1, 2. ¿Bin yuʼun te Pablo ma chajpuk la yaʼiy te la yichʼ kontrainel ta Jerusalén?

 MANCHUKME la yichʼ koltayel lokʼel ta stojol te ants winiketik te kʼax ilinemik, la yichʼ chukel yan buelta te Pablo. Ma chajpuk la yaʼiy te kontrainel ta Jerusalén, melel albotix-a te ya yichʼ chukel sok ya yil swokol (Hech. 20:22, 23). Ma snaʼoj ta lek bintik-a te ya sitintay, pero snaʼoj te ya xkʼax swokol ta swenta sbiil te Jesús (Hech. 9:16).

² Ay chaʼoxtul j-alwanejetik te yalojbeyikix-a te Pablo te ya yichʼ chuktiklanbeyel yok skʼab sok ya yichʼ akʼel «ta skʼab te jyanlumetike» (Hech. 21:4, 10, 11). Mato jaluk te kʼan milotuk yuʼun te judioetik, ta patil kʼan yichʼ milel ta Sanedrín kʼalal la stsak sbaik ta kʼop te saduceoetik sok te fariseoetik. Tey-abi, te soldado romanoetik la schukik te Pablo yuʼun ya yichʼxan ichʼel ta kʼop sok ya yichʼ lebeyelxan smul (Hech. 21:31; 23:10). Ta swenta-abi ya skʼan akʼbeyel yip yoʼtan.

3. ¿Bin-utʼil ya kichʼtik akʼbeyel yip koʼtantik?

³ Ta slajibal kʼajkʼal ini jnaʼojtik te «spisil te machʼatik ya skʼan ya yichʼik ta mukʼ Dios» yame yichʼik kontrainel-euk (2 Tim. 3:12). Jich bitʼil te Pablo ya jkʼantik akʼbeyel yip koʼtantik yuʼun ma jkom jbatik ta scholel skʼop Dios. Jaʼ yuʼun ¡bayal ya kaltik wokol!, melel te kʼalal maʼyuk yip koʼtantik, ya jtatik smukʼul koʼtantik ta publicacionetik sok ta tsoblejetik te ya schajpan «te j-abat te jun yoʼtan sok pʼij» (Mat. 24:45). Te Jehová yaloj te maʼyuk bin-ora ya xjuʼ yuʼun te skontratak slajinel te lum yuʼun Dios sok ma xjuʼ ya skomik te scholel skʼop Dios (Is. 54:17; Jer. 1:19). Kalbeytikxan skʼoplal te Pablo. ¿Labal yichʼ akʼbeyel yip yoʼtan swenta ya scholxan skʼop Dios manchukme ay kontrainel? Teme jiche, ¿bin-utʼil akʼbot yip yoʼtan, sok bin lek lokʼ-a?

4, 5. ¿Bin-utʼil akʼbot yip yoʼtan te Pablo, sok bin yuʼun te akʼbot ta yoraile?

⁴ Ta ajkʼabal te la yichʼ koltayel lokʼel ta Sanedrín te Pablo, akʼbot yip yoʼtan. Te Biblia jich ya yal: «Chiknaj te Kajwaltik ta stsʼeel te Pablo sok jich albot yuʼun: ‹Ayukme yip awoʼtan, jich bitʼil tsʼakal la awalbonix jkʼoplal ta Jerusalén, jichnixme ya xbajt awalbon jkʼoplal ta Roma›»  (Hech. 23:11). Jich la sta yip yoʼtan te Pablo, melel la snaʼ te maba ya xmilot swenta ya xbajt ta Roma yuʼun ya scholbey skʼoplal te Jesús.

⁵ Akʼbot ta yorail te koltayele, melel ta yan kʼajkʼal kʼaxem ta 40 ta tul judioetik «la schapbeyik skʼoplal ta milel te Pabloe sok la yalik ta jamal ta stojol Dios te maʼyuk bin ya sweʼik sok maʼyuk bin ya yuchʼik jaʼto teme la smilik». Mero yakʼoj ta yoʼtanik-a te ya smilike. Schʼuunojik te ay bin chopol ya xtal ta stojolik teme maba ya skʼotesik ta pasel te bin la yalik ta jamal (Hech. 23:12-15). Te jwolwanej sacerdoteetik sok te ancianoetik lek la yilik te bin yakik ta schapel te judioetik, jaʼ yuʼun la stikunik ta ikʼel te Pablo ta Sanedrín yuʼunlaj ya schajpanik ta skʼopik. Pero, te bin ya skʼanik te judioetik jaʼ te ya smakik ta be yuʼun ya smilik.

6. ¿Bin-utʼil la snaʼ te Pablo te chapbil skʼoplal ta milel, sok bin ya xjuʼ ya snopik te jchʼieletik?

⁶ Pero, te sobrino te Pablo la yaʼiy stojol te bin yakik ta schapel sok bajt yalbey yaʼiy te Pablo. Tey-abi, te Pablo la stikun te kerem ta yalbeyel te comandante Claudio Lisias (Hech. 23:16-22). ¡Maba xiw yoʼtan te kereme! Te Jehová kʼux ta yoʼtan te jchʼieletik te ma xiw yoʼtanik ta skoltayel te hermanoetik sok te jaʼ nail yakʼoj ta skuxlejalik skoltayel te Wentainel yuʼun Dios.

7, 8. ¿Bin la spas te Lisias swenta ma xyichʼ milel te Pablo?

⁷ Te comandante Claudio Lisias swentainoj jmil ta tul soldadoetik-a. Jaʼ yuʼun, te kʼalal la snaʼ stojol te ya skʼan ya smilik te Pablo, la stikun bael ta Cesarea ta ajkʼabal-abi ta stojol te gobernador Félix. a Jokinbil bael yuʼun 470 ta tul soldadoetik, ay beenik bael ta yokik, ay kajajtik bael ta caballo sok ay yantik te ya snaʼik stuuntesel ta lek te lanza. Jich maba ya x-utsʼinotix-a te Pablo, melel ta Cesarea maʼyuk bayal judioetik. Ma jichuk te bitʼil ta Jerusalén te ya xpʼajawanik sok ya skontrain sbaik ta skaj te sreligionik. Ta Cesarea tey ayik-a te soldadoetik yuʼun Roma.

⁸ Ta swenta te Ley yuʼun te romanoetik, te Lisias la stikunbey jun carta te Félix te banti la yalbey skʼoplal te Pablo. La yal te bajt skoltay te Pablo te kʼalal la snaʼ te jaʼ romano-winik, melel jtebxanix kʼan milotuk yuʼun te judioetik. La yal te maʼyuk la stabey smul te ya xjuʼ ya x-akʼot ta lajel o chukel yuʼune. Pero la stikun bael ta Cesarea swenta ma xyichʼ milel yuʼun te judioetik sok yuʼun jaʼ ya schajpan te Félix te kʼop jajchem ta stojol te Pablo (Hech. 23:25-30).

9. 1) ¿Bin-utʼil maba la yichʼ ichʼel ta wenta te sderecho te Pablo? 2) ¿Bin-ora ya xjuʼ ya jtuuntestik te leyetik yuʼun ya jkoltay jbatik-a?

⁹ ¿Smelelilbal te bin la stsʼibay ta carta te Lisias? Ma spisil meleluk.  Jich yilel te jaʼ ya skʼan te lek ya x-ilot yuʼun te gobernador. Ma smeleliluk te bajt skoltay te Pablo te kʼalal la snaʼ te jaʼ romano-winik. Maba la yal te la yakʼ ta «chukel ta chaʼlijkʼ cadena» sok te la yakʼ ta majel ta «nujkul» (Hech. 21:30-34; 22:24-29). Te kʼalal jich la spas te Lisias, maba la yichʼ ta wenta te sderecho te Pablo te bitʼil jaʼ romano-winik. Ta kʼajkʼal ini, te Satanás ya stuuntes te machʼatik ayik ta lotil religión yuʼun ya skontrainotik sok yuʼun ya kichʼtik otsesel ta cárcel jich bitʼil te Pablo. Pero, jaʼnix jich ya xjuʼ ya jtuuntestik te leyetik yuʼun te jnaciontik swenta ya jkoltay jbatik.

10. ¿Bintik akʼbot smulin te Pablo?

¹⁰ Te kʼalal ayix ta Cesarea-a te Pablo, la «yichʼ kanantayel ta spalacio te Herodes» swenta ya smaliyik te ya xkʼotik tey-a te machʼatik la slebeyik smul te Pablo ta Jerusalén (Hech. 23:35). Joʼeb kʼajkʼal ta patil kʼotik tey-a te mukʼul sacerdote Ananías, jtul licenciado te Tértulo sbiil sok jtsob ancianoetik. Te Tértulo nail jajch yutsilkʼoptay te Félix ta swenta te bin spasoj ta stojol te judioetik, jich la spas swenta lek ya x-ilot sok ya xkoltayot. b Ta patil, jich la yal ta stojol te Pablo: «Mero jach kʼop te winik ini. Ya stijbey yoʼtan ta sjachel kʼop spisil te judioetik te ayik ta swolol balumilal, jaʼ jolal yuʼun te yachʼil religión yuʼun te nazarenoetike. Jaʼnix jich kʼan sbolobtesbey skʼoplal te temploe. Jaʼ yuʼun la jtsak-kotik». Te yantik «judioetik jun-nax la yakʼ skʼopik ta yalel te yuʼun-nix smelelil-ae» (Hech. 24:5, 6, 9). Jaʼ jun tulan mulil te ya xjuʼ ya yichʼ milel yuʼun te machʼa ya stij oʼtanil ta sjachel kʼop, te ya sbolkʼoptay te templo sok te jaʼ jolal yuʼun jun yachʼil religión.

11, 12. ¿Bin-utʼil la skoltay sba te Pablo ta swenta te bin akʼbot smuline?

¹¹ Tey-abi albot te Pablo te ya xjuʼ ya xkʼopoj, jich jajch yal: «Jun koʼtan ya xkʼopojon ta atojol ta swenta te bin-utʼil ayone». Te Pablo la yal te ma jichuk te bin akʼbil smuline, te maʼyuk sbolkʼoptayoj te templo sok te maba stijojbey yoʼtan ta sjajchel kʼop te ants winiketik. Jaʼnix jich la yal te bayalix jaʼbil te ma talem ta Jerusalén sok te sujt tal yuʼun tal yakʼ majtan takʼin ta stojol te jchʼuunjeletik te yak ta kʼaxel swokolik ta skaj wiʼnal sok kontrainel. La yal te kʼalal och ta templo lekubtesbilix skʼoplal-a sok te spisil-ora spasoj tulan te lekuk skʼoplal «ta stojol te Diose sok ta stojol te ants winiketike» (Hech. 24:10-13, 16-18).

 ¹² Pero, te Pablo jich la yal ta jamal: «Yuʼun-nix jaʼ jtʼunoj-a te be te yachʼil religión ya yalbeyike, jaʼ jich yakon ta abatinel ta stojol te Dios yuʼun te antiguo jmeʼ jtate». Jaʼnix jich la yal te schʼuunoj «te bin ya yal te Ley sok te bintik la stsʼibay jilel te J-alwanejetike» sok schʼuunoj te ay «chaʼkuxajel yuʼun te machʼatik toj yoʼtanik sok te machʼatik maba toj yoʼtanik» jichnix te bitʼil schʼuunojik-euk te jle muliletike. Tey-abi, jich la yal: «Akʼa yalik te winiketik te liʼ ayik te bin jmul la stabonik te kʼalal ayon ta stojol te machʼatik ay yaʼtelik ta Sanedrine, jaʼnax te jich tulan la kal ta yolilik: ‹¡Ta ora ini yakon ta ichʼel ta kʼop ta atojolik ta swenta te chaʼkuxajel yuʼun te machʼatik lajemike!›» (Hech. 24:14, 15, 20, 21).

13-15. ¿Bin-utʼil ya jtʼunbeytik stalel te Pablo teme ya kichʼtik ikʼel bael ta stojol te j-aʼtel patanetik?

¹³ Ya xjuʼ ya jtʼunbeytik stalel te Pablo teme ay la kichʼtik ikʼel bael ta stojol te j-aʼtel patanetik ta swenta te schʼuunel koʼtantik o teme ya kichʼtik akʼbeyel jmulintik te yakotik ta sjachel kʼop, o te ayotik ta jun religión te ma lek te bin ya spasik. Kʼalal kʼopoj te Pablo ta stojol te gobernador, maba la skʼayinbey stalel te Tértulo te la yalbey tʼujbil kʼopetik te ma smeleliluk. Pero la yakʼ ta ilel slamalil yoʼtan sok ichʼawan ta mukʼ, la stsajtay te bitʼil kʼopoj sok smelelil te bin la yal. Jaʼnix jich la yal te snujpʼ te teyuk ayik-a te judioetik «te talemik ta skʼinal Asia» te la slebeyik smul ta sbolkʼoptayel te templo yuʼun ya yalbeyik ta sit te bin smulinoj te Pablo sok yuʼun ya skoltay sba ta kʼop (Hech. 24:18, 19).

 ¹⁴ Te Pablo maba la smuk ta yoʼtan te bin schʼuunoje. Maba xiw ta yalel yan buelta te schʼuunoj te ay chaʼkuxajel manchukme jaʼ la stsak sbaik ta kʼop yuʼun ta Sanedrín (Hech. 23:6-10). ¿Bin yuʼun jaʼ la yalbey skʼoplal te chaʼkuxajel yuʼun ya skoltay sba ta kʼop? Jaʼ ta swenta te jaʼ yaʼtelinoj spukel ta alel te chaʼkuxaj te Jesuse, pero jaʼ te bin ma skʼan ya schʼuunik te skontratak (Hech. 26:6-8, 22, 23). Te kʼop jajch ta stojol te Pablo jaʼ ta swenta te schʼuunoj te ay chaʼkuxajel, kʼaxtoxan-a te schʼuunoj te chaʼkuxaj te Jesús.

¹⁵ Jichnix bitʼil te Pablo jpisiltik ya xjuʼ ya kalbeytik skʼoplal te bin jchʼuunojtik sok jaʼ ya skoltayotik te ya jnaʼulantik te bin la yal te Jesús ta stojol te jnopojeletik yuʼun: «Ta swenta te jbiile yame spʼajex spisil te ants winiketike, pero te machʼa ya xkujch yuʼun kʼalalto ta slajibal kʼajkʼal yame xkol stukel». Pero, ¿yabal skʼan ya jmel koʼtantik teme ma jnaʼtik bin ya kaltike? Maʼuk, melel te Jesús jich yalojix-a: «Te kʼalal ya awichʼik ikʼel bael ta stojol te machʼatik yichʼojik mukʼ yaʼtelike, mame x-ochex ta mel-oʼtan yuʼun te bin ya awalike; jaʼme ya awalik te bin ya awichʼik akʼbeyel anaʼik ta yorail-abi, melel ma jaʼukex te ya xkʼopojexe, jaʼ ya xkʼopoj te chʼul espiritue» (Mar. 13:9-13).

16, 17. 1) ¿Bin la yal sok bin la spas te Félix te kʼalal chukul-a te Pablo? 2) ¿Bin yuʼun xiw yoʼtan te Félix, sok bin yuʼun te bayal buelta la stikun ta ikʼel te Pablo?

¹⁶ Te Félix ma jaʼuk te sbabial buelta yaʼiyojbey skʼoplal te Bee, te kʼopil Be jaʼ jich sbiil-a te congregación ta namey kʼinal. Te relato jich ya yal: «Te Félix snaʼoj ta lek-a te bin-utʼil ay skʼoplal te Bee, la skejchan ta chajpanel te kʼop ini sok jich la yaltiklanbey ta spisilik: ‹Te kʼalal ya xko tal te comandante Lisias, ya jlajintik schajpanel te kʼop awuʼunike›. La yalbey ta mantal te capitán yuʼun soldadoetik te yakuk yakʼ jilel ta chukojibal te Pabloe, pero te yakuk xjil jtebuk ta libre sok te manchuk ya yichʼik komel te machʼatik ay yuʼun swenta ya yakʼbeyik te bintik ya xtuun yuʼune» (Hech. 24:22, 23).

¹⁷ Cheʼoxeb kʼajkʼal ta patil, te Félix sok te yinam te Drusila sbiil te jaʼ judía-ants, la stikun ta ikʼel te Pablo sok «la yaʼiy stojol te bin-utʼil ay ta chʼuunel te Cristo Jesús» (Hech. 24:24). Pero, kʼalal te Pablo la yalbey skʼoplal «ta swenta te bin toj ta pasel, te ya jnaʼtik skomel jbatik sok te bitʼil ay te ichʼel ta kʼop ta pajel chaʼbej, xiw yoʼtan te Félix», maniwan lek la yaʼiy sba yuʼun te bintik chopol spasoj ta skuxlejal. Tey-abi la stikun lokʼel te Pablo, jich la yalbey: «Ya xjuʼ ya xbaatix, ya jchaʼtikunat ta ikʼel te bin-ora ya xjuʼ kuʼune». Bayal buelta la stikun ta ikʼel yuʼun ya xkʼopoj sok, pero ma yuʼunuk ya skʼan ya snop te bin smelelile, jaʼ ya skʼan te yakuk x-akʼbot takʼin (Hech. 24:25, 26).

18. ¿Bin yuʼun te Pablo la yalbey skʼoplal te bin toj ta pasel, te ya jnaʼtik skomel jbatik sok te ichʼel ta kʼop ta pajel chaʼbej?

 ¹⁸ ¿Bin yuʼun te Pablo la yalbey te Félix sok te yinam «ta swenta te bin toj ta pasel, te ya jnaʼtik skomel jbatik sok te bitʼil ay te ichʼel ta kʼop ta pajel chaʼbej»? Jaʼ ta swenta te jaʼnix la skʼanbeyik te Pablo te ya scholbey skʼoplal «bin-utʼil ay ta chʼuunel te Cristo». Te Pablo snaʼoj te yakik ta spasel mulwej, te maʼyuk machʼa ya snaʼbeyik yoʼbolil sba sok te ma tojuk yoʼtanik, jaʼ yuʼun la yaltiklanbey bin ya skʼan ya spasik yuʼun ya x-ochik ta jchʼuunjel yuʼun Cristo. Jich la yakʼ ta naʼel te jkʼaxel ma jichuk yakik ta kuxinel te bitʼil ya skʼan te Diose. Kʼot ta yoʼtanik te jpisiltik ya yichʼotik ta kʼop te Dios ta swenta te bin ya jnop ta koʼtantik, te bin ya kaltik sok te bin ya jpastik. Jaʼnix jich kʼot ta yoʼtanik te ya x-ichʼotik ta kʼop yuʼun te Dios manchukme te Félix yichʼoj mukʼ yaʼtel. ¡Jaʼ yuʼun xiw yoʼtan te Félix!

19, 20. 1) ¿Bin ya skʼan ya jpastik kʼalal ya jtatik ants winiketik te jich yilel te ya smulanik snopel te Biblia, pero ma sjeltay te stalelik? 2) ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik te ma lek yoʼtan te Félix ta stojol te Pablo?

¹⁹ Kʼalal ya jcholtik skʼop Dios, yaniwan jtatik ants winiketik te jich stalelik bitʼil te Félix te jich yilel te ya smulanik snopel te Biblia, pero ma skʼan ya sjeltay te skuxlejalik. Teme ay machʼa jich ya jtatike, ya skʼan ya jtsajtaytik. Jich bitʼil la spas te Pablo ya xjuʼ ya kalbeytik bintik ya skʼan ya spasik yuʼun lek ya x-ilotik yuʼun te Diose, melel yaniwan xtijbot yoʼtanik yuʼun. Pero, teme ma skʼan ya yijkitayik spasel te bin ma smulan te Diose, jaʼ lek te ya kijkitaytik sok jaʼuk ya jletik te machʼatik yakik ta sleel ta smelelil te Diose.

²⁰ Chikan ta ilel te manix lek stalel-a te Félix, melel jich ya yal te Biblia: «Cheb jaʼbil ta patil och sjelol te Félix, jaʼ te Porcio Festo, pero te Félix la skʼan te lekuk skʼoplal ya xjil ta stojol te judioetik, jaʼ yuʼun chukul la yijkitay jilel te Pabloe» (Hech. 24:27). Manix yuʼunuk lek yoʼtan ta stojol-a te Pablo. Snaʼoj ta lek te maba ya sjachik kʼop te jchʼuunjeletik yuʼun Cristo sok te maʼyuk skʼaxuntayoj te leyetik yuʼun Roma te Pablo (Hech. 19:23). Manchukme jich-abi, chukul la yijkitay, melel te Félix ya skʼan «te lekuk skʼoplal ya xjil ta stojol te judioetik».

21. ¿Bin kʼot ta stojol te Pablo kʼalal och ta gobernador te Porcio Festo, sok bin koltayot yuʼun ma pejkʼaj te schʼuunel yoʼtane?

²¹ Jich bitʼil la jkʼopontik ta Hechos 24:27, te Porcio Festo la sjelolin jilel ta gobernador te Félix, pero maba lokʼesot ta chukojibal te Pablo. Jaʼto tal-abi, te Pablo bayal buelta kʼopoj ta stojol te machʼatik yichʼoj mukʼ yaʼtelik. Kʼot ta pasel ta stojol te bin ya yal Lucas 21:12, melel bayal buelta ikʼot bael «ta stojol ajwaliletik sok gobernadoretik». Pero maʼyuk bin-ora pejkʼaj te schʼuunel yoʼtan ni jaʼuk te kʼalal kʼot ta stojol te ajwalil te mukʼxan skʼoplal ta yorail-abi: jaʼ te César. Spisil-ora jaʼniwan jul ta yoʼtan te jich albot yuʼun te Jesús: «Ayukme yip awoʼtan».