Ochan ta banti te bintik yichʼoje

Baan ta sleojiʼbal

YOXEBAL CAPÍTULO

Kʼuxukme ta koʼtantik te machʼatik kʼux ta yoʼtan te Diose

Kʼuxukme ta koʼtantik te machʼatik kʼux ta yoʼtan te Diose

«Te machʼa ya sjoquin te machʼatic pʼij yoʼtanic, ha nix hich pʼij ya xcʼoht.» (PROVERBIOS 13:20.)

1-3. 1) ¿Bin-a te smelelil ya yakʼ ta ilel te Bibliae? 2) ¿Bin ya skʼan ya jpastik swenta ya jtatik lekil amigoetik?

TE ANTS winiketike pajal kʼoemik sok bitʼil te tumin te oranax ya stsʼubey yaʼlel te bin ay ta sjoyobale. Jaʼ yuʼun bayal buelta ma xkichʼtik ta wenta te bin-utʼil ya jkʼayinbeytik stalel te ants winiketik te ya jokin jbatik soke, jich bitʼil te bin kʼayemik ta spasel, te slekil sok te schopol talelike.

2 Te Biblia ya yalbotik te bin smelelile: «Te machʼa ya sjoquin te machʼatic pʼij yoʼtanic, haʼ nix jich pʼij ya xcʼoht, yan te machʼa ya sjoquin te machʼatic ma snaʼic qʼuinal, ya me sta swocol» (Proverbios 13:20). Ay machʼa la yal ta swenta te texto-abi, te kʼalal ay machʼa ya jokintike ya skʼan ya yal te jun koʼtan jbatik sok, te jaʼnix jich kʼux ta koʼtantike. ¿Mabal jichuk te yanix jkʼayinbeytik stalel-a te machʼatik kʼux ta koʼtantike? Ta melel, te kʼalal ay machʼa jun koʼtantik soke, kʼaxemto jich ya jnopbeytik te stalel chikan teme lek o ma lekuke.

3 Teme ya jkʼan ya x-ayinotik ta skʼuxul yoʼtan te Diose, tulan skʼoplal te ya jletik te machʼatik lekik ta jokinele. ¿Bin ya skʼan ya jpastik yuʼun-abi? Jaʼ te kʼuxuk ta koʼtantik te machʼatik kʼux aʼiybilik yuʼun te Diose, te ya kamigointik te machʼatik yamigotak te Diose. Nopa awaʼiy, te ants winiketik-abi lek stalelik te jich ya skʼan Dios ta stojol te yamigotake. ¿Banti ya jtatik te machʼatik jichik-abi? Jaʼ yuʼun akʼa kiltik bintik yilel te lekil taleliletik-abi. Te kʼalal ya jnaʼtik ta lek te bintik ya yal te Jehová ta swenta-abi, jichme ya jnaʼtik sleel lekil amigoetik.

TE YAMIGOTAK TE DIOSE

4. ¿Bin yuʼun te jaʼ ay ta swenta stsael ta lek stukel te Jehová te machʼatik ya yamigoine? ¿Bin yuʼun la yal ta stojol te Abraham te kʼux sba ta yoʼtan soke?

4 Te Jehová ma machʼauknax ya yamigoin. Jaʼ ay ta swenta stsael ta lek stukel te machʼatik ya yamigoine, melel jaʼ Mukʼul Ajwalil yuʼun chʼulchan sok Balumilal, te yamigoinel te Jehová jaʼ kʼax mukʼ skʼoplal te maʼyuk jich yan banti ya xjuʼ ta taele. Jich yuʼun, ¿machʼatik ya yamigoin? Te Jehová jaʼnax ya xnoptsaj ta stojol te machʼatik ya yakʼ smukʼul yoʼtanik sok te jkʼaxel ya yakʼ schʼuunel yoʼtanik ta stojole. Te machʼa jich la spase, jaʼ te Abraham te naʼbil sba ta lek yuʼun te schʼuunel yoʼtane. La yichʼ albeyel ta mantal te akʼa yakʼ ta chikʼbil majtʼanil te snichʼane. * ¿Aybal yan tulan tsajel ta swenta schʼuunel yoʼtan ta stojol jtul tatil jich bitʼil-abi? Te Abraham «la yacʼ [...] te Isaac», ta skaj te schʼuunej yoʼtan ta lek «te Dios te ya xhuʼ ya schaʼcuxajtes ta yohlil machʼatic chamenic» (Hebreos 11:17-19). Ta swenta te bitʼil la yakʼ ta ilel schʼuunel yoʼtan sok la schʼuun ta lek mantale, te Jehová ay bin kʼax tʼujbil la yal ta stojol, la yal te «jaʼ mero sjoy sba soc» (Isaías 41:8; Santiago 2:21-23XCD).

5. ¿Bin yilel ya yil Jehová te machʼatik ya xchʼuunbot te smantale?

5 Te Jehová kʼax mukʼ skʼoplal ta yoʼtan te machʼa ya schʼuun mantal sok te jun yoʼtan ta stojole. Kʼax kʼux ta yoʼtan te machʼatik jun yoʼtanik ta stojol manchukme wokol ta pasel (kʼopona te 2 Samuel 22:26). Jich te bitʼil la kiltik ta sbabial capítulo, lek yoʼtan yuʼun ta stojol te machʼatik ya schʼuunik mantal sok skʼuxul yoʼtanike. Jaʼnix jich, ta Proverbios 3:32 ya yal te «jun yoʼtan sba soc», o kʼax lek ya yil sba sok, jaʼnax «te machʼatic toj yoʼtan» te ya schʼuunik te mantaliletik yuʼun te Diose. Te ants winiketik-abi te toj yoʼtanike, ya x-ikʼotik ochel ta «chʼul Templo» yuʼun, jaʼ ya skʼan ya yal te ya yikʼ sok spisil yoʼtan te yakuk x-ichʼot ta mukʼ yuʼune sok ya yakʼ xkʼoponot yuʼun te kʼalal ya skʼanike (Salmo 15:1-5).

6. ¿Bin-utʼil ya kakʼtik ta ilel skʼuxul koʼtantik ta stojol te Jesuse, sok bin yaʼiyel ya yaʼiy sba Jehová te kʼalal ya yil te kʼux ta koʼtantik te sNichʼane?

6 Te Jehová kʼux ta yoʼtan te machʼatik kʼux ta yoʼtanik-euk te jip jtul sNichʼane. Jich la yal te Jesuse: «Te machʼa cʼuxon ta yoʼtan, ya schʼuhumbon jcʼop; cʼux ya xʼaʼiyot yuʼun te Jtate, soc ya xtal cacʼ jbahcotic ta yoʼtan soc ya jnahimbecotic yoʼtan» (Juan 14:23). Ta swenta te texto-abi, ¿bin-utʼil ya kakʼtik ta ilel skʼuxul koʼtantik ta stojol te Jesuse? Jaʼ te kʼalal ya jchʼuuntik spasel spisil te mantaliletik yuʼune, jich bitʼil te scholel te lek yachʼil kʼop sok yotsesel ta jnopojeletik te ants winiketike (Mateo 28:19, 20; Juan 14:15, 21). Te bin-utʼil ya kakʼtikxan ta ilel skʼuxul koʼtantik ta stojol te Jesuse, jaʼ te ya jtʼuntik te bin la yakʼ jilel ta nopele (1 Pedro 2:21). Manchukme jmulawilotik ya jpastik tulan ta kʼayinbeyel stalel te banti kʼalal ya xjuʼ kuʼuntik ta swenta te bitʼil ya xkʼopojotik sok te bintik ya jpastike. Te Jehová tseʼelnax yoʼtan yuʼun te kʼalal ta swenta skʼuxul koʼtantik ta stojol te sNichʼan ya jpastik tulan ta yakʼel ta ilel te bitʼil lek te jkuxlejaltike.

7. ¿Bin yuʼun te jaʼ lek te ya kamigointik te machʼatik yamigotak te Jehovae?

7 Jich bitʼil la kiltikixe, te Jehová ya skʼan te ay schʼuunel yoʼtan te yamigotak, te junuk yoʼtanik ta stojol, te ya schʼuunik mantal sok te kʼuxuk ta yoʼtanik te Jesús soknix te lekuk skuxlejalik jich bitʼil la yakʼ jilel ta nopel te Jesuse. Jaʼ yuʼun, akʼa jojkʼoybey jbatik: «¿Bin ya kal yuʼun te kamigotake? ¿Aybal yuʼunik te taleliletik sok jichbal skuxlejalik-abi? ¿Yamigoikbal ta smelelil te Jehovae?». Ta melel, jaʼ lek te ya kamigointik te j-abatetik yuʼun Dios te lek stalelik sok te ma skom sbaik ta scholel te skʼop Diose. Te machʼatik jich stalelik-abi, ya skoltayotik, melel ya yakʼbotik yip koʼtantik ta spasel te bin lek ya yil te Diose (ilawil te recuadro « ¿Bin yilel stalel te lekil amigoe?»).

TE BIN YA JNOPTIK TA SWENTA TE MACHʼATIK LA YAMIGOIN SBAIKE

8. ¿Bin ya amulanxan ta swenta te bin yilel la yil sbaik 1) te Noemí sok te Rute? 2) te oxtul hebreo keremetike? 3) te Pablo sok te Timoteoe?

8 Te sJun Dios ya yakʼ kiltik te bayal ta tul j-abatetik yuʼun Dios la sta slekilalik yuʼun te la snaʼik stsael te yamigotakike. Ta swenta-abi, ya kiltik te bin kʼot ta pasel ta stojol te Noemí sok te yalib te Rut sbiile, te oxtul hebreo keremetik te jun yoʼtan la yakʼ sbaik ta stojol Dios ta Babilonia sok te Pablo sok Timoteo (Rut 1:16; Daniel 3:17, 18; 1 Corintios 4:17; Filipenses 2:20-22). Jaʼukmeto jaʼ ya kilbeytik skʼoplal te David sok te Jonatán te la yamigoin sbaike.

9, 10. ¿Bintik koltayotik yuʼun te David sok te Jonatán swenta la yamigoin sbaik ta lek?

9 Te Biblia ya yal te kʼalal la smil Goliat te Davide, «te Jonatán mero jun schʼuhlel la yaʼiy sba soc David, cʼux la yaʼiy ta yoʼtan hich te bin utʼil cʼux ya yaʼiy sba» (1 Samuel 18:1). Jich jajch ayinuk te skʼuxul yoʼtanik te bitʼil kʼax lek la yil sbaik manchukme maba pajal yaʼbilalik-a, spisil-ora la yamigoin sbaik jaʼto te kʼalal laj ta guerra te Jonatane (2 Samuel 1:26). * ¿Bintik la spasik yuʼun la stsakxan yip te skʼuxul yoʼtanike?

10 Te David sok te Jonatán jun-nax la yaʼiy sbaik ta skaj te kʼux la yaʼiy ta yoʼtanik te Diose sok te jun yoʼtan la yakʼ sbaik ta stojole. Ta schebalik bayal skʼoplal ta yoʼtanik-a te bintik swenta yuʼun te Diose. Soknix pajal lek la yilbey sbaik te stalelike. Ta melel, te Jonatán bayal skʼoplal la yil te bitʼil maʼyuk xiwel ta yoʼtan te David sok te ay yip yoʼtan te bitʼil jchʼielto-a te la skoltaybey skʼoplal sbiil te Jehovae. Te Davide jaʼnix jich bayal skʼoplal la yil te jun yoʼtan ta stojol Jehová te Jonatane sok te la schʼuunbey te mantaliletik yuʼun te jaʼix jtul winik te ayix yaʼbilal-ae, te ma jaʼuknax la sle te bin la skʼan yoʼtan stukele, jaʼ la sle te bin lek ta stojol te yamigoe. Akʼa kiltik te bin kʼot ta pasel te kʼalal la sta tulan wokolil te Davide, jich bitʼil te kʼalal la yichʼ nutsel yuʼun te chopol ajwalil Saúl te kʼan milotuk yuʼune (jaʼ stat te Jonatán) te bayuknax la snakʼ sbae. Yuʼun-nanix jun yoʼtan la yakʼ sba te Jonatán ta stojol te David te bajtʼ «yaʼbe yip yoʼtan ta scuenta Dios» (1 Samuel 23:16). ¡Kʼax bujtsʼan-niwan kʼinal la yaʼiy te David te kʼalal kʼot akʼbeyel yip yoʼtan yuʼun te yamigoe! *

11. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te bin kʼax ta skuxlejalik te Jonatán sok te David te la yamigoin sbaike?

11 ¿Bin ya jnoptik ta swenta te bin kʼax ta skuxlejalik te Jonatán sok te Davide? Te bin kʼax mukʼ skʼoplal ta swenta te kamigotaktike, jaʼ te pajaluk ay skʼoplal ta koʼtantik te bintik swenta yuʼun te Diose. Jaʼ kʼax lek te ya jokin jbatik sok temachʼatik pajal schʼuunel koʼtantik soke, te pajal te mantaliletik ya jchʼuuntike sok te junuk koʼtantik ya kakʼ jbatik ta stojol te Diose. Ta melel, ya yakʼ smukʼul koʼtantik sok pajal ya yichʼ yip koʼtantik te kʼalal ya jkoltay jbatik ta swenta te bin jnopojtike, te bin yaʼiyel ya kaʼiy jbatik sok te bintik kʼaxem ta jkuxlejaltike (kʼopona te sjun Romanos 1:11, 12). Te amigoetik-abi ya jtatik ta hermanoetik te pajal schʼuunel koʼtantik soke. Jaʼukmeto, ¿yabal skʼan ya yal te spisil lekik ta jokinel te machʼatik ya xkʼotik ta sNail Tsobleje? Maʼuk.

¿BIN-UTʼIL YA JTSATIK TE KAMIGOTAKTIKE?

12, 13. 1) ¿Bin yuʼun te ya skʼan ya jtsajtay jbatik te kʼalal ya jle kamigotaktik ta congregacione? 2) ¿Bintik-a te kʼot ta pasel ta congregación ta sbabial sigloe, sok bintik tsitsel la yakʼ yuʼun te Pabloe?

12 Ya skʼan ya jnaʼtik stsael ta lek te machʼatik ya jokin jbatik soke, melel maba spisil te swinkilel te congregación ya skoltayotik ta swenta te schʼuunel koʼtantike. ¿Chajpnaxbal ya kaʼiytik-abi? Maʼuk. Pajal kʼoem sok te sit teʼetik te ay ma orauk ya xkʼanub ta steʼel, jaʼnix jich ay chaʼoxtul hermanoetik te ma orauk ya stsak lek yip te schʼuunel yoʼtanike. Jich yuʼun bayuk congregacionil ya xbootik yame kiltik te yalel moel ay te schʼuunel yoʼtanike (Hebreos 5:12–6:3). Jaʼ yuʼun ya skʼan te yakuk jnaʼtik smaliyel te machʼatik yachʼiliktoe sok te machʼatik maʼyuk lek yip schʼuunel yoʼtanike, ya skʼan ya kakʼbeytik yil skʼuxul koʼtantik jichme ya jkoltaytik ta yakʼbeyel yip te schʼuunel yoʼtanike (Romanos 14:1; 15:1).

13 Yame skʼan ya jtsajtay jbatik ta swenta te machʼatik ya jokin jbatik sok ta yutil congregacione, melel ay machʼatik te ma lekuk stalelik o ay slab yoʼtanik te jich ma lek ya yil te bintik ya yichʼ pasele. Ta sbabial siglo jich kʼot ta pasel. Manchukme jaʼ bayalxan te machʼatik jun yoʼtanik ta stojol te Diose, ay chaʼoxtul te maba lek bin yakik ta spasel-a. Jich bitʼil ta Corinto ay chaʼoxtul te maba la schʼuunikix chaʼoxchajp nojptesel, jaʼ yuʼun te jpuk-kʼop Pablo jich la yalbey te hermanoetike: «Ma me xhowiyex [...]: Te machʼatic chopolic te ya sjoquinotic, ha ya sjimbotic te lequil costumbrehetic cuʼuntic» (1 Corintios 15:12, 33). Jaʼnix jich te Pablo jamal la yalbey te Timoteo te ayniwan chaʼoxtul hermanoetik te maba lek ya yakʼik ta ilel te stalelike. Jaʼ swentail te maba lek ya sjokin sba sok te machʼatik jich-abi (kʼopona te 2 Timoteo 2:20-22).

14. ¿Bin-a te jamal ya yakʼ ta naʼel te tsitsel la yakʼ te Pablo ta swenta te machʼatik ya jokintike?

14 Ta swenta te bintik la yal te Pabloe ay bin-a te jamal ya yakʼ jnaʼtike: teme ay machʼa maba lek stalel ta congregacione, jaʼ lek te manchuk jkʼaxel jun koʼtan jbatik soke (2 Tesalonicenses 3:6, 7, 14). Yame skʼan te ya jkanantaytik te schʼuunel koʼtantike. Mame xchʼay ta koʼtantik te jichotik te bitʼil tumin te ya jtsʼubeytik kʼoem te stalelik te machʼatik ya jokintike sok te bintik ya snopike. Teme ya jtsʼajtik ta jaʼ te tumine maba ya xkʼatpʼuj ta alcohol te jaʼ la stsʼube. Jichme kʼoemotik-abi, teme jaʼ ya jokin jbatik sok te machʼatik chopol stalelike, jaʼnix jich maʼyuk bin lek ya jnoptik (1 Corintios 5:6).

Ya xjuʼ ya ata lekil amigoetik ta yolil te machʼatik jun schʼuunel awoʼtan soke

15. ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik teme ya jkʼan ya jtatik kamigotaktik ta congregación te tulan schʼuunel yoʼtanike?

15 Kʼax bayal yutsil te ya xjuʼ ya jtatik kamigotaktik te tulan schʼuunel yoʼtanik ta congregacione (Salmo 133:1). Jaʼukmeto, ¿bin-utʼil ya jtatik? Jaʼ te joʼotiknix ya xjajch kakʼtik ta ilel te lekil talelil sok te bintik lek ta pasel te jich ya xchiknaj ta ilel ta stojol te yamigotak te Diose. Jaʼ yuʼun te machʼatik jichik-euk-abi, jichme ya smulan ya yamigoinotik. Jaʼnix jich ya skʼan te joʼotiknix nail ya jletike (ilawil te recuadro « Te bin-utʼil la jtakotik lekil amigoetik»). Ya skʼan ya jletik te machʼatik lek stalelik te ya jmulantik skʼayinbeyele. Jaʼnix jich te j-abatetik yuʼun te Diose ya skʼan ya xjul ta yoʼtanik te tsitsel ya yakʼ te Bibliae: «Jama awoʼtanic». Ta melel ya skʼan te ma ajtaybiluknax te machʼatik ya kamigointike te manchuk jaʼ ya smakotik te jtsʼumbaltik, te jnaciontik o te bintik yilel stalel te hermanoetike (2 Corintios 6:13; kʼopona te 1 Pedro 2:17). Jaʼnix jich mame jaʼuknax ya kamigointik te machʼatik pajal jchʼieltik soke. ¿Mabal jaʼuk kʼaxemxan yaʼbilal-a te Jonatán yuʼun te Davide? Teme jaʼ ya kamigointik te machʼatik ayix yaʼbilalik yame skoltayotik bayal ta swenta te bitʼil ayix bintik snopojik ta lek ta skuxlejalik sok te ay spʼijilike.

KʼALAL YA XJAJCH KʼOP

16, 17. ¿Bin yuʼun maba lek te ya kijkʼitaytik jilel te congregación teme ay bin maba lek la spasbotik jtul kermanotike?

16 Ayniwan ya xjajch kʼop ta kʼunkʼun ta yutil te congregación ta skaj te yalel moel te stalelik sok te bitʼil kuxinemike. Ta swenta-abi ay maba lek ya kaʼiytik te bin ya yal o bin ya spas jtul kermanotike, o jaʼnix jich te ay bintik ma lek ya kilbey jbatik ta swenta te jtaleltike, te kʼalal ay bin maba lek ya kaʼiybey jbatike sok te ay ma pajal te bin ya jtatik ta nopele (Proverbios 12:18). Te kʼalal jich ya xkʼot ta pasele, ¿bin ya jpastik? ¿Yabal jkʼatpʼuntik ta ton te kʼopetik te jaʼ ya yakʼ jkʼojchin koktike? ¿Yabal kijkʼitaytik yuʼun te congregacione? Maʼuk, melel kʼux ta koʼtantik te Jehová sok te yamigotake.

17 Te Jehová jaʼ yakʼoj te kuxlejalile sok te bintik ya xtuun yuʼune, jaʼ yuʼun snujpʼ te kʼux ta koʼtantik sok te ya kichʼtik ta mukʼe (Apocalipsis 4:11). Jaʼnix jich ya skʼan te ya jkoltaytik te congregación sok te junuk koʼtantik ta stojole, melel jich kʼoem bitʼil jun aʼtejibal te ya stuuntes te Diose (Hebreos 13:17). Jich bitʼil la kiltik ta sjajchibale, kʼalal ya yakʼ chebajuk koʼtantik jtul kermanotik mame kijkʼitaytik jilel te congregación swenta ya kakʼtik ta ilel te ilinemotik ta stojole. Ma snujpʼuk te jich ya jpastike, melel ma jaʼuk smul te Jehovae. Jaʼnix jich te bitʼil kʼax kʼux ta koʼtantike, maba ya jwalakʼpatiytik jilel sok te j-abatetik yuʼune (kʼopona te sjun Salmo 119:165).

18. 1) ¿Bin-utʼil ya xkoltaywanotik swenta ya x-ayin lamal kʼinal ta congregación? 2) Teme yuʼun-nix ay swentail-a te ya jpastik perdone, ¿bintik utsilal ya jtatik yuʼun?

18 Te skʼuxul koʼtantik ta stojol te kermanotaktike jaʼ ya stijbotik koʼtantik ta spasel tulan te yakuk x-ayin lamal kʼinal ta congregación sok te yakuk jchʼay ta koʼtantik te bin maʼyuk lek skʼoplal la spasbotike, sok akʼa juluk ta koʼtantik te jpisiltik jmulawilotik soknix te ya xchʼayotik-euke (Proverbios 17:9; 1 Pedro 4:8). Te Jehová maba ya skʼan te kʼax toj te yamigotake, ¿bin yuʼun-nix-a te joʼotik jich ya jkʼantik-abi? Te kʼuxul-oʼtanile jaʼnix jich ya skoltayotik te ya jpasbey jbatik perdón sok yutsil koʼtantik (Colosenses 3:13). Jaʼukmeto ma spisil-ora kʼun ta pasel. Ayme ya smakbotik jsitik te bin yaʼiyel ya kaʼiy jbatike. Ya xjuʼ ya stsalotik te slab koʼtantike sok ya yakʼ jkuytik te jich ya kakʼbeytik stoj smul-a te kʼalal ya kilintaytik te machʼa ay bin maba lek la spasbotike. Jaʼukmeto te machʼa ya yutsʼin sbae jaʼ te machʼa ya yichʼ slab yoʼtane. Jaʼ yuʼun jaʼ lek te ya jpasbeytik perdón te machʼa yuʼun-nix sujtem yoʼtan-ae (Lucas 17:3, 4). Teme jich ya jpastike yame jtatik bayal utsilal, yame jmulantik lamal kʼinal ta koʼtantik, ta congregación soknix ta stojol te Jehovae (Mateo 6:14, 15; Romanos 14:19).

TE MACHʼATIK MABA LEKIX TA JOKINELE

19. ¿Bin yuʼun te ay machʼa maba ya jokinix jbatik soke?

19 Ay ya skʼan te maba ya jokinix jbatik sok te machʼa ayin ta congregacione. Jaʼ-abi, jaʼ te machʼa ya yichʼ tenel lokʼel ta congregación ta skaj te maba ya schʼuunix te mantaliletik yuʼun te Diose sok te maba ya sujtes yoʼtane. Jaʼnix jich te machʼa ya swalakʼpatiy te bintik schʼuunej ta sjajchibal te ya xjajch yakʼ ta nopel lotil pʼijubtesel o teme stukel yoʼtan ya slokʼes sba ta jkʼaxel ta congregacione. Te sJun Dios jich ya yal: «Ma me xajoquinic te machʼa ya scuy sba ta hermano» (kʼopona te 1 Corintios 5:11-13; 2 Juan 9-11). * Wokolniwan ya kaʼiytik te maba ya jokinix jbatik soke. Jaʼukmeto, ¿bin ya skʼan ya jpastik? ¿Yabal jchʼuuntik spasel yuʼun jich ya kakʼtik ta ilel-a te jun koʼtantik ta stojol te Jehová sok te ya jchʼuuntik te tojil mantaliletik yuʼune? Julukme ta koʼtantik te kʼax mukʼ skʼoplal ya yil Jehová te jun koʼtantik ta stojole sok te ya jchʼuunbeytik te smantale.

20, 21. 1) ¿Bin yuʼun te jaʼ kʼuxul-oʼtanil ta stojol te machʼa ya yichʼ tenel lokʼel ta congregacione? 2) ¿Bin yuʼun te bayal skʼoplal te yakuk jnaʼtik stsael ta lek te machʼatik ya jokin jbatik soke?

20 Ta melel, te kʼalal ya yichʼik tenel lokʼel ta congregación te machʼatik ya spasik mulil te maba ya sujtes yoʼtanike, jichme ya yichʼ akʼbeyel ta ilel kʼuxul-oʼtanil. ¿Bin yuʼun? Ta sbabial, jich ya kakʼtik ta ilel te ya kichʼtik ta mukʼ te schʼul biil te Diose sok te bintik smakojbey skʼoplale (1 Pedro 1:15, 16). Ta schebal, yuʼun jich kanantaybil ta lek-a te congregacione. Te hermanoetik te jun yoʼtanik ta stojol te Diose, jich kanantaybilik ta swenta te machʼatik ma skʼan ya slekubtes te stalelike. Jich jun yoʼtanik ta abatinel ta stojol Dios ta congregación te jaʼ jun anibal ta yolil te chopol ants winiketike (1 Corintios 5:7; Hebreos 12:15, 16). Ta yoxebal, jich ya yichʼik akʼbeyel yil kʼuxul-oʼtanil te machʼatik la spasik mulile. Te bin yuʼun jich ya yichʼ pasele, jaʼ te yakuk sujtes yoʼtan sok te yakuk spasxan te bintik lek ta pasel sok jich ya xchaʼsujt ta stojol te Jehovae (Hebreos 12:11).

21 Ta melel, yananix jkʼayinbeytik stalelik-a te machʼatik ya jokin jbatik soke. Jaʼ yuʼun kʼax mukʼ skʼoplal te yakuk jnaʼtik stsael ta lek te machʼatik ya jokin jbatik soke. Teme jaʼ ya kamigointik te yamigotak Jehovae sok teme kʼux ta koʼtantik te machʼa kʼux aʼiybilik yuʼune, jichme kʼax lek te machʼatik ya kamigointike. Jichme bayal bin lek ya jnopbeytik ta stojolik te ya skoltayotik ta kuxinel te bitʼil ya skʼan te Jehovae.

^ parr. 4 Te tsajel ini jaʼnax jun señail te la yakʼ ta ilel te bin la spas te Jehová ta patil: jaʼ te la yakʼ ta majtʼanil te jip jtul sNichʼane (Juan 3:16). Jaʼukmeto, te Abraham maba la smil te Isaac, melel te Jehovae komot yuʼun sok akʼbot jkojt tat tuminchij ta sjelol (Génesis 22:1, 2, 9-13).

^ parr. 9 Kʼalal te David la smil te Goliate, jchʼiel keremto-a, te kʼalal laj te Jonatán ayix 30 yaʼbilal-a te Davide (1 Samuel 17:33; 31:2; 2 Samuel 5:4). Jich bitʼil te Jonatán ayniwanix 60 yaʼbilal-a te kʼalal laje, jaʼ ini ya yakʼ kiltik te jaʼ 30 jaʼbilxan nail yuʼun te Davide.

^ parr. 10 Ta 1 Samuel 23:17 ya kiltik joʼchajp bin albot te David yuʼun te Jonatán te kʼalal akʼbot yip yoʼtane: 1) te manchuklaj ya xiwe, 2) te malaj xtaot yuʼun te Saule, 3) te yalaj xkʼot ta pasel te bin yaloj te Dios te jaʼ ya x-och ta ajwalile, 4) te junlaj yoʼtan ya x-ayin ta stojole, 5) sok snaʼojlaj te Saúl te bitʼil maba ya yakʼ ta kʼabal te yamigo te Jonatane.

^ parr. 19 Ta apéndice, «¿Bin-utʼil ya skʼan ya kiltik te machʼa lokʼesbil ta congregacione?», yame atabeyxan skʼoplal te bin-utʼil ya jpas jbatik ta stojol te machʼatik tenbilik lokʼel ta congregación sok te machʼatik stukel xatoj sbaik lokʼel.