesse te aytonax 16 yaʼbilal, la yil ta namal bin-utʼil te policía ikʼbot bael te spapa, smama sok te sbankile. Jaʼ yuʼun te Jesse stukel jil, melel te Henry yak ta scholel skʼop Dios ta yan lugar. Manchukme jich-abi la stsak bael te sgramofono sok la scholxan te skʼop Dios. Cheb winiketik te catolicoetik akʼbot permiso yuʼun ya stij te discurso yuʼun te hermano Rutherford te sbiilinej «Jkontrataktik». Pero kʼalal la yaʼiyik stojol bayal ilinik jaʼ yuʼun kʼan smajik te Jesse. Te Jesse maba chʼay te slamalil yoʼtan sok lokʼ bael, maba kʼax bayal tiempo jtul policía tal tsakotuk bael. Te policía libre la yijkitay te hermana Cantwell, pero te smamalal sok te yalatak maʼuk stukel. Pero juʼ lokʼik tal ta kʼajkʼal-abi ta swenta te la stoj smultaike.

8. ¿Bin yuʼun te juez la yalbey te jaʼ jach kʼop te Jesse Cantwell?

⁸ Cheʼoxeb u ta patil ta Septiembre ta 1938, te familia Cantwell bajtik ta stojol juez ta New Haven. Te Newton, Russell sok te Jesse la smulinik te malaj ayuk slicenciaik ta skʼanel takʼin. Manchukme la skʼanik ta stojol te Tribunal Supremo de Connecticut te yakuk yichʼ chaʼilel skʼoplale, te Jesse la smulin te yalaj sjach kʼope. ¿Bin yuʼun? Jaʼ ta swenta te cheb catolicoetik te la yaʼiyik te grabacione, la yalik ta stojol te juez te ilinik yuʼun, melel te discurso yalaj sbolkʼoptay te sreligionik. Te hermanoetik te akʼbil swentainik schapele la snopik te ya xbajtik ta stojol te Tribunal Supremo de Estados Unidos, te jaʼ te mero mukʼul chajpajibal yuʼun te nacion-abi.

9, 10. 1) ¿Bin la sta ta nopel te Tribunal Supremo de Estados Unidos ta swenta te familia Cantwell? 2) ¿Bin lekilal jtaojtik yuʼun te bin la staik ta nopele?

⁹ Ta 29 yuʼun Marzo ta 1940, te presidente supremo C harles Evans Hughes sok te ocho ta tul juecetik, la yaʼiyik stojol te bin la yal te hermano Hayden Covington te jaʼ abogado yuʼun te testigoetik yuʼun Jehová. * Kʼalal te fiscal yuʼun te Connecticut te la yal te yalaj sjachik kʼop te testigoetik yuʼun Jehová, jtul juez jich la sjojkʼoy: te kʼalal la schol skʼop Dios te Jésus «¿mabal jichuk te ma lek la yaʼiyik te bin la yale?», Jaʼ yuʼun te fiscale jich la sujtes: «Melelnix-a sok ya xjul ta koʼtan te janix jich ya yal te Biblia te bin kʼot ta pasel ta stojol te Jesús ta swenta te la schol te skʼop Diose». ¡Jamal chikan te bin la yale! Ta swenta te bin la yal te fiscal la yakʼ ta naʼel te testigoetik jaʼ pajal sok te bin la spas te Jesuse sok la spajaltaybey skʼoplal te skontratak te Jesus sok te Estado. Ta 20 yuʼun Mayo ta 1940 spisil te juecetik la yalik te maʼyuk la stabeyik smul te testigoetik yuʼun Jehová.

¹⁰ ¿Bin lek lok-a ta swenta te bin la sta ta nopel te juecetike? Jaʼ te la skoltaybeyey skʼoplal te sderechoik spisil te ants winiketik yuʼun libre ayik ta stsael te sreligionik yuʼun maʼyuk jtuluk j-aʼtel patan ya skontrain te ley. Jaʼnix jich te juecetik maʼyuk la stabeyik smul te Jesse «maʼyuk la staik ta ilel te yuʼun ya sjach kʼop». Jaʼ yuʼun te bin la staik ta nopele la yakʼ ta ilel te testigoetik yuʼun Jehová maʼyuk yuʼun ya skʼan ya sjachik kʼop. Te j-abatetik yuʼun Dios juʼ yuʼunik tsalaw ta swenta te bin-utʼil-a chajpaje. ¿Aybal bin lek lokʼem kuʼuntik-a? Jtul abogado te jaʼ testigo yuʼun Jehová jich ya yal: «Te bitʼil ay jderechotik sok libre ayotik yuʼun ya x–ochotik ta religión banti ya jkʼantik sok ya jpastik te bin jchʼuunejtik, ya skoltayotik yuʼun maba ya xiwotik te ya kichʼtik komel ta spasel te kaʼteltike, ya skoltayotik ta kʼajkʼal ini yuʼun ya kichʼtik bael ta stojol te ants winiketik te bin ya xjuʼ ya x-akʼbot smukʼul yoʼtanik».

11. ¿Bin campañail la spasik te hermanoetik ta Canadá sok bin yuʼun?

¹¹ Ta jaʼbilniwan 1940 sok ta 1950 te testigoetik yuʼun Jehová ta Canadá la staik tulan kontrainel, jaʼ yuʼun swenta yuʼun ya yakʼik ta naʼel ta stojol ants winiketik te bitʼil te Estado maba yak ta yichʼel ta mukʼ te bitʼil libre ayik ta schʼuunel te Diose, ta 1946 te kermanotaktik ta Canadá la sjachik jun campaña te jalaj 16 kʼajkʼal te banti la spukik te tratado te sbiilinej: Quebecʼs Burning Hate for God and Christ and Freedom Is the Shame of All Canada (El odio ardiente de Quebec a Dios, Cristo y la libertad es la vergüenza de todo Canadá). Te tratado ini yichʼoj chaneb página te ya schol ta jamal te bin-utʼil te jwolwanejetik yuʼun te religión ya stijbeyik yoʼtan te ants winiketik yuʼun ya yutsʼinik te testigoetik yuʼun Jehová ta Quebec, jaʼnix jich te bitʼil ya x-utsʼinwanik sok ya xmajawanik te policiaetike. Te tratadoe jich ya yal: «Yakikto bael ta tsakel ta carcel te testigoetik yuʼun Jehová. Ay 800 ta tul testigoetik te yakik ta smaliyel te ya yichʼik chajpanel ta Gran Montreal».

12. 1) ¿Bin la spasik te skontratakik ta swenta te tratado la spukike? 2) ¿Bin-a te la yichʼ akʼel smulinik te hermanoetike? (Ilawil te nota).

¹² Te sbabial ministro yuʼun Quebec Maurice Duplessis sok te cardenal católico Villeneuve, jajch spasik kʼop sok te testigoetik ta swenta te bin la yal te tratado. Oranax toy moel te yajtalul te machʼatik la yichʼik leel smulike ta 800 kʼot ta 1,600. Jtul precursora jich ya yal: «Te policía bayal buelta la xchukotik te chʼayix ta koʼtan te jaʼyebto bueltae». Teme ay jtul testigo ya yichʼ ilel te yak ta spukel te tratadoe ya yichʼ akʼel smulin te yakʼ ta sleel mulil yuʼun ya stijbey yoʼtan te ants winiketik ta skʼaxuntayel mantal. *

13. ¿Machʼatik-a te sbabial testigoetik te la yichʼik ichʼel ta kʼop sok bin la sta ta nopel te juez?

¹³ Ta 1947 te hermano Aimé Boucher sok te achʼixetik yuʼun Gisèle te ay 18 yaʼbilal sok te Lucille te 11 yaʼbilal, jaʼ sbabial testigoetik te la yichʼik ichʼel ta kʼop ta skaj te ya yichʼ alel te ya skʼaxuntaybeyik smantal te ajwalile. Ta tsʼeel snaʼik yakik ta spukel-a te tratado pero te bin chajpnax ta aʼiyel-a jaʼ te yakiklaj ta sjachel kʼop. Pero te papaile jaʼ jtul winik te lamalnax yoʼtan maʼyuk bayal bin ay yuʼun jaʼnax ya skanantay te chambalametik yuʼun ta sur yuʼun Quebec, ay baeltik te kʼalal ya xbajt ta lume ya xbeen bael ta schʼin carreta. Te familia ini bayal la stsʼikik sok kʼax ta stojolik te utsʼinel jich ya yalbey skʼoplal te tratadoe. Te juez te chajpanotik ta sbabial bueltae ya spʼaj-a te testigoetike, jaʼ yuʼun ma la skʼan la yaʼiybey skʼoplal te pruebaetik te ya yakʼ ta ilel te maʼyuk smul te familia Boucher. Pero la schʼuun stukel te bin la yal te fiscal ta swenta te tratado te ya stijbey yoʼtan te ants winiketik ta pʼajawe soknix te ayuk smul ya yichʼik albeyel te familia Bouchers. Te juez la snop te yalel te bin smelelile jaʼ mulil. Te Aimé sok te Gisèle la yichʼik otsesel ta carcel ta swenta te la yichʼ akʼel smulinik te ya skontrainik te ajwalile jaʼnix jich-euk te chʼin Lucille kʼax cheb kʼajkʼal yuʼun ta cárcel. Te hermanoetik bajtik ta stojol te Tribunal Supremo de Canadá te jaʼ mero mukʼxan yaʼtel ta chajpanwanej ta lum-abi, yuʼun ya skʼanbeyik te yakuk schaʼilbey skʼoplale sok la schʼuun la yil.

14. ¿Bin la spasik te hermanoetik ta Quebec te kʼalal la staik kontrainele?

¹⁴ Manchukme tulan yakik ta utsʼinel-a te kermanotaktik ta Quebec sok yip yoʼtanik yakik ta scholel te Wentainel yuʼun Dios, bayal bin lek lokʼ yuʼunik-a. Ta 1946 te kʼalal la spukik te tratado te chanebxan jaʼbil kʼax baele toy moel te yajtalul te testigoetik yuʼun Jehová ta Quebec ayik 300 ta tul-a patil kʼotik ta jmil. *

15, 16. 1) ¿Bin la staik ta nopel te juecetik ta swenta te bin akʼbot smulin te familia Boucher? 2) Ta swenta te la yaʼiyik tsalaw ¿bin lekilal la staik te hermanoetik sok te yantik ants winiketik?

¹⁵ Ta junio yuʼun 1950 te baluneb ta tul juecetik te ayik ta Tribunal Supremo de Canadá la yilbeyik skʼoplal te bin akʼbil smulin te Aimé Boucher. Wakeb u ta patil ta 18 yuʼun diciembre ta 1950 la yalik te maʼyuk la stabeyik smul. ¿Bin yuʼun? Te hermano Glen How te jaʼ abogado yuʼun te Testigoetik, la schol jich kʼot ta yoʼtanik-euk te juecetik te bin la yale, te skʼaxuntayel mantal jaʼ smakojbey skʼoplal te stijbeyel yoʼtan te ants winiketik yuʼun ya skontrainik te ajwalile. Pero te tratado ini «maʼyuk ya yalbey skʼoplal te bin ya yichʼ alele, jaʼ yuʼun maʼyuk bin chopol ya yalbey skʼoplal». Sok jich la yalxan te hermano: «La kil bin-utʼil la skoltayotik te Jehová ta yaʼiyel tsalaw». *

¹⁶ Te Wentainel yuʼun Dios la yaʼiy tsalaw ta swenta te bin la sta ta nopel te juecetik, melel te bin akʼbil smulin te 122 testigoetik yuʼun Jehová te yalaj skontrainik te ajwalile maʼyukix smul ajilik. Jaʼnix jich te ants winiketik ta Canadá sok te yantikxan nacionetik te ayik ta Comunidad Británica de Naciones (Commonwealth) libre ayikix-a yuʼun ya yalik te bin ya snopik ta swenta te bin ya spas te gobiernoe. Te bin lek lokʼxan-ae jaʼ te la slajinbey skʼoplal te kontrainel ya yakʼ te Iglesia sok te ajwalil ta Quebec ta swenta te sderecho te testigoetik yuʼun Jehová. *

17. ¿Bin-utʼil ya skʼan ya smak chaʼoxtul ajwaliletik te kaʼteltik ta scholel skʼop Dios?

¹⁷ Jich bitʼil te sbabial jchʼuunjeletik yuʼun Cristo te j-abatotik yuʼun Jehová ta kʼajkʼal ini maba ya jchontik «te scʼop Dios scuenta spasel ganar» (Kʼopona 2 Corintios 2:17). Manchukme jich-abi ay cheʼoxeb ajwaliletik ya stuuntesik te leyetik yuʼun chonbajel yuʼun ya skʼan ya skomik te kaʼteltike. Kiltik chaʼchajp skʼoplal te bin la yichʼ alel ta stojol te testigoetik yuʼun Jehová ta swenta teme chonbajeletikbal o jcholkʼopetikbal yuʼun skʼop Dios.

18, 19. ¿Bin la spasik te j-aʼtel patanetik ta Dinamarca yuʼun ya skomik te scholel skʼop Dios?

¹⁸ Ta Dinamarca. Ta 1 yuʼun octubre ta 1932, jajch ta tuuntesel jun ley te ya yal te maba ya yakʼ permiso yuʼun ya yichʼ chonel junetik teme maʼyuk licenciae. Pero te hermanoetik maba la slokʼes te slicenciaike. Ta yan kʼajkʼal joʼtul publicadoretik yakik ta scholel skʼop Dios ta Roskilde, ayniwan 30 kilómetro yiloj sba sok te capital ta oeste yuʼun Copenhagen. Te August Lehmann la yichʼ otsesel ta cárcel ta swenta te maʼyuk slicenciae.

¹⁹ Ta 19 yuʼun diciembre ta 1932 te August Lehmann bajt ta chajpanel ta stojol te juez. La yal te bitʼil la yulatay cheʼoxeb ants winiketik yuʼun ya sjapbey te junetik lokʼem tal ta Bibliae pero la yal te maba yuʼun la schone. Te juez acuerdo ay sok te bin la yale, jich la yal-euk: «Te winik ini ya xjuʼ ya x-aʼtej yuʼun ya sta-a te bin ta xtuun yuʼune, ma xyichʼ tojel sok ma yuʼunuk ya skʼan ya sta takʼin ta swenta te bin ya spase». Te juez maʼyuk smul la stabey te testigoetik yuʼun Jehová sok la yal te aʼtel te yak ta spasel te hermano Lehmann ma ya xjuʼ «ya yichʼ alel te yuʼun yak ta chonbalajel-a». Pero te skontratak te lum yuʼun te Diose ay ta yoʼtanik te ya skomik te scholel skʼop Dios ta spisil te nacione (Sal. 94:20). Jaʼ yuʼun te fiscal la yalbey te Tribunal Supremo de la nación te yakuk schaʼilbey skʼoplale. ¿Bin yaʼiyel la yaʼiy sbaik te hermanoetike?

20. ¿Bin la staik ta nopel te Tribunal Supremo de Dinamarca sok bin la spasik te hermanoetike?

²⁰ Te kʼalal la sta yorail te la yichʼik chajpanel ta Tribunal Supremo te testigoetik yuʼun Jehová ta Dinamarca la yakbeyikxan yipal ta scholel te skʼop Dios. Ta martes 3 yuʼun octubre ta 1933 te juecetik la yalik te bin la staik ta nopele. Acuerdo ayik sok te yan juez ta swenta te bitʼil te August Lehmann maʼyuk la skʼaxuntay te ley, ja yuʼun libre jilik te testigoetik yuʼun Jehová ta scholel skʼop Dios. Yuʼun ya yakʼik ta ilel-a te ya yalbeyik wokol te Jehová, la stoyxan te yaʼtelike. Ta swenta te bin la sta ta nopel te juecetik te kermanotaktik ta Dinamarca juʼem yuʼunik spasel te yaʼtelik ta scholel skop Dios jich yuʼun ma xmakotikix yuʼun te ajwaliletike.

21, 22. ¿Bin kʼot ta chapel yuʼunik te Tribunal Supremo de Estados Unidos ta swenta te hermano Murdock?

²¹ Ta Estados Unidos. Ta domingo 25 yuʼun febrero ta 1940, te precursor Robert Murdock sok juktulxan testigoetik la yichik tsakel te kʼalal yakik ta scholel skʼop Dios ta Jeannette te nopol yiloj sba sok te Pittsburgh ta Pensilvania. Jaʼ la yichʼ akʼel smulinik te maba stojoj te slicenciaik yuʼun ya spukik te junetike. Jaʼ yuʼun la yalbeyik te Tribunal Supremo ta Estados Unidos te yakuk schajpanik te kʼope.

²² Ta 3 de mayo ta 1943 te Tribunal Supremo la yal te maʼyuk smul te Testigoetik. Janix jich la yalik te maʼ puersauk ya slokʼes slicenciaik, melel teme ya slokʼesike «jich kʼoem te ya stojik jun derecho te ay ta Constitución Federal». Jaʼnix jich la slajinbey skʼoplal te ley ay yuʼun te municipio, melel «ya skombey skʼoplal te bitʼil libre ayotik sok te ma xjuʼ ya x-ochotik ta religión te banti ya jkʼantike». Te juez William Orville Douglas kʼalal la yal te bin la sta ta nopel, jteb ma spisiluk te juecetike la yalik te bitʼil te yaʼtel te testigoetik yuʼun Jehová «ma jaʼuknax scholel skʼop Dios sok ma jaʼujknax ya spukik junetik. Ya spasik schebal te aʼtel ini». Sok la yalxan: «Te aʼtel te ya spasike ya skʼan jich mukʼ skʼoplal ya yichʼ ilel te bin-utʼil yichʼel ta mukʼ Dios ta Iglesia o te kʼalal ya yich cholel skʼop Dios tey-a».

23. ¿Bin yuʼun mukʼ skʼoplal ya kiltik te bitʼil juʼ yuʼunik tsalaw ta stojol te juecetik ta 1943?

²³ Te bin kʼot ta chapel yuʼun te Tribunal Supremo jaʼ jun mukʼul tsalaw la yaʼiy te lum yuʼun te Dios, melel la yakʼ ta ilel te joʼotik jaʼ jcholkʼopotik yuʼun Dios ma jaʼuk chonbajelotik. Ta kʼajkʼal-abi ta 1943 te testigoetik yuʼun Jehová la spasik ganar 12 te ta 13 ta chajp te bin skʼanojik chajpanel yuʼune jich bitʼil te bin akʼbil smulin te hermano Murdock. Te bin kʼot ta chapel yuʼunik te juecetik skoltayejotik ta ora ini te kʼalal ya xbootik ta stojol te juecetik jich bitʼil kʼalal te jkontrataktik ya yalik te maʼyuk jderechotik yuʼun ya jcholbeytik skʼoplal te Wentainel yuʼun Dios ta komonsitil o ta nananatik.

24. ¿Bin ya jpastik kʼalal te ajwalil ya smak te kaʼteltik ta scholel skʼop Dios?

²⁴ Te j-abatotik yuʼun Jehová ya kalbeytik wokol te ajwaliletik ta swenta te ya yakʼbotik permiso yuʼun libre ayotik ta scholel te skʼop Diose. Pero jaʼnix jich kʼalal ya yichʼ makel te kaʼteltike ya jletikxan te bin-utʼil ya jcholtike jich maba ya jkom jbatik ta scholel. Jichnix bitʼil te jpuk kʼopetike, «ha bayel xan scʼoblal te ya jchʼuhumbetic smandar Dios te bin utʼil te smandar winiquetique» (Hech. 5:29; Mat. 28:19, 20). Jaʼnix jich ya xbootik ta stojol te juecetik te kʼalal ya yichʼ makel te kaʼteltike. Kiltik cheb ejemplo.

25, 26. ¿Bin kʼot ta pasel ta Nicaragua te bajt skʼanik chajpanel ta Corte Suprema de Justicia yuʼun te nación-abi, sok bin kʼot ta pasel?

²⁵ Ta Nicaragua. Ta 19 yuʼun noviembre ta 1952, te Donovan Munsterman te jaʼ misionero sok siervo yuʼun sucursal bajt te banti ay te Departamento de Inmigración ta capital ta Managua. La yichʼ albeyel te yakuk xbajt yil te capitán Arnoldo García, te jaʼ ya swentainoj te Departamento. Te capitán la yalbey te Donovan «te maʼyuk spermisoik te Testigoetik yuʼun ya scholik te bin schʼuunejik» ta Nicaragua. Kʼalal la sjojkʼoybey te bin yuʼune, te capitán la yal te maʼyuk akʼbilik permiso yuʼun te ministro de Gobierno y Religiones yuʼun ya spas te yaʼtelike, jaʼnix jich la yichʼ akʼel smulinik te yalaj skontrainik te ajwalile. ¿Machʼa lebot smulik yuʼun? Jaʼ te jwolwanej yuʼun te catolicoetik.

²⁶ Te hermano Munsterman oranax la skʼan koltayel ta stojol te Ministro de Gobierno y Religiones soknix ta stojol te presidente Anastasio Somoza García, pero ma la sta koltayel. Jaʼ yuʼun te hermanoetike la sjel te bin ya spasike, la smakik te sNail Tsoblejetik, la stsob sbaik ta chʼin grupoetik sok la skom sbaik ta scholel skʼop Dios ta calleetik pero maba la yijkitayik ta scholel te skʼop Diose. Jaʼnix jich la skʼanik jun amparo ta stojol te Corte Suprema de Justicia de Nicaragua te banti la skʼanik ya yakuk yichʼ kombeyel skʼoplal te bitʼil makʼbil te kaʼteltike. Jaʼnix jich te ta periodicoetik la yalbey skʼoplal skʼoplal te bitʼil makʼbil te kaʼteltik soknix te bin ya yal te amparo la skʼanike, te Corte Suprema la schʼuun sok la yilbey skʼoplal. ¿Bin lek lokʼ yuʼunik-a? Ta 19 yuʼun junio ta 1953 te Corte Suprema la yakʼ ta naʼel te bin la sta ta nopel ta stojol te testigoetik yuʼun Jehová. La yal te ta swenta te makʼbil te yaʼtelike ya x-utsʼinbot-a te sderechoik jich bitʼil ya yal te ley te bitʼil libre ayotik ta yalel, ta snopel sok ta spukel te bin jchʼuunojtike. Jaʼnix jich la yal ta mantal te lekuk ya schaʼilxan sbaik te ajwalil yuʼun Nicaragua sok te testigoetik.

27. ¿Bin yuʼun te yan-nax sba la yaʼiyik-a te ants winiketik ta Nicaragua te bin la staik ta nopel te juecetik ta Corte Suprema sok bin la snopik yuʼun-euk te hermanoetike?

²⁷ Te ants winiketik ta Nicaragua yan-nax sba la yaʼiyik-a te bitʼil te juecetik ta Corte Suprema, jaʼ la skoltayik te testigoetik yuʼun Jehová. Melel te jwolwanejetik yuʼun te religión kʼax bayal yuʼelik, jaʼ yuʼun te juecetik ma skʼan ya skontrain sbaik sok. Jaʼnix jich te juecetik maʼyuk ya skontrainik te bin ya yalik te j-aʼteletik yuʼun gobierno. Jaʼ yuʼun te kermanotaktik schʼuunej yoʼtanik te juʼ yuʼunik te tsalawe ta swentanax te koltayel yuʼun te Jehová sok te bitʼil maba la skom sbaik ta scholel te skʼop Dios (Hech. 1:8).

28, 29. ¿Bin kʼot ta pasel ta Zaire ta jaʼbilniwan 1985?

²⁸ Ta Zaire. Ta jaʼbil tal 1985 ay 35 mil ta tul testigoetik ta Zaire te jaʼ te República Democrática del Congo ta ora ini. Te sucursal la spastiklan cheʼoxeb edificioetik ta skaj te yak ta toyel te aʼtel ta swenta scholel skʼop Dios. Ta diciembre yuʼun 1985 la yichʼ pasel jun mukʼul tsoblej ta estadio yuʼun te capital yuʼun te Kinsasa noj ta jkʼaxel, melel kʼotik 32 mil ta tul te talemik ta yanyantik nacionetik. Pero ay bin kʼot ta pasel ta stojol te testigoetik yuʼun Jehová. ¿Bin kʼot ta pasel?

²⁹ Te hermano Marcel Filteau jtul misionero te jajchem tal ta Quebec (Canada) te ay staoj bayal utsʼinel ta stojol te swiniktak te Duplessis yak ta abatinel ta Zaire ta yorail-abi. Ya schol kaʼiytik te bin kʼot ta pasel: «Ta 12 yuʼun marzo ta 1986, te hermanoetik te yichʼoj yaʼtelik la yichʼik akʼbeyel jun carta te banti ya yal te maba legal ay te organización yuʼun te testigoetik yuʼun Jehová ta Zaire». Te carta abi spasoj firmar te presidente yuʼun te nación Mobutu Sese Seko.

30. ¿Bin-a te ya skʼan ya sta ta nopel te Comité yuʼun Sucursal sok bin la spas?

³⁰ Ta yan kʼajkʼal ta patil la yichʼ akʼel jun anuncio ta radio, te jich ya yal: «Mayuk bin-ora ya kaʼiybeytikix skʼoplal te testigoetik yuʼun Jehová ta Zaire». Ta oranax jajch te utsʼinele. La yichʼ jinel te sNail Tsoblejetik, la yichʼ elkʼanbeyel sbilukik te hermanoetik, la yichʼik chukel sok la yichʼik majel. Jaʼnix jich te chʼin alaletik bajtik ta chukel-euk. Ta 12 yuʼun octubre ta 1988 te ajwalil la yuʼuninbey te sbiluk te organizacione, jaʼnix jich te soldadoetik la yuʼuntayik te sucursale. Te hermanoetik te swentainejik te aʼtel ta Zaire bajt skʼanbeyik koltayel te presidente Mobutu, pero ma la staik koltayel. Jaʼ yuʼun te Comite yuʼun te Sucursal ay bin tulan la sta ta nopel teme ya xbajt skʼanik koltayel ta Tribunal Supremo o teme ya smaliyik. Te Timothy Holmes te misionero ta yorail-abi sok ya x-aʼtej jich bitʼil coordinador yuʼun te Comite yuʼun Sucursal, jich ya yal: «La jkʼanbeytik Jehová te yakuk yakʼbotik jpʼijiltik sok yakuk stojobtesotik». Ta patil te la jkʼopontik Dios sok te la kilbeytik skʼoplale, te hermanoetik yuʼun te Comité la staik ta nopel te maba yorailuk te ya xbajtik ta stojol te juecetike, jaʼ yuʼun jaʼ bajt ta yoʼtanik te ya skanantayik te hermanoetik sok ya sleik bin-utʼil ya xjuʼ ya scholikxan te skʼop Diose.

31, 32. ¿Bin-a te yan-nax sba la staik ta nopel te juecetik ta Tribunal Supremo de Zaire, sok bin yaʼiyel la yaʼiy sbaik yuʼun te hermanoetike?

³¹ Kʼalal kʼax bael te jaʼbiletik kom te utsʼinel ta stojol te Tetigoetik sok jajch ta ichʼel ta wenta te sderecho te ants winiketik ta nacion-abi. Jaʼ yuʼun te Comité yuʼun Sucursal la snop te kʼotix yorail te ya xbajtik ta stojol te Tribunal Supremo de Justicia de Zaire yuʼun ya skʼanik koltayel ta swenta te makbil te kaʼteltike. Manchukme chajpnax ta aʼiyel-a, te Trinbunal la yilbey skʼoplal ta 8 yuʼun enero ta 1993 jteb ma sta jukeb jaʼbil ta patil te kʼalal la yichʼ komel te kaʼteltik ta swenta te mantal la yakʼ te presidente, te juecetik la yalik te la skʼaxuntayik te ley te gobierno ta stojol te Testigoetik. Jaʼ yuʼun la slajinbey skʼoplal te mantal-abi sok te bitʼil makbil te kaʼteltike. ¡Nopa awaʼiy te bin ya skʼan ya yal-abi! Manchukme ya xjuʼ ya staik kontrainel yuʼun, te juecetik la slajinbeyik skʼoplal te mantalil la yakʼ te presidente. Te hermano Holmes jich la yal: «Ta yorail te kʼalal bootik ta stojol te juecetik la kiltik te Jehová ya xjuʼ ya sjel te bin ya xkʼot ta pasele» (Dan. 2:21). Tulantesbot te schʼuunel yoʼtanik te hermanoetik te bitʼil juʼ yuʼunik tsalawe, melel la staik ta ilel te bitʼil te Ajwalil Jesús la yalbey te lum yuʼun te bin-ora sok te bin ya skʼan ya spasike.

³² Kʼalal maba makbilix-a te kaʼteltike, te sucursal la skʼan permiso yuʼun ya xjuʼ ya schaʼochxan bael te misioneroetik, ya yichʼ pasel yachʼil edeficioetik o te ya xjuʼ ya yichʼik tal tikunel publicacionetik. * ¡Kʼax tseʼel yoʼtan te j-abatetik yuʼun Dios ta swolol Balumilal kʼalal ya yilik bitʼil te Jehová ya skanantay te schʼuunel yoʼtan te lum yuʼune! (Is. 52:10).

33. ¿Bin ya snojptesotik te bin la kilbeytikix skʼoplale?

³³ Te bin la kilbeytikix tal skʼoplal ta swenta te bin jpasojtik te kʼalal baemotik ta stojol te juecetik ya yakʼ ta ilel skʼotesej ta pasel te bin la yal te Jesús: «Como hoʼon ya caʼbeyex spʼijil awoʼtanic ta cʼop, te ma xhuʼ yuʼun ya scomex soc te ya scontracʼoptayex spisil te acontrataque» (Kʼopona Lucas 21:12-15). Chikan ta ilel te bitʼil te Jehová ay stuuntesoj winiketik te jich kʼoemik te bintʼil te Gamaliel yuʼun ya skanantay te lum yuʼune, jaʼnix jich ay stijojbey yoʼtan juecetik, abogadoetik te ma xiw yoʼtanik yuʼun ya skoltayik te bin stojil ta pasel. Te Jehová slajinojbey skʼoplal te yaʼtejib te jkontrataktike (Kʼopona Isaías 54:17). Te kontrainele ma xjuʼ yuʼun ya skom te aʼtelil yuʼun te Diose.

34. ¿Bin yuʼun kʼax chikan ta ilel te bitʼil juʼem kuʼuntik tsalaw sok bin ya yakʼ ta ilel? (Ilawil te recuadro « Te juecetik ya skoltaybeyik skʼoplal te scholel skʼop Dios»).

³⁴ ¿Bin yuʼun te kʼax mukʼ skʼoplal te juʼem kuʼuntik tsalaw ta stojol te juecetike? Nopa awaʼiy ta swenta ini, te testigoetik yuʼun Jehová ma naʼbil jbatik yuʼun te kʼax mukʼ jkʼoplaltik, maba ya jpastik votar, ma jkoltaytik campañaetik yuʼun politicoetik sok maba ya jletik koltayel yuʼun te politicoetike. Jaʼnix jich te hermanoetik te ikʼbilik bael ta stojol te juecetik bayal buelta te jich ilbilik bitʼil «te maʼyuc yichʼojic pʼijubtesel soc hich nax ayic» (Hech. 4:13). Pero ay bayal buelta te juecetik jaʼ skoltayejotik manchukme ya xkontrainotik yuʼun te jkontrataktik jich bitʼil te jwolwanejetik yuʼun te religión o te ajwaliletik, manchukme te ants winiketik ya skuyik te ma skoltayotik te juecetik, pero bayal buelta la skoltayotik, te kʼalal baemotik ta stojolik ta skʼanel chajpanel kakʼojtik ta ilel te «smelelil ya xcʼopojotcotic ta stojol Dios ta scuenta Cristo» (2 Cor. 2:17). Jaʼ yuʼun jich ya xjuʼ kaltik te bin-utʼil la yal te jpuk-kʼop Pablo: «Ha jcoltaywanej cuʼun te [Jehová]; ma ba ya jxiʼ te bin ya xhuʼ ya spasbon te winique» (Heb. 13:6).