1-3. 1) ¿Bin-utʼil tojobtesotik yuʼun te chʼul espíritu te Pablo sok te sjoʼtak? 2) ¿Bin ya xbajt kilbeytik skʼoplal ta capítulo ini?

 BAYAL ta tul antsetik ya xlokʼik tal ta Filipos, te ay ta Macedonia, yuʼun ya xbajtik ta mukʼul jaʼ Gangites. Jich bitʼil kʼayemik ta spasel, ya snajkan sbaik ta stiʼil te mukʼul jaʼ ta skʼoponel te Jehová te Dios yuʼun Israel te jaʼ kanantaybilik yuʼun (2 Crón. 16:9; Sal. 65:2).

² Te Pablo, te Silas sok te Timoteo lokʼik tal ta Listra te ay ta sur yuʼun Galacia, kʼaxem ta 800 kilómetro yiloj sba sok te Filipos. Cheʼoxeb kʼajkʼal ta patil, kʼotik ta jun be te pasbil ta ton te ya xbajt ta skʼinal Asia. Bayal sbujtsʼ yoʼtanik yuʼun te ya xbajt yulaʼtayik te Éfeso sok yantik lumetik te banti ay bayal ta mil ants winiketik te ya skʼan ya yaʼiybeyik skʼoplal te Cristo. Pero, te kʼalal mato jajchemik ta beel-ae, te chʼul espíritu la skomtiklan sok ma la yakʼtiklan ochel ta skʼinal Asia. Te Jesús jaʼ la stuuntes te chʼul espíritu yuʼun ya yakʼbey snaʼik te akʼa kʼaxukik ta Asia Menor, ta mar Egeo sok te ya xbajtik ta stiʼil te mukʼul jaʼ Gangites.

³ Bayal bin ya yakʼ jnoptik te bitʼil te Jesús la stojobtes te Pablo sok te sjoʼtak kʼalal bajtik ta Macedonia. Kiltik te bintik kʼot ta pasel ta schebal viaje te la spas te Pablo ta jaʼbil 49.

4, 5. 1) ¿Bin kʼot ta stojol te Pablo sok te sjoʼtak kʼalal nopol ya xkʼotikix ta Bitinia-a? 2) ¿Bin la staik ta nopel te jnopojeletik, sok bin kʼot ta pasel ta patil?

⁴ Te bitʼil ma akʼotik ochel ta skʼinal Asia, te Pablo sok te sjoʼtak bajtik ta skʼinal Bitinia. Swenta ya xkʼotik tey-a, beenikniwan bayal kʼajkʼal ta chujkul beetik te ya xkʼax ta skʼinal Frigia sok Galacia te banti maʼyuk bayal ants winiketik. Te kʼalal nopol ya xkʼotikix ta Bitinia-a, te Jesús la schaʼtuuntes te chʼul espíritu yuʼun ya smakbey sbeik (Hech. 16:6, 7). ¡Ma la snaʼik bin ya spasikix-a! Manchukme snaʼojik te bin ya scholbeyik skʼoplal sok bin-utʼil ya spasik, ma snaʼik te banti ya scholike. Manchukme ayikix ta stiʼil-a te skʼinal Asia, maba akʼotik ochel. Ta patil bajtik ta Bitinia, pero jaʼnix jich maba akʼotik ochel. Maba chebaj yoʼtanik, la  sleikxan te banti ya scholik te skʼop Dios. Jaʼ yuʼun la stsakik yan be, bajtik ta stojol te banti ya xmal te kʼajkʼale sok beenik 550 kilómetro, kʼaxik ta bayal lumetik jaʼto te kʼalal kʼotik ta Troas te ay ta stiʼil mar. Tey ya xjuʼ ya stsakik jun barco te ya xbajt ta Macedonia (Hech. 16:8). Ta yorail-abi akʼotikix ochel.

⁵ Te Lucas jajch sjokin te Pablo sok te sjoʼtak ta Troas. Jich ya yal: «Ta ajkʼabal, te Pablo akʼbot yil ta najalsitil jtul macedonio-winik te tekʼel ta stojol te jich kʼanbot wokol yuʼune: ‹Laʼ ta Macedonia sok koltayawonkotik›. Te kʼalal lajnax yoʼtan ta yilel te najalsitile, bootik ta Macedonia, kʼot ta koʼtantik te jaʼ yak ta yikʼbelotik te Dios yuʼun ya jcholtik te lek yachʼil kʼop tey-ae» (Hech. 16:9, 10). a Te Pablo snaʼojix-a te banti ya schol te skʼop Dios. ¡Tseʼelnax yoʼtan yuʼun te maba chebaj yoʼtan ta olil be! Te chantul winiketik moik ta barco sok bajtik ta Macedonia.

6, 7. 1) ¿Bin ya yakʼ jnoptik te bin kʼax ta stojol te jpuk-kʼop Pablo? 2) ¿Bin ya jtatik teme ma jkom jbatik?

⁶ ¿Bin ya yakʼ jnoptik te relato ini? Nopa awaʼiy: te chʼul espíritu la stojobtes te Pablo te kʼalal yakix ta bael ta Asia-a; te Jesús jaʼnix jich la sjeltaybey sbe te Pablo te kʼalal nopol ya xkʼotix ta Bitinia-a, sok la yalbey te akʼa bajtuk ta Macedonia jaʼto te kʼalal ayix ta Troas-ae. Ta kʼajkʼal ini, te Jesús te jaʼ jolal yuʼun te congregación, jaʼnix jich ya xjuʼ ya spas ta jtojoltik (Col. 1:18). Ayniwanix tiempo te yakotik ta snopel te ya x-ochotik ta precursor o te ya xbootik te banti ya xtuunxan bayal jcholkʼopetik. Pero, te Jesús jaʼtoniwan ya stojobtesotik te kʼalal yakotikix ta spasel-a te bin  jnopojtike. ¿Bin yuʼun? Kaltik jun ejemplo: swenta ya stij sba ta kʼexam o ta waʼel kʼabal te carro, ya skʼan te ayukix ta beele. Jaʼnix jich, swenta ya skoltayotik ta scholelxan skʼop Dios te Jesús, ya skʼan te yakotikix ta spasel tulan o te yakotikix ta beel kʼoem jich bitʼil te carro.

⁷ ¿Jaxan teme ma xjuʼ kuʼuntik spasel ta ora te bin jnopojtik manchukme ya jpastik tulan? ¿Yabal xchebaj koʼtantik sok yabal jnoptik te maba yak skoltaybelotik te chʼul espiritue? Maʼuk. Juluk ta koʼtantik te jich kʼot ta pasel ta stojol-euk te Pablo te makbot te sbee; pero maba la skom sba, la sle yantik lugaretik te banti ya xjuʼ ya schol skʼop Dios. Teme ma jkom jbatik ta sleel-euk te «mukʼul tiʼnail ta spaselxan mukʼul aʼtelil», te Jehová yame smajtantesotik yuʼun (1 Cor. 16:9).

 8. 1) ¿Bin yilel-a te lum Filipos? 2) ¿Bin kʼot ta pasel kʼalal te Pablo la scholbey skʼop Dios te antsetik te ayik ta jun lugar «te banti ya skʼoponik Dios»?

⁸ Kʼalal kʼotik ta skʼinal Macedonia, te Pablo sok te sjoʼtak bajtik ta Filipos. Te ants winiketik tey-a kʼax tseʼel yoʼtanik yuʼun te jaʼik romanoetik. Te Filipos pajal yilel sok te Roma, jaʼ yuʼun te romanoetik te aʼtejik ta soldado sok te nainemik ta Filipos ya yalik te pajal sok te Italia te jaʼ jpam lum te ay ta skʼinal Roma. Ta stiʼil te lum ya xkʼax jun mukʼul jaʼ. Ta stiʼil te mukʼul jaʼ ini te Pablo sok te sjoʼtak la staik «jun lugar tey-a te banti ya skʼoponik Dios». b Ta skʼajkʼalel sábado koik bael tey-a sok la staik bayal ta tul antsetik te yakik ta yichʼel ta mukʼ te Dios, jich jajchik ta aʼiyej sok te antsetik. Te Biblia ya yal te ay jtul ants te «jambot yoʼtan yuʼun te Jehová yuʼun ya schʼam yaʼiy ta lek te bin yak ta yalel te Pabloe», jaʼ te Lidia. Kʼaxto la smulan te bin la snop, jaʼ yuʼun la yichʼ jaʼ sok te machʼatik ay ta sna. Ta patil la yikʼtiklan bael ta sna te Pablo sok te sjoʼtak (Hech. 16:13-15). c

 9. ¿Bin-utʼil ya skʼayinik bayal ta tul hermanoetik te ejemplo yuʼun te Pablo, sok bin bendición ya staik?

⁹ ¡Kʼax tseʼel yoʼtanik yuʼun te la yichʼ jaʼ te Lidia! Te Pablo tseʼel yoʼtan yuʼun te bajt ta Macedonia sok te tuuntesotik yuʼun te Jehová ta sutbeyel s-oracionik te antsetik-abi. Ta kʼajkʼal ini, jaʼnix jich ay bayal hermanoetik sok hermanaetik te jchʼielikto, te ayix yaʼbilalik, te nujpunemik sok te maba nujpunemik te ya xbajtik ta lugaretik te banti ya xtuunxan jcholkʼopetik. Manchukme aynix ya yil swokolik, maba ya spaj sba sok te stseʼelil yoʼtanik kʼalal ya staik ants winiketik jich bitʼil te Lidia te ya skʼan ya snopik te smelelil kʼop. Jaxan te jaʼate, ¿aybal bin ya xjuʼ ya ajeltay ta akuxlejal yuʼun ya xbaat «ta Macedonia» kʼoem ta scholel skʼop Dios? Teme jich ya apase, yame yakʼbat bayal bendición te Jehová. Jun ejemplo jaʼ te hermano Aaron te bajt ta jun nación ta Centroamérica  te kʼalal jchʼielto-a, jich ya yal: «Te abatinel ta yan nación skoltayojon swenta ya xchʼi te schʼuunel koʼtan sok ya xnoptsajonxan ta stojol te Jehová. Bayal ya jmulan scholel skʼop Dios liʼi: ¡ayix waxakeb ta tul te machʼatik ya kakʼbey estudio!». Bayal hermanoetik jich spasojik-euk sok tseʼel yoʼtanik yuʼun.

10. ¿Bin la spasik te pukujetik swenta ya skombey yaʼtel te Pablo sok te sjoʼtake?

¹⁰ Te Satanás bayal ilin kʼalal la yil te yakik ta schʼuunel Dios te ants winiketik, melel te Satanás sok te pukujetik yuʼun jaʼ swentainojik-a te lugar-abi. Ma chajpuk ya kaʼiytik-a te jajchik ta kontrainwanej swenta ya skombeyik yaʼtel te Pablo sok te sjoʼtak. Ta jun buelta, te kʼalal bajtik ta lugar te banti ya skʼoponik Dios, la staik jtul achʼix te uʼuninbil yuʼun pukuj te ya spas ganar bayal takʼin ta swenta te ya x-aʼtej ta jnaʼojel. Jajch stʼun te Pablo sok te sjoʼtak sok jich jajch yal ta aw: «Te winiketik ini jaʼ j-abatetik yuʼun Dios, te Machʼa toyol aye, sok jaʼ yak ta yalel ta atojolik te be yuʼun te kolele». ¿Bin yuʼun te jich sujot ta yalel yuʼun jtul pukuj? Te bin ya skʼan te pukuj-abi jaʼ te yakuk skuyik te talem ta stojol Dios te bin ya yal te achʼix jich bitʼil te bin ya yakʼ ta nopel te Pablo, swenta jich ma schʼamix yaʼiyik te nojptesel ya yakʼik te jchʼuunjeletike. Pero, te Pablo la skom te achʼix sok la slokʼesbey te pukuj ay ta yoʼtane (Hech. 16:16-18).

11. ¿Bin kʼot ta pasel ta stojol te Pablo sok te Silas te kʼalal la slokʼesik jtul pukuj ta yoʼtan te achʼixe?

¹¹ Kʼalal la snaʼik stojol te yajwal te achʼix te maba ya staikix takʼin, bayal ilinik yuʼun. La sjochik bael te Pablo sok te Silas kʼalalto ta mercado te banti ya xchajpanwanik te machʼatik yichʼoj yaʼtelik ta Roma. Te bitʼil ya xpʼajawanik sok mukʼ skʼoplal ya yil te slumalik, jich la yalbeyik te juecetik-abi: «Jaʼ judío-winiketik te yakik ta yakʼel ta nopel costumbreetik te ma xjuʼ ya jchʼuuntik sok ma xjuʼ ya jpastik, melel romanootik». Ta skaj-abi te ants winiketik te ayik ta mercado «la skontrainik te Pablo sok te Silas», tey-abi te juecetik «la spasik ta mantal te akʼa yichʼik majel ta xul o wajchʼ». Bayal ejchentesotik, ta patil la sjochik bael «kʼalalto ta yutil te chukojibal» sok «la xojtiklanbey yokik ta jutbil chʼujt-teʼ» (Hech. 16:19-24). Kʼax ijkʼ te kʼinal tey-a, jaʼ yuʼun te Pablo sok te Silas ma xjuʼ ya yilbey sba sitik. Pero, te Jehová yak ta yilel spisil stukel (Sal. 139:12).

12. 1) ¿Bin yilel la yilik te kontrainel te Pablo sok te sjoʼtak, sok bin yuʼun? 2) ¿Bin-utʼil ya yutsʼinotik te Satanás sok te j-abatetik yuʼun?

¹² Kʼalal kʼax ta Balumilal te Jesús, jich la yalbey te jnopojeletik: «Jaʼnix jich ya skontrainex-euk» (Juan 15:20). Te kʼalal kʼotik ta Macedonia te Pablo sok te sjoʼtak, chapalikix ta sitintayel-a te kontrainel. Te kʼalal kontrainotik, maba la snopik te maba lek ya x-ilotik yuʼun te Jehová, la snaʼik te jaʼ yakik ta utsʼinel yuʼun te Satanás. Te j-abatetik yuʼun te Pukuj  jaʼnix jich ya x-utsʼinwanik ta kʼajkʼal ini. Ay ya spukik ta alel lotiletik ta jtojoltik swenta ya xmukʼubxan-a te kontrainel ta escuela o te banti ya x-aʼtejotik. Ta cheʼoxeb nacionetik te jkontrataktik ya yalik lotiletik ta stojol te juecetik, jich ya yalik: «Te Testigoetik ini yakik ta sjachel kʼop sok yakik ta yakʼel ta nopel costumbreetik te ma jpastik te machʼatik jchʼuunojtik Dios». Sok ay lugaretik te banti ya yichʼik majel sok chukel te kermanotaktik. Pero, jichnix bitʼil ta namey kʼinal te Jehová yak ta yilel spisil te bin ya spasike (1 Ped. 3:12).

13. ¿Bin yuʼun te jkananchukojibal la sjojkʼoy bin ya skʼan ya spas yuʼun ya sta skolel?

¹³ Te Pablo sok te Silas yakikto ta snopilanel-a te bin kʼax ta stojolik ta kʼajkʼal-abi. Ta olil ajkʼabal lamajix jteb-a te skʼuxul sbakʼetalik yuʼun te la yichʼik majel, jaʼ yuʼun «yakik ta skʼoponel Dios sok yakik ta skʼayojtayel». Ta repentenax tal tulan nijkel. Oranax wijkʼ sit te jkananchukojibal; la yil te jamajtik te tiʼnailetik sok la skuy te anikix bael te jchukeletik. Te bitʼil snaʼoj te ya yichʼ akʼbeyel castigo, «la stas lokʼel tal te yespada sok kʼan smil sba». Te kʼalal kʼan smilix sba-ae, te Pablo jich la yawtay: «¡Mame xa amil aba! ¡Liʼme ayotik jpisilkotik!». Te jkananchukojibal xiwen yoʼtan-a te kʼalal jich la sjojkʼoy: «Winiketik, ¿bin ya skʼan ya jpas yuʼun ya xkolon?». Te Pablo sok te Silas snaʼojik te ma jaʼuk ya yakʼbeyik skolel, jaʼ ya x-akʼbot yuʼun te Jesús, jaʼ yuʼun jich la yalbeyik: «Chʼuuna te Kajwaltik Jesús, jichme ya xkolat sok spisil te machʼatik ay ta anae» (Hech. 16:25-31).

14. 1) ¿Bin-utʼil la skoltayik te jkananchukojibal te Pablo sok te Silas? 2) ¿Bin bendición la staik te Pablo sok te Silas ta swenta te la sitintayik sok tseʼelil yoʼtanik te kontrainel?

¹⁴ ¿Yuʼun-nixbal ya skʼan ya snaʼ-a te bitʼil ya xjuʼ ya xkol? Te Pablo snaʼoj-a te yuʼun-nix ya skʼan ya xkol-a te winike. Pero maba snopoj-a te bin ya yal te sKʼop Diose, melel maba judío. Swenta ya x-och ta jchʼuunjel ya skʼan ya snop sok ya schʼuun te bin ya yal te sJun Dios. Jaʼ yuʼun, te Pablo sok te Silas la scholbeyik yaʼiy te skʼop te Jehová. Te bitʼil jaʼ baem yoʼtanik ta scholbeyel te bin ya yal te Biblia, chʼayniwan ta yoʼtanik te skʼuxul spatik te ejchenajeme. Pero, te jkananchukojibal la yilbey te spatik sok la spoktiklanbey. «Ora la yichʼ jaʼ sok spisil te machʼatik ay ta snae». ¡Jaʼ jun mukʼul bendición ta stojol te Pablo sok te Silas ta swenta te kujch yuʼunik sok stseʼelil yoʼtanik te kontrainel! (Hech. 16:32-34).

15. 1) ¿Bin-utʼil bayal tul Testigoetik ya skʼayinik te Pablo sok te Silas? 2) ¿Bin yuʼun ma skʼan ya jkom jbatik ta yulaʼtayel te ants winiketik ta jterritoriotik?

¹⁵ Jich bitʼil te Pablo sok te Silas, bayal hermanoetik te chukulik ta swenta te schʼuunel yoʼtanik ya scholik skʼop Dios ta chukojibal. Sok ay bin lek lokʼem yuʼunik-a. Jich bitʼil ta jun nación te banti makbil-a te kaʼteltike, jteb ma sta olil te machʼatik ochik ta Testigo ta tiempo-abi la  snopik te smelelil kʼop ta chukojibal (Is. 54:17). Jich bitʼil te jkananchukojibal te la schʼuun te Dios te kʼalal kʼaxemix-a te nijkele, jaʼnix jich ay ants winiketik te ya schʼuunik te Dios te kʼalal ay kʼaxemix swokolik-ae. Jaʼ yuʼun ma skʼan ya jkom jbatik ta yulaʼtayel te ants winiketik ta jterritoriotik swenta ya jkoltaytik te kʼalal jich ya skʼanike.

16. ¿Bin kʼot ta pasel ta yan kʼajkʼal te kʼalal yichʼojikix majel-a te Pablo sok te Silas?

¹⁶ Ta yan kʼajkʼal ta sab, te juecetik la yakʼik ta lokʼesel ta chukojibal te Pablo sok te Silas. Pero, te Pablo jich la yal: «Maba nail la awichʼonkotik ta kʼop te kʼalal la amajotik ta komonsitil manchukme romanootik, sok la awakʼotik ta chukel. Pero, ta ora ini, ¿bin yuʼun te muken ya akʼan ya alokʼesonkotik bael ta chukojibale? ¡Maʼuk! Jaʼ akʼa tal slokʼesotik stukelik». Kʼalal la snaʼik stojol te juecetik te la yakʼbeyik castigo chaʼtul winiketik te jaʼ romanoetik, «xiw yoʼtanik yuʼun», melel ma la yichʼbeyik ta wenta te sderechoik. d Sujt ta stojolik te bin la spasik. Jich te bitʼil ta komonsitil la yichʼik majel te Pablo sok te Silas, jaʼnix jich ta komonsitil la skʼanik perdón te juecetik. Tey-abi la yalbeyik te Pablo sok te Silas te akʼa lokʼukik bael ta Filipos. Jich la schʼuunik spasel, pero nail bajt yakʼbeyik smukʼul yoʼtan te machʼatik ochelikto ta jchʼuunjel.

17. ¿Bin la yakʼik ta nopel te Pablo sok te Silas ta stojol te yachʼil jchʼuunjeletike?

¹⁷ ¿Bin yuʼun te Pablo sok te Silas maba la yalik ta ora te jaʼik romanoetike? Maniwan la yichʼik majel te jichuke (Hech. 22:25, 26). Te jichuk la spasike, te yachʼil jchʼuunjeletik laniwan snopik te yakik ta stuuntesel te sderechoik te bitʼil jaʼik romanoetik swenta ma xkʼax swokolik ta swenta te Cristo. ¿Labal yakʼbeyik yip schʼuunel yoʼtan te hermanoetik te jichuke? Maʼuk, melel te machʼatik maba romanoetik maba ya xkoltayotik yuʼun te ley, yananix yichʼik majel stukelik-a. Jich yuʼun, kʼalal te Pablo sok te Silas kujch yuʼunik te castigo, la yakʼbeyik yil te yachʼil jchʼuunjeletik te ya xjuʼ te jun yoʼtan ya yakʼ sbaik kʼalal ya yichʼik kontrainel. Jaʼnix jich, te kʼalal la yalik te jaʼik romanoetik, la sujik te juecetik ta yalel ta komonsitil te la skʼaxuntayik te ley. Jich ta patil bael yaniwan skom sbaik ta yutsʼinel te jchʼuunjeletik. Ta swenta-abi, te hermanoetik ya staik jtebuk koltayel yuʼun te leye.

18. 1) ¿Bin-utʼil ya skʼayinik te Pablo te ancianoetike? 2) ¿Bin-utʼil ya jkoltaybeytik skʼoplal te lek yachʼil kʼope?

¹⁸ Ta kʼajkʼal ini, te ancianoetik jaʼnix jich ya yakʼik ta ilel lekil ejemplo. Te bin ya yalbeyik te akʼa spas te hermanoetike, jaʼnix jich ya spasik-euk. Jich bitʼil te Pablo, ya jtsajtaytik ta lek bin-utʼil sok bin-ora ya jtuuntestik  te leyetik yuʼun ya jkʼantik koltayel. Te kʼalal jich ya skʼan pasele, ya xbootik ta stojol te tribunaletik ta jlumaltik, ta jnaciontik o ta yantik nación yuʼun ya jchajpantik te kʼop sok ya kichʼtikxan ta mukʼ te Dios. Pero ma jaʼuk ya jkʼantik te ya jeltik te leyetike. Jaʼ ya jkʼan ya jpastik te bin la yal te Pablo ta stojol te filipenseetik lajuneb jaʼbil ta patil: jaʼ te ya jkoltaybeytik skʼoplal «te lek yachʼil kʼop yuʼun jich ay jderechotik ta scholbeyel skʼoplal ta bayuk» (Filip. 1:7). Chikan bin ya xkʼot ta pasel ta chajpajibaletik, jich bitʼil te Pablo sok te sjoʼtak ya jcholtik te lek yachʼil kʼop chikan te banti ya stojobtesotik bael te chʼul espíritu (Hech. 16:10).