1, 2. ¿Bin yuʼun bajt ta Jerusalén te Pablo, sok machʼatik la sta tey-a?

 TE Pablo ya xbeen yan buelta ta chʼin calleetik ta Jerusalén te nojel ta ants winiketik. Ta Jerusalén bayal jaʼbil la yichʼ ichʼel ta mukʼ te Jehová. Te ants winiketik te kuxinemik tey-a kʼax mukʼ skʼoplal ya yilik te slumalik ta swenta te bintik kʼoem ta pasel tey-a. Te Pablo snaʼoj te bayal jchʼuunjeletik jich stalelik-euk, ta skaj-abi maba ya yilik te bintik yachʼil yak ta yakʼel ta nopel te Jehová. Te Pablo la yil te ma jaʼuknax ya xtuun yuʼunik koltayel ta swenta te majtan takʼin, jaʼnix jich ya skʼanik koltayel ta swenta schʼuunel yoʼtanik (Hech. 19:21). Manchukme snaʼoj te ya sta swokol ta Jerusalén, yananix xbajt-a.

² Ta Jerusalén, te Pablo la sta jchʼuunjeletik te smeloj yoʼtanik ta swenta te bintik ma lek albil ta stojol te Pablo. Jaʼnix jich la sta te skontratak te Cristo te la slebeyik smul te Pablo, la smajik sok la yalbeyik te ya smilike. Pero, te kʼalal jich kʼax ta stojol, la skoltaybey skʼoplal te bin schʼuunoje. Spisil-abi la sitintay sok spekʼelil yoʼtan, yip yoʼtan sok schʼuunel yoʼtan te ya skʼan te ayuk kuʼuntik-euk.

3-5. 1) ¿Machʼatik la stsob sbaik sok te Pablo, sok bin la yichʼ alel tey-a? 2) ¿Bin ya yakʼ jnoptik te bintik la yalbeyik skʼoplal te Pablo sok te ancianoetik ta Jerusalén?

³ Te kʼalal kʼotik ta Jerusalén ta yan kʼajkʼal, te Pablo sok te sjoʼtak la stsob sbaik sok te ancianoetik tey-a. Ta relato-abi ma xyalbey skʼoplal te jpuk-kʼopetik te kuxulikto-ae; jaʼniwan yuʼun te baemik ta yantik lumetik ta scholel skʼop Dios. Yan stukel te Santiago, te yijtsʼin te Jesús, ay ta Jerusalén (Gál. 2:9). Jich yilel te jaʼ la swentain te tsoblej te banti stsoboj sbaik spisil te ancianoetik sok te Pablo (Hech. 21:18).

⁴ «Te Pablo la spatiklanbey yoʼtan sok jajch scholtiklanbey yaʼiy ta lek te bintik spasoj te Dios ta stojol te jyanlumetik ta swenta te yaʼtel yichʼoje» (Hech. 21:19). ¡Bayal la sta smukʼul yoʼtanik yuʼun! ¿Mabal yakuk yakʼ stseʼelil koʼtantik-euk kʼalal ya kaʼiytik stojol te bayal ants winiketik ta yantik nacionetik yakik ta schʼuunel te skʼop Dios? (Prov. 25:25).

 ⁵ Te Pablo jaʼnix jich la yaltiklanbey te la stikunik tal majtan takʼin te congregacionetik te ayik ta Europa. Te ancianoetik kʼax tseʼel yoʼtan la yaʼiy sbaik te kʼalal la yaʼiyik stojol te ay hermanoetik te namal ayik ya smel yoʼtanik ta stojol te hermanoetik ta Jerusalén. Kʼalal laj yoʼtan ta kʼop te Pablo, te ancianoetik «la yalbeyik yutsil skʼoplal te Diose» (Hech. 21:20a). Jaʼnix jich, ta kʼajkʼal ini bayal hermanoetik ya xkʼax swokolik ta skaj te bintik ya xjinawan jilel o te chamel, jaʼ yuʼun bayal skʼoplal ya yilik te ya kakʼbeytik smukʼul yoʼtanik sok te ya jkoltaytik.

 6. ¿Bin-a te kʼop jajchem ta stojol te Pablo?

⁶ Ta patil, te ancianoetik la yalbeyik te Pablo te jajchem kʼop ta stojol ta Judea. Jich la yalbeyik: «Hermano, anaʼoj te ay bayal ta mil ta tul judioetik te ochemikix ta jchʼuunjeletike, ta spisilik bayal skʼoplal ta yoʼtanik te ya schʼuunik te bin ya yal te Leye. Pero pujkem akʼoplal ta stojolik te yakatlaj ta snojptesel spisil te judioetik te nainemik ta yolil te jyanlumetik te yakuk yijkitayik ta schʼuunel te Ley yuʼun Moisés, te yakat ta yalel te manchuk ya yakʼbeyikix circuncisión te snichʼnabike sok te manchuk ya schʼuunikix spasel te scostumbreike» (Hech. 21:20b, 21). a

7, 8. 1)  ¿Bin ma kʼoem ta yoʼtanik-a te jchʼuunjeletik ta Judea? 2) ¿Bin yuʼun ya kaltik te maba yakik ta skontrainel te Jehová te machʼatik yato schʼuunik te Ley?

⁷ Kʼaxemix 20 jaʼbil-a te laj skʼoplal te Ley yuʼun Moisés, ¿bin yuʼun-nix-a te jchʼuunjeletik yato yalik te ya skʼan ya yichʼ chʼuunele? (Col. 2:14). Ta jaʼbil 49, te jpuk-kʼopetik sok te ancianoetik ta Jerusalén la stikunik carta ta congregacionetik te banti la yalik te maba puersa ya yichʼik circuncisión sok ya  schʼuunik te Ley yuʼun Moisés te jyanlumetike (Hech. 15:23-29). Pero maba la yalbeyik skʼoplal stukel te jchʼuunjel judioetik, jaʼ yuʼun la skuyik te yato skʼan ya schʼuunik stukel te Ley yuʼun Moisés.

⁸ Manchukme ay bin ma kʼoem ta yoʼtanik-a te jchʼuunjeletik-abi, ¿yabal skʼan ya yal te yakik ta skontrainel te Jehová? Maʼuk. Melel maba yakik ta yichʼel ta mukʼ lotil diosetik. Te Ley te ma skʼan ya yijkitayik spasel jaʼ yakʼoj te Jehová, jich yuʼun maʼyuk bin yichʼoj ta swenta pukujetik. Pero, te jchʼuunjeletik ochem skʼoplalik ta yachʼil chapbilkʼop, jich yuʼun ma puersauk ya schʼuunikix te Ley te lajemix skʼoplale. Maba ya xkʼanbotikix yuʼun te Jehová te akʼa schʼuunik te Ley swenta lek ya x-ilotik. Pero, te jchʼuunjeletik te yato skoltaybeyik skʼoplal te Ley maba kʼoem ta yoʼtanik-a sok maʼyuk smukʼul yoʼtanik ta stojol te congregación. Jaʼ yuʼun ya skʼan ya sjeltayik te snopojibal yuʼunik sok te yakuk schʼuunik spasel te bin yachʼil yakʼoj ta nopel te Jehová (Jer. 31:31-34; Luc. 22:20). b

 9. ¿Bin la yal te Pablo ta swenta te Ley yuʼun Moisés?

⁹ Te ants winiketik ya yalik ta stojol te Pablo te yaklaj ta snojptesel te judioetik te manchuk ya yakʼbeyikix circuncisión te snichʼnabik sok te manchuk ya schʼuunikix spasel te scostumbreike. ¿Melelbal-abi? Juluk ta koʼtantik te la yichʼ yaʼtel te Pablo ta scholbeyel skʼop Dios te jyanlumetike, jaʼ yuʼun la scholbey yaʼiyik te ma puersaukix ya schʼuunik te  Ley yuʼun Moisés. Jaʼnix jich la yal ta jamal te ma lek te ya yichʼik sujel te jyanlumetik yuʼun ya yichʼik circuncisión sok ya schʼuunik te Ley (Gál. 5:1-7). Pero juluk ta koʼtantik-euk te jaʼnix jich la scholbey skʼop Dios te judioetik te nainemik ta yolil te jyanlumetik te banti ulaʼtaywan te Pablo. Jich yuʼun la yaltiklanbey te laj skʼoplal te Ley te kʼalal la yakʼ sba ta lajel te Jesús sok te ma jaʼukix ta swenta te Ley te toj ya x-ilotik yuʼun te Diose (Rom. 2:28, 29; 3:21-26).

10. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik te Pablo maʼyuk machʼa la suj ta yijkitayel te Ley sok te circuncisión?

¹⁰ Pero, te Pablo maba la slaban te machʼatik yato spasik cheʼoxeb costumbreetik, jich bitʼil te maba ya x-aʼtejik ta sábado sok te ay ma sweʼik chaʼoxchajp weʼelil (Rom. 14:1-6). Jaʼnix jich maʼyuk machʼa la suj ta yijkitayel te circuncisión. Melelnix-a te la yakʼbey yichʼ circuncisión te Timoteo, pero jich la spas swenta ma xpʼajot yuʼun te judioetik, melel jaʼ griego-winik te state (Hech. 16:3). Ta jujuntul ya skʼan ya staik ta nopel-a teme ya yichʼik circuncisión o maʼuk. Jich la stsʼibay ta stojol te galataetik: «Maʼyuk skʼoplal ya xkʼotik teme yichʼojik circuncisión o teme maba yichʼojik circuncisione. Te bin ay skʼoplal jaʼ te bin-utʼil ya x-aʼtej te chʼuunel oʼtanil ta swenta te kʼuxul oʼtanile» (Gál. 5:6). Pero, teme ay machʼa ya yichʼ circuncisión yuʼun-nax ya schʼuun te Ley o ya yalbey te yantik te jich ya skʼan pasel swenta lek ya x-ilotik yuʼun te Jehová maba lek stukel-abi, melel ya yakʼ ta ilel te maʼyuk schʼuunel yoʼtane.

11. ¿Bin albot spas te Pablo, sok bin yuʼun maba kʼopoj yoʼtan yuʼun te kʼalal la spase? (Ilawil-euk te nota).

¹¹ Te bintik ma meleluk la yalik te ants winiketik ta stojol te Pablo utsʼinbot yoʼtan te hermanoetik te jaʼik judioetik. Jaʼ yuʼun, te ancianoetik jich la yalbeyik te akʼa spas te Pablo: «Ay chantul winiketik ta koliltik te ay bin jamal yalojik ta stojol Dios te yakik ta spasele. Ikʼtiklana bael, pajalme xa awakʼ  aba ta lekubtesel sok, jaʼatnixme ya atoj te jayeb ya xlokʼ te bitʼil ya yakʼik ta joxel te stsotsel sjolike. Jichme ya snaʼik ta spisilik te ma smeleliluk te bin yak ta alel ta atojole. Melel lek te bin yakat ta spasele sok yakat ta schʼuunel-euk te bin ya yal te Leye» (Hech. 21:23, 24). c

12. ¿Bin-utʼil la yakʼ ta ilel te Pablo te ma la spʼaj te bin albot yuʼun te ancianoetik ta Jerusalén?

¹² Te Pablo maba la yal te ma snujpʼuk ya spas te bin albot yuʼun te ancianoetik, melel te kʼop jajchem jaʼ ta skaj te jchʼuunjel judioetik te mukʼto skʼoplal ta yoʼtanik te Leye. Jun yoʼtan la spas te bin albot, melel maba yak ta skʼaxuntayel jun mantalil. Te Pablo ay jich stsʼibayojix-a: «Jich la jpas jba te wentainbilon yuʼun te ley yuʼun jich ya jpas ta ganar-a te machʼatik wentainbilik yuʼun te ley, manchukme maba wentainbilon yuʼun te leye» (1 Cor. 9:20). Kʼalal la spas te bin albot yuʼun te ancianoetik, jich kʼoem te la yakʼ sba ta wentainel yuʼun te ley. Te Pablo la yakʼ ta ilel jun lekil ejemplo, jaʼ te yakuk jpastik te bin ya yalbotik te ancianoetik ma jaʼuk te bin ya skʼan koʼtantike (Heb. 13:17).

13. 1) ¿Bin yuʼun la sjachik kʼop ta templo te judioetik? 2) ¿Bin-utʼil-a te maba laj te Pablo?

¹³ Te kʼalal yakix ta tsʼakajel-a te jayeb tiempo ya xjalaj te chapbilkʼop la spasik te winiketik, te Pablo ayix ta templo-a. Pero jajch tulan kʼop tey-a. Te judioetik te talemik ta Asia jajch yalik te yaklaj ta yikʼel ochel jyanlumetik ta templo te Pablo. Bayal la stsob tal sbaik sok jajch smajik te Pablo. Te manchuk tal ta koltayel yuʼun jtul comandante yuʼun soldadoetik, la smilik te jichuke. Te comandante-abi la yakʼ ta chukel te Pablo (jaʼto tal-abi jil ta chukojibal kʼaxem ta chaneb jaʼbil). Pero, maba tey laj skʼoplal-a te swokole. Kʼalal te comandante la sjojkʼoybey te judioetik bin yuʼun la smajik te Pablo, jajchik ta aw sok la yalik te jaʼnix ta smul te Pablo. Pero yanyantik-a te bin yakik ta yalel ta aw, jaʼ yuʼun te comandante maba kʼot ta yoʼtan ta skaj te xjuyetik ta kʼop. Te bitʼil kʼax ilinemike, te soldadoetik puersa la skuchik lokʼel te Pablo. Te kʼalal yakik ta yotsesel bael ta cuartel-ae, te Pablo jich la yalbey te comandante: «Ya jkʼanbat wokol te yakuk awakʼ xkʼopojon ta stojol te lume» (Hech. 21:39). Te kʼalal albot te ya xjuʼ ya xkʼopoje, jajch skoltaybey skʼoplal sok yip yoʼtan te smelelil kʼop.

14, 15. 1) ¿Bintik la scholbey skʼoplal te Pabloe? 2) ¿Bin la spas te comandante yuʼun ya snaʼ bin yuʼun te kʼax ilinemik te judioetike?

 ¹⁴ Te Pablo jich la yal: «Chʼama awaʼiyik; ya kalbeyex awaʼiyik te bin-utʼil ayone» (Hech. 22:1). Te kʼalal kʼopoj ta hebreo, chʼabik ta kʼop te ants winiketik. Jajch schol bin yuʼun och ta jchʼuunjel. Bayal bintik la yal te snaʼojikniwan te machʼatik tey ayik-ae jich bitʼil te la yichʼ nojptesel yuʼun te Gamaliel sok te la skontrainlan te jnopojeletik yuʼun te Jesús. La yal te kʼalal nopol ya xkʼotix ta Damasco-a, la yil ta najalsitil te Jesús sok kʼoponot yuʼun. Te sjoʼtak la yilik te xojobil kʼinal sok «la yaʼiyik stojol te ay machʼa kʼopoje», pero ma kʼot ta yoʼtanik te bin la yale (ilawil te nota yuʼun estudio ta Hechos 9:7 sok 22:9 ta Biblia de estudio ta español). Te bitʼil tupʼ sit ta skaj te xojobil kʼinal, la snitik bael ta Damasco. Te Ananías, te naʼbil sba ta lek yuʼun te judioetik te nainemik tey-a, la sjambey sit te Pablo ta swenta jun milagro.

¹⁵ Te Pablo la yalxan te kʼalal sujt ta Jerusalén, chiknaj ta stojol te Jesús ta templo. Te kʼalal la yal-abi, te judioetik ma la skʼan la yaʼiyikix stojol, kʼax bayal ilinik sok jich la yalik ta aw: «¡Tupʼbeyaik skʼoplal ta kʼinal te winik ini! ¡Ma snujpʼuk te kuxule!» (Hech. 22:22). Te comandante la yikʼ ochel ta cuartel swenta ma smilik-a. La stikun ta akʼbeyel nujkul swenta ya yal ta jamal bin yuʼun te kʼax ilinemik ta stojol. Pero, te Pablo la yal te jaʼ romano-winik yuʼun ya skoltay sba-a. Ta kʼajkʼal ini, te j-abatotik yuʼun Jehová jaʼnix jich ya jtuuntestik te leyetik yuʼun ya jkoltay jbatik (ilawil te recuadro  « Te ley yuʼun Roma sok te romanoetik» sok « Ay kichʼojtik koltayel yuʼun te juecetik»). Kʼalal la snaʼ stojol te jaʼ romano-winik te Pablo, maba la yakʼix ta majel, la sle yan bin-utʼil ya yakʼ kʼopojuk. Jaʼ yuʼun, ta yan kʼajkʼal la yikʼ bael ta stojol te Sanedrín te banti ya yichʼ chajpanel te judioetike.

16, 17. 1) ¿Bin kʼot ta pasel kʼalal te Pablo jajch ta kʼop ta stojol te Sanedrín? 2) ¿Bin-utʼil la yakʼ ta ilel spekʼelil yoʼtan te Pablo te kʼalal majote?

¹⁶ Te Pablo jich jajch yal ta stojol te Sanedrín: «Kermanotak, jaʼto ta ora ini maʼyuk jmul ya kaʼiy jba ta stojol te Diose» (Hech. 23:1). Pero maʼyuk bin juʼ la yalxan, melel «te kʼalal jich la yaʼiy stojol te mukʼul sacerdote Ananiase, la yalbey mantal te machʼatik tekʼel ta stsʼeel te Pablo te akʼa spakʼbeyik ta majel te yee» (Hech. 23:2). ¡Obolnax sba te Pablo! Chikan ta ilel te ma tojuk yoʼtan te Ananías, melel oranax la yakʼ ta majel te Pablo, maba la yakʼ te ya skoltay sba ta kʼope. Jaʼ yuʼun, jich la yal te Pablo: «Diosme ya smajat-euk, sakal pajkʼ, teme jaʼat nakalat yuʼun ya achajpanon jich bitʼil ya yal te Ley, ¿bin yuʼun te ya akʼaxuntay te Ley te bitʼil la awakʼon ta majele?» (Hech. 23:3).

¹⁷ Te machʼatik tey ayik-a maba la smulanik te bin la yal te Pablo, jaʼ yuʼun jich la yalbeyik: «¿Bin yuʼun te ya abolkʼoptay te mukʼul sacerdote yuʼun te Diose?». Te Pablo la yakʼ ta ilel spekʼelil yoʼtan sok te ya yichʼ ta mukʼ te Ley, jaʼ yuʼun jich la yal: «Kermanotak, ma jnaʼojuk-a teme jaʼ te mukʼul sacerdotee. Melel jich tsʼibaybil: ‹Mame xa abolkʼoptay te machʼa yichʼoj mukʼ yaʼtel ta alumale›» (Hech. 23:4, 5; Éx. 22:28). d Te bitʼil snaʼoj-a te ay saduceoetik sok fariseoetik ta Sanedrín, jich la yal: «Kermanotak, joʼon fariseoon sok snichʼanon fariseo. Ta ora ini yakon ta ichʼel ta kʼop ta swenta te smukʼulinoj koʼtan te chaʼkuxajel yuʼun te machʼatik lajemike» (Hech. 23:6).

18. ¿Bin yuʼun la yal te Pablo te jaʼ fariseo, sok bin-utʼil ya xjuʼ ya jkʼayinbey stalel te kʼalal ya jcholtik skʼop Dios?

¹⁸ ¿Bin yuʼun la yal te Pablo te jaʼ fariseo? Jich la yal melel te smeʼ stat jaʼ  stʼunojik-a te nojptesel yuʼun te fariseoetik, jaʼ yuʼun kuybil ta fariseo-euk-a te Pablo. e ¿Bin yuʼun te Pablo la yalbey skʼoplal te chaʼkuxajel manchukme ma pajaluk sok te bin schʼuunoj te fariseoetike? Te fariseoetik schʼuunojik te ay bin kuxul ya xjil yuʼun te machʼatik ya xlajik sok te yalaj xchaʼkuxajik ta yan bakʼetalil teme toj yoʼtanike. Te Pablo ma schʼuunoj-abi, jaʼ schʼuunoj te chaʼkuxajel te la yalbey skʼoplal te Jesús (Juan 5:25-29). Pero, te saduceoetik jkʼaxel ma schʼuunojik te ay chaʼkuxajel. ¿Bin-utʼil ya jkʼayinbeytik stalel te Pablo te kʼalal ya jcholtik skʼop Dios? Kʼalal ya xkʼopojotik sok te catolicoetik o yan religión, ya xjuʼ ya kalbeytik te jchʼuunojtik Dios-euk. Jaʼniwan schʼuunojik te ay oxeb Dios te jun-nax ayike, pero schʼuunojik te ay Dios.

19. ¿Bin yuʼun la stsak sbaik ta kʼop te machʼatik ayik ta Sanedrín?

¹⁹ Ta swenta te bin la yal te Pablo la stsak sbaik ta kʼop ta Sanedrín. «Jajchik ta tulan aw, la stejkʼan sbaik chaʼoxtul escribaetik te jaʼ swiniktak te fariseoetik. Jich tulan la yalik: ‹Maʼyuk bin chopol spasoj te winik ini. ¿Jaxan teme yuʼun-nix kʼoponot yuʼun jun espíritu o jtul chʼul-abat-ae?›» (Hech. 23:9). Te saduceoetik ma schʼuunik te ay chʼul-abatetik, jaʼ yuʼun bayal ilinik kʼalal la yaʼiyik stojol-abi (ilawil te recuadro « Te saduceoetik sok te fariseoetik»). Kʼalal te comandante la yil te tulanajxan te kʼope, la slokʼes bael te Pabloe (Hech. 23:10). Pero, maba tey laj swokol-a te Pablo. ¿Binxan kʼot ta stojol? Ya kiltik ta yan capítulo.