1. ¿Bin-a te kʼax mukʼ skʼoplal la yal te Jesús ta slajibal ajkʼabal yuʼun te skuxlejale?

TA AJKʼABAL te kʼalal mato xlaj-a te Jesuse, la yakʼ ta ilel te la smel yoʼtan yuʼun te bin ya xkʼot ta pasel ta patil ta stojol te jnopojeletik yuʼune. Jaʼ yuʼun jich la skʼoponbey Dios ta stojolik: «Ma haʼuc ya calbat wocol yuʼun te yac aloqʼueslan ta bahlumilal, pero te yacuc acanantay yuʼun ma ba ya xtahotic yuʼun te bin chopole. Ma ba ayic ta scuenta te bahlumilal, hich te bin utʼil ma ba ayon ta scuenta te bahlumilale» (Juan 17:15, 16). Te kʼalalto ta yoʼtan la skʼopon Dios te Jesús ta ajkʼabal-abi, jich la yakʼ ta ilel te kʼax kʼux ta yoʼtan te jnopojeletik yuʼun sok te kʼax bayal skʼoplal te bin la yal ta stojol te jnopojeletik yuʼun te kʼalal tey ayik chaʼoxtul-ae: «Ma yuʼunuquex te bahlumilal» (Juan 15:19). Jaʼ ini ya yakʼ ta ilel te kʼax mukʼ skʼoplal ta yoʼtan te manchuk ya x-uʼuninotik yuʼun te balumilale.

2. ¿Bin-a te «bahlumilal» la yalbey skʼoplal te Jesuse?

² ¿Bin-a te «bahlumilal» la yalbey skʼoplal te Jesuse? Jaʼ skʼoplal spisil te ants winiketik te maba nopol ayik ta stojol Dios te wentainbilik yuʼun Satanás sok mosoinbilik yuʼun te espíritu yuʼun te toybaile sok te jaʼnax kʼux ya yaʼiy sba ta stukelike (Juan 14:30; Efesios 2:2; 1 Juan 5:19). Ya xkʼot ta koʼtantik te bitʼil jich ya yal te Biblia: «Te machʼa ya scʼan te jun yoʼtan sba soc te bahlumilal, ha scontrahinej te Diose» (Santiago 4:4). Jich bitʼil te jpisiltik ya jkʼantik te ya x-ayinotik ta skʼuxul yoʼtan te Diose, akʼa  kiltik bin-utʼil maba ya yuʼuninotik te balumilal ta jkuxlejaltik. Jich yuʼun akʼa kiltik joʼchajpuk: junuk koʼtantik ta stojol te Ajwalinel yuʼun te Dios te ay ta swenta te Cristo te kʼalal ma jchʼik jbatik ta política, akʼa jtsaltik te espíritu yuʼun te balumilale, stojiluk te bin yilel ya jchʼal jbatike, manchuk ya xbajtʼ koʼtantik ta sleel bayal jbiluktik sok akʼa jlaptik te majkilal te talem ta stojol Dios.

3. 1) ¿Bin yilel la yil Jesús te política ta kʼalal kʼax ta Balumilale? 2) ¿Bin yuʼun ya yal te Biblia te tikunbilik yuʼun Cristo kʼoem ta yan nación te jnopojeletik te ya xbajtʼik ta chʼulchane? (Ilawil te nota.)

³ Te kʼalal kʼax ta balumilal te Jesuse maba la schʼik sba ta spasel biluk aʼtelil yuʼun te politicae, jaʼ bajtʼ yoʼtan ta scholbeyel skʼoplal te Ajwalinel yuʼun te Dios jaʼ te banti ya xmantalteswan ta pajel chaʼbej ta chʼulchane (Daniel 7:13, 14; Lucas 4:43; 17:20, 21). Jaʼ yuʼun jich la yalbey ta jamal te ajwalil romano Poncio Pilato: «Te banti ay te cuentahinel cuʼun, ma haʼuc liʼ ta bahlumilali» (Juan 18:36). Jich bitʼil te jnopojelotik yuʼun te jun koʼtantik ta stojole jkʼayinojbeytik te stalele. ¿Bin-utʼil? Jaʼ te jun koʼtantik ta stojol te Ajwalinel yuʼun te Dios sok te Jesucristo te jaʼ stsaoj ta ajwalile, sok ya jpukbeytik ta alel skʼoplal ta swolol Balumilal (Mateo 24:14). Jich yuʼun te jpuk-kʼop Pablo jich la stsʼibay: «Ticombilotic yuʼun Cristo [...]. Ya calbeyex wocol ta scuenta sbihil te Cristo: Junuc me awoʼtan abahic soc Dios» (2 Corintios 5:20). *

4. ¿Bin-utʼil yakʼojik ta ilel te jun yoʼtanik ta stojol te Ajwalil tsabil yuʼun Dios te smelelil j-abatetike? (Ilawil te recuadro « Te sbabial jchʼuunjeletik ma la yakʼ sbaik wentainel yuʼun te balumilale».)

 ⁴ Te machʼatik ya yichʼik tikunel bael ta yan nacione, jich ya xkʼotik te bitʼil jkʼasesej kʼop yuʼun te ajwalil yuʼunike o te slumalike. Jich yuʼun maba ya schʼik sbaik ta spasel te bintik swenta política te banti nación ya spas yaʼtelike. Jaʼukmeto jaʼ ya xkoltaywanik ta swenta te bintik ya skʼan pasel ta stojol te ajwalil tikunbilik yuʼune. Te jnopojeletik te tsabilik te jaʼ slumalik te chʼulchane, jaʼnix jich ya spasik-euk (Filipenses 3:20). Ta skaj te maba skomoj sbaik ta spukbeyel skʼoplal te Ajwalinel yuʼun te Diose, jich skoltayojik bayal millón ta tul «yantic tuminchijetic» yuʼun Cristo swenta ya schaʼjunaj yoʼtanik sok te Diose (Juan 10:16; Mateo 25:31-40). Ta swenta te tojobtesel ya yakʼik te yermanotak te Jesuse, te «yantic tuminchijetic» jich ya spasik-euk te bitʼil machʼatik tikunbilik yuʼun te Cristoe. Ta schaʼtsojbolik jun-nax ayik ta skoltayel te Ajwalil Jesucristoe, jkʼaxel maba ya schʼik sbaik ta spasel biluk aʼtelil yuʼun te política ta balumilal (kʼopona te sjun Isaías 2:2-4).

5. ¿Bin-a te maba pajal sok te congregación yuʼun jchʼuunjeletik ta kʼajkʼal ini sok te antiguo lum Israele? ¿Bin-utʼil chikan ta ilel-abi?

⁵ Jaʼukmeto, ma jaʼuknax ta skaj te jun koʼtantik ta stojol te Cristoe, ay yantik swentail te bin yuʼun maba ya schʼik sbaik ta política te smelelil j-abatetik yuʼun te Diose. Ta sbabial, maba jichotik te bitʼil antiguo israeletik te kuxinik ta jun-nax nación te akʼbotik yuʼun te Diose. Te kermanotaktike pujkemik ta swolol Balumilal (Mateo 28:19; 1 Pedro 2:9). Jich yuʼun, ¿binwan ya xkʼot ta pasel teme ya jchʼik jbatik ta skoltayel jun partido político? Ya xjuʼ ya kakʼtik ta wokol te bitʼil jun-nax ayotik sok te kermanotaktike sok kʼexlaltikix sba-a te scholbeyel skʼoplal te Ajwalinel yuʼun te Dios ta stojol te  ants winiketike (1 Corintios 1:10). Jaʼnix jich, te kʼalal ay ya xjajch guerrae, teyniwan ayotik ta smilel-a te kermanotaktik te albilotik ta mantal te kʼuxuk ta koʼtantike (Juan 13:34, 35; 1 Juan 3:10-12). ¡Jaʼ swentail te la yal te Jesús ta stojol te jnopojeletik yuʼun te akʼa yotses ta yawil te espada yuʼunik sok te kʼuxuk ta yoʼtanik te skontratakike! (Mateo 5:44; 26:52; ilawil te recuadro « ¿Mabal yakuk jchʼikbel jba ta swenta te balumilale?»)

6. Jich bitʼil te kakʼojix jbatik ta stojol te Diose, ¿bin-nax ya kakʼbeytik te Cesare?

⁶ Jaʼnix jich te smelelil jchʼuunjeletike yakʼoj skuxlejalik ta stojol te Diose, ma jaʼuk ta stojol tul winik o ants sok ma jaʼuk ta stojol te bin chajpanbil yuʼun ants winiketik o jpam lum. Melel ta 1 Corintios 6:19, 20 jich ya yal: «Ma awuʼunuc abahic, como ay atojolic mambilex». Jich yuʼun, manchukme ya yakʼbeyik te bin ya skʼan te «César», jich bitʼil te yichʼel ta wenta, yakʼel patanil, sok te banti ya xjuʼ ta chʼuunbeyel smantale, jaʼukmeto te bin mukʼxan skʼoplal ta yoʼtanike jaʼ te ya yakʼbeyik «Dios te bintic yuʼun Dios» (Marcos 12:17; Romanos 13:1-7). Ta swenta «te bintic yuʼun Dios» te xchie, jaʼ te yichʼel ta mukʼe, te kʼux ya kaʼiytik sok spisil koʼtantike, te schʼuunbeyel smantale, te jun koʼtantik ta stojole sok te ya kakʼ jkuxlejaltik ta lajel teme yuʼun jich ya skʼan pasele (Lucas 4:8; 10:27; kʼopona te sjun Hechos 5:29; Romanos 14:8).

7, 8. ¿Bin-a «te espíritu yuʼun bahlumilal»? ¿Bin-utʼil ya x-aʼtej ta stojol te ants winiketike?

⁷ Yanxan te bitʼil maba ya yuʼuninotik te balumilale, jaʼ te ya jtsaltik te chopol espíritu yuʼune. Te jpuk-kʼop  Pablo la stsʼibay te malaj jaʼuk kichʼojtik «te espíritu yuʼun bahlumilal, ha quichʼojtic te Espíritu te talem ta stojol Dios» (1 Corintios 2:12). Jaʼnix jich la yalbey te jchʼuunjeletik ta lum Éfeso: «Te cʼalal la atʼumbeyic stalel te bahlumilal soc la apasic te bin la scʼan te ajaw [o ajwali] te scuentahinej te icʼ, ha te espíritu te yac ta aʼtel ta stojol te al-nichʼanetic yuʼun cʼaxun-cʼop» (Efesios 2:2, 3).

 ⁸ ¿Bin-a te «icʼ», o espíritu yuʼun te balumilale? Jaʼ yip te bin maba chikan ta ilel te ya x-aʼtej ta stojol te ants winiketik ta swenta te chopolile. ¿Bin-utʼil? Jaʼ te kʼalal ya stijbey yoʼtanik ta skʼaxuntaybeyel smantal te Dios sok jaʼ ya yakʼ «te bin ya smulan te baqʼuet scuenta mulil, te bin ya smulan yilel te jsitic» (1 Juan 2:16; 1 Timoteo 6:9, 10). ¿Bin yuʼun te ay yip te espíritu-abi ta stojol te balumilale? Melel ya stij oʼtanil ta yalel ta mulil, ma chikanuk ta ilel te bitʼil ya x-aʼteje sok ma skom sba jich bitʼil te ikʼ te bayuknax ya xbeene. ¿Bin-utʼil ya x-aʼtej ta stojol te ants winiketike? Jaʼ te kʼalal kʼunkʼun ya yakʼ chiknajuk te chopol taleliletik te ma jichuk stalel te j-abatetik yuʼun te Diose, jich bitʼil te jaʼnax kʼux ya yaʼiy sbaik ta stukelik, ya stoy sbaik, te sleelxan bayal biluketik, te jaʼnax ya skʼan ya swentain sbaik ta stukelik sok te skʼaxuntayel mantale. * Jaʼ yuʼun jich kʼunkʼun ya xchiknaj ta yoʼtanik te stalel te Pukuje (Juan 8:44; Hechos 13:10; 1 Juan 3:8, 10).

9. ¿Bintik-utʼil ya x-och ta jpensartik sok ta koʼtantik te espíritu yuʼun te balumilale?

⁹ ¿Yabal xjuʼ ya xchʼi ta jpensartik sok ta koʼtantik te espíritu yuʼun balumilale? Yak, ya xjuʼ, jaʼukmeto jaʼnax teme maba ya jkanantay jbatike (kʼopona te sjun Proverbios 4:23). Ta sjajchibal, ma chikanuk te bitʼil ya x-och ta jtojoltik te yipe. Te chopol espiritue ya xjuʼ ya jtatik ta stojol joʼtaktik te lekil ants winiketik yilele, jaʼukmeto manix kʼuxuk ta yoʼtanik ta smelelil-a te Jehovae (Proverbios 13:20; 1 Corintios 15:33). Jaʼnix jich ya xjuʼ ya jtatik ta swenta junetik te ya yakʼ chebajuk koʼtantik te bin ya yale, paginaetik yuʼun Internet te banti ya xchiknaj ta ilel te pornografía o te banti ya  yichʼ tael te bin ya snop yoʼtanik te machʼatik yijkʼitayojikix schʼuunel te Diose, te bintik ya jkʼasestik kʼajkʼal-a te ya yutsʼinotike, tajimaletik te banti ya stsal sbaike, ta spisil-abi, machʼauk-a o biluk-a te ya spukbey te snopjibal yuʼun te Satanás sok te balumilal yuʼune.

10. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ kuʼuntik stsalel te espíritu yuʼun te balumilale?

¹⁰ Swenta ya x-ayinotik ta skʼuxul yoʼtan te Diose, ¿bin-utʼil ya xjuʼ kuʼuntik stsalel te espíritu yuʼun balumilal te ya xbolobteswane? Jaʼ te kʼalal ya jtuuntestik spisil te koltayel ya yakʼbotik te Jehová swenta ya stulantes te yip schʼuunel koʼtantik sok te ya jkʼanbeytik spisil-ora te chʼul espíritu yuʼune. Manchukme ay yuʼel te Pukuj sok te balumilal yuʼune, jaʼme kʼaxemtoxan ay yuʼel te Diose (1 Juan 4:4). Jaʼ yuʼun tulan skʼoplal te ya jkʼopontik te Diose yuʼun jich nopol ya x-ayinotik ta stojol.

11. ¿Bin-utʼil ya x-aʼtej te espíritu yuʼun te balumilal ta swenta te bin yilel te skʼuʼ spakʼ ya slapik te ants winiketike?

¹¹ Te chopol espiritue ya xchiknaj ta stojol te ants winiketik ta swenta te bintik yilel ya slap skʼuʼ spakʼik, te  bitʼil ay yabakulik sok te bitʼil ya schʼal sbaik o schajpan sbaike. Mel-oʼtantik sba te bitʼil bayal ta pam lumetik maʼyukix skʼoplal ta yoʼtanik te bitʼil ya slap te skʼuʼ spakʼik te ants winiketike. Jtul winik te ya x-aʼtej ta televisión la yal te malaj snaʼikix bin kʼuʼul pakʼal ya slapik te jmulawil antsetik yuʼun ya yakʼ sbaik ta mulanel yuʼun te winiketike. Ay periodicoetik la yalxan te jaʼnixlaj jich ya slap skʼuʼ spakʼik-euk te tut achʼixetik te mato staojuk schʼielike. Bayuk ya kiltik kʼuʼul pakʼal te ya yakʼ ta ilel te skʼaxuntayel mantal sok te maʼyuk skʼoplal ta yoʼtanik te bitʼil ya schajpan sbaike, jaʼik-abi ya yakʼ ta ilel te maʼyuk skʼoplal sba ta yoʼtanike.

12, 13. ¿Bintik mantal yuʼun Biblia ya skʼan ya kichʼtik ta wenta te bin-utʼil ya jchʼal jbatike?

¹² Jich bitʼil te j-abatotik yuʼun Jehová ya skʼan te lekotik  ta ilel te kʼalal ya jchʼal jbatike te manchuk ay yabakul te jkʼuʼ jpakʼtike, te lekuknax ta ilel sok te snujpʼuk te jkʼuʼ jpakʼtik te banti ya xbootike. Chikan te banti ayotike ya skʼan ya kakʼtik ta ilel te stojiluk sok yichʼojuk swentail te bin-utʼil ya jchʼal jbatike, soknix te «lequil aʼteliletic» te ya xchiknaj ta ilel ta stojolik te machʼatik smelelil «schʼuhunejic te Diose». Te bin ya jkʼantike, jaʼ te «[ya x-ayinotik] ta stojol te scʼuxul yoʼtan Diose», ma jaʼuk te bin yilel ya yilotik te ants winiketike (1 Timoteo 2:9, 10; Judas 21). Te bin tulanxan skʼoplale jaʼ te ya jchʼaltik te bin ay ta koʼtantike, te jaʼ mukʼ skʼoplal ta yoʼtan te Diose (1 Pedro 3:3, 4).

¹³ Jaʼnix jich ayukme ta koʼtantik te bin yilel ya jlap jkʼuʼ jpakʼtik sok te bin-utʼil ya jchajpan jbatike, yame xjuʼ lek o ma lekuk te bin ya yalik te ants winiketik ta stojol te smelelil relijione. Te kʼopil «stojiluc» te xchie, ta griego kʼop ya skʼan ya yal te ya yichʼ ta mukʼ te bin ya snop ta yoʼtanik te yantike sok te bin-utʼil ya yaʼiy sbaike. Jich yuʼun bayalme skʼoplal te ya kichʼtik ta wenta te bin ya x-albot yoʼtan te yantike, ma jaʼuk te bin ya jnoptik te joʼotike. Te bin tulanxan skʼoplal ta koʼtantike, jaʼ te ya kichʼtik ta mukʼ te Jehová sok te lum yuʼune, jich ya kakʼtik ta ilel te jaʼ j-abatotik yuʼune. Jaʼ yuʼun, akʼa jpastik «spisil ta scuenta yichʼel ta mucʼ te Diose» (1 Corintios 4:9; 10:31; 2 Corintios 6:3, 4; 7:1).

14. ¿Bintik jojkʼoyel ya skʼan ya jpasbey jbatik ta swenta manchuk ay kabakultik sok te bin kileltike?

¹⁴ Te kʼalal ya xlokʼotik ta scholel skʼop Dios o te kʼalal ya xbootik ta tsoblejetike, jaʼ kʼaxemtoxan ya skʼan te yichʼojuk swentail te bin-utʼil ya jchʼal jbatike. Jaʼ yuʼun akʼa jojkʼoybey jbatik: «¿Yabal yilonik yuʼun te bin kilele o teme ay kabakule? ¿Yabal xkʼexawik ta jtojol te yantike? ¿Jaʼbal tulanxan skʼoplal ta koʼtan te bin-utʼil  ya jkʼan ya jchʼal jbae o jaʼ te bin ya kichʼ kʼanbeyel yuʼun jich ya kichʼ kaʼtel ta congregación?» (Salmo 68:6; Filipenses 4:5; 1 Pedro 5:6).

15. ¿Bin yuʼun te maʼyuk yakʼoj jilel Jehová ta Biblia jun lista ta swenta te bin yilel te jkʼuʼ jpakʼtik, te maʼyuk kabakultik sok te bintik-utʼil ya jchʼal jbatike?

¹⁵ Te Jehová maʼyuk yakʼoj jilel ta Biblia jun lista ta swenta te bin yilel ya skʼan te jkʼuʼ jpakʼtike, te maʼyuk kabakultike sok te bintik-utʼil ya jchʼal jbatike. ¿Bin yuʼun? Melel libre ayotik ta stsael te bin ya jkʼantik sok te bin ya jnoptik spasele. Jaʼ ya skʼan te yakuk jnaʼtik snopel ta lek te bin ya jpastik te kʼalal ya kakʼ jbatik ta tojobtesel yuʼun te Bibliae, jich bitʼil te machʼatik «ta scuenta spasulanel la snopic stsahtayel te bintic lec soc te bintic ma lecuque» (Hebreos 5:14). Te binxan ya skʼane, jaʼ te ya kakʼ jbatik ta tojobtesel yuʼun te skʼuxul koʼtantik ta stojole sok ta stojol te jpatxujktike (kʼopona te sjun Marcos 12:30, 31). Ta swenta-abi, ay bayal ta chajp te bitʼil pasbil te kʼuʼul pakʼale sok ay bayal te bintik-utʼil ya xjuʼ ya jchajpan jbatike. Jich ya kiltik te kʼalal ya xbootik ta jun mukʼul tsoblej yuʼun te stestigotak te Jehová ta bayuk nación, tey ya jtatik ta ilel-a te bayal ta chajp sbonil skʼuʼ spakʼik sok te tseʼelnax yoʼtanike.

16. ¿Bin la yakʼ ta nopel te Jesús te maba pajal sok te bin-utʼil ya xloʼlaywan te espíritu yuʼun balumilale? ¿Bintik ya skʼan ya jojkʼoybey jbatik?

¹⁶ Te espíritu yuʼun balumilal ya xloʼlaywan, melel ya stijbey yoʼtan bayal millón ta tul ants winiketik ta sleel te tseʼel-oʼtanil ta swenta takʼin sok sleel biluketik. Jaʼukmeto te Jesús la yal ta swenta «te scuxlejal te winic ma haʼuc ay scʼoblal te ay bayel bintic  ay yuʼun» (Lucas 12:15). Ta swenta-abi, ma yuʼunuk la skʼan la yal te jkʼaxel maʼyuk bin ya x-ayin kuʼuntike. Jaʼukmeto la yal ta jamal te jaʼnax ya staik tseʼel-oʼtanil sok skolelik «te machʼatic ya yaʼiyic te scʼop Dios soc te ya spasique» sok te maba ya xbajtʼ ta yoʼtan sleel te sbilukike, melel jaʼ baem ta yoʼtan spasel te bintik swenta te Diose (Lucas 11:28; Mateo 6:22). Jaʼ yuʼun akʼa jojkʼoybey jbatik: «¿Schʼuunejnixbal koʼtan-a te bin la yakʼ ta nopel te Jesuse, o mabal jaʼuk ya xchiknaj ta jtojol te espíritu yuʼun te machʼa tatil yuʼun te lote?» (Juan 8:44). «¿Bin ya yakʼ ta naʼel te bintik ya kale, te bintik ya jkʼan ya jpase, te bintik tulan skʼoplal ta koʼtane sok te bin yilel te jkuxlejale?» (Lucas 6:45; 21:34-36; 2 Juan 6.)

17. Albeya chaʼoxchajpuk skʼoplal te lekilal ya sta te machʼa maba ya xbajtʼ yoʼtan ta sleel bayal sbiluke.

¹⁷ Te Biblia jich ya yalbotik: «Pasahic te bin ya yal te scʼop Dios» (Santiago 1:22). Jich yuʼun, ¿bintik lekilal ya staik te machʼatik maba ya xbajtʼ ta yoʼtan sleel sbilukike? Jaʼ te leknax ya yaʼiy sbaik yuʼun te kʼalal ya scholik te lek yachʼil kʼop yuʼun te Ajwalinele (Mateo 11:29, 30). Jaʼnix jich maʼyuk bin ya snaʼulan yoʼtanik sok maba bayal ya smel yoʼtanik (kʼopona te 1 Timoteo 6:9, 10). Ayxan tiempo yuʼunik ta sjokinel te sfamiliaike sok te yermanotakik te pajal schʼuunel yoʼtanik soke, melel jun-nax yoʼtanik sok te bin ay yuʼunike. Jaʼnix jich lek ya x-och swayelik (Eclesiatés 5:12). Ya staikxan tseʼel-oʼtanil ta skuxlejalik, melel ya smulanik yakʼel te bintik ay yuʼunik sok te stiempoik ta stojol te spatxujkike (Hechos 20:35). Jaʼnix jich ay bayal smukʼul yoʼtanik, sok lamalnax ay te yoʼtanike sok tseʼelnax yoʼtanik (Romanos 15:13; Mateo 6:31, 32). Ta melel, spisil te utsilaletik-abi, ma xjuʼ ta tojel sok takʼin.

18. ¿Bin ya yal te Biblia ta swenta te jkontrataktike, te bin-utʼil ya yutsʼinotike sok te bin-utʼil ya jtsal jbatik soke?

¹⁸ Teme ya x-ayinotik ta skʼuxul yoʼtan te Diose, jich ma xyutsʼin schʼuunel koʼtantik te Satanás te jaʼ ya skʼan te manchuk ya jtatik te tseʼel-oʼtanil sok te kuxlejalil ta sbajtʼel kʼinale (1 Pedro 5:8). Te jpuk-kʼop Pablo la yal te ay machʼa ya jtsal jbatik soke, jaʼukmeto «ma haʼuc ya jtsal jbahtic soc chʼichʼ-baqʼuet, ha ya jtsal jbahtic soc principaletic, te machʼatic ay yuʼelic, yajwalic yihcʼal qʼuinal ta bahlumilal ini, soc chopol espírituhetic te ay yipic te ayic ta toyol» (Efesios 6:12). Te kʼopil tsalel te xchie, ta griego kʼop ya skʼan ya yal te ay machʼa ya stsak sbaik ta majel, ma jaʼuk te namalto ya yakʼbey tal swokol te skontrae. Ta swenta te jkontrataktik te ma chikanuk ta ilel te la yalbey skʼoplal te Pabloe, la yal te jaʼik: «te principaletic», «te machʼatic ay yuʼelic» sok «te yajwalic yihcʼal qʼuinal ta bahlumilal». ¿Bin ya skʼan ya yal-abi? Jaʼ te lek chapal sok lek nopbil yuʼunik te chopol espirituetik te bitʼil ya x-utsʼinwanike.

19. Albeya skʼoplal bin yilel te majkilal yuʼun Dios te ya stuuntes te jchʼuunjeletike.

¹⁹ Manchukme jmulawilotik sok te ay bin ma xjuʼ kuʼuntik spasele, jaʼukmeto ya xjuʼ kuʼuntik tsalaw. ¿Bin-utʼil? Jaʼ te kʼalal ya jlaptik «spisil te mahquilal yuʼun Dios» (Efesios 6:11, 13). Ta Efesios 6:14-18 ya yal te bin yilel te majkilale: «Tehcʼana abahic hiche, chuca achʼuhtic ta smelelil cʼop, lapa smahquil atahnic ta toj-oʼtanil, soc lapa atepic te chapalex yuʼun yalel te lec yachʼil cʼop yuʼun lamal qʼuinal. Soc ta spisil, ichʼahic te mahquilal yuʼun schʼuhunel-oʼtanil te ya xhuʼ yac atupʼbeyic spisil scʼahcʼal yaʼtejib a te machʼa chopole.  Ichʼahic smahquil jolal yuʼun colel soc te espada yuʼun te Espíritu, ha te scʼop Diose. Spisiluc ora cʼoponahic Dios ta scuenta te Espíritu ta spisil ta chahp bintic yac acʼambeyic te Diose. Cuxuluc awoʼtanic, soc cʼopombeyahic Dios spisil ora te machʼatic chʼultesbilique».

20. ¿Bin-utʼil te maba pajalotik sok te smelelil soldadoetik ayik ta Balumilale?

²⁰ Te majkilale spisil-ora ya skoltayotik, melel talem ta stojol te Diose. Jaʼnax yuʼun te yame skʼan te spisil-ora ya jtuuntestike. ¿Bin yuʼun? Melel maba pajalotik sok te smelelil soldadoetik te ay ya skux yoʼtanik ta jujun buelta te kʼalal ya xlaj yoʼtanik ta guerrae, te jchʼuunjelotike ayotik ta tsalaw spisil-ora te banti ya xjuʼ xchʼay jkuxlejaltik kʼoeme. Te tsalaw ini yame xlaj skʼoplal jaʼto te kʼalal Dios ya slajin te bintik yuʼun te Satanás sok te kʼalal ya smak ta xaab spisil te chopol espirituetike (Apocalipsis 12:17; 20:1-3). Teme ay wokol ya awaʼiy yijkʼitayel te bin kʼayemat ta spasel sok te bintik chopol ya skʼan awoʼtan ta ora ini, mame xa awakʼ aba ta tsalel. Ya skʼan te jpisiltik ya jmajtik kʼoem te jbakʼetaltik yuʼun jich jun koʼtantik ya kakʼ jbatik ta stojol te Jehovae (1 Corintios 9:27). Te bin mel-oʼtantik sbae, jaʼ teme ya kakʼ jbatik ta tsalele.

21. ¿Bin-utʼilnax ya xjuʼ kuʼuntik te tsalawe?

²¹ Ta melel, maʼyuk bin-ora ya xjuʼ kuʼuntik tsalaw ta jtukeltiknax. Jaʼ yuʼun te jpuk-kʼop Pablo la sjultes ta koʼtantik te ya skʼan jkʼopontik te Jehová spisil-ora ta swenta te espíritu yuʼune. Jaʼnix jich ya skʼan ya jchʼam kaʼiytik te bin ya yalbotik te Diose. ¿Bin-utʼil ya jpastik? Jaʼ te kʼalal ya jnoptik te Biblia sok te ma jkom jbatik ta stsobilanel jbatik sok te kermanotaktike. Jich bitʼil la kiltikixe maba jtukeltik ayotik (Filemón 2; Hebreos 10:24, 25). Teme ya jpastik spisil-abi, ma jaʼuknax ya xjuʼ kuʼuntik tsalaw kʼalal ta slajibal, jaʼnix jich ya xjuʼ  jkoltaybeytik skʼoplal ta jujun kʼajkʼal te bintik jchʼuunejtike.

22, 23. 1) ¿Bin yuʼun ya skʼan te spisil-ora chapalukotik ta swrenta skoltaybeyel skʼoplal te schʼuunel koʼtantike? ¿Bintik ya skʼan ya jojkʼoybey jbatik? 2) ¿Bin ya jnopbeytik skʼoplal ta yan capítulo?

²² Te Jesús jich la yal: «Ma yuʼunuquex te bahlumilal, [...] ha scuentahil te ya spʼajex te bahlumilale» (Juan 15:19). Jaʼ yuʼun ya skʼan te spisil-ora chapalukotik ta skoltaybeyel skʼoplal te schʼuunel koʼtantike, te kʼalal jich ya jpastike yame skʼan te yichʼojuk swentail sok te lamaluk koʼtantike (kʼopona te 1 Pedro 3:15). Jich yuʼun akʼa jojkʼoybey jbatik: «¿Yabal xkʼot ta koʼtan bin yuʼun te stestigotak te Jehová jkʼaxel maba ya jpastik te bintik kʼayemik ta spasel te yantike?». «Te kʼalal maba ya jtʼun te yantike, ¿yuʼun-nixbal schʼuunej koʼtan-a te jaʼ lek ta pasel jich bitʼil ya yal te Biblia sok te j-abat te jun yoʼtane?» (Mateo 24:45; Juan 17:17.) «Te kʼalal ya jpas te bin lek ya yil te Jehovae, ¿yabal kakʼ ta ilel te maba pajalukon sok te yantike sok tseʼelbal koʼtan yuʼun te jich ya jpase?» (Salmos 34:2; Mateo 10:32, 33.)

²³ Jaʼukmeto, te Pukuje jaʼnix jich ay bintik ya stuuntes te ma chikanuk ta ilel yuʼun ya stsajotik ta swenta te bitʼil kakʼoj ta koʼtantik te maba ya yuʼuninotik te balumilale. Jich bitʼil te ay la kiltikixe, ya skʼan ya smon koʼtantik ta swenta te bintik ya jkʼasestik kʼajkʼal-a te chopolike. Ta swenta–abi, ¿bin ya skoltayotik ta stsael te bintik ya jchʼay koʼtantik-a te ya yakʼ sbujtsʼ kʼinal kaʼiytik yuʼune sok te lekuk te bin ya yalbotik koʼtantik yuʼune? Yame jnopbeytik skʼoplal ta yan capítulo.