CAPÍTULO 17
«La skoltaylan ta snaʼel te bin ya yal te sJun Diose»
Te banti lokʼem tal te bin ya kakʼtik ta nopel sok te lekil ejemplo yuʼun te machʼatik ayik ta Berea
Lokʼem ta Hechos 17:1-15
1, 2. ¿Machʼatik yakik ta bael ta Tesalónica, sok binwan yakik ta snopel ta yoʼtanik te kʼalal yakik ta beele?
TE MUKʼUL be te pasbil ta ton kʼax leknax pasbil. Ya xchiknaj ta aʼiyel te carretaetik ya xkʼaxik tey-a, te yokʼel te burroetik, te skʼop te soldadoetik, jchonbajeletik, j-aʼteletik sok yantikxan jbeeletik. Tey ayik-euk-a te Pablo, te Silas sok te Timoteo, te kʼaxem ta 130 kilómetro yakik ta beel tal ta Filipos kʼalal ta Tesalónica. Wokol la yilik sbeentayel, melel kʼaxik ta witstikil sok yichʼbelikto majel te Pablo sok te Silas ta Filipos (Hech. 16:22, 23).
2 Swenta ma xyaʼiybeyik snajtil te bee, ayniwan bintik la yalbeyik skʼoplal. Ayto ta yoʼtanik te jkananchukojibal ta Filipos te aytonax cheʼoxeb kʼajkʼal och ta jchʼuunjel sok te sfamilia. Te bin kʼot ta pasel akʼbot yip yoʼtanik yuʼun ma skom sbaik ta yalel te skʼop Dios. Pero, te kʼalal nopol ya xkʼotikix ta Tesalónica, jichniwan la snop ta yoʼtanik: «¿Lekbal ya yilotik te judioetik tey-a? ¿Yabal skontrainotik sok yabal kichʼtik majel jich bitʼil ta Filipos?».
3. ¿Bin yuʼun ya skʼan ya jnopbeytik skʼoplal te ejemplo yuʼun te Pablo?
3 Jun tiempo ta patil, te Pablo la stsʼibaybey bael jun carta te jchʼuunjeletik ta Tesalónica te banti la yal te bin yaʼiyel la yaʼiy sba: «Jich bitʼil anaʼojik, kʼax jwokolkotik sok la kichʼtik utsʼinel ta Filipos, pero ta swenta te Dios kuʼuntik la yichʼ yip koʼtantik yuʼun ya jcholbeyexkotik awaʼiyik te lek yachʼil kʼop yuʼun te Diose, manchukme ay tulan kontrainel» (1 Tes. 2:2). Ta skaj te bin kʼot ta pasel ta Filipos jich yilel te yak ta xiwel jtebuk te Pablo te kʼalal bajt schol skʼop Dios ta Tesalónica. ¿Aybal jich awaʼiyoj aba te jaʼate? ¿Aybal ya xiw awoʼtan te kʼalal ya xbaat ta scholel skʼop Dios? Te Pablo la stsal te xiwel te kʼalal la smukʼulin yoʼtan te Jehová. Teme ya awilbey skʼoplal te ejemplo yuʼune, ya skoltayat swenta ma xiwat-euk (1 Cor. 4:16).
«La skoltaylan ta snaʼel te bin ya yal te sJun Diose» (Hechos 17:1-3)
4. ¿Bin yuʼun ya kaltik te kʼaxemniwan ta oxeb semana jalaj ta Tesalónica te Pablo?
4 Te libro yuʼun Hechos ya yal te kʼalal ay ta Tesalónica-a te Pablo, oxeb sábado la schol skʼop Dios ta sinagoga. ¿Yabal skʼan ya yal-abi te jaʼnax oxeb semana jalaj ta Tesalónica? Maniwan. Melel ma jnaʼtik jayebix kʼajkʼal sjulel-a te kʼalal bajt ta sbabial buelta ta sinagoga. Jaʼnix jich, ta cartaetik te la stsʼibay la yal te aʼtej ta Tesalónica sok te sjoʼtak yuʼun ya staik te bin ya xtuun yuʼunik sok te cheb buelta la yichʼik koltayel yuʼun te hermanoetik ta Filipos (Filip. 4:16; 1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8). Jich yuʼun, kʼaxemniwan ta oxeb semana jalaj ta Tesalónica te jpuk-kʼop Pablo.
5. ¿Bin la spas te Pablo swenta ya xkʼot ta yoʼtanik te sJun Dios?
5 Jich bitʼil la kiltik, te Pablo maba xiw sok bajt scholbey skʼop Dios te machʼatik ya xkʼotik ta sinagoga. Jich bitʼil kʼayem ta spasel, «la skoltaylan ta snaʼel te bin ya yal te sJun Diose; […] La scholbey lek skʼoplal sok la yakʼ ta ilel te banti ya yal te puersa ya xkʼax swokol te Cristoe sok te ya yichʼ chaʼkuxajtesel ta yolil te machʼatik lajemike. Jich la yaltiklanbey: ‹Te Jesús te yakon ta yalbeyel skʼoplal ta atojolike jaʼ te Cristoe›» (Hech. 17:2, 3). Te Pablo snaʼoj-a te ya snaʼik te bin ya yal te sJun Dios sok te ya yichʼik ta mukʼe, pero maba kʼoem ta yoʼtanik. Jaʼ yuʼun la stuuntes te sJun Dios yuʼun ya schol sok ya yakʼ ta ilel te jaʼ Cristo te Jesús te talem ta Nazaret, te Mesías te albil skʼoplale.
6. ¿Bin-utʼil la stuuntes te sJun Dios te Jesús kʼalal nojpteswan sok bin yaʼiyel la yaʼiy sbaik yuʼun te jnopojeletike?
6 Te Pablo la skʼayinbey stalel te Jesús te spisil-ora la yakʼ ta nopel te bin ya yal te sJun Diose. Jich bitʼil te kʼalal la schol skʼop Dios ta Balumilal, te Jesús la yalbey te jnopojeletik te ya xkʼax swokol, ya yichʼ milel sok ya yichʼ chaʼkuxajtesel jich bitʼil ya yal te albilkʼopetik (Mat. 16:21). Te kʼalal chaʼkuxajemix-a, la yakʼ sba ta ilel ta stojol te jnopojeletik yuʼun. Te kʼalal jich la spas, la yakʼ ta ilel te kʼot ta pasel te albilkʼopetik, pero la yakʼxan ta ilel yantik pruebaetik. Ta jun buelta la yakʼ sba ta ilel ta stojol chaʼtul jnopojeletik sok «la scholtiklanbey yaʼiy te bintik ya yal te sJun Dios ta swenta te Cristoe, jajch ta Moisés sok te bintik la yalik jilel spisil te J-alwanejetike». Chamnax yoʼtanik yuʼun te jnopojeletik sok jich la yalik: «¿Mabal xtiltunuk koʼtantik-a te kʼalal yak skʼoponbelotik ta be sok te kʼalal la scholbotik kaʼiytik ta jamal te sJun Diose?» (Luc. 24:13, 27, 32).
7. ¿Bin yuʼun mukʼ skʼoplal te ya jtuuntestik te Biblia te kʼalal ya jcholtik skʼop Dios?
7 Te sKʼop Dios ay yuʼel ya x-aʼtej (Heb. 4:12). Jaʼ yuʼun, te j-abatotik yuʼun Dios ta kʼajkʼal ini spisil-ora ya jtuuntestik jich bitʼil la spas te Jesús, te Pablo sok te yantik jpuk-kʼopetik. Kʼalal ya jcholtik skʼop Dios, ya jtuuntestik te Biblia kʼalal ay bin ya kakʼbeytik snop te ants winiketik sok ya kakʼbeytik yil te lokʼem ta sJun Dios te bin ya kaltike. Kʼalal ya jtuuntestik ta spisil-ora te Biblia, ya staik ta ilel te jaʼ skʼop Dios te bin ya kaltike, ma jaʼuk te bin ay ta koʼtantik. Jaʼnix jich, te joʼotik lek te kʼoem ta koʼtantik te lokʼem ta Biblia te bin ya jcholtike, jaʼ yuʼun ya smukʼulin koʼtantik. ¿Mabal jichuk te ya yakʼ yip koʼtantik swenta ma xiwotik ta scholel skʼop Dios jich bitʼil la spas te Pablo?
«Ay machʼatik ochik ta jchʼuunjel» (Hechos 17:4-9)
8-10. 1) ¿Bin yilel la yilik te lek yachʼil kʼop ta Tesalónica? 2) ¿Bin yuʼun ay judioetik te la sbikʼtal oʼtantayik te Pablo? 3) ¿Bin la spasik te judioetik te ma la smulanik te skʼop Diose?
8 Te jpuk-kʼop Pablo ay kʼaxemix ta stojol-a te bin la yal te Jesús: «Te j-abate ma jaʼuk toyolxan ta stojol te yajwale. Teme la skontrainonike, jaʼnix jich ya skontrainex-euk; teme la schʼuunbonik te jkʼope, jaʼnix jich ya schʼuunbeyex-euk te akʼopike» (Juan 15:20). Ta Tesalónica ay machʼatik la schʼuunik te skʼop Dios, pero ay yantik te ma la smulanik. Te Lucas jich la yal ta stojol te judioetik te la smulanik te skʼop Dios: «Ay machʼatik ochik ta jchʼuunjel sok jun-nax la yakʼ sbaik sok te Pablo sok te Silas». Sok la yalxan: «Jaʼnix jich la spasik bayal ta tul griegoetik te yichʼojik ta mukʼ te Diose soknix bayal ta tul antsetik te ichʼbilik ta mukʼe» (Hech. 17:4). Kʼax tseʼelniwan yoʼtan la yaʼiy sbaik te yachʼil jnopojeletik te kʼalal cholbotik yaʼiyik te sJun Diose.
9 Pero ma spisiluk te ants winiketik la smulanik te bin la yakʼ ta nopel te Pablo. Ay machʼatik te kʼaxto ilinik yuʼune. Ay chaʼoxtul judioetik ta Tesalónica te la sbikʼtal oʼtantayik te Pablo ta skaj te bayal ta tul «griegoetik te yichʼojik ta mukʼ te Diose» ochik ta jchʼuunjel. Te judioetik-abi la skʼan skʼatpʼunik ta judío te griegoetik, sok ay la yakʼbeyikix snop-a te Escrituras Hebreas. Jaʼ yuʼun ya skuy sbaik ta yajwalik. Pero, te kʼalal kʼot ta sinagoga te Pablo, oranax la yotseslan ta jchʼuunjel te griegoetik. ¡Bayal ilinik yuʼun te judioetik!
La sleik «te Pablo sok te Silas yuʼun ya yakʼbeyik ta skʼab te ants winiketike» (Hechos 17:5).
10 Te Lucas ya yakʼ ta naʼel te bin kʼot ta pasel: «Te judioetik tal slab yoʼtanik, jaʼ yuʼun la stsobik tal chaʼoxtul winiketik te chopolik te jaʼnax yakik ta tekʼtunel ta yolil mercado sok la stsobik tal te yajwalul te lum yuʼun ya sjachik kʼop. Jich la yochintaybeyik sna te Jasón ta sleel te Pablo sok te Silas yuʼun ya yakʼbeyik ta skʼab te ants winiketike. Jich bitʼil te maba la staike, jaʼ la stasik bael te Jasón sok chaʼoxtul hermanoetik ta stojol te ajwaliletik ta mukʼul lume sok jich yakik ta yalel ta aw: ‹Liʼ ay ta koliltik te winiketik te sjachojik kʼop ta swolol balumilal, jaʼ yikʼtiklanoj ta sna te Jasón. Spisil te winiketik ini ya skontrainik te mantaliletik yuʼun te César te kʼalal ya yalik te ay yan ajwalil, jaʼ te Jesús›» (Hech. 17:5-7). ¿Binwan ya xkʼot ta stojol te Pablo sok te sjoʼtak?
11. ¿Bintik akʼbot smulinik te Pablo sok te sjoʼtak, sok bin mantalil la yalik te la skʼaxuntayike ? (Ilawil te nota).
11 Nopa awaʼiy te stsoboj sbaik bayal ants winiketik te kʼax ilinemik. ¡Kʼax xiʼbantik sba! Jaʼ pajal sok te nojel jaʼ te ya sjin jilel spisil te bintik aye. Te judioetik la stuuntesik te ants winiketik-abi yuʼun ya stenik lokʼel te Pablo sok te Silas. La sjachbeyik yoʼtan te lum, ta patil bajtik ta stojol te ajwaliletik sok la yalbeyik te spasojik tulan mulil te Pablo sok te sjoʼtak. Ta sbabial la yalik te la sjachbeyik yoʼtan te lum, pero te kʼop jajch ta Tesalónica ma jaʼuk la sjachik te Pablo sok te sjoʼtake. Te schebal te bin la yakʼbeyik smulinik jaʼ kʼax tulanxan-a, melel yakiklaj ta skontrainel te smantal te ajwalil kʼalal ya yalbeyik skʼoplal yan Ajwalil te jaʼ te Jesucristo. a
12. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik te kʼan sta swokolik te jchʼuunjeletik ta Tesalónica?
12 Juluk ta koʼtantik te escribaetik sok te fariseoetik jichnix la yakʼbeyik smulin te Jesús. Jich la yalbeyik te Pilato: «Te winik ini ya stijbey yoʼtan te jlumalkotik ta skʼaxuntayel mantal, […] jaʼnix jich ya yal sba te jaʼ Cristo, jtul ajwalil» (Luc. 23:2). Te Pilato la yakʼ ta milel te Jesús ta skajniwan te la xiʼ te ya x-akʼbot smulin yuʼun te mukʼul ajwalil te yak ta skoltaybeyel skʼoplal te Jesuse. Te jchʼuunjeletik ta Tesalónica jaʼnix jich kʼan sta swokolik yuʼun te la yichʼik lebeyel smulik. Jich bitʼil ya yal jun libro, «bayal kʼax swokolik te jichuke, melel ‹te machʼa ya x-akʼbotik smulinik te ya skontrainik te mukʼul ajwaliletik, ya yichʼik milel yuʼun›». ¿Juʼbal yuʼunik te judioetik te bin la schapik ta stojol te jchʼuunjeletik?
13, 14. 1) ¿Bin yuʼun ma juʼ yuʼunik skomel te scholel skʼop Dios te machʼatik la sjachik kʼop? 2) ¿Bin-utʼil te Pablo la spas te bin la yal te Jesús, sok bin-utʼil ya jkʼayinbeytik stalel?
13 Te kʼop jajch ta Tesalónica maba la skom te scholel skʼop Dios. ¿Bin yuʼun? Melel maba la staik te Pablo sok te Silas. Jaʼnix jich, te ajwaliletik yuʼun te mukʼul lum maba schʼuunojik teme yuʼun-nix melel-a te bin la yalik te judioetik. Jaʼ yuʼun «la skʼanbeyik jilel smulta» te Jasón sok te yantik hermanoetik, tey-abi la skoltayik bael (Hech. 17:8, 9). Pero, ¿banti ay-a te Pablo? Jaʼ la spas te bin la yal te Jesús te jich la yal: «Ayukme apʼijilik jich bin-utʼil te chane, pero mansoukme awoʼtanik jich bin-utʼil te stsumute» (Mat. 10:16). Jaʼ yuʼun lokʼ bael, bajt ta yan lugar ta scholel skʼop Dios. Jaʼ jtul winik te ma xiw yoʼtane, pero maba ya yakʼ sba ta kʼabal. ¿Bin-utʼil ya jkʼayinbeytik stalel?
14 Ta kʼajkʼal ini, bayal jwolwanejetik yuʼun religión ya stijbeyik yoʼtan te ants winiketik yuʼun ya skontrainik te testigoetik yuʼun Jehová. Ya stijbeyik yoʼtan te politicoetik yuʼun ya smakbeyik yaʼtel te Testigoetik, ya yakʼbeyik smulinik te ya skontrainik te ajwaliletik sok te ya sjachik kʼop ta snacionik. Jich ya spasik ta skaj te ay sbikʼtal yoʼtanik jich bitʼil te jkontrainwanejetik ta sbabial siglo. Pero, ¿bin ya jpastik te kʼalal jich ya xkʼot ta pasel? Te smelelil jchʼuunjelotik maba ya kakʼ jbatik ta kʼabal. Maba ya jsitintaytik te machʼatik ilinemik sok te machʼatik ma skʼan ya yaʼiyik te skʼop Dios. Ya jletik bin-utʼil ya jcholtik skʼop Dios te banti ay lamalkʼinal. Jaʼ yuʼun yaniwan skʼan jmaliytik te ya xlamaj te kʼinal yuʼun jaʼto ya sujtotik-a.
«Jaʼ lekxan stalelik-a» (Hechos 17:10-15)
15. ¿Bin yilel la yilik te skʼop Dios te machʼatik ayik ta Berea?
15 Swenta ma xkʼax swokolik, te hermanoetik la stikunik bael ta Berea te Pablo sok te Silas, te ayniwan 65 kilómetro snamalil. Kʼalal kʼotik ta Berea, te Pablo bajt ta sinagoga sok la scholbey skʼop Dios te machʼatik stsoboj sbaik tey-a. Akʼbot stseʼelil yoʼtan kʼalal la sta ants winiketik te ya smulanik yaʼiyel te skʼop Dios. Te Lucas la yal te jaʼ lekxan stalelik te judioetik ta Berea «te bin-utʼil machʼatik ayik ta Tesalónica, melel sok spisil yoʼtanik la schʼuunik te skʼop te Diose, ta jujun kʼajkʼal la yoʼtantayik ta yilel ta lek te sJun Dios teme yuʼun-nix jich-a te bin ya x-albot yaʼiyike» (Hech. 17:10, 11). Jaʼ ini ma skʼan ya yal te maba lek stalelik te machʼatik ayik ta Tesalónica te ochik ta jchʼuunjel. Melel te Pablo jich la yal ta stojolik: «Te joʼonkotik spisil-ora ya kalbeytik wokol Dios, melel te kʼalal la achʼuunik te skʼop Dios —te la awaʼiyik ta jwentakotik—, ma jichuk la awilik te bin-utʼil skʼop ants winiketik, jich la awilik te bin-utʼil skʼop Dios, ta melel jaʼnix-a. Jaʼ te yak ta aʼtel ta awoʼtanik, jaʼex te jchʼuunjelexe» (1 Tes. 2:13). Jich yuʼun, ¿bin yuʼun ya yal te Biblia te jaʼ lekxan stalelik te judioetik te ayik ta Berea?
16. ¿Bin yuʼun ya kaltik te kʼax lek stalelik te machʼatik ayik ta Berea?
16 Te machʼatik ayik ta Berea maʼyuk yaʼiyojik-a te lek yachʼil kʼope. Manchukme jich-abi, maba la spʼajik, pero ma orauk la schʼuunik. Ta nail la schʼam yaʼiyik te bin la yal te Pablo te la schol ta lek te bin ya yal te sJun Dios. Ta patil la yoʼtantayik yilel ta lek te sJun Dios yuʼun ya snaʼik teme yuʼun-nix jich-a te bin albot yaʼiyike. Ma jaʼuknax la spasik ta sábado, jaʼnix jich la spasik ta jujun kʼajkʼal. «Sok spisil yoʼtanik» la stʼunbeyik skʼoplal teme yuʼun-nix lokʼem ta sJun Dios-a te bin yakik ta snopel. La yakʼik ta ilel spekʼelil yoʼtanik sok la sjel stalelik, «bayal machʼatik ochik ta jchʼuunjel» (Hech. 17:12). ¡Jaʼ yuʼun te Lucas la yal te kʼax lek stalelik!
17. ¿Bin yuʼun jaʼ lekil ejemplo ta jtojoltik te machʼatik ayik ta Berea, sok bin-utʼil ya jkʼayinbeytik stalel manchukme ayix tiempo jnopojtik te smelelil kʼope?
17 Te machʼatik ayik ta Berea ma snaʼik-a te ya xjil skʼoplalik ta Biblia. Jaʼik lekil ejemplo ta jtojoltik ta swenta te la smulanik te skʼop Dios sok te lek stalelike. La spasik te bitʼil albotik yuʼun te Pablo sok te bin ya skʼan te Jehová. Jaʼnix jich, ta kʼajkʼal ini ya jtijbeytik yoʼtan te ants winiketik ta yilbeyel skʼoplal ta lek ta Biblia swenta ya xmukʼub te schʼuunel yoʼtanik. Pero te kʼalal kichʼojtikix jaʼ-ae, ma skʼan ya yal te ma jpastikix te bin la spasik te machʼatik ayik ta Berea. Kʼaxtoxan mukʼ skʼoplal te ya jnaʼbeytikxan sba te Jehová sok te ya jpas ta jkuxlejaltik te bintik ya yakʼ jnoptik. Jich ya kakʼtik te ya sjeltay te jtaleltik sok te ya spʼijubtesotik jich bitʼil ya skʼan yoʼtan (Is. 64:8). Jichme ya xjuʼ ya stuuntesotik sok jich ya kakʼbeytik stseʼelil yoʼtan te jTatik te ay ta chʼulchan.
18, 19. 1) ¿Bin yuʼun lokʼ bael ta Berea te Pablo, sok bin lekil ejemplo la yakʼbotik jilel? 2) ¿Banti bajtxan te Pablo ta scholel skʼop Dios?
18 Pero, te Pablo maba jalaj bayal tiempo ta Berea. Te Biblia jich ya yal: «Kʼalal la yaʼiyik stojol te judioetik yuʼun Tesalónica te yak ta scholel skʼop Dios te Pablo ta Berea, bajt stijbeyik yoʼtan te ants winiketik tey-a yuʼun ya sjachik kʼop. Pero, te hermanoetik oranax la stikunik bael te Pablo ta stiʼil mar, yan stukel te Silas sok te Timoteo jilik tey-a. Te machʼatik la sjokinik bael te Pablo bajt yijkitayik jilel kʼalalto ta Atenas. Te kʼalal sujtik tale, albotik ta mantal yuʼun te Pablo te akʼa bajtukik te Silas sok te Timoteo te banti ay te Pablo yuʼun tey ya stsob sbaik sok-a» (Hech. 17:13-15). ¡Te jkontrainwanejetik-abi ma xlujbik ta yutsʼinel te jnopojeletik! Ma tikʼuk la yaʼiyik-a te la stenik lokʼel ta Tesalónica te Pablo, jaʼnix jich bajtik kʼalal ta Berea yuʼun ya yakʼbeyik swokol tey-a. Pero maba juʼ yuʼunik skomel te scholel skʼop Dios. Te Pablo snaʼoj-a te kʼax mukʼ te territorioe, jaʼ yuʼun bajt schol skʼop Dios ta yan lugar. Jaʼnix jich, te joʼotik ma xkakʼ jbatik ta komel ta scholel te skʼop Diose.
19 Te kʼalal tsʼakal la scholix skʼop Dios-a te Pablo ta stojol te judioetik ta Tesalónica sok ta Berea, kʼot ta yoʼtan te kʼax mukʼ skʼoplal te manchuk ya xiw sok te ya stuuntes te sJun Dios. Ta ora ini, jaʼnix jich te joʼotik ya xkʼot ta koʼtantik. Te banti bajt ta patil te Pablo yan yilel stalel te ants winiketik: jaʼik te jyanlumetik ta Atenas. ¿Binwan yilel ya x-ilot ta lum-abi? Ya kiltik ta yan capítulo.
a Jich bitʼil la yal jtul especialista, ta yorail-abi te ajwalil yakʼoj jun mantalil te ya yal te ma xjuʼ ta alel «te ya xtal yachʼil ajwalil o wentainel, kʼaxtoxan-a teme ya yal te ya xtal sjelolin o ya yichʼ ta kʼop te machʼa ochem ta ajwalile». Jaʼ yuʼun, te judioetik-abi laniwan sjelik te bin la yal te Pablo swenta jich ya yakʼbeyik smulin-a te la skʼaxuntay te mantale (ilawil te recuadro « Te cesaretik sok te libro yuʼun Hechos»).
