TE MACHʼATIK ya schʼuunik te nojptesel ta swenta te aylaj oxeb dios te jun-nax ayike, te jaʼlaj te Tatil, te Nichʼanil sok te Chʼul Espiritu. Sok ya yalik te pajaliknaxe, te spisil ya xjuʼ yuʼunik te bin ya skʼanike sok te malaj ayuk sjajchibalik. Jich yuʼun te nojptesel yuʼun te schʼuunel te oxeb dios te jun-nax ayike, jamal ya yalik te Dioslaj te Tatile, Dioslaj te Nichʼanile sok Diosnixlaj te Chʼul Espiritue, jaʼukmeto aylaj jun-nax Dios.

Bayal ta tul te machʼatik ya schʼuunik te nojptesel-abi, ya yalik te ma snaʼik scholbeyel skʼoplale. Manchukme jich ya yalik, ya skuyik te jich ya yakʼ ta nopel te Bibliae. Jaʼukmeto maʼyuk ya xchiknaj junuk buelta ta sJun Dios te ay oxeb dios te jun-nax ayike. Jich yuʼun, ¿aybal junuk texto ta Biblia te ya yalbey skʼoplal-abi? Swenta ya kakʼbeytik sujtib te jojkʼoyele, akʼa kiltik junuk texto te ya yichʼ tuuntesel te banti jich ya yichʼ alel te lokʼemlaj tal ta Biblia te nojptesel-abi.

Ta Juan 1:1 jich ya yal: «Ta shahchibal ay te Cʼopile, ha sjoc Dios te Cʼopile, soc ha nix Dios te Cʼopile» (Scʼop Dios Tzeltal [SD]). Ta patil la yalxan ta jamal te jpuk-kʼop Juan te jaʼ Jesús «te Cʼopile» (Juan 1:14). Ta swenta te bitʼil ya yal te jaʼnix Dios te Kʼopile ay machʼatik ya xkʼot ta yoʼtanik te jun-naxlaj ay te Nichʼanil sok te Tatile.

Juluk ta koʼtantik te la yichʼ tsʼibayel ta griego kʼop te texto-abi sok ta patil la yichʼ kʼasesel ta yantik kʼopiletik. Manchukme  ay chaʼoxtul te machʼatik ya skʼasesik te «ha nix Dios te Cʼopile», ay yantik te yan bin-utʼil skʼasesojike. ¿Bin yuʼun? Melel te kʼalal ya yichʼ ilel ta lek te bin-nix ya skʼan ya yal ta griego kʼop-ae jich la yilik te bin-utʼil ya skʼan kʼasesel ta lek ta yantik kʼopiletik. Akʼa kiltik chaʼoxchajpuk te bin-utʼil kʼasesbile: «jaʼ jun dios te Kʼopile», «te Kʼopile jaʼ jun dios» sok «dios te Kʼopile» (Juan. Texto y Comentario, yuʼun J. Mateos sok J. Barreto, yantik bin-utʼil ta kʼoponel; Los escritos originales de la comunidad del discípulo “amigo” de Jesús, yuʼun Senén Vidal; Cuarto Evangelio. Cartas de Juan, yuʼun J. J. Bartolomé). Ta swenta te bin-utʼil kʼasesbilik-abi, ya yakʼ ta naʼel te ma jaʼuknix Dios te Kʼopile. * Te texto-abi, ya yal te yuʼun yichʼoj tulan yaʼtel te Kʼopil ta yolil te yal snichʼnab te Jehová, jaʼ yuʼun ya yichʼ albeyel te jaʼ jun «dios». Jich yuʼun ya yichʼ tsʼibayel ta minúscula te kʼopil «dios» ta texto-abi, swenta ya yakʼ ta ilel te ay «yuʼele».

Jteb ma spisiluk te ants winiketike ma snaʼikix te griego kʼop te la yichʼ tuuntesel ta nameye. Jich yuʼun, ¿bin-utʼil ya xjuʼ ya jnaʼtik ta lek te bin-nix la skʼan la yal-a te jpuk-kʼop Juane? Ta swenta-abi, akʼa kiltik jun lokʼombakʼop, jich bitʼil jtul maestro te ay bin ya scholbey yaʼiy te jnopjunetik yuʼune. Jaʼukmeto, te jnopjunetike yanyantik te bin kʼot ta yoʼtanik ta swenta te bin la yichʼik nojptesel yuʼun te maestroe. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ xkʼotxan lek ta yoʼtanik ta swenta te bin la yichʼik cholbeyele? Jaʼ te ya skʼanbeyik te maestro te yakuk xcholbotxan lek yaʼiyike. Jichme ya xkʼotxan lek ta yoʼtanik-a. Jaʼ yuʼun teme ya jkʼantik te ya xkʼotxan lek ta koʼtantik te bin ya yal te Juan 1:1, jaʼ lek te akʼa kiltikxan te sjun Juan. Teyme ya jtabeytikxan skʼoplal-a te bin aʼtelil yichʼoj te Jesuse. Te kʼalal kʼoemix lek ta koʼtantik-ae, yame kiltik te ma tulan ta naʼel te bin-nix-a te smelelile.

Akʼa kiltik te bin la stsʼibayxan te jpuk-kʼop Juan ta kapitulo 1 ta versiculo 18: «Mayuc machʼa yiloj te Diose [te spisil  ya xjuʼ yuʼune]». Jaʼukmeto ay chaʼoxtul ants winiketik ta namey kʼinal te la snaʼbeyik sba te sNichʼan te Diose, te jaʼ te Jesuse, melel jich la yal te jpuk-kʼop Juan: «Te Cʼopil [Jesús] la yichʼ sbaqʼuetal soc nahin ta cohliltic [...]. La jquilbetic yutsilal» (Juan 1:14, SD). Jich yuʼun, ¿bin yuʼun te ya yichʼ alel te jun-nax ay te Nichʼanil sok te Tatil te spisil ya xjuʼ yuʼune? Jaʼnix jich te jpuk-kʼop Juan ya yal te «ha sjoc Dios te Cʼopile». ¿Bin-utʼil ay-a te ay machʼa sjokinej sba sok yan teme jaʼnix te machʼa yakotik ta yalbeyel skʼoplale? Jaʼnix jich ta Juan 17:3 tey jamal la yakʼ ta naʼel-a te Jesús te ma pajal sok te sTat te ay ta chʼulchane, te jich la yalbey ta swenta «haʼat mero Diosat atuquel». Ta slajibal te sjun te jpuk-kʼop Juane, jich la yal ini: «Pero haʼi señahiletic ini la yichʼ tsʼihbayel scuenta yuʼun hich me yac achʼuhunic a te ha Cristo te Jesús, te ha Snichʼan Dios» (Juan 20:31). Te texto-abi maba ya yal te jaʼ Dios te Jesuse, ya yal te jaʼ sNichʼan te Diose. Spisil te bintik la kilbeytikix skʼoplal te tsʼibaybil ta sjun Juan ya yakʼbotik kiltik te bin-utʼil ya skʼan ya xkʼot ta koʼtantik te bin ya skʼan ya yal te Juan 1:1. Te Kʼopil, jaʼ te Jesuse, jaʼ jun «dios» ta swenta te tulan aʼtelil yichʼoje, jaʼnax yuʼun te ma pajaluk sok Dios te spisil ya xjuʼ yuʼune.

Akʼa kilbeytikxan skʼoplal ta swenta te maestroe. Nopa awaʼiy te ay chaʼoxtul jnopjunetik te mananix kʼot lek ta yoʼtanik-a te bin cholbotikxan yuʼun te maestroe. ¿Bin ya xjuʼ ya spasikxan yuʼun-abi? Ya xjuʼ ya sjojkʼoybeyik yan maestro. Teme jichnix la yichʼik cholbeyel yuʼun te yan maestro te bitʼil la yal te yane, jichniwan jteb ma spisiluk te jnopjunetik ya xkʼot lek ta yoʼtanik te bin-nix swentail-a te bin la yichʼik cholbeyel yuʼun te maestroe. Jaʼ pajal sok teme maba kʼoem lek ta koʼtantik te bin la skʼan la yal te jpuk-kʼop Juan ta swenta te Jesús sok te Diose. Teme jiche akʼa kiltik te bin la stsʼibay jilel te Mateo ta swenta te Jesuse: «Mayuc machʼa ya snaʼ bin cʼahcʼalil soc bin orahil [ta swenta te slajibal te bintik ay ta balumilal], ni haʼuc te chʼul aʼbatetic ta chʼulchan ni haʼuc te Nichʼanil, ha nax stuquel te Tatile» (Mateo 24:36). ¿Bin-utʼil jamal ya yakʼ ta ilel te texto te ma jaʼuk Jesús te Dios spisil ya xjuʼ yuʼune?

 Te Jesús la yal te jaʼ bayalxan bin ya snaʼ stukel te Tatile ma jaʼuk te Nichʼanile. Jaʼukmeto te yuʼunuk pajal ayik te Jesús sok te Dios spisil ya xjuʼ yuʼune, ya snaʼ-euk te bin ya snaʼ te Tatil te jichuke. Jich chikan ta ilel te ma jun-nax ayik te Nichʼanile sok te Tatile. Jaʼukmeto aytoniwan te machʼa jich ya yal ini: «Jichniwan la yal te Jesús te kʼalal ay ta Balumilal-ae». Akʼa jnoptik yaʼiyel te yuʼun-nix jich-ae. Jich yuʼun, ¿banti ya xjil skʼoplal te chʼul espiritue? Te yuʼunuknix smelelil-a te nojptesel yuʼun ta swenta te bitʼil pajalik te chʼul espiritu sok te Dios Tatile, ¿bin yuʼun te ma la yalbey skʼoplal te Jesús te snaʼoj te chʼul espiritu te bintik snaʼoj te Diose? Te bin jamal la yalbey skʼoplale jaʼ te bitʼil jaʼnax ya snaʼ stukel te Tatile.

Te kʼalal ya anopxan bael te Bibliae, yame awil te ay bayal textoetik te banti ya yakʼ ta ilel te maʼyuk oxeb dios te jun-nax ayike. Spisil te textoetik-abi jamal ya yalbey skʼoplal ta smelelil ta swenta te Tatil, Nichʼanil soknix te chʼul espiritue (Salmo 90:2; Hechos 7:55; Colosenses 1:15).