1, 2. 1) ¿Bin yuʼun jaʼ mukʼul majtanil te ya xjuʼ ya jkʼopontik te Diose? 2) ¿Bin yuʼun tulan skʼoplal te ya jnaʼtik te bin ya yal te Biblia ta swenta te orasion?

 TEME ya jpajtik te Balumilal sok te sjamalul te chʼulchane kʼax chʼin ya xjil. Te ants winiketik te ayik ta Balumilal jich ya yichʼik ilel yuʼun Jehová jich bitʼil jtʼulnax jaʼ (Salmo 115:15; Isaías 40:15). Manchukme kʼax chʼin ya xkʼootik ta stojol te chʼulchan te kʼalal ya jpaj jbatik soke, te Biblia jich ya yal: «Nopol ay te Jehová ta stojol spisil machʼatic ya scʼoponic, spisil machʼatic ya scʼoponic ta smelelil. Ya yaʼbe te bintic ya scʼan yoʼtanic te machʼatic ya yichʼic ta mucʼ; ya yaʼiybe yawic soc ya scoltaylan» (Salmo 145:18, 19). Jaʼ kʼax tʼujbil majtanil. Te Jehová te Jpaswanej kuʼuntik te spisil ya xjuʼ yuʼun ya skʼan ya yamigoinotik sok ya skʼan ya schʼam yaʼiy te jkʼoptike. Jich yuʼun te skʼoponel te Jehová, jaʼ jun mukʼul majtanil te yakʼojbotik ta jujuntule.

² Pero te Jehová jaʼnax ya schʼam yaʼiy te jkʼoptik teme jich ya jkʼopontik te bitʼil ya skʼan stukele. ¿Bin-utʼil ya skʼan ya jpastik? Kiltik bin ya yal te Biblia ta swenta te orasion.

 3. ¿Bin yuʼun ya skʼan ya akʼopon te Jehová?

³ Te Jehová ya skʼan te ya akʼopone. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik? Kʼopona Filipenses 4:6, 7. Nopanax awaʼiy te sok yutsil yoʼtan ya yikʼat te Dios yuʼun ya akʼopon. Te Jpaswanej yuʼun te chʼulchan sok Balumilal kʼax bayal akʼoplal ta yoʼtan sok ya skʼan te ya awalbey te bin yaʼiyel ya awaʼiy aba sok te wokoliletik yak ta kʼaxel ta atojole.

 4. ¿Bin ya xkʼot ta pasel teme spisil-ora ya akʼopon te Jehová?

⁴ Te kʼalal ya jkʼopontik te Jehová ya kamigointikxan ta lek.  Nopa awaʼiy ini, kʼalal chaʼtul amigoetik spisil-ora ya yalbey sbaik te bin ya snopik, bin ay ta yoʼtanik sok te bin ya smel yoʼtanik yuʼune, ya yamigoinxan sbaik ta lek. Jaʼ jich spasoj ta atojol te Jehová, melel yalojbat ta Biblia bin ya snop, bin ay ta yoʼtan sok bin ya spas ta pajel chaʼbej. Te bin ya xjuʼ ya apas-euke, jaʼ te ya awalbey te bin mero ay ta skʼubulil awoʼtane. Teme spisil-ora ya akʼopon te Jehová, yame awamigoinxan ta lek (Santiago 4:8).

 5. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik te ma spisiluk ya yaʼiybey skʼop te machʼa ya xkʼoponot yuʼun te Jehovae?

⁵ ¿Yabal yaʼiybey skʼop spisil te machʼa ya xkʼoponot yuʼun te Jehová? Maʼuk. Ta skʼajkʼalel te j-alwanej Isaías, te Jehová jich la yalbey te israeletike: «Aunque bayel yac acʼopononic, ma ba ya caʼiybeyex; yatinej chʼichʼ te acʼabique» (Isaías 1:15). Jich yuʼun ya skʼan ya jtsajtay jbatik, melel teme maʼuke ayniwan bin ya jpastik te ya snamajtesotik ta stojol te Jehová, jich maba ya yaʼiyix te jkʼoptike.

 6. 1) ¿Bin yuʼun kʼax tulan skʼoplal te ayuk schʼuunel koʼtantike? 2) ¿Bin-utʼil ya kakʼtik ta ilel te ay schʼuunel koʼtantike?

 ⁶ Teme ya jkʼantik te ya yaʼiy jkʼoptik te Jehová ya skʼan ay schʼuunel koʼtantik ta stojol (Marcos 11:24). Te jpuk-kʼop Pablo jich la yal: «Teme mayuc schʼuhunel-oʼtanil, ma xhuʼ te lec yoʼtan Dios yuʼun, como te machʼa ya xnohpoj ta stojol Dios ya scʼan ya schʼuhun te ay Dios soc te ya yaʼbe smahtan te machʼatic ya xlehot yuʼune» (Hebreos 11:6). Pero ma tikʼuk-a te ya kaltik te ay schʼuunel koʼtantike. Ya skʼan ya kakʼtik ta ilel sok yaʼtelul, jich yuʼun ya skʼan ya jchʼuunbeytik skʼop te Jehová ta jujun kʼajkʼal (kʼopona Santiago 2:17).

 7. 1) Kʼalal ya jkʼopontik te Jehová, ¿bin yuʼun ya skʼan ya jpastik sok spekʼelil koʼtantik sok te ichʼbiluk ta mukʼ kuʼuntike? 2) ¿Bin-utʼil ya kakʼtik ta ilel te smelelil te bin ya kaltik ta skʼoponel te Diose?

⁷ Kʼalal ya jkʼopontik te Jehová, ya skʼan sok spekʼelil koʼtantik ya jpastik sok te ichʼbiluk ta mukʼ kuʼuntike. ¿Bin yuʼun? Jnop kaʼiytik ini, te yakuk xbootik ta kʼop ta stojol jtul ajwalil o presidente, ¿mabal jichuk te ya kichʼtik ta mukʼe? Te Jehová jaʼ te Dios te spisil ya xjuʼ yuʼune, ¿mabal jichuk te kʼaxtoxan ya skʼan ya kichʼtik ta mukʼ te kʼalal ya jkʼopontik sok te pekʼeluk koʼtantik ta stojole? (Génesis 17:1; Salmo 138:6). Jaʼnix jich ya skʼan te smeleliluk te bin ya kalbeytike sok te lokʼemuk ta koʼtantike, mame junuknax te bin ya kalulanbeytik skʼoplal te kʼalal ya jkʼopontik te Diose (Mateo 6:7, 8).

 8. ¿Bin ya skʼan ya jpastik te kʼalal ay bin ya jkʼanbeytik te Jehová?

⁸ Jaʼnix jich te kʼalal ay bin ya jkʼanbeytik ta orasion te Jehová, ya skʼan ya jpastik tulan ta spasel ta jkuxlejaltik te bin ya jkʼanbeytike. Jnop kaʼiytik te ya jkʼanbeytik te yakuk skoltayotik ta stael te bin ya xtuun kuʼuntik ta jkuxlejaltike. Jich yuʼun, ma skʼan te chʼajotik ta aʼtele te jaʼnax ya jmaliytik te ya yakʼbotik Jehová te bin la jkʼanbeytike. Teme ya xjuʼ ya x-aʼtejotike, tulan aʼtejukotik sok jpastik biluk aʼtelil teme lek ta pasele (Mateo 6:11; 2 Tesalonicenses 3:10). Jaʼnix jich teme ya jkʼanbeytik Jehová te yakuk skoltayotik ta yijkitayel te bin chopol yakotik ta spasele, ya skʼan ya jpʼajtik te bin ya xjuʼ ya sujotik ta mulile (Colosenses 3:5). Ta ora ini, kilbeytik skʼoplal cheʼoxeb  jojkʼoyeletik te ya spasbey sbaik te ants winiketik ta swenta te orasione.

 9. 1) ¿Machʼa-a te ya skʼan ya jkʼopontike? 2) ¿Bin ya yakʼ jnoptik te Juan 14:6 ta swenta te skʼoponel Diose?

⁹ ¿Machʼa-a te ya skʼan ya jkʼopontike? Te Jesús jich la snojptes ta skʼoponel Dios te jnopojeletik yuʼune: «Jtatik te ayat ta chʼulchan» (Mateo 6:9, TNM). Chikan ta ilel te jaʼnax ya skʼan ya jkʼopontik te Jehová. Te Jesús jaʼnix jich la yal: «Hoʼon te behon, hoʼon te smelelil-cʼopon, soc hoʼon te cuxlejalon; mayuc machʼa ya xtal ta stojol te Tatil teme ma haʼucon ta jcuenta» (Juan 14:6). Jaʼ ini ya yakʼ jnoptik te jaʼnax ya skʼan ya jkʼopontik Dios ta swenta sbiil te Jesuse. ¿Bin ya skʼan ya yal ini? Teme ya jkʼantik te ya yaʼiy jkʼoptik te Jehová ya skʼan ya kichʼtik ta wenta te tulan aʼtelil yakʼojbey te sNichʼane. Jich bitʼil la jnoptikix, te Jesús xtaluk ta Balumilal yuʼun ya yakʼotik ta libre yuʼun te mulil sok te lajele (Juan 3:16; Romanos 5:12). Ma jaʼuknax-abi, te Jehová yakʼojbey yaʼtel ta Mukʼul Saserdote sok ta Jues (Juan 5:22; Hebreos 6:20).

10. ¿Aybal bin-utʼil ya skʼan ya x-ayinotik o ya kakʼ jbatik kʼalal ya jkʼopontik te Diose? Cholbeya skʼoplal.

¹⁰ ¿Aybal bin-utʼil ya skʼan ya x-ayinotik o ya kakʼ jbatik kʼalal ya jkʼopontik te Diose? Maʼyuk. Te Jehová ma xyalbotik te ya skʼan ya jkejan jbatik ta skʼoponel, te ya jujkan jbatik o te tekʼelotike. Te Biblia maʼyuk banti ya yal te jun-nax te bin-utʼil ya skʼan ya kakʼ jbatik ta skʼoponel te Diose, te bin ya yakʼ ta naʼele jaʼ te stojiluk ta ilele (1 Crónicas 17:16; Nehemías 8:6; Daniel 6:10; Marcos 11:25, TNM). Te bin tulanxan skʼoplal ya yil te Jehová jaʼ te stojiluk te bin ay ta koʼtantik te kʼalal ya jkʼopontike, ma jaʼuk te bin-utʼil ya kakʼ jbatike. Ya xjuʼ ya jkʼopontik Dios ta tulan o ta koʼtantiknax. Ya xjuʼ spisil-ora sok bayuk ya jkʼopontik te Diose, chikan teme ta kʼajkʼal o ta ajkʼabal. Kʼalal ya jkʼopontik te Jehová ya jnaʼtik te ya yaʼiy te jkʼoptike, manchukme ma xyaʼiy stukel te yantike (Nehemías 2:1-6).

11. ¿Bintik ya xjuʼ ya kalbeytik Jehová te kʼalal ya jkʼopontike?

 ¹¹ ¿Bintik ya xjuʼ ya kalbeytik Jehová te kʼalal ya jkʼopontike? Spisil te bin lek ya yile. Te Biblia jich ya yal: «Teme hich ya jcʼambetic te bin ya scʼan yoʼtan stuquel, ya yaʼiyotic» (1 Juan 5:14). ¿Yabal xjuʼ ya kakʼbeytik snaʼ Jehová te bin joʼotiknax ay ta koʼtantike? Yak. Te kʼalal ya jkʼopontik te Jehová jich ya skʼan ya jkʼopontik bitʼil jtul lekil amigo. Ya xjuʼ ya kalbeytik spisil te bin ay ta koʼtantik sok bin-utʼil ya kaʼiy jbatik (Salmo 62:8). Jaʼnix jich ya xjuʼ ya jkʼanbeytik te schʼul espiritu yuʼun ya skoltayotik ta spasel te bin leke (Lucas 11:13). Sok ya xjuʼ ya jkʼanbeytik spʼijil koʼtantik yuʼun lek te bin ya jtatik ta nopel spasel ta jkuxlejaltik sok te ya jkʼanbeytik yip koʼtantik ta sitintayel te wokoliletike (Santiago 1:5). Ya skʼan ya jkʼanbeytik sok spisil koʼtantik te yakuk spasbotik perdon yuʼun te jmultike (Efesios 1:3, 7). Jaʼnix jich ya skʼan ya jkʼopontik Dios ta stojol te yantike, jich bitʼil te jfamiliatik sok te ermanoetik ta kongregasion (Hechos 12:5; Colosenses 4:12).

12. ¿Bin-a te ya skʼan ya xbajt ta koʼtantik kʼalal ya jpastik orasion?

¹² ¿Bin-a te ya skʼan ya xbajt ta koʼtantik kʼalal ya jpastik orasion? Jaʼ te yalbeyel skʼoplal te Jehová sok te skʼanojel yoʼtane. Ya skʼan ya kalbeytik wokol sok spisil koʼtantik ta swenta te bin spasoj ta jtojoltike (1 Crónicas 29:10-13). Kʼalal te Jesús la snojptes te jnopojeletik ta spasel orasion, la yakʼ ta ilel bin-a te tulanxan skʼoplal ya skʼan ya kaltik te kʼalal ya jkʼopontik te Diose. Jich la yal: «Yan te jaʼexe, jich ya skʼan ya akʼoponik te Diose: “Jtatik te ayat ta chʼulchan, akʼa yichʼ chʼultesel te abiile. Akʼa taluk te Wentainel awuʼune. Akʼa yichʼ pasel te skʼanojel awoʼtan ta chʼulchan soknix ta Balumilal. Akʼbotik te jweʼel kuchʼeltik ta kʼajkʼal ini sok pasbotik perdon yuʼun te jmultik, jich bitʼil la jpasbeytikix perdon te machʼatik staoj smulik ta jtojoltike. Sok mame xa awakʼ xyalotik ta spasel te mulile, koltayawotik ta stojol te machʼa kʼax chopole”» (Mateo 6:9-13, TNM). Te Jesús la yal te jaʼ nail ya skʼan ya jkʼantik te akʼa yichʼ chʼultesel sbiil te Jehová o te ya xlekub skʼoplale. Ta patil, la yal te ya jkʼantik te akʼa taluk te Wentainel yuʼun Dios sok te kʼotuk ta  pasel te skʼanojel yoʼtan ta Balumilal. Te kʼalal la jkʼantikix te bintik mukʼxan skʼoplale, te Jesús la yal te ya xjuʼ ya jkʼantik te bin ya xtuun kuʼuntik sok te bin ya jmel koʼtantik yuʼune. Te kʼalal jaʼ nail ya xbajt ta koʼtantik skʼanel te bin swenta Jehová sok te skʼanojel yoʼtane, ya kakʼtik ta ilel te bin mero ay skʼoplal ta koʼtantik.

13. ¿Jayeb tiempo ya skʼan ya xjalajotik ta skʼoponel te Diose?

¹³ ¿Jayeb tiempo ya skʼan ya xjalajotik ta skʼoponel te Diose? Te Biblia maba ya yal. Ya xjuʼ te komnax o te ya xjalajotike, jaʼ chikan banti ayotik o bin ya kalbeytik te Diose. Kaltik  jun ejemplo, teme ya x-ochotik ta weʼel ya xjuʼ komnax te orasion ya jpastike, pero yaniwan xjalajotikxan teme ya kalbeytik wokol yuʼun te bin spasoj ta jtojoltik o teme ya jcholbeytik yaʼiy te jwokoltike (1 Samuel 1:12, 15). Ma skʼan te ya xjalajotik ta spasel orasion yuʼun-nax ya yilotik-a te yantike, jich bitʼil ay machʼatik kʼayemik ta spasel ta skʼajkʼalel te Jesuse (Lucas 20:46, 47). Te Jehová ma smulan te machʼatik jich ya xkʼoponot yuʼune. Te bin ya skʼane, jaʼ te ya kalbeytik yaʼiy te bin ay ta koʼtantik ta smelelile.

14. ¿Jayjayeb tiempo ya skʼan ya jkʼopontik te Dios sok bin ya yakʼ jnoptik ta stojol?

¹⁴ ¿Jayjayeb tiempo ya skʼan ya jkʼopontik te Diose? Te Jehová ya yalbotik te yakuk jkʼopontik ta spisil-orae. Te Biblia jich ya yal: «Ma me xquehchajex ta scʼoponel Dios», «spisiluc ora cʼoponahic Dios» sok «aʼtelinahic me scʼoponel Dios» (Romanos 12:12; Efesios 6:18; 1 Tesalonicenses 5:17). Te Jehová  spisil-ora ya smulan yaʼiyel te jkʼoptike. Ta jujun kʼajkʼal ya xjuʼ ya kalbeytik wokol yuʼun te skʼuxul yoʼtan sok te yutsil yoʼtan ta jtojoltik. Jaʼnix jich ya xjuʼ ya jkʼanbeytik te yakuk stojobtesotik ta jkuxlejaltik, yakuk yakʼbotik yip koʼtantik sok smukʼul koʼtantik. Teme ay skʼoplal ta koʼtantik te orasion te jaʼ jun mukʼul majtanile, yame jkʼopontik te Jehová ta spisil-ora.

15. ¿Bin yuʼun ya skʼan ya kaltik «jichuk» te kʼalal ya xlaj koʼtantik ta skʼoponel te Diose?

¹⁵ ¿Bin yuʼun ya skʼan ya kaltik «hichuc» te kʼalal ya xlaj koʼtantik ta skʼoponel te Diose? Jich ya kakʼtik ta naʼel te yuʼun-nix melel-a sok te yuʼun-nix lokʼem ta koʼtantik-a te bin la kaltik ta orasione (Salmo 41:13). Jaʼnix jich te kʼalal ya xlaj ta pasel jun orasion te kʼalal jtsoboj jbatike, te Biblia ya yakʼ jnoptik te lek te ya kaltik «hichuc», chikan teme tulan ya kaltik o ta koʼtantiknax. Jich ya kakʼtik ta naʼel te akuerdo ayotik sok te bin la yichʼ alele (1 Crónicas 16:36; 1 Corintios 14:16).

16. ¿Yabal sut jkʼoptik te Jehová? Cholbeya skʼoplal.

¹⁶ ¿Yuʼun-nixbal ya sut jkʼoptik ta smelelil te Jehová? Yak. Te Biblia ya yal te ya yaʼiy jkʼoptik sok te ya sut te jkʼoptike (Salmo 65:2; Isaías 30:19). Te Jehová ya yaʼiybey skʼop bayal millón ta tul ants winiketik te sok spisil yoʼtanik ya xkʼoponot yuʼune sok yanyantik bin-utʼil ya sutbey skʼopik ta jujuntul.

17. 1) ¿Bin-utʼil ya stuuntes Jehová te chʼul-abatetik yuʼun ya sut jkʼoptik? 2) ¿Bin-utʼil ya stuuntes Jehová te j-abatetik yuʼun ta Balumilal swenta ya sut jkʼoptik?

¹⁷ ¿Bin-utʼil ya sut jkʼoptik te Jehová? Ya stuuntes te chʼul-abatetik yuʼune soknix te j-abatetik yuʼun liʼ ta Balumilal (Hebreos 1:13, 14). Bayal machʼatik skʼanojik koltayel ta orasion yuʼun ya yichʼbeyik swentail te Biblia, ma jaluk ta patil kʼoemik ta ilel yuʼun te Testigoetik yuʼun Jehová ta snaik. Jaʼ ini ya yakʼ ta ilel te yakik ta koltaywanej te chʼul-abatetik ta spukel «te lec yachʼil cʼop» ta swolol Balumilal (kʼopona Apocalipsis 14:6). Jaʼnix jich te joʼotik kilojtik bin-utʼil ya  sut jkʼoptik te Jehová, melel te kʼalal ay jwokoltik o ay bin ya xtuun kuʼuntik-ae, kichʼojtik koltayel yuʼun jtul ermano ta kongregasion (Proverbios 12:25; Santiago 2:16).

18. ¿Bin-utʼil ya stuuntes Jehová te schʼul espiritu sok te Biblia yuʼun ya sut te jkʼoptike?

¹⁸ Te Jehová jaʼnix jich ya stuuntes te schʼul espiritu swenta ya sut te jkʼoptike. Kʼalal ya jkʼanbeytik te akʼa skoltayotik ta sitintayel jun wokolil, ya xjuʼ ya stuuntes te schʼul espiritu yuʼun ya stojobtesotik sok ya yakʼ yip koʼtantik (Colosenses 1:11). Te Jehová jaʼnix jich ya sut jkʼoptik ta swenta te Biblia, melel jich ya skoltayotik ta stael ta nopel te bin lek ya xjuʼ ya jpas ta jkuxlejaltike. Kʼalal ya jkʼopontik te Biblia ya xjuʼ ya jtatik bersikuloetik te ya skoltayotike. Te Jehová jaʼnix jich ay machʼa ya xjuʼ ya stijbey yoʼtan yuʼun ya yakʼ jun komentario te ya skoltayotike. Sok ya xjuʼ ya stuuntes jtul ansiano ta kongregasion yuʼun ay bin ya yakʼ kiltik ta Biblia te ya skoltayotike (Gálatas 6:1).

19. ¿Bin yuʼun ya xjuʼ ya jnoptik te maba sutoj jkʼoptik te Jehová?

¹⁹ Te kʼalal ya kiltik te maba ya sutbotik jkʼoptik te Jehová, yaniwan jojkʼoybey jbatik te bin yuʼune. Teme jiche, jultesa ta awoʼtan te ya snaʼ stukel bin-ora sok bin-utʼil ya sutbat te akʼope. Te Jehová ya snaʼ ta lek te bin ya xtuun kuʼuntike. Pero yaniwan skʼan ya jpastik orasion bayal buelta yuʼun jich ya kakʼbeytik yil te Jehová te ay skʼoplal ta koʼtantik te bin yakotik ta skʼanel sok te ay schʼuunel koʼtantik ta stojole (Lucas 11:5-10). Ay baeltik ma jichuk ya sut jkʼoptik te Jehová te bitʼil ya jkʼantike. Jnop kaʼiytik te ya jkʼanbeytik Jehová te akʼa slajinbotik te tulan wokolil yak ta kʼaxel ta jtojoltike, pero te Jehová maba ya slajin te jwokoltike, te bin ya spas jaʼ te ya yakʼbotik yip koʼtantik yuʼun ya xkujch kuʼuntik (kʼopona Isaías 40:29).

20. ¿Bin yuʼun ya skʼan spisil-ora ya jkʼopontik te Jehová?

²⁰ Te orasion jaʼ jun tʼujbil majtanil te yakʼojbotik te Jehová. Ta melel, seguro ayotik te ya yaʼiy te jkʼoptike (Salmo 145:18). Teme ma xkejchajotik ta skʼoponel te Jehová sok spisil koʼtantik, yame kamigointikxan ta lek.