1-3. 1) ¿Machʼa-a te jajch sjokin te Pabloe, sok bin ya jnaʼtik ta stojol? 2) ¿Bin ya jnoptik ta capítulo ini?

 TE Pablo sok te Timoteo yakik ta kʼaxel bael ta jujunpam lum, ya xbeenik ta chujkul beetik. Te Pablo ya yil te yak ta pensar te Timoteo; jaʼ jtul jchʼiel kerem te ayniwanix 20 yaʼbilal. Kʼunkʼun yak ta namajel bael ta stojol te sna, yakix ta jilel ta spatik te skʼinal Listra sok Iconio. Pero, ¿binwan yilel ya xkʼax yuʼunik te viaje ya spasike? Te jpuk-kʼop Pablo jaʼix schebal buelta ya spas te viaje, jich yuʼun snaʼojix te ya sta swokolik. Pero, ¿binwan-utʼil ya sitintay-euk te Timoteoe?

² Te Timoteo maniwan smukʼulin sba yoʼtan, pero te Pablo ay smukʼul yoʼtan ta stojol stukel. Ta swenta te bintik kʼaxem ta stojol te Pablo snaʼoj te ya skʼan tulanuk schʼuunel yoʼtan te machʼa ya xjokinot yuʼune. Ta schebalik ya yulaʼtayik te congregacionetik swenta ya yakʼbeyik yip schʼuunel yoʼtanik, jaʼ yuʼun ya skʼan te lek ya yil sbaik sok te ya spasik te yaʼtelike. Snaʼoj te mukʼ skʼoplal-abi, melel mato jaluk ay bin kʼot ta pasel sok te Bernabé. La yut sbaik sok maba la sjokinix sbaik ta ulaʼtaywanej.

³ Ta capítulo ini ya jnoptik bin-utʼil ya xjuʼ ya jchajpantik teme ay jajch kʼop kuʼuntik. Jaʼnix jich ya kiltik bin yuʼun te Pablo jaʼ la stsa te Timoteo swenta ya xjokinot ta beel sok ya xkʼotxan ta lek ta koʼtantik te aʼtelil ya spasik te superintendenteetik yuʼun circuito.

4. ¿Bin yuʼun te Pablo bajt yulaʼtay ta schebal buelta te congregacionetike?

⁴ Ta yan capítulo la kiltik te la yichʼik tikunel ta Antioquía te Pablo, Bernabé, Judas sok Silas swenta ya yakʼik ta naʼel te bin la yichʼ tael ta nopel ta swenta te circuncisión sok yuʼun ya yakʼbeyik yip yoʼtan  te congregación. ¿Bin kʼot ta pasel ta patil? Te Pablo jich la yalbey te Bernabé: «Sujtukotik ta yulaʼtayel te hermanoetik ta spisil te lumetik te banti la jcholtik te skʼop Jehová yuʼun ya kiltik te bin yilelike» (Hech. 15:36). Ma tojoluknax ya xbajt yulaʼtay te machʼatik ochelikto ta jchʼuunjel. ¿Bin yuʼun ya xbajt yulaʼtayix-a? Te libro yuʼun Hechos ya yakʼ jnaʼtik. Ta sbabial, jaʼ te ya yakʼbey snaʼik te bin la staik ta nopel te jpuk-kʼopetik sok te ancianoetik ta Jerusalén (Hech. 16:4). Ta schebal, jaʼ te ya yakʼbey yip schʼuunel yoʼtan te congregacionetik, melel jaʼ superintendente (Rom. 1:11, 12). ¿Bin-utʼil te testigoetik yuʼun Jehová ya stʼunik te bin la spas te cuerpo gobernante ta sbabial siglo?

5. ¿Bin-utʼil te Cuerpo Gobernante ya snojptes sok ya yakʼbey yip yoʼtan te congregacionetike?

⁵ Ta kʼajkʼal ini, te Cristo jaʼ ya stuuntes te Cuerpo Gobernante yuʼun te testigoetik yuʼun Jehová yuʼun ya swentain te congregacionetik. Te Cuerpo Gobernante ya stuuntes cartaetik, publicacionetik, te tsoblejetik sok yantikxan swenta ya snojptes sok ya yakʼbey yip yoʼtan te congregacionetik ta swolol Balumilal. Jaʼnix jich ya yil bin-utʼil ayik te jujun congregación. Jaʼ yuʼun yakʼojbey yaʼtel ta superintendente yuʼun circuito bayal ta mil ancianoetik swenta ya yulaʼtayik te congregacionetik ta swolol Balumilal.

6, 7. ¿Bin aʼtelil ya spasik te superintendenteetik yuʼun circuito?

⁶ Te superintendenteetik yuʼun circuito ya skoltayik sok ya yakʼbeyik yip yoʼtan ta jujuntul te hermanoetik ta congregación te ya yulaʼtayike. ¿Bin-utʼil ya spasik? Ya skʼayinik te bin-utʼil la spasik te jchʼuunjeletik ta sbabial siglo jich bitʼil te Pablo. Te Pablo jich la yalbey te superintendenteetik: «Chola te skʼop Diose; pasame ta oranax chikan teme maʼyuk wokolil o ta yorail wokol; aʼiyame komaw, ala mantal sok tulan tojobtesel, sokukme slamalil awoʼtan ya apas sok lekil jnojpteswanejukatme». Sok jich la yalxan: «Aʼteliname scholel te lek yachʼil kʼop» (2 Tim. 4:2, 5).

⁷ Jich bitʼil la yal te Pablo, te superintendenteetik yuʼun circuito —sok te yinamik teme nujpunemike— ya sjokinik te hermanoetik ta scholel skʼop Dios. Te bitʼil ya smulanik scholel skʼop Dios sok ya snaʼik ta lek nojpteswanej, bayal ya yakʼbey smukʼul yoʼtan te hermanoetik (Rom. 12:11; 2 Tim. 2:15). Te bin mukʼxan skʼoplal ya yakʼik ta ilel jaʼ te skʼuxul yoʼtanik sok te ya slokʼes sba ta yoʼtanike. Bayuk banti ya xbajtik manchukme ay jaʼal, kʼux kʼajkʼal o ay yantikxan wokolil ya staik (Filip. 2:3, 4). Jaʼnix jich ya skʼasesik discursoetik te lokʼemik ta Biblia swenta ya yakʼbeyik smukʼul yoʼtan te hermanoetik, ya snojptesik sok ya stojobtesik. Ta jpisiltik ya skʼan ya kiltik te lekil  talelil ay yuʼunik sok te yakuk jkʼayinbeytik te schʼuunel yoʼtanike (Heb. 13:7).

8. ¿Bin yilel la yil te Bernabé te bin la yal te Pablo?

⁸ Lek la yaʼiy te Bernabé te ya xbajt sok te Pablo «ta yulaʼtayel te hermanoetik» (Hech. 15:36). Jun-nax aʼtejem ta schebalik sok ya snaʼbeyikix sba ta lek te congregacionetik ta lumetik te banti kʼoemike (Hech. 13:2-14:28). Jich yuʼun lek la yilik te schebalik ya xbajtik. Pero ay bin kʼot ta pasel. Te Hechos 15:37 ya yal «te Bernabé la skʼan la yikʼ bael te Juan te jaʼnix jich naʼbil sba bitʼil Marcos». Te Bernabé maba yak ta sjojkʼoyel teme ya xjuʼ ya xbajt o maʼuk te Marcos te jaʼ sprimo, te texto ya yal te yuʼun-nix la «skʼan» la yikʼ bael-a.

9. ¿Bin yuʼun te Pablo ma lek la yaʼiy te bin la yal te Bernabé?

⁹ Te Pablo «maba lek la yaʼiy te ya yikʼik baele, melel ijkitayotik jilel ta Panfilia, jich maba jokinotikix ta spasel te aʼtelile» (Hech. 15:38). Te Marcos ay sjokinojix-a te Pablo sok te Bernabé ta sbabial viaje la spasike, pero sujt ta olil be (Hech. 12:25; 13:13). Te kʼalal ayikto ta Panfilia-a, te Marcos la yijkitay jilel te s-asignación sok sujt bael ta Jerusalén. ¿Bin yuʼun? Te Biblia ma xyal bin yuʼun te jich la spase, pero te Pablo jich la yil te maʼyuk skʼoplal ta yoʼtan te yaʼtele. Jich yuʼun, chʼayniwan te smukʼul yoʼtan ta stojol.

10. ¿Bin kʼot ta pasel ta swenta te maba acuerdo ayik-a te Pablo sok te Bernabé?

¹⁰ Te Bernabé puersa la skʼan la yikʼ bael te Marcos, pero te Pablo jkʼaxel maba la skʼan. «Ta swenta-abi, tulan la yut sbaik, jich jujuntul kʼejel bajtik» (Hech. 15:39). Te Bernabé bajt sok te Marcos ta Chipre, te jaʼ slumal. Yan stukel te Pablo lananix spas-a te schebal viaje. «La yikʼ bael te Silas, te kʼalal skʼoponojikix Jehová te hermanoetik te yakuk xkanantayot yuʼune, jich bajt» (Hech. 15:40). «Kʼaxik ta skʼinal Siria sok Cilicia, yakik ta yakʼbeyel smukʼul yoʼtan te congregacionetike» (Hech. 15:41).

11. ¿Bin talelil ya skʼan ayuk kuʼuntik yuʼun ya jpastik perdón te kʼalal ay bin ya spasbotik jtul hermano?

¹¹ Te bin kʼot ta pasel ya sjultes ta koʼtantik te jmulawilotik ta jpisiltik. Mame xchʼay ta koʼtantik te Bernabé sok te Pablo jaʼ jkoltaywanejetik-a yuʼun te cuerpo gobernante, te Pablo aʼtejniwan ta cuerpo gobernante-euk. Manchukme jich-abi, te chaʼtul hermanoetik ini jmulawiletik sok tsalotik yuʼun te ilinba. Pero, ¿teybal laj skʼoplal-a te bitʼil lek yiloj sbaike? Maʼuk. Manchukme jmulawiletik, jaʼ la skʼayinik te Cristo te ay spekʼelil yoʼtan. La sta yorail te la slekubtesbey sba  yoʼtanik (Efes. 4:1-3). Ta patil bael, te Pablo sok te Marcos la sjokin sbaik ta aʼtel ta yan asignación (Col. 4:10). a

12. ¿Bin talelil ay yuʼunik te Pablo sok te Bernabé te ya skʼan ya skʼayinik te ancianoetik?

¹² Te Pablo sok te Bernabé ma jichuk stalelik te ora ya x-ilinik. Te Bernabé —te José sbiil-a— ay yutsil yoʼtan sok slekil yoʼtan, jaʼ yuʼun te jpuk-kʼopetik la sbiilintesik Bernabé te ya skʼan ya yal «snichʼan jmukʼubtesej kʼinal» (Hech. 4:36). Te Pablo jaʼnix jich ay yutsil yoʼtan sok skʼuxul yoʼtan (1 Tes. 2:7, 8). Jich bitʼil te Pablo sok te Bernabé, spisil te ancianoetik sok te superintendenteetik yuʼun circuito ya skʼan te ya spasik tulan yuʼun ayuk spekʼelil yoʼtanik, yutsil yoʼtanik sok skʼuxul yoʼtanik ta stojol te sjoʼtakik ta ancianoil soknix ta stojol te tuminchijetik (1 Ped. 5:2, 3).

13, 14. 1) ¿Machʼa-a te Timoteo, sok bin-utʼil naʼbot sba yuʼun te Pabloe? 2) ¿Bin yuʼun te Pablo la snaʼbeyxan sba ta lek te Timoteoe? 3) ¿Bin aʼtelil akʼbot te Timoteo?

¹³ Ta schebal viaje la spas te Pablo bajt ta skʼinal Galacia te banti jajchemix cheʼoxeb congregacionetik. «Kʼot ta Derbe; patil bajt ta Listra. Ay jtul jnopojel tey-a te Timoteo sbiil. Jaʼ yal jtul judía-ants te jchʼuunjelixe, yan stukel te state griego-winik» (Hech. 16:1). b

¹⁴ Ta jaʼbilniwan 47, te Pablo kʼot ta sbabial buelta ta slumal te Timoteo, teyniwan la snaʼbey sba-a. Pero, cheʼoxeb jaʼbil ta patil ta schebal viaje la spase, la snaʼbeyxan sba ta lek te Timoteo. ¿Bin yuʼun? Melel te hermanoetik ta slumal soknix ta yantik lugar «leknax skʼoplal ya yalbeyik te Timoteo». Ta libro yuʼun Hechos ya yal te hermanoetik ta Listra sok ta Iconio ya yalbeyik lek skʼoplal te Timoteo manchukme te lugaretik-abi 30 kilómetro yiloj sbaik (Hech. 16:2). Ta swenta te chʼul espíritu, te ancianoetik la yakʼbeyik yaʼtel ta superintendente te Timoteo swenta ya skoltay te Pablo sok te Silas (Hech. 16:3).

15, 16. ¿Bin yuʼun lek ilbil te Timoteo?

¹⁵ ¿Bin yuʼun lek ilbil te Timoteo manchukme keremto-a? ¿Jaʼbal yuʼun te ay spʼijil, te jaʼ tʼujbil kerem sok te bayal bin ya snaʼ spasel? Ay ants winiketik te jaʼ mukʼ skʼoplal ya yilik-abi. Jich bitʼil la spas jun buelta te j-alwanej Samuel. Pero, jich albot yuʼun te Jehová: «Te Jehová ma haʼuc ya yil te bin ya yil te ants-winic, como te ants-winic ha ya yil te bin chican ta sit, yan te Jehová ha ya yil te bin yilel te oʼtanile» (1 Sam. 16:7). Te Timoteo lek skʼoplal ta swenta te lek stalel, ma jaʼuk ta swenta te stʼujbilal o te spʼijil.

 ¹⁶ Cheʼoxeb jaʼbil ta patil, te Pablo la yalbey skʼoplal cheʼoxeb lekil taleliletik yuʼun te Timoteo. Jich bitʼil te ay skʼuxul yoʼtan, ya slokʼes sba ta yoʼtan sok te tulan ya x-aʼtej ta stojol te hermanoetik (Filip. 2:20-22). Jaʼnix jich la yalbey skʼoplal te yuʼun-nix melel-a te schʼuunel yoʼtane (2 Tim. 1:5).

17. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya skʼayinbeyik stalel te Timoteo te jchʼieletike?

¹⁷ Ta kʼajkʼal ini ay bayal jchʼieletik te ya skʼayinbeyik stalel te Timoteo. Jich lek ya x-ilotik yuʼun te Jehová sok te lum yuʼune (Prov. 22:1; 1 Tim. 4:15). Mukʼ te schʼuunel yoʼtanik sok ma spasik te bin chopol (Sal. 26:4). Te jchʼieletik ini bayal ya xjuʼ ya xkoltaywanik ta congregación jich bitʼil la spas te Timoteo. Ya yakʼbotik bayal stseʼelil koʼtantik te ya x-ochik ta publicador, te ya yakʼ sbaik ta stojol te Jehová sok te ya yichʼik jaʼ.

18. 1) ¿Bin aʼtelil la spasik te Pablo sok te Timoteo jich bitʼil superintendenteetik? 2) ¿Bintik lekilal la staik te congregacionetike?

¹⁸ Te Pablo sok te Timoteo bayal jaʼbil la sjokin sbaik ta aʼtel. La spasik spisil te aʼtelil akʼbotik yuʼun te cuerpo gobernante. Jich bitʼil te kʼalal kʼaxik «ta jujunpam lume, la scholbeyik yaʼiy te hermanoetik te bintik chapbilix yuʼunik te jpuk-kʼopetik sok te ancianoetik te ayik ta Jerusalén te ya skʼan ya schʼuunike» (Hech. 16:4). Chikan ta ilel te congregacionetik la schʼuunik te bin la yichʼik albeyele, melel la «stsakxan yip te schʼuunel yoʼtanik» sok «mo yajtalul ta jujun kʼajkʼal» (Hech. 16:5).

19, 20. ¿Bin yuʼun ya skʼan ya jchʼuuntik spasel te bin ya yalbotik te hermanoetik te ya swentainotik?

¹⁹ Ta kʼajkʼal ini, te Jehová jaʼnix jich ya yakʼbey bendición te j-abatetik yuʼun kʼalal ya schʼuunik spasel te bin ya x-albotik yuʼun te hermanoetik te ya xwentainotik yuʼune (Heb. 13:17). Te bitʼil yak ta jelonel te balumilale, mukʼ skʼoplal te ya jnoptik spisil te bintik yachʼil ya slokʼes «te j-abat te jun yoʼtan sok pʼij» (Mat. 24:45; 1 Cor. 7:29-31). Jich maba ya xpejkʼaj te schʼuunel koʼtantik sok jich maba ya jpastik te bin ya spas te balumilal (Sant. 1:27).

²⁰ Te ancianoetik soknix te machʼatik ya x-aʼtejik ta Cuerpo Gobernante maba tojil winiketik jich bitʼil te Pablo, Bernabé, Marcos sok te yantikxan ancianoetik ta sbabial siglo (Rom. 5:12; Sant. 3:2). Pero ya skʼan ya smukʼulin koʼtantik te Cuerpo Gobernante, melel jaʼ ya spasik te bin ya yal te Biblia sok jaʼ ya skʼayinbeyik stalel te jpuk-kʼopetik (2 Tim. 1:13, 14). Jichme ya yichʼxan yip te schʼuunel yoʼtan te congregacionetik.