1, 2. ¿Bin milagro la spas te Pedro sok te Juan ta nopol stiʼil te temploe?

 TE BANTI stsoboj sbaik-a te ants winiketik kʼepelnax te kʼinale. Te judioetik sok te jnopojeletik ayik ta sjoyobal te templo. Nopol ya staix «yorail skʼoponel Dios» (Hech. 2:46; 3:1). a Te Pedro sok te Juan la sjam ochel sbeik ta yolil te ants winiketik ta yochibal te templo te Tʼujbil sbiile. Manchukme tulan ya xkʼopojik sok ya xtal xbajtik te ants winiketik, yananix xchiknaj skʼop-a te jkʼanbajel winik te koxo ta yayinelto te maba ya skom sba ta skʼanel takʼin (Hech. 3:2; 4:22).

² Te kʼalal noptsajik bael te chaʼtul jpuk-kʼopetike, kʼanbotik takʼin yuʼun te jkʼanbajel winik. Te kʼalal kʼotik ta stsʼeel, la skuy te ya x-akʼbot takʼin. Pero, te Pedro jich la yalbey: «Maʼyuk plata ni oro kuʼun, pero jaʼ ya kakʼbat te bin ay kuʼune. ¡Ta swenta sbiil te Jesucristo te Nazareno, beenan!». Te ants winiketik chajpnax la yilik kʼalal te Pedro la stsakbey skʼab te koxo sok te la yakʼ tejkʼajuk ta sbabial buelta (Hech. 3:6, 7). Nopanax awaʼiy te bin yaʼiyel la yaʼiy sba te winik te kʼalal la yil te ya xjuʼ ya xbeenixe. Jaʼ yuʼun ¡jajch ta wilel sok stseʼelil yoʼtan sok la yalbey yutsil skʼoplal te Diose!

 3. ¿Bin majtanil la sjap te Pedro ta stojol te ants winiketik sok ta stojol te koxo winike?

³ Chamnax yoʼtanik yuʼun te ants winiketik, animalnax bajtik ta stojol te Pedro sok te Juan te kʼoemikix ta Slejchelul Na yuʼun Salomón. Teynix te banti nojpteswan te Jesús, te Pedro la scholbey skʼoplal bin-utʼil la slekubtes te winike (Juan 10:23). La sjapbey jun majtanil te ants winiketik sok te koxo te kʼaxto jich stojol-a te bin-utʼil te oro, te plata sok te lekubtesel: jaʼ te ya xjuʼ ya sujtes yoʼtanik yuʼun ya yichʼik tupʼbeyel smulik sok te ya x-ochik ta jnopojel yuʼun te Jesucristo, te «Machʼa yichʼoj yaʼtel ta yakʼel te kuxlejalile» (Hech. 3:15).

 4. 1) ¿Bin kʼot ta pasel ta skaj te la yichʼ lekubtesel te koxo winike? 2) ¿Bin ya jnoptik ta capítulo ini?

⁴ ¡Ma xchʼay ta oʼtanil te bin kʼot ta pasele! La yichʼ lekubtesel jtul koxo  winik sok bayal ta mil ants winiketik la yichʼik albeyel te ya xjuʼ ya sta skolelik sok te ya xjuʼ ya xkuxinik te bin-utʼil ya smulan te Diose (Col. 1:9, 10). Pero, ta skaj te bin kʼot ta pasel, te machʼatik mukʼ yaʼtelik ya spasik tulan ta skomel te scholel skʼop Dios (Hech. 1:8). Ta capítulo ini ya jnoptik bin-utʼil nojpteswanik te Pedro sok te Juan te la yichʼik ilel jich bitʼil «joch winiketiknax sok te maʼyuk banti yichʼojik nojptesele» sok ya kiltik bin yilel stalel la yakʼik ta ilel (Hech. 4:13). b Jaʼnix jich ya kiltik bin-utʼil ya jkʼayintik te bin la spasik te Pedro sok te Juan sok te yantikxan jnopojeletik te kʼalal la yichʼik kontrainele.

 5. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te Pedro te bin-utʼil kʼopoj ta stojol te ants winiketik?

⁵ Te chaʼtul jpuk-kʼopetik maba xiwik ta kʼop ta stojol te ants winiketik manchukme snaʼojik-a te tey ayik-a te machʼatik la skʼanik te ya yichʼ jijpanel ta teʼ te Jesuse (Mar. 15:8-15; Hech. 3:13-15). ¡Te Pedro maba xiw ta yalel te jaʼ ta swenta sbiil te Jesús te lekub te koxoe! Jaʼnix jich la yal ta jamal te jaʼ smulik-euk te laj te Jesuse. Pero, te Pedro ma kʼopoj sok slab yoʼtan, jich la yal: «Jich la apasik ta skaj te maba la anaʼike» (Hech. 3:17). La yaltiklanbey kermanotak sok jaʼ bajt ta yoʼtan yalbeyel skʼoplal te Wentainel yuʼun Dios. Teme ya sujtes yoʼtanik sok ya yakʼ schʼuunel yoʼtanik ta stojol te Jesús, ya x-akʼbot slamalil yoʼtanik yuʼun te Jehová (Hech. 3:19). Jaʼnix jich, te joʼotik ma xiwotik ta yalel ta jamal te bin ya xtal ta pajel chaʼbeje. Pero ya kaltik sok slekil koʼtantik, melel maʼyuk ta jwentatik yichʼel ta kʼop te ants winiketik. Jich ya kiltik bitʼil kermanotaktik sok jaʼ ya xbajt ta koʼtantik yalbeyel te lek yachʼil kʼop jich bitʼil la spas te Pedro.

 6. ¿Bin-utʼil la yakʼik ta ilel spekʼelil yoʼtanik te Pedro sok te Juan?

⁶ Te jpuk-kʼopetik la yakʼik ta ilel spekʼelil yoʼtanik, maba la skʼanik ichʼel ta mukʼ yuʼun te milagro la spasike. Te Pedro jich la yaltiklanbey: «¿Bin yuʼun ya awilonkotik? ¿Yuʼunbal ya akuyik te joʼonkotik la kakʼtik beenuk te winik ini ta swenta kuʼelkotik o ta swenta te bitʼil kichʼojtik ta mukʼ te Diose?» (Hech. 3:12). Te jpuk-kʼop Pedro sok te yantik jpuk-kʼopetik snaʼojik te ma jaʼuk ta swenta yuʼelik te bin juʼem yuʼunik spasel ta scholel skʼop Dios, jaʼ ta swenta te yuʼel te Diose. Sok spekʼelil yoʼtanik la yalbeyik yutsil skʼoplal te Jehová sok te Jesús.

7, 8. 1) ¿Bin koltayel ya kakʼbeytik te ants winiketike? 2) ¿Bin-utʼil yak ta kʼoel ta pasel te bin yaloj te Jehová «te ya yichʼ chaʼlekubtesel spisil»?

⁷ Jaʼnix jich, ta ora ini ya skʼan ya kakʼtik ta ilel spekʼelil koʼtantik te kʼalal ya jcholtik skʼop Dios. Manchukme ma xjuʼ ya jpastikix milagro ta swenta te chʼul espíritu, ay bin mukʼ skʼoplal ya xjuʼ ya jpastik ta stojol te ants winiketik: jaʼ te ya jkoltaytik ta stael schʼuunel yoʼtanik ta stojol te Dios sok te Cristo. Jich bitʼil la spas te Pedro ya jkoltaytik ta stael  perdón yuʼun te smulik sok te ya staik te lamal oʼtanil ya yakʼ te Jehová. Ta jujun jaʼbil bayal ta mil ya schʼuunik spasel ini sok ya yichʼik jaʼ.

⁸ Yakotik ta kuxinel ta yorail «te ya yichʼ chaʼlekubtesel spisil» jich bitʼil la yal te Pedro. Jaʼ-abi jajch ta pasel ta 1914 kʼalal och ta aʼtel ta chʼulchan te Wentainel yuʼun Dios jich bitʼil yalojix-a te Jehová «ta stojol te chʼul j-alwanejetik yuʼun ta namey kʼinale» (Hech. 3:21; Sal. 110:1-3; Dan. 4:16, 17). Ta patil, te Jesús jajch schaʼlekubtes te yichʼel ta mukʼ Dios liʼ ta Balumilal. Jaʼto tal-abi, bayal millón ta tul ants winiketik yakʼoj sbaik ta stojol te Wentainel yuʼun Dios. Yijkitayojikix te spokoʼ talelik sok slapojikix «te yachʼil talelil te jich pasbil te bin-utʼil ya skʼan yoʼtan te Diose» (Efes. 4:22-24). Te ants winiketik ya xjuʼ ya sjeltay te stalelik ta swenta te schʼul espíritu te Dios jich bitʼil te koxo winik te lekub ta swenta te yuʼel te Diose. Te kaʼteltik jaʼ pajal sok te bin la spas te Pedro, jaʼ te ya jtuuntestik ta lek te Biblia sok te maba ya xiw koʼtantik. Te bin ya xlokʼ kuʼuntik kʼalal ya kotsestik jnopojeletik ma jaʼuk ta swenta kiptik, jaʼ ta swenta yuʼel te Jehová.

9-11. 1) ¿Bin la yichʼik pasbeyel te Pedro sok te Juan ta swenta te bin la scholbeyik skʼoplale? 2) ¿Bin la yakʼ ta yoʼtanik spasel te jpuk-kʼopetik?

⁹ Te ants winiketik la stsob sbaik tal kʼalal te Pedro yak ta kʼop-a sok yak ta wilel yuʼun stseʼelil yoʼtan te winik te koxo-ae. Jaʼ yuʼun, te jwolwanej yuʼun te jkanantemplo sok te sacerdoteetik animalnax lokʼik bael ta yilel te bin yak ta kʼoel ta pasel. Jich yilel te jaʼik te saduceoetik te jaʼ jkʼulejetik, te mukʼ yaʼtelik ta política sok te ya skoltayik te ajwalil ta Roma. Jaʼnix jich ya spʼajik te leyetik sok ma schʼuunik te chaʼkuxajel. c ¡Bayalniwan ilinik kʼalal te Pedro sok te Juan yakik ta yalel te chaʼkuxaj te Jesuse!

¹⁰ Sok slab yoʼtanik la yotsesik ta chukel te Pedro sok te Juan. Ta yan kʼajkʼal la yikʼik bael ta mukʼul chajpajibal yuʼun te judioetik. Te winiketik-abi te mukʼ skʼoplal skuyoj sbaik jich la yilik bitʼil «joch winiketiknax sok te maʼyuk banti yichʼojik nojptesele». Te bitʼil maʼyuk yichʼojik nojptesel ta jun escuela yuʼun religión malaj ayuk sderechoik yuʼun ya xnojpteswanik ta templo. Manchukme jich-abi, chamnax yoʼtanik te juecetik ta swenta te ya snaʼik ta lek kʼop sok nojpteswanej. ¿Bin yuʼun te ya snaʼik ta leke? Jaʼ yuʼun te «la sjokinik te Jesuse» (Hech. 4:13). Te Jesús jich la snojpteslan te bitʼil machʼa yichʼoj mukʼ yaʼtel, ma jichuk bitʼil te escribaetik (Mat. 7:28, 29).

¹¹ Te juecetik la spasik ta mantal te jpuk-kʼopetik te yakuk yijkitayik te scholel skʼop Dios. Ta Jerusalén ya skʼan ya yichʼ chʼuunel ta oranax te bin ya yalik te juecetik. Juluk ta koʼtantik te aytonax tal cheʼoxeb semana-a te jich la yalik ta mantal ta stojol te Jesús: «¡Akʼa yichʼ milel!» (Mat. 26:59-66). Manchukme jich-abi, te Pedro sok te Juan maba xiwik ta  kʼop ta stojol te jkʼulej winiketik te ichʼbilik ta mukʼ sok te schʼuunojik Dios ta skʼopike, jaʼ yuʼun jich la yalik: «Nopa awaʼiyik teme lek ya yil Dios te jaʼ ya jchʼuunbeyexkotik te akʼopike o teme jaʼ ya jchʼuuntik te bin ya yal te Diose. Pero ma xjuʼ ya kijkitaykotik ta yalbeyel skʼoplal te bintik kilojtik sok te bintik kaʼiyojkotik stojole» (Hech. 4:19, 20).

12. ¿Bin ya xjuʼ ya skoltayat yuʼun maba ya xiwat ta kʼop?

¹² ¿Jaxan te jaʼate? ¿Yabal awakʼ ta ilel-euk te ma xiwate? ¿Bin yaʼiyel ya awaʼiy aba kʼalal ya acholbey skʼop Dios te jkʼulejetik, te machʼatik ya snaʼik ta lek jun o te machʼatik mukʼ skʼoplalik ta alumal? ¿Yabal xiwat yuʼun te kʼalal ya slabanat te afamilia, te ajoʼtak ta nop jun o ta aʼtel te bitʼil Testigoate? Teme jiche, ma xa amel awoʼtan, ya xjuʼ awuʼun stsalel te xiwele. Te kʼalal xtaluk ta Balumilal te Jesús, la snojptes te jpuk-kʼopetik ta skoltaybeyel skʼoplal sok slekil yoʼtanik te bin schʼuunojike (Mat. 10:11-18). Jaʼnix jich, te kʼalal chaʼkuxajemix-a, la yalbey jilel te jnopojeletik te ya sjokinlan «ta jujun kʼajkʼal jaʼto ta slajibal kʼajkʼal» (Mat. 28:20). Ta kʼajkʼal ini, te Cristo ya swentain «te j-abat te jun yoʼtan sok pʼij» yuʼun ya snojptesotik ta skoltaybeyel skʼoplal te bintik jchʼuunojtike (Mat. 24:45-47; 1 Ped. 3:15). ¿Bin-utʼil ya snojptesotik? Ta tsoblej, Jkuxlejaltik sok Kaʼteltik ta swenta Dios soknix te articuloetik ta sección «Jojkʼoyeletik ta swenta te Biblia» te ay ta jw.org. ¿Yakatbal ta stuuntesel te aʼtejibaletik-abi? Teme yake, jichme ma xiwat te kʼalal ya achol te bin achʼuunoj. Jich bitʼil te jpuk-kʼopetik, mame ayuk bin ya awakʼ skomat ta scholel te lek yachʼil kʼop anopoje.

13, 14. Teme ay kontrainel ta atojol, ¿bin ya skʼan ya apas, sok bin yuʼun?

¹³ Te kʼalal lokʼik ta chukel te Pedro sok te Juan, la stsob sbaik sok te congregación, «jun-nax och skʼoponik Dios». La skʼanbeyik te yakuk x-akʼbot yip yoʼtanik yuʼun ma skom sbaik ta scholel te skʼop Dios (Hech. 4:24). Te Pedro snaʼoj ta lek te maʼyuk bin ya xjuʼ kuʼuntik spasel teme ma jaʼuk ya jkʼanbeytik koltayel te Jehová. Cheʼoxeb semana ta nail, te Pedro  la smukʼulin sba yoʼtan te kʼalal jich la yalbey te Jesús: «Manchukme ya yijkitayat te yantike, ¡te joʼone maʼyuk bin-ora ya kijkitayat!». Pero, jich bitʼil yalojix-a te Jesús, te Pedro tsalot yuʼun te xiwel sok la smuk ta yoʼtan te yamigo sok te maestro yuʼune. ¡Maʼyuk bin-ora chʼay ta yoʼtan-abi! (Mat. 26:33, 34, 69-75).

¹⁴ Jaʼ yuʼun ma tikʼuk-a te ya kaltik te ma jkom jbatik ta scholel skʼop Dios. Teme ya spasik tulan yuʼun ya skomatik ta scholel skʼop Dios o te ya awijkitay te Jehová, kʼayinbeya stalel te Pedro sok te Juan. Kʼanbeya te Jehová te yakuk yakʼbat yip awoʼtan, lea koltayel ta congregación, albeya te ancianoetik o yantik hermanoetik te tulan schʼuunel yoʼtanik te wokolil yak ta kʼaxel ta atojole. Mame xchʼay ta awoʼtan te bayal ya skoltayotik te oración ya spasik ta jtojoltik te kermanotaktike (Efes. 6:18; Sant. 5:16).

15. ¿Bin yuʼun ma skʼan ya xchebaj awoʼtan teme ay la awijkitay te scholel skʼop Diose?

¹⁵ Teme ay bin-ora la stsalat te xiwel sok la awijkitay te scholel skʼop Dios, mame xchebaj awoʼtan. Juluk ta awoʼtan te jpuk-kʼopetik la yijkitayik te scholel skʼop Dios te kʼalal laj te Jesús, pero oranax jajch spasik yan buelta (Mat. 26:56; 28:10, 16-20). Mame xa awakʼ smakat te bin ma lek la apase, jaʼ lek te ay bin ya anop yuʼune sok te ya atuuntes ta yakʼbeyel yip yoʼtan te yantike.

16, 17. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te oración la spasik te jnopojeletik yuʼun Cristo ta Jerusalén?

¹⁶ ¿Bin ya skʼan ya jkʼanbeytik te Jehová teme ya kichʼtik utsʼinel yuʼun te ajwaliletike? Te jpuk-kʼopetik ma jaʼuk la skʼanbeyik te Dios te manchuk ya yichʼik utsʼinele, melel snaʼojik-a te jich yaloj te Jesús: «Teme la skontrainonike, jaʼnix jich ya skontrainex-euk» (Juan 15:20). Jaʼ yuʼun, jich la skʼanbeyik te Jehová: «Aʼiya awaʼiy te tulan mantal la yalbonkotike» (Hech. 4:29). Kʼoem ta yoʼtanik te yananix yichʼik utsʼinel-ae, melel jich albilix skʼoplal-a. Jich bitʼil la yal ta oración te Jesús, snaʼojik te yananix yichʼ pasel-a te skʼanojel yoʼtan Dios liʼ ta Balumilal manchukme ya x-utsʼinotik yuʼun te ajwaliletik (Mat. 6:9, 10).

¹⁷ Te jnopojeletik jaʼ la skʼanik te ya schʼuunbeyik skʼop te Jehová, jaʼ yuʼun jich la skʼanbeyik: «Akʼa yip koʼtantik swenta ma xiwonkotik ta yalel te akʼope». Te Jehová oranax la sutbey te skʼopik:  «Nijk te banti stsoboj sbaik-ae, ta spisilik noj ta yoʼtanik te chʼul espiritue, jich maba xiw yoʼtanik ta scholel te skʼop Diose» (Hech. 4:29-31). Jich bitʼil ya kiltik, maʼyuk bin ya xjuʼ ya smak te skʼanojel yoʼtan te Jehová (Is. 55:11). Manchukme ma xjuʼ ta tsalel yilel te makel o te kontrainel, yame yakʼbotik yip koʼtantik te Jehová kʼalal ya jkʼanbeytik koltayel swenta ya jcholtik te skʼop Diose.

18. ¿Bin-utʼil talel kʼaxel la skoltay sbaik te jchʼuunjeletik ta Jerusalén?

¹⁸ Te yachʼil congregación ta Jerusalén oranax kʼot ta 5 mil ta tul yajwalul. d Manchukme yanyantik slumalik, «jun-nax yoʼtanik sok jun-nax te snopojibal yuʼunike» (Hech. 4:32; 1 Cor. 1:10). Ma jaʼuknax la skʼanbeyik koltayel te Jehová, jaʼnix jich talel kʼaxel la yakʼbey sba yip yoʼtanik sok te bintik ya xtuun yuʼunik (1 Juan 3:16-18). Jich la spas te jnopojel José, te la yakʼbeyik sbiilin Bernabé te jpuk-kʼopetike. Swenta ya skoltay te hermanoetik te namal talik ta Jerusalén yuʼun ya stsakxan yip te schʼuunel yoʼtanike, te Bernabé la schon skʼinal sok la yakʼ ta majtanil spisil te stojole.

19. ¿Bin yuʼun te Jehová la yakʼ lajuk te Ananías sok te Safira?

¹⁹ Te Ananías sok te Safira jaʼnix jich la schon skʼinalik swenta ya yakʼik ta majtanil te takʼine. Pero ma tsʼakal la yakʼik te takʼine sok maʼyuk machʼa la yakʼbeyik snaʼ (Hech. 5:2). Jaʼ yuʼun, te Jehová la yakʼ lajuk ta schebalik. Ma jaʼuk yuʼun te jtebnax la yakʼik te takʼine, jaʼ yuʼun te bin chopol ay ta yoʼtanik sok te la spasik lote. Ma jaʼuk la sloʼlayik te winiketike, jaʼ la sloʼlayik te Diose (Hech. 5:4). Te Ananías sok te Safira jaʼ pajalik sok te jchaʼlam-oʼtanetik te la yal te Jesús te jaʼ baem ta yoʼtanik te lek ya x-ilotik yuʼun te ants winiketik ma jaʼuk yuʼun te Diose (Mat. 6:1-3).

20. ¿Bin ya jnoptik ta swenta te bin ya kakʼbeytik te Jehová?

²⁰ Ta kʼajkʼal ini, bayal millón ta tul Testigoetik ya xkoltaywanotik sok yutsil koʼtantik ta scholel skʼop Dios jich bitʼil la spasik te jchʼuunjeletik ta Jerusalén. Ya kakʼtik sok spisil koʼtantik te jtiempotik sok te jtakʼintik, melel te Jehová ma skʼan te sujbiluk ya kaʼiy jbatik kʼalal ya x-abatinotik ta stojol (2 Cor. 9:7). Ma jaʼuk mukʼ skʼoplal ya yil te jayeb ya kakʼtike, jaʼ mukʼ skʼoplal ta yoʼtan te bin yuʼun ya kakʼtike (Mar. 12:41-44). Jaʼ yuʼun mame jpajbeytik stalel te Ananías sok te Safira te jaʼnax la skʼanik te lek ya x-ilotik yuʼun te yantike. Jaʼ lek te jichukotik bitʼil te Pedro, te Juan sok te Bernabé te la spasbeyik yaʼtel te Dios ta skaj te kʼux ta yoʼtanik te Jehová sok te spatxujkik (Mat. 22:37-40).