1, 2. 1) ¿Bin yuʼun ma xjuʼ ya kaltik te ay machʼa ya jnaʼbeytik sba ta lek jaʼnax yuʼun te ya jnaʼtik te sbiile? 2) ¿Machʼa ya skuyik-a te Jesuse?

 TA BALUMILAL ay bayal machʼatik kʼax naʼbil sbaik, ayniwan machʼa ya anaʼbey sbiil te jaʼate. Pero, ¿yabal xjuʼ ya awal te ya anaʼbey sba ta smelelil teme jaʼnax ya anaʼbey te sbiile? Ta melel maʼuk. ¿Bin yuʼun? Melel maba ya anaʼbey sba te sfamilia, banti talem, bin spasoj ta skuxlejal sok bin-nix yilel stalel-a.

² Manchukme ayix 2,000 jaʼbil te kʼax ta Balumilal te Jesucristo, ayniwan awaʼiyoj te ya yichʼ albeyel skʼoplal. Pero jteb ma spisil te ants winiketik ma snaʼik machʼanix-a te Jesús te xtaluk ta Balumilale. Ay banti ya yalik te jaʼ jtul lekil winik. Ta yantik lugar ya yalik te jaʼ jtul j-alwanej. Jaʼnix jich ay machʼatik ya yalik te jaʼ Dios. Jaxan te jaʼate, ¿machʼa ya akuy-a te Jesuse? (Ilawil te nota 12, Jesucristo).

 3. ¿Bin yuʼun te tulan skʼoplal te ya jnaʼbeytik sba ta smelelil te Jehová sok te Jesucristo?

³ Tulan skʼoplal te ya anaʼ ta smelelil machʼa-a te Jesuse, melel jich ya yal te Biblia: «Hich ay te cuxlejal sbahtel qʼuinal: ha te ya snaʼbat aba, te haʼat mero Diosat atuquel, soc te ya snaʼbe sba te Jesucristo te ticombil tal awuʼune» (Juan 17:3). Teme ya anaʼbey sba ta smelelil te Jehová sok te Jesús yame xjuʼ ya xkuxinat ta sbajtelkʼinal ta Nichimal Kʼinal ta Balumilal (Juan 14:6). Te snaʼbeyel sba te Jesús ya skoltayotik ta kʼajkʼal ini, melel jaʼ la yakʼ ta ilel bin-utʼil ta tuuntesel te jkuxlejaltik sok te bin yilel ya skʼan ya kiltik te yantike (Juan 13:34, 35). Ta kapitulo 1 la jnoptik machʼanix-a te Diose. Ta kapitulo ini ya kiltik bin ya yakʼ jnoptik te Biblia ta swenta te Jesús.

 4. ¿Bin ya skʼan ya yal te kʼopetik Mesías sok Cristo?

⁴ Te kʼalal ayto skʼan bayal tiempo te ya x-ayin ta Balumilal te Jesuse, te Jehová la yal ta Biblia te ya stikun tal te Mesías o Cristo. Te kʼopil Mesías, talem ta hebreo kʼop, te kʼopil Cristo talem ta griego kʼop. Te chaʼpʼal kʼopetik ini, jaʼ skʼoplal te machʼa la yichʼ tsael ta patil yuʼun te Dios yuʼun ya yakʼbey tulan yaʼtel. Ta pajel chaʼbej te Mesías ya yakʼ te ya xkʼot ta pasel spisil te bin yaloj ta jamal te Diose.

 5. ¿Schʼuunojikbal te jnopojeletik te jaʼ Mesías te Jesuse?

⁵ Te jnopojeletik schʼuunojik sok spisil yoʼtanik te jaʼ te Mesías te albil skʼoplal te Jesuse (Juan 1:41). Jich bitʼil te jpuk-kʼop Pedro la yalbey te Jesús: «Haʼat te Cristohat» (Mateo 16:16). Ta ora ini kiltik bin yuʼun ya xjuʼ ya schʼuun koʼtantik-euk te jaʼ te Mesías te Jesuse.

 6. ¿Bin-utʼil ya skoltayotik ta snaʼel te Jehová machʼa-a te Mesías?

⁶ Te kʼalal ayto skʼan bayal jaʼbil ya x-ayin-a te Jesuse, te j-alwanejetik yuʼun Dios bayal bintik la yakʼik ta naʼel swenta ya snaʼik te ants winiketik machʼa-a te Mesiase. ¿Bin-utʼil ya xkoltayotik yuʼun? Kiltik jun ejemplo swenta ya xkʼot ta koʼtantik. Nopa awaʼiy te ya awichʼ tikunel yuʼun ay machʼa ya xbajt ale ta jun terminal te nojel ta ants winiketike, pero maba ya anaʼbey sba te machʼa ya xtale. Jich yuʼun jaʼnax ya ata ta ilel machʼa-a teme ya awichʼ cholbeyel bin yilel sok bin kʼuʼul pakʼal slapoj talel. Jaʼ jich la spas-euk te Jehová, la stuuntes te j-alwanejetik swenta ya yakʼ ta naʼel bin ya spas te Mesías sok bin ya xkʼax ta skuxlejal. Kʼalal ya kiltik te kʼot ta pasel ta stojol Jesús spisil te albilkʼopetike, jich ya jnaʼtik te jaʼnix-a te Mesías o Cristo.

 7. Ala cheb albilkʼopetik te ya yakʼ kiltik te jaʼ Mesías te Jesuse.

⁷ Kilbeytik skʼoplal cheb albilkʼopetik. Te sbabiale, jaʼ la stsʼibay te j-alwanej Miqueas te kʼalal aytoniwan skʼan 700  jaʼbil te ya x-ayin ta Balumilal-a te Jesuse. Te j-alwanej la yal te ya x-ayin te Mesías ta chʼin lum te Belén sbiile (Miqueas 5:2). Te Biblia ya yal te teynix ayin-a te Jesuse (Mateo 2:1, 3-9). Te schebale, jaʼ la stsʼibay te j-alwanej Daniel te la yakʼ ta naʼel te ya xchiknaj te Mesías ta jaʼbil 29 (Daniel 9:25). Te albilkʼop ini kʼot ta pasel-euk. Te cheb albilkʼopetik ini jaʼnax cheb ejemplo yuʼun spisil te albilkʼopetik te ya skoltayotik ta stael ta ilel te jaʼnix-a te Jesús te Mesías te albil skʼoplale (ilawil te nota 13, te albilkʼop yuʼun te 70 semana).

8, 9. ¿Bin-utʼil ya yakʼ jnaʼtik te jaʼ Mesías te Jesús te bin kʼot ta pasel kʼalal la yichʼ jaʼe?

⁸ Te Jehová la yakʼ ta naʼel ta jamal te yuʼun-nix jaʼ Mesías-a te Jesuse. Te Dios la yalbey te Juan J-akʼ-ichʼjaʼ te ya yakʼbey yil señail yuʼun ya snaʼ machʼa-a te Mesiase. Ta jaʼbil 29 te Jesús bajt ta mukʼul jaʼ Jordán swenta ya x-akʼbot yichʼ jaʼ yuʼun te Juane. Tey akʼbot yil-a te Juan te señaile. Te Biblia jich ya schol kaʼiytik te bin kʼot ta pasele: «Laj nax yichʼbel haʼ a te Jesús, locʼ tal ta haʼ, jahm te chʼulchan, soc la yil te Espíritu yuʼun Dios yac ta cohel tal hich te bin utʼil stsuhmut soc luhtsaj ta stojol. Ay cʼop chicnaj ta chʼulchan te hich la yal: Ha Jnichʼan ini te cʼux ta coʼtan, te bayel yutsil coʼtan ta stojol» (Mateo 3:16, 17). Ta swenta te bin la yil sok la yaʼiy stojol te Juane la schʼuun yoʼtan te jaʼnix Mesías-a te Jesuse (Juan 1:32-34). Ta kʼajkʼal-abi, te Jehová la smal te schʼul espiritu ta stojol  te Jesús, jich kʼot ta Mesías o Cristo. Jaʼ te machʼa tsaot yuʼun Dios swenta ya yichʼ yaʼtel ta Ajwalil sok ta Jwolwanej (Salmo 2:6; Isaías 55:4).

⁹ Te albilkʼopetik, te bin la spas sok la yal te Jehová kʼalal la yichʼ jaʼ te sNichʼane, ya yakʼ ta ilel ta jamal te jaʼ Mesías te Jesuse. Pero ¿banti tal te Jesuse? ¿Machʼanix-a? Kiltik te bin ya yal te Biblia.

10. ¿Bin ya yal te Biblia ta swenta te Jesús te kʼalal mato xtal ta Balumilal-a?

¹⁰ Te Biblia ya yakʼ jnaʼtik te kuxin bayal tiempo ta chʼulchan te Jesús te kʼalal mato xtal ta Balumilal-a. Jich bitʼil te j-alwanej Miqueas la yal te «nameyix te shahchibal» te Mesías te ya xbajt chiknajuke (Miqueas 5:2). Jaʼnix te Jesús bayal buelta la yal te kuxin ta chʼulchan te kʼalal mato xtal ta Balumilal-a (kʼopona Juan 3:13; 6:38, 62, sok 17:4, 5). Ta chʼulchan mero jun yoʼtan sba sok te Jehová.

11. ¿Bin yuʼun mero kʼux ta yoʼtan Jehová te Jesuse?

¹¹ Te Jehová maʼyuk machʼa kʼax jich kʼux ta yoʼtan-a te bitʼil te Jesuse. ¿Binwan yuʼun? Jaʼ yuʼun te «ha ba-alalil yuʼun spisil bintic pasticlambil». ¿Bin ya skʼan ya yal ini? Te jaʼ sjajchibal yaʼtel skʼab te Jehová (Colosenses 1:15). a Jaʼnix jich mero kʼux ta oʼtanil yuʼun Jehová ta skaj te jaʼ «te hip jtuhl Snichʼan». Jaʼ ini ya skʼan ya yal te maʼyuk machʼa koltayot yuʼun ta spasel te Jesuse (Juan 3:16). Jaʼnix jich, jaʼnax te Jesús la skoltay te Jehová ta spasel spisil te bintik aye (Colosenses 1:16). Soknix jaʼnax stukel ya yichʼ albeyel «te Cʼopil», melel la yichʼ tuuntesel yuʼun Jehová ta skʼasesel skʼop ta stojol te chʼul-abatetik sok ants winiketik sok ta yakʼbeyel snaʼik bin-utʼil ya skʼan te Jehová te ya yichʼ pasel te bin ya xkʼanbotik yuʼune (Juan 1:14).

12. ¿Bin yuʼun ya jnaʼtik te ma jaʼuknix Dios te Jesuse?

¹² Ay machʼatik ya yalik te jaʼnix Dios te Jesuse, pero ma jichuk ya yal te Biblia (ilawil te nota 14, oxeb dios te jun-nax ayike, jaʼ lotil nojptesel). Te Biblia ya yal te la yichʼ pasel te Jesús, jich ya jnaʼtik te ay sjajchibal stukele. Yan te Jehová te jaʼ la spas spisil te bintik aye, aynanix stukel-a  (Salmo 90:2). Te Biblia ya yal ta jamal te jaʼ toyol ay te Tatil yuʼun te Nichʼanile. Ta melel te Jesús maʼyuk bin-ora la skʼan te pajal ya xkʼot sok te sTate (kʼopona Juan 14:28; 1 Corintios 11:3). Jaʼnax te Jehová jaʼ Dios te spisil ya xjuʼ yuʼun (Génesis 17:1). Jaʼ te machʼa mukʼxan skʼoplal sok te bayal yuʼel te maʼyuk machʼa ya xpajot yuʼune.

13. ¿Bin yuʼun ya yal te Biblia te «ha slocʼomba te Dios te ma chicanuc ta ilel» te Jesuse?

¹³ Te kʼalal mato ayuk-a te chʼulchan sok te Balumilale, te Jehová sok te Jesús ma xnaʼbaj jayeb millón ta jaʼbil la sjokin sbaik ta aʼtel. Jich yuʼun, talel kʼaxel mero kʼux ya yaʼiy sbaik-a (Juan 3:35; 14:31). Te Jesús la skʼayin ta lek te taleliletik yuʼun te sTate, jaʼ yuʼun te Biblia ya yal te «ha slocʼomba te Dios te ma chicanuc ta ilel» (Colosenses 1:15).

14. ¿Bin la spas te Jehová swenta ya x-ayin te Jesús jich bitʼil winik liʼ ta Balumilal?

¹⁴ Te Jesús la skʼan yijkitay te chʼulchan yuʼun ya xtal ta Balumilal. Pero ¿bin-utʼil-a te ayin jich bitʼil winik ta Balumilal? Te Jehová ta swenta jun milagro la skʼasesbey skuxlejal te sNichʼan ta schʼujt jtul achʼix te María sbiil te ma tabiluk ta winik. Ma winikuk stat te Jesuse. Jich yuʼun, maba yichʼoj mulil te alal la yayintes te María te la yakʼbey sbiilin Jesús (Lucas 1:30-35).

15. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya anaʼbeyxan sba ta lek te Jehová?

¹⁵ Bayalme bin ya xjuʼ ya anop ta stojol te Jesús, te skuxlejal sok te taleliletik yuʼun kʼalal ya akʼopon te Ebangelio yuʼun Mateo, Marcos, Lucas sok Juan. Jich bitʼil jaʼ slokʼomba sTat te Jesús, ya xjuʼ ya anaʼbeyxan sba ta lek te Jehová kʼalal ya anaʼbey sba te Jesuse. Jaʼnix te Jesús jich la yal: «Te machʼa yilojonix, ha nix yilojix te Tatile» (Juan 14:9).

16. 1) ¿Bin la yakʼ ta nopel te Jesús? 2) ¿Machʼa akʼbot snop yuʼun te Jesús te bin la yakʼ ta nopele?

 ¹⁶ Bayal machʼatik «Maestro» la yalbeyik te Jesuse (Juan 1:38; 13:13). Te Jesús bayal bin mukʼ skʼoplal la yakʼ ta nopel, jun te bin mukʼ skʼoplal, jaʼ «te lec yachʼil cʼop yuʼun te cuentahinel yuʼun Dios». Te Wentainel ini jaʼ te gobierno yuʼun Dios te ay ta chʼulchan te ya swentain tal swolol te Balumilal sok te ya yakʼbey bendision te machʼatik ya schʼuunbeyik skʼop te Diose (Mateo 4:23). Spisil te bin la yakʼ ta nopel te Jesús jaʼ akʼbot snop yuʼun te Jehová. Te Jesús jich la yal: «Te nohptesel ma cuʼunuc, ha yuʼun te machʼa sticonejon tal» (Juan 7:16). Te Jesús snaʼoj te jaʼ skʼanojel yoʼtan te Jehová te ya yaʼiy stojol te ants winiketik te lek yachʼil kʼop ini, jaʼ te ya xpasawan ta mantal ta Balumilal te Wentainel yuʼun te Diose.

17. 1) ¿Banti nojpteswan te Jesuse? 2) ¿Bin yuʼun la spas tulan ta snojptesel te ants winiketike?

¹⁷ ¿Banti nojpteswan te Jesuse? Ta bayuk, jaʼ chikan banti ay ants winiketik. Nojpteswan ta akiltik, ta mukʼul lumetik, ta chʼin lumetik, ta merkadoetik, ta templo sok ta sinagogaetik soknix ta nanatik. Maba ya smaliy te jaʼ ya xtal ta stojol te ants winiketik, jaʼ ya xbajt ta sleel (Marcos 6:56; Lucas 19:5, 6). Te Jesús la yakʼ bayal stiempo ta snojptesel te ants winiketik sok la spas tulan. ¿Bin yuʼun te jich la spase? Jaʼ yuʼun te snaʼoj te jaʼ skʼanojel yoʼtan te Dios sok spisilnanix-ora ya schʼuunbey skʼop te sTate (Juan 8:28, 29). Jaʼnix jich la snojpteslan te ants winiketik ta skaj te la snaʼbey yoʼbolil sbaike (kʼopona Mateo 9:35, 36). Te Jesús la yil te maba ya yakʼik ta nopel te jwolwanejetik ta relijionetik te bin smelelil ta swenta te Dios sok te Wentainel yuʼune. Jaʼ yuʼun yoʼtanuk ya scholbey yaʼiy spisil te ants winiketik te lek yachʼil kʼop yuʼun te Wentainel yuʼun Dios.

18. ¿Bin taleliletik yuʼun te Jesús ya amulanxan?

 ¹⁸ Te Jesús kʼux la yaʼiy ta yoʼtan te ants winiketik sok ay skʼoplal ta yoʼtan. Mero ay yutsil yoʼtan, te ants winiketik mero ya smulanik te ya xkʼopojik soke. Jaʼnix jich te alaletik mero ya smulanik sjokinel (Marcos 10:13-16). Te Jesús spisil-ora la spas te bin stojil ta pasele. Ya yilay te bin chopol sok te bin ma stojiluke (Mateo 21:12, 13). Te kʼalal kʼax ta Balumilal te Jesuse, bayal bin ma x-akʼbot spas te antsetik sok maba ichʼbilik ta mukʼ. Yan stukel te Jesús spisil-ora la yichʼ ta mukʼ te antsetik sok ay skʼoplal ta yoʼtan (Juan 4:9, 27). Jaʼnix jich pekʼel yoʼtan ta smelelil. Jich la yakʼ ta ilel jun buelta kʼalal la spokbey yok te jpuk-kʼopetik yuʼune. Te aʼtelil-abi, jaʼ ay ta swentaik spasel te j-abatetik o, kriadoetik (Juan 13:2-5, 12-17).

19. ¿Bin-utʼil la yakʼ ta ilel ta jun buelta te Jesús te ya snaʼ te bin ya xtuun yuʼun te ants winiketik sok te ya skʼan ya skoltaye?

¹⁹ Te Jesús snaʼoj te bin ya xtuun yuʼun te ants winiketik sok ya skʼan ya skoltay. Jich la yakʼ ta ilel ta jamal kʼalal la stuuntes te yuʼel akʼbil yuʼun Dios ta slekubtesel te ants winiketik (Mateo 14:14). Jun buelta jtul winik te yichʼoj kʼaʼel chamel noptsaj bael ta stojol te Jesús, jich la yalbey: «Teme yac acʼane, ya xhuʼ awuʼun te yac alecubteson». Tijbot yoʼtan te Jesús kʼalal la yil te winik te kʼux ya yaʼiy te schamel sok te ay swokole. Jich yuʼun la snaʼbey yoʼbolil sba sok la skoltay. «La shach scʼab, la spic soc hich la yalbe: Ya jcʼan, acʼa lecubucat. Ora nax chʼay te scʼaʼel chamel» (Marcos 1:40-42). ¡Nopanax awaʼiy bin yaʼiyel la yaʼiy sba te winike!

20, 21. ¿Bin yuʼun maʼyuk machʼa ya spaj te Jesús ta schʼuunbeyel skʼop te Diose?

²⁰ Maʼyuk machʼa ya spaj te Jesús ta schʼuunbeyel skʼop te Diose. ¿Bin yuʼun? Melel spisil-ora jun yoʼtan la yakʼ  sba ta stojol te sTat manchukme bayal bin la sitintay sok tulan te bin pasbot yuʼun te skontratake. Jich bitʼil te kʼalal pasot ta prueba yuʼun te Satanás maba la yakʼ sba ta tsalel (Mateo 4:1-11). Jaʼnix jich ay chaʼoxtul ta sfamilia te maba ya schʼuunik-a te jaʼ Mesías sok la yalik te sojkem sjol. Pero te Jesús maba la skom sba ta schʼuunbeyel skʼop te Jehová (Marcos 3:21). Jichnix te kʼalal la yichʼ utsʼinel yuʼun te skontratak jun yoʼtan la yakʼ sba ta stojol te Diose, maʼyuk bin-ora la sutbey spakol te bin pasbot yuʼunike (1 Pedro 2:21-23).

²¹ Te Jesús jun yoʼtan la yakʼ sba ta stojol te Jehová manchukme la yichʼ utsʼinel ta ban kʼalal sok kʼax bayal swokol ta lajel (kʼopona Hebreos 2:9). Nopa awaʼiy spisil te bin kujch yuʼun te Jesús ta skʼajkʼalel te milote: la yichʼ tsakel bael, lebot smul ta sbolkʼoptayel Dios yuʼun lotil testigoetik, ay chopol juesetik te la yalik te akʼa yichʼ milel,  la yichʼ labanel yuʼun te ants winiketik sok la yichʼ akʼel ta tulan wokol yuʼun chaʼoxtul soldadoetik soknix la yichʼ jijpanel ta teʼ. Kʼalal te Jesús nopol ya xlajix-a «huʼix» xchi ta aw (Juan 19:30). Ta yoxebal kʼajkʼal slajel-a te Jesuse, te Jehová la schaʼkuxajtes jich bitʼil espiritu (1 Pedro 3:18). Cheʼoxeb semana ta patil te Jesús chaʼmo bael ta chʼulchan, «la shuhcan sba ta swaʼel-cʼab te Diose» sok la smaliy te ya x-akʼbot yaʼtel ta Ajwalil yuʼun te sTate (Hebreos 10:12, 13).

22. ¿Bin ya xjuʼ ya jtatik ta swenta te jun yoʼtan la yakʼ sba te Jesús ta stojol te sTate?

²² Ta swenta te jun yoʼtan la yakʼ sba te Jesús ta stojol te sTate, jpisiltik ya xjuʼ ya xkuxinotik ta Nichimal Kʼinal liʼ ta Balumilal. Jaʼ te bin snopoj te Jehová ta sjajchibalto tal. Ta yan kapitulo ya kiltik bin-utʼil jich ya xkʼot ta pasel ta pajel chaʼbej ta swenta te laj te Jesuse.