1, 2. ¿Banti tikunotik ta scholel skʼop Dios te Bernabé sok te Saulo? ¿Bin-utʼil la skʼotesik ta pasel te bin ya yal te Hechos 1:8?

 TA Antioquía te ay ta skʼinal Siria ay bin leknax kʼot ta pasel. Ta spisil te j-alwanejetik sok te maestroetik ta congregación, jaʼ la yichʼik tsael te Bernabé a sok te Saulo ta swenta te chʼul espíritu yuʼun ya scholik te lek yachʼil kʼop ta namal lugaretik (Hech. 13:1, 2). Ma sbabialuk buelta te ya yichʼ tikunel misioneroetik, pero jaʼnax kʼoemik ta scholel skʼop Dios te banti ayix jnopojeletik-ae (Hech. 8:14; 11:22). Ta ora ini, te Bernabé sok te Saulo ya xbajtik sok te Juan Marcos, te jkoltaywanej yuʼunik, ta lugaretik te banti maʼyuk yaʼiyojik te lek yachʼil kʼope.

² Ayix tal 14 jaʼbil, te Jesús jich la yalbey te jnopojeletik yuʼun: «Testigo ya xkʼoex kuʼun ta Jerusalén, ta spamal skʼinal Judea sok ta Samaria, sok kʼalalto ta stiʼil te balumilale» (Hech. 1:8). Te bitʼil aʼtejik ta misioneroil te Bernabé sok te Saulo oranax kʼot ta pasel te albilkʼop-abi. b

3. ¿Bin yuʼun wokol-a te ya xbajtik ta yantik lugaretik ta sbabial siglo?

³ Ta kʼajkʼal ini, ta cheʼoxebnax ora ya xkʼootik ta lugaretik te kʼax namal ayike. Pero, ta sbabial siglo maʼyuk carroetik sok avionetik-a. Te ants winiketik ya xbeenik ta yokik ta beetik te ma lekike. Ta sjunal kʼajkʼal te ya xbeenike, jaʼnax ya sbeentayik 30 kilómetro sok kʼax lujbentik sba. c Jaʼ yuʼun, manchukme te Bernabé sok te Saulo tseʼel yoʼtanik yuʼun te aʼtelil ya spasike, kʼoem ta yoʼtanik te ya skʼan pasel tulan sok te wokol ta pasel (Mat. 16:24).

4. 1) ¿Bin-utʼil la yichʼik tsael te Bernabé sok te Saulo, sok bin yilel la yilik te hermanoetik? 2) ¿Bin-utʼil ya jkoltaytik te machʼatik yichʼoj mukʼ yaʼtelik ta congregación?

 ⁴ ¿Bin yuʼun te chʼul espíritu jaʼ la stsa te Bernabé sok te Saulo? (Hech. 13:2). Te Biblia maba ya scholbey skʼoplal. Pero, te bin mukʼ skʼoplale jaʼ te la yichʼik tsael ta swenta te chʼul espíritu. Jaʼnix jich maʼyuk banti ya yal te maba lek la yilik te j-alwanejetik sok te maestroetik yuʼun Antioquía te ay ta skʼinal Siria. Maba tal sbikʼtal yoʼtanik sok la skoltaybeyik skʼoplal te yaʼtelike. Melel «te kʼalal laj yoʼtanik ta skomel sweʼelik sok ta skʼoponel Dios, la skajan skʼab ta stojolik, jich la stikunik bael» (Hech. 13:3). ¡Kʼax tseʼelniwan yoʼtan la yaʼiy sbaik te Bernabé sok te Saulo! Jaʼnix jich, te joʼotik ya skʼan ya jkoltaytik te machʼatik akʼbil mukʼ yaʼtelik, jich bitʼil ta congregación. Maba ya xtal sbikʼtal koʼtantik ta stojolik, jaʼ ya jchʼuuntik te mantalil ini: «Akʼaik ta ilel te bayal skʼoplal ta awoʼtanik sok kʼuxme xa awaʼiy ta awoʼtanik ta swenta te aʼtelil ya spasike» (1 Tes. 5:13).

5. ¿Bin-utʼil la scholik skʼop Dios ta Chipre te Bernabé sok te Saulo?

⁵ Te Bernabé sok te Saulo lokʼik ta Antioquía, bajtik ta Seleucia. Tey moik ta barco sok bajtik ta jsejp kʼinal te ay ta yolil mar te Chipre sbiil, te 200 kilómetro snamalil. d Te Bernabé jaʼ slumal te Chipre, jaʼ yuʼun laniwan smulan scholel skʼop Dios tey-a. Te kʼalal kʼotik ta Salamina ta stiʼil  mar te ay ta slokʼib kʼajkʼal yuʼun Chipre, «jajchik ta scholel skʼop Dios ta sinagogaetik yuʼun te judioetike» (Hech. 13:5). e Ta patil la sbeentayik spamal te Chipre, laniwan scholik skʼop Dios ta mukʼul lumetik. Manchukme ma jnaʼtik bin beil la stʼunik bael, beenikniwan 160 kilómetro.

6, 7. 1) ¿Machʼa-a te Sergio Paulo? ¿Bin yuʼun te Bar-Jesús la skontrain te lek yachʼil kʼop? 2) ¿Bin la spas te Saulo yuʼun ma xchebajtesbot yoʼtan te Sergio Paulo?

⁶ Ta skʼajkʼalel te jpuk-kʼopetik, te Chipre nojel ta chopol costumbreetik. Jich la staik ta ilel te Bernabé sok te Saulo te kʼalal kʼotik ta Pafos te ay ta smalib kʼajkʼal yuʼun te Chipre. «Tey la staik jtul judío te Bar-Jesús sbiil, jaʼ jtul j-akʼchamel sok lotil j-alwanej. Jaʼ sjokinoj te ajwalil Sergio Paulo te ay spʼijil yoʼtan». f Ta yorail-abi ay bayal romanoetik te pʼijubtesbilik ta lek te ya xbajtik ta stojol te j-akʼchameletik o ta stojol te astrologoetik kʼalal ay bin mukʼ skʼoplal ya staik ta nopel. Jich la spas-euk te Sergio Paulo manchukme «ay spʼijil yoʼtan». Pero la smulan yaʼiyel stojol te lek yachʼil kʼop yuʼun te Wentainel sok te «skʼop te Diose». Te bitʼil jich la spase maba lek la yil te Bar-Jesús te naʼbil sba jich bitʼil Elimas te ya skʼan ya yal «j-akʼchamel» (Hech. 13:6-8).

⁷ Te Bar-Jesús la skontrain te lek yachʼil kʼop yuʼun te Wentainel. Swenta ma schʼay te yaʼtel yichʼoje, la smakbey sbe te Sergio Paulo «yuʼun jich maba ya schʼuun Dios» (Hech. 13:8). Pero, te Saulo maba la yakʼ ta chebajtesbeyel yoʼtan te Sergio Paulo. ¿Bin la spasbey te Bar-Jesús? «Te Saulo, te jaʼnix jich naʼbil sba bitʼil Pablo, noj ta yoʼtan te chʼul espiritue, la skʼeluybey sit sok jich la yalbey: ‹Te jaʼate nojel ta awoʼtan spisil ta chajp loʼlaywanej sok spisil ta chajp te bin chopol, jaʼat te snichʼanat te Pukuje sok te akontrainoj spisil te bin toj ta pasele, ¿bin-ora ya akom aba ta smakbeyel te tojil beetik yuʼun te Jehová? ¡Ilawil! Te skʼab te  Jehová ay ta atojol: maba ya awil kʼinal sok jal kʼajkʼal maba ya awil te xojobil te kʼajkʼale›. Ta oranax jul pimil tokal sok ijkʼal kʼinal ta sit, jajch sle ta sjoyobal te machʼa ya xnitot bael yuʼune». g ¿Bin lek lokʼ-a kʼalal la yichʼ pasel te milagro ini? Te ajwalil Sergio Paulo «la schʼuun Dios, melel chamnax yoʼtan yuʼun te nojptesel yuʼun te Jehová» (Hech. 13:9-12).

8. ¿Bin-utʼil ya jkʼayinbeytik stalel te Pablo te bitʼil ma xiw yoʼtane?

⁸ Jich bitʼil la kiltikix, te Pablo maba la xiʼ te Bar-Jesús. Jaʼnix jich, te joʼotik ma skʼan ya jxiʼtik te machʼatik ya skʼan ya schebajtesbey yoʼtanik te machʼatik ya smulanik te skʼop Dios. Melelnix-a, ya skʼan te «ayuk yutsil» sok «yatsʼamul» te jkʼoptik (Col. 4:6). Pero ma skʼan ya yal-abi te maʼyuk bin ya kaltik o maʼyuk bin ya jpastik kʼalal ay machʼa ya skʼan ya schebajtesbey yoʼtan te yantike. Jaʼnix jich te joʼotike ma skʼan ya xiwotik ta yalel ta jamal te bin yak ta spasel te lotil religionetike, te ma skom sba ta «smakbeyel te tojil beetik yuʼun te Jehová» jich bitʼil la spas te Bar-Jesús (Hech. 13:10). Jich bitʼil te Pablo, akʼa jcholtik te smelelil kʼop sok yip koʼtantik sok jletik te ants winiketik te ya smulanik yaʼiyel. Manchukme te Jehová ma xyakʼbotik kuʼeltik yuʼun ya jpastik milagroetik jich bitʼil la spas sok te Pablo, seguro ayotik te ya stuuntes te schʼul espíritu yuʼun ya yikʼ tal ta stojol te ants winiketik te ya skʼan ya snopik te smelelil kʼope (Juan 6:44).

9. ¿Bin ejemplo la yakʼik ta ilel te Pablo sok te Bernabé ta stojol te machʼatik ya swentainik te congregación?

⁹ Ta patil, te Pablo, Bernabé sok Marcos lokʼik bael ta Pafos sok bajtik ta barco kʼalal ta Perga te ay ta stiʼil mar yuʼun Asia Menor te ayniwan 250 kilómetro snamalil. Ta Hechos 13:13 ya xjajch yalbey skʼoplal «te Pablo sok te sjoʼtak». Jaʼ-abi ya yakʼ ta naʼel te jaʼ swentainoj te grupo te Pabloe.  Pero maʼyuk banti ya yal te tal sbikʼtal yoʼtan te Bernabé. Te Pablo sok te Bernabé pajal aʼtejik ta spasbeyel skʼanojel yoʼtan te Diose. ¡Jaʼ lekil ejemplo ta stojol te machʼatik ya swentainik te congregación! Te j-abatotik yuʼun Dios ma jaʼuk ya xbajt ta koʼtantik te mukʼ jkʼoplaltik ya xkʼootik, jaʼ ya xjul ta koʼtantik te bin la yal te Jesús: «Jaʼexe awermano abaik ta apisilik. Te machʼa mukʼ skʼoplal ya skuy sbae yame yichʼ pejkʼanbeyel skʼoplal, pero te machʼa ya yakʼ ta ilel pekʼel oʼtanile yame yichʼ mukʼubtesbeyel skʼoplal» (Mat. 23:8, 12).

10. ¿Bin yilel sbelal te Perga kʼalal ta Antioquía te ay ta skʼinal Pisidia?

¹⁰ Kʼalal kʼotik ta Perga, te Juan Marcos sujt bael ta Jerusalén sok la yijkitay te Pablo sok te Bernabé, ma jnaʼtik te bin yuʼune. Te Pablo sok te Bernabé maba tey jilik-a, bajtik ta Antioquía te ay ta skʼinal Pisidia te jaʼ jpam lum te wentainbil yuʼun te Galacia. Kʼax wokol ta beentayel, melel ay ta toyol kʼinal sok kʼaxik ta witstikil te nojel ta j-elekʼetik. Sok ayniwan tsakbilix ta chamel-a te Pabloe. h

11, 12. ¿Bin-utʼil te Pablo la stijbey yoʼtan te ants winiketik te ayik ta sinagoga ta Antioquía te ay ta skʼinal Pisidia?

¹¹ Ta Antioquía te ay ta skʼinal Pisidia, te Pablo sok te Bernabé bajtik ta sinagoga ta sábado. Te Biblia ya yal «te kʼalal laj yoʼtanik ta skʼoponel ta komonsitil te bin ya yal te Ley sok te J-alwanejetike, te jwolwanejetik yuʼun te sinagoga jich la stikunik ta albeyel: ‹Kermanotak, teme ay bin ya akʼan ya awalik yuʼun ya awakʼbeyik yip yoʼtan te lume, alaik›» (Hech. 13:15). Jich la stejkʼan sba te Pablo sok kʼopoj.

¹² Te machʼatik tey ayik-ae jaʼik te judioetik sok te jyanlumetik te yakʼoj sbaik ta judioil, jaʼ yuʼun jich jajch yal: «Winiketik yuʼun Israel sok ta apisilik te axiʼojik te Diose, aʼiya awaʼiyik stojol» (Hech. 13:16). ¿Bin-utʼil  la stijbey yoʼtan te ants winiketik-abi te ma snaʼojik-a te bin aʼtelil akʼbil yuʼun Dios te Cristoe? Ta sbabial, la yalbey skʼoplal te lum Israel. La yal bitʼil te Jehová «la stoybey skʼoplal te lum te kʼalal yakik ta kuxinel ta skʼinal Egipto» sok te «jteb ma sta 40 jaʼbil kujch yuʼun Dios te bin yilel stalelik ta jochol takin kʼinal». Jaʼnix jich, te Pablo la sjultesbey ta yoʼtanik bin-utʼil te israeletik akʼbotik yuʼun Jehová te Kʼinal te albil skʼoplal ya yichʼike (Hech. 13:17-19). Ay machʼatik ya yalik te jaʼ la yalbey skʼoplal te Pablo te bin yichʼojix kʼoponel ta sinagoga-ae. Teme jiche, te Pablo jaʼ jun lekil ejemplo yuʼun te la snaʼ scholbeyel skʼop Dios spisil ta chajp ants winiketik (1 Cor. 9:22).

13. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jtijbeytik yoʼtan te ants winiketike?

¹³ Jaʼnix jich, te joʼotik jaʼ ya jkʼantik te ya jtijbeytik yoʼtan te ants winiketik te ya jcholbeytik skʼop Dios. Ya xjuʼ ya kichʼtik ta wenta te bin schʼuunojik sok te jaʼuk ya kalbeytik skʼoplal. Teme ay sBibliaik, ya xjuʼ jaʼ ya kalbeytik skʼoplal te textoetik te ya snaʼbeyik sbae sok te jaʼuknix ya skʼoponik ta sBibliaik. Spisilukme-ora jletik bin-utʼil ya jtijbeytik yoʼtanik yuʼun ya smulanik-a te skʼop Diose.

14. 1) ¿Bin-utʼil jajch yalbey skʼoplal te Pablo ta swenta te Jesús, sok bin la sjultesbey ta yoʼtanik? 2) ¿Bin la spasik te machʼatik la schʼam yaʼiyike?

¹⁴ Ta patil, te Pablo la yal te lokʼ tal ta stsʼumbal ajwaliletik yuʼun Israel te Jesús, sok te jaʼ la schajpan te be te Juan J-akʼ-ichʼjaʼ yuʼun ya snaʼik machʼa-a te Jesús te lum Israel. Te Pablo jaʼnix jich la yal te la yichʼ milel te Jesús sok te la yichʼ chaʼkuxajtesel (Hech. 13:20-37). Ta patil, jich la yaltiklanbey: «Naʼaikme te yakotik ta yalel ta atojolik te jaʼ ta stojol te ya xjuʼ ya jtatik perdón yuʼun te jmultike». Pero jaʼnix jich la sjultesbey ta yoʼtanik: «Tsajtayame abaik te manchuk jich ya xkʼot ta pasel ta atojolik te bin la yal jilel te J-alwanejetike: ‹Ilawilik jaʼex, jlabanwanejetik, chamuknax awoʼtanik sok lajanik, melel manchukme ya awichʼik cholbeyel ta lek, maba ya achʼuunik te bin yakon ta spasel ta yorail te kuxulexe›». Te ants winiketik kʼot ta yoʼtanik te bin la yal te Pablo, jaʼ yuʼun «la skʼanbeyik wokol te yakuk yalbeyikxan skʼoplal ta swenta ini ta yan skʼajkʼalel sábado». Jaʼnix jich, te «kʼalal laj te tsoblej yuʼunik ta sinagoga, bayal judioetik sok jyanlumetik te yakʼoj sbaik ta judioil te yichʼojik ta mukʼ te Diose la stʼunik te Pablo sok te Bernabé» (Hech. 13:38-43).

15. ¿Bin kʼot ta pasel ta yan skʼajkʼalel sábado?

¹⁵ «Ta yan skʼajkʼalel sábado, jteb ma spisiluk te ants winiketik yuʼun te lum la stsob sbaik ta yaʼiyel stojol te skʼop» te Pablo. Jaʼ ini ma lek la yaʼiyik chaʼoxtul judioetik, melel «jajch yalik te ma meleluk te bin yak ta yalel te Pabloe sok la yixtaʼkʼoptayik te bin yak ta yalele». Pero te Pablo sok te Bernabé maba xiwik, jaʼ yuʼun jich la yalik: «La skʼan te jaʼ nail la awichʼik  cholbeyel te skʼop Dios te jaʼexe. Pero, jich bitʼil te la apʼajike sok te ma xa akʼanik te ya awichʼik te kuxlejalil ta sbajtelkʼinale..., ya xboonkotik ta stojol te nacionetike. Te Jehová jich la yalbotik ta mantal: ‹La kakʼat ta sakal kʼinal ta stojol te nacionetik, yuʼun ya awichʼ bael te kolel kʼalalto ta stiʼil te balumilale›» (Hech. 13:44-47; Is. 49:6).

16. 1) ¿Bin la spasik te judioetik ta swenta te bin la yalik te Pablo sok te Bernabé? 2) ¿Bin la spasik te Pablo sok te Bernabé kʼalal la yichʼik tenel?

¹⁶ Te jyanlumetik tseʼelnax yoʼtanik te kʼalal la yaʼiyik stojol te bin la yal te Pablo, sok «spisil te machʼa jich yoʼtanik te ya xkuxinik ta sbajtelkʼinal la schʼuunik te Diose» (Hech. 13:48). Te skʼop te Jehová oranax pujk bael ta bayuk. Yan stukel te judioetik maba lek la yaʼiyik. Te Pablo sok te Bernabé la yalbeyik te judioetik te jaʼ nail la yichʼik cholbeyel ta swenta te Mesías, pero la spʼajik, jaʼ yuʼun ya yichʼik castigo yuʼun Dios. Bayal ilinik te judioetik sok «la stijbeyik yoʼtan te antsetik te ichʼbilik ta mukʼ [...] sok te winiketik te ichʼbilik ta mukʼ yuʼun te lume yuʼun ya yutsʼinik te Pablo sok te Bernabé soknix la stenik lokʼel ta skʼinalik». ¿Bin la spasik te Pablo sok te Bernabé? «La stijtinik jilel te stanul yokik ta stojolik, bajtik ta Iconio». ¿Teybal tupʼ-a te jchʼuunjeletik ta Antioquía te ay ta skʼinal Pisidia? ¡Maʼuk! Melel ay machʼatik ochik ta jnopojel te bayal stseʼelil yoʼtanik sok te «nojel ta yoʼtanik te chʼul espiritue» (Hech. 13:50-52).

17-19. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jtʼunbeytik stalel te Pablo sok te Bernabé, sok bin-utʼil ya skoltayotik yuʼun ayuk stseʼelil koʼtantik?

¹⁷ ¿Bin ya yakʼ jnoptik te bin la spasik te Pablo sok te Bernabé? Jaʼ te ma skʼan ya jkom jbatik ta scholel skʼop Dios manchukme ya kichʼtik komel yuʼun te ants winiketik te ichʼbilik ta mukʼ. Kʼalal la spʼajik te lek yachʼil kʼop te machʼatik ayik ta Antioquía, te Pablo sok te Bernabé «la stijtinik jilel te stanul yokik ta stojolik». Te bitʼil jich la spasike ma jaʼuk yuʼun te ilinemik, jaʼ la yakʼik ta ilel te ma jaʼukix ay ta swentaik te skuxlejal te ants winiketik. Snaʼojik te ma xjuʼ ya sujik ta schʼuunel te lek yachʼil kʼop. Jaʼ yuʼun bajtik ta Iconio ta scholel skʼop Dios tey-a.

¹⁸ ¿Bin kʼot ta stojolik te jnopojeletik ta Antioquía te ay ta skʼinal Pisidia? Kuxinemik ta yolil ants winiketik-a te ya xkontrainotik yuʼune, pero te stseʼelil yoʼtanik maba stsakoj yip ta swenta te ay machʼa ya snop te smelelil kʼope. Te Jesús jich yalojix-a: «Bin-nax yutsil te machʼa ya yaʼiy stojol te skʼop Dios sok te ya spas ta skuxlejale» (Luc. 11:28). Jaʼ te bin la spasik te jnopojeletik ta Antioquía.

¹⁹ Jichnix bitʼil te Pablo sok te Bernabé mame xchʼay ta koʼtantik te ya skʼan ya jcholtik te lek yachʼil kʼop, pero ta jujuntul ay ta swentaik stsael teme ya yaʼiyik o maʼuk te skʼop Diose. ¿Jaxan teme ma skʼan ya yaʼiyike? Jtʼunbeytik stalel te jnopojeletik ta sbabial siglo. Teme kʼux ta koʼtantik te smelelil kʼop sok ya kakʼ jbatik ta tojobtesel yuʼun te chʼul espíritu, spisil-ora ay stseʼelil koʼtantik manchukme ya kichʼtik kontrainel yuʼun te ants winiketik (Gál. 5:18, 22).