Ochan ta banti te bintik yichʼoje

Baan ta sleojiʼbal

ARTIKULO YUʼUN ESTUDIO 40

¿Bin ya skʼan jpastik ta slajibalix bael te slajibal kʼajkʼale?

¿Bin ya skʼan jpastik ta slajibalix bael te slajibal kʼajkʼale?

«Ayuc me yip awoʼtanic soc junuc me awoʼtanic, spisil ora behbehuc me ta mucʼubel awuʼunic te yaʼtel te Cajwaltic» (1 COR. 15:58).

KʼAYOJIL 57 Ya jcholbeytik skʼop Dios spisil ants winiketik

¿BIN YA KILBEYTIK SKʼOPLAL? *

1. ¿Bin yuʼun jnaʼojtik ta lek te yakotikix ta kuxinel ta «slajibal cʼahcʼal»?

TEME ayinotik ta patil yuʼun te jaʼbil 1914, ayotik ta kuxinel ta yorail te «slajibal cʼahcʼal» yuʼun te balumilal ini (2 Tim. 3:1). Jpisiltik kilojtik te yak ta kʼoel ta pasel te bintik la yal te Jesús te ya xkʼot ta pasel ta ora ini, jich bitʼil guerraetik, wiʼnal, tulan nijkel, tulan chamel, te bintik chopol ya spas te ants winiketik sok te utsʼinel ya staik te j-abatetik yuʼun te Diose (Mat. 24:3, 7-9, 12; Luc. 21:10-12). Jaʼnix jich kilojtik te jich stalelik te ants winiketik te bitʼil la yal te jpuk-kʼop Pablo (ilawil te rekuadro « ¿Bin yilel stalel te ants winiketik ta ora ini?»). Te j-abatotik yuʼun Jehová jnaʼojtik ta lek te yakotikix ta kuxinel ta «slajibal cʼahcʼal» (Miq. 4:1).

2. ¿Bintik jojkʼoyel ya skʼan ya kilbeytik skʼoplal?

2 Te bitʼil kʼaxemix tal bayal jaʼbil jaʼto tal ta 1914, jaʼixniwan te slajibalix bael te «slajibal cʼahcʼal». Nopol ya yichʼix lajinel te balumilal ini, jaʼ yuʼun ya skʼan ya kilbeytik skʼoplal cheb jojkʼoyeletik te mukʼ skʼoplale: ¿Bin ya xkʼot ta pasel ta slajibalix bael te «slajibal cʼahcʼal»? Sok ¿bin ya skʼan Jehová te ya jpastik te bitʼil mato kʼoem yoraile?

¿BIN YA XKʼOT TA PASEL TA SLAJIBALIX BAEL TE «SLAJIBAL CʼAHCʼAL»?

3. Jich bitʼil ya yal 1 Tesalonicenses 5:1-3, ¿bin ya xbajt yalik te nasionetike?

3 (Kʼopona 1 Tesalonicenses 5:1-3). Kʼalal te Pablo la yalbey skʼoplal «te scʼahcʼalel te Cajwaltic» Jehová, jaʼ yak ta yalbey skʼoplal kʼalal ya xjajch yichʼ lajinel spisil te lotil relijionetik jaʼto kʼalal kʼaxix-a te Armagedone (Apoc. 16:14, 16; 17:5). Te kʼalal nopol ya xjajchix-a «te scʼahcʼalel te Cajwaltic» Jehová, te nasionetik jich ya yalik: «Lamal qʼuinal, lec ay spisil». Te ajwaliletik ta balumilal ay jich ya yalik kʼalal ya skʼanik te lekuk ya yil sbaik spisil te nasionetike. * Jaʼukmeto, kʼalal ya yal te Biblia te ya yalik «lamal qʼuinal, lec ay spisil», yan stukel-a. ¿Bin yuʼun? Melel kʼalal ya yichʼ alel te ayix lamalkʼinal sok te lek ayix spisil, bayal ants winiketik ya schʼuunik te juʼ yuʼunik te ajwaliletik stael te lamalkʼinal ta Balumilale. Pero te bin ya xkʼot ta pasele, jaʼ te ya xjajch te «tulan wocol» te ya xlaj kʼalal «ya xtal jinel» ta oranax (Mat. 24:21).

Mame jchʼuuntik te kʼalal ya yichʼ alel «lamal qʼuinal, lec ay spisil». (Ilawil te parrafo 3 kʼalal ta 6). *

4. 1) ¿Bintik ma jnaʼojtik te kʼalal ya yalik «lamal qʼuinal, lec ay spisil»? 2) ¿Bin-a te jnaʼojtik ta leke?

4 Ay cheʼoxeb bin jnaʼojtikix te kʼalal ya yalik «lamal qʼuinal, lec ay spisil». Jaʼukmeto, ayto bin ma jnaʼojtik, jich bitʼil ma jnaʼtik bin ya xtijbot yoʼtanik ta yalel jich-abi sok te bin-utʼil ya yalike. Jaʼnix jich ma jnaʼtik teme jun-nax o bayal buelta ya yalike. Chikan bin-utʼil ya xkʼot ta pasel, te bin jnaʼojtik ta leke, jaʼ te ma skʼan ya kakʼ jbatik ta loʼlayel sok te manchuk ya jchʼuuntik te ya yakʼik lamalkʼinal ta Balumilal te ajwaliletik yuʼun te nasionetike. Ta melel, te bin ya xbajt yalike, jaʼ te bin yakotik ta smaliyele, jaʼ señail te nopol ya xjajchix «te scʼahcʼalel te Cajwaltic» Jehovae.

5. ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te 1 Tesalonicenses 5:4-6 swenta chapalotik kʼalal ya xtal «scʼahcʼalel te Cajwaltic» Jehovae?

5 (Kʼopona 1 Tesalonicenses 5:4-6). Te Pablo ya yalbotik bin ya skʼan ya jpastik swenta chapalotik te kʼalal ya xtal «scʼahcʼalel te Cajwaltic» Jehovae. «Ma me xwayotic hich te bin utʼil te yantique», ya skʼan wikʼiluk jsitik. Ya skʼan ya jtsajtay jbatik swenta ma jchʼik jbatik ta politika yuʼun jich ma jkʼaxuntaybeytik smantal-a te Diose. Teme ya jchʼik jbatik-ae, yuʼun balumilal ya xkʼootik (Juan 15:19). Jnaʼojtik ta lek te jaʼnax te Wentainel yuʼun Dios ya yakʼ lamalkʼinal ta swolol Balumilal.

6. ¿Bin koltayel ya jkʼan ya kakʼbeytik te ants winiketik sok bin yuʼun?

6 Ma jaʼuknax ya skʼan wikʼil jsitik te joʼotike, jaʼnix jich ya jkʼan ya jkoltaytik te ants winiketik yuʼun ya snaʼik te bin ya yal te Biblia ta swenta te bin ya xkʼot ta stojol te balumilal ini. Ayuk ta koʼtantik te ma xjuʼ ya sleikix Jehová te kʼalal ya xjajch te tulan wokole. Jaʼ yuʼun kʼax mukʼ skʼoplal te ya jcholtik skʼop Dios ta ora ini. *

KAʼTELINTIK SCHOLEL SKʼOP DIOS

Kʼalal ya jcholtik skʼop Dios, ya kakʼbeytik snaʼ te ants winiketik te jaʼnax te Wentainel yuʼun Dios ya xjuʼ ya yakʼ te smelelil lamalkʼinal ta Balumilal. (Ilawil te parrafo 7 kʼalal ta 9).

7. ¿Bin ya skʼan Jehová te ya jpastik ta ora ini?

7 Te bitʼil jtebxanix tiempo ya skʼan yuʼun ya xtal te «scʼahcʼalel te Cajwaltic» Jehová, te Dios ya skʼan te ya kaʼtelintik scholel te skʼope. Jaʼ yuʼun jpastik tulan ta spasel spisil-ora «te yaʼtel te Cajwaltic» (1 Cor. 15:58). Kʼalal te Jesús la yalbey skʼoplal te bintik mukʼ ya xkʼot ta pasel ta slajibal kʼajkʼal, la yal te bin ya jpastik te j-abatotik yuʼun Diose. Jich la yal: «Ya scʼan te nahil ya yichʼ halel te lec yachʼil cʼop ta spisil nacionetic» (Mar. 13:4, 8, 10; Mat. 24:14). Jnop kaʼiytik ini, te jujun buelta ya xlokʼotik ta scholel skʼop Dios ya jkʼotestik ta pasel te albilkʼop ini.

8. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik te yak ta mukʼubel te scholel skʼop Diose?

8 Ta jujun jaʼbil bayal ants winiketik ya snopik te lek yachʼil kʼop yuʼun te Wentainel yuʼun Diose. Kiltik bin-utʼil toyem yajtalul ta swolol Balumilal te jcholkʼopetik ta slajibal kʼajkʼal ini. Ta 1914 ay 5,155 ta tul publikador ta 43 nasionetik. Ta ora ini ayotik 8,500,000 ta tul publikador ta 240 nasion sok territorioetik. Pero mato juʼem ta pasel spisil te aʼtelile. Yato skʼan ya kakʼtikxan ta naʼel te jaʼnax te Wentainel yuʼun Dios ya schajpan spisil te wokolile (Sal. 145:11-13).

9. ¿Bin yuʼun ma skʼan ya jkejchantik scholel te lek yachʼil kʼop yuʼun te Wentainel yuʼun Diose?

9 Ya jkejchantik scholel skʼop Dios jaʼto kʼalal ya yal te Jehová te juʼix ta pasele. ¿Jayebxan tiempo ay yuʼun te ants winiketik swenta ya snaʼbeyik sba te Jehová sok te Jesucristoe? (Juan 17:3). Ma jnaʼtik jayeb. Jaʼnax ya jnaʼtik te ya xjuʼ ya yaʼiyik te lek yachʼil kʼop «spisil te machʼa jich yoʼtanik te ya xkuxinik ta sbajtʼelkʼinal» te bitʼil mato xjajch te tulan wokole (Hech. 13:48, TNM). ¿Bin-utʼil ya jkoltaytik te ants winiketik ini te bitʼil yato xjuʼ ta pasele?

10. ¿Bin koltayel ya yakʼbotik te Jehová swenta ya kakʼtik ta nopel te smelelil kʼope?

10 Te Jehová ya stuuntes te organisasion yuʼun swenta ya yakʼbotik te bin ya xtuun kuʼuntik ta yakʼel ta nopel te smelelil kʼope. Jich bitʼil te pʼijubtesel ta tsoblej ta olil semana banti ya yakʼ jnoptik bin ya kaltik ta sbabial buelta aʼiyej, ta chaʼulaʼtaywanej sok te bin-utʼil ya kakʼtik kurso yuʼun Biblia. Te organisasion yuʼun Jehová jaʼnix jich ya yakʼbotik aʼtejibaletik te ay ta kit de enseñanza. Bayal bin-utʼil ya xjuʼ ya skoltayotik, jich bitʼil:

  • ta sjachel te kaʼiyejtik,

  • te tʼujbiluk ya jcholtik te skʼop Dios,

  • stijbeyel yoʼtanik ta snopelxan,

  • yakʼel ta nopel te smelelil kʼop ta kurso yuʼun Biblia sok

  • ta yikʼel ta tsoblej sok te ya x-ochik ta pajina kuʼuntik ta Internet te machʼatik ya smulanike.

Ya skʼan ya jtuuntestik te aʼtejibaletik ini. * Jich bitʼil, teme ay jtul ants winik ya smulan te ya jcholbeytik te skʼop Dios sok te ya kijkitaybeytik junuk tratado o jun rebista, ay bin ya xjuʼ ya skʼopon jilel ta swenta te tema-abi jaʼto kʼalal ya xchaʼsujtotike. Ta jujuntul ay ta jwentatik te ya kaʼtelintik scholel te skʼop Dios jujun u.

11. ¿Bin yuʼun ya yichʼ akʼel kurso yuʼun Biblia ta Internet?

11 Kiltik binxan-utʼil te Jehová yak ta skoltayel te ants winiketik ta snopel te smelelil kʼope. Ta jw.org®, ya yichʼ pasel Kurso yuʼun Biblia ta Internet. * ¿Bin yuʼun jich ya yichʼ pasel? Melel ta jujun u, bayal ta mil ants winiketik ta swolol Balumilal ya sleik kurso yuʼun Biblia ta Internet. Te kurso yuʼun Biblia te ya yichʼ japel ta pajina kuʼuntik ya x-akʼbot snopik te smelelil yuʼun te sKʼop Diose. Ay chaʼoxtul ants winiketik ma skʼanik te ya jnojptestik ta Bibliae. Teme jiche, kakʼbeytik yil te pajina kuʼuntik ta Internet te banti ay te seksion ini o jtikunbeytik jun direksion yuʼun te pajina ta kʼopil te ya xkʼopojike.

12. ¿Bin ya xjuʼ ya snopik ta kurso yuʼun Biblia ta Internet?

12 Te kurso ini ya scholbey skʼoplal te Biblia sok te machʼa lokʼem tal ta yoʼtane, te ants winiketik te ya yalbey skʼoplal te Biblia sok te bin ya yakʼ jmaliytik te Diose. Kʼalal ya snopik spisil ini, te ants winiketik ya xkʼot ta yoʼtanik:

  • ¿bin-utʼil ya skoltayotik te Bibliae?

  • ¿machʼa-a te Jehová, te Jesús sok te chʼul-abatetike?

  • ¿bin yuʼun la spas te ants winiketik te Diose?

  • ¿bin yuʼun bayal wokolil sok te bintik chopole?

Te kurso ini jaʼnix jich ya scholbey skʼoplal:

  • ¿bin ya xbajt spas te Jehová swenta ya slajin te wokolil sok te lajele?

  • ¿bin-utʼil ya schaʼkuxajtes te machʼatik lajemikixe? Sok

  • ¿bin-utʼil ya sjeltay te ajwaliletik ta balumilal te ma spas ta lek yaʼtelik swenta jaʼ ya xjil te Wentainel yuʼune?

13. Cholbeya skʼoplal teme ya sjelolin te kurso yuʼun Biblia ta Internet te nojptesel yananix kakʼtik-ae.

13 Te kurso ta Internet ma sjelolin te nojptesel te yananix kakʼtik-ae. Te Jesús la yakʼ ta jwentatik te tʼujbil aʼtelil ta yotsesel jnopojeletik. Ya jkʼantik te yakuk yilik te kurso ta Internet te ants winiketik te ya smulanik te sKʼop Diose, te ayuk skʼoplal ta yoʼtanik te bin ya snopike sok te yakuk snopikxane. Teme jich la spasike, yaniwan skʼanik te ya x-akʼbotik nojptesel ta Biblia yuʼun jtul publikador. Ta slajibal te jujun seksion, ya yichʼ albeyel te ants winik te yakuk skʼan te ay machʼa ya x-ulaʼtayot yuʼun swenta ya xkoltayot ta snopelxan. Ta jujun kʼajkʼal ta swolol Balumilal ya yichʼ kʼanel kʼaxem ta 230 kurso yuʼun Biblia ta pajina kuʼuntik. Kʼax mukʼ skʼoplal te yakuk yichʼik nojptesel ta jujuntul te ants winiketike.

JPASTIKXAN TULAN TA YOTSESEL JNOPOJELETIK

14. Jich bitʼil la yal ta mantal te Jesús ta Mateo 28:19, 20, ¿bin ya jpastik tulan ta spasel sok bin yuʼun?

14 (Kʼopona Mateo 28:19, 20). Kʼalal ya kakʼtik kurso yuʼun Biblia ya skʼan ya jpastik tulan te yakuk x-ochik ta jnopojeletik sok te ya jnojptestik ta schʼuunel spasel spisil te bin la yal ta mantal te Jesuse. Ya skʼan ya jkoltaytik yuʼun ya xkʼot ta yoʼtanik te kʼax mukʼ skʼoplal te ya yakʼ sbaik ta stojol te Jehová sok te Wentainel yuʼune. Swenta ya xjuʼ kuʼuntik-a ya skʼan ya jtijbeytik yoʼtanik ta spasel ta skuxlejalik te bin ya snopike, te ya yakʼ skuxlejalik ta stojol te Jehová sok te ya yichʼik jaʼe. Jaʼnaxme jich ya xjuʼ ya xkolik ta skʼajkʼalel te Jehovae (1 Ped. 3:21).

15. ¿Banti ma jchʼay jtiempotik sok bin yuʼun?

15 Jich bitʼil la kiltikixe, jtebxanix ya skʼan yuʼun ya yichʼ lajinel te balumilal ini. Jaʼ yuʼun ma jchʼay jtiempotik ta yakʼbeyel nojptesel yuʼun Biblia te machʼatik ma skʼan ya x-ochik ta jnopojel yuʼun Cristoe (1 Cor. 9:26). Te aʼtel ini ya skʼan pasel ta ora, melel bayalto ants winiketik ya skʼan ya yaʼiyik te lek yachʼil kʼop yuʼun te Wentainel yuʼun Dios te bitʼil ayto tiempoe.

AKʼA KIJKITAYTIK TE LOTIL RELIJION

16. Jich bitʼil ya yal Apocalipsis 18:2, 4, 5, 8, ¿bin ya skʼan ya jpastik jpisiltik? (Ilawil-euk te nota).

16 (Kʼopona Apocalipsis 18:2, 4, 5, 8). Te bersikuloetik ini ayxan bin ya yakʼ ta naʼel te ya skʼan Jehová te ya jpastike. Jpisiltik te jchʼuunjelotik ya skʼan ya xlokʼotik ta jkʼaxel ta yolil te Mukʼul Babiloniae. Te machʼatik ya yichʼik nojptesel ta Biblia ayniwan ochik ta lotil relijion te kʼalal mato snopojik-a te smelelil kʼope. Ayniwan kʼot yaʼiyik te bin ya yichʼ cholel tey-ae, ayniwan koltaywanik ta spasel te bin ya spasike sok laniwan yakʼik takʼin. Swenta ya xjuʼ ya x-ochik ta publikador te mato yichʼojik jaʼe, nail ya skʼan te jkʼaxel ya xlokʼik ta lotil relijione. Ya skʼan ya stsʼibayik jun karta banti ya yalik te ya yijkitayike o ya sleik bitʼil maba jun ya yakʼix sbaik ta stojol te srelijionik-ae o yan organisasion te lokʼem tal skʼoplal ta Mukʼul Babilonia. *

17. ¿Bintik aʼtelil ya skʼan ya jpʼajtik te j-abatotik yuʼun Dios sok bin yuʼun?

17 Te smelelil j-abatotik yuʼun Dios ya skʼan ya kiltik ta lek teme maba snitojbey sba skʼoplal sok te Mukʼul Babilonia te kaʼteltike (2 Cor. 6:14-17). Maba ya jpastik aʼtelil ta jun iglesia. Jaʼnix jich teme ya x-aʼtejotik ta jun empresa, maba ya x-aʼtejotik ta naetik banti ya stsob sbaik te lotil relijione. Jaʼnix jich teme kuʼuntik te banti ya x-aʼtejotike, ma jap jbatik ta spasel aʼtel sok ma jchʼuuntik spasel jun aʼtel te ya kichʼtik japbeyel te jaʼ ta swenta te lotil relijione. ¿Bin yuʼun te jkʼaxel ma jpastike? Jaʼ yuʼun te ma jkʼan ya jokintik kʼoem ta spasel te bin ya spasike sok te ma jkʼan ya jmulintik-euk te muliletik ya spasik te relijionetik te boloben skʼoplal ya yil te Diose (Is. 52:11). *

18. ¿Bin la spas jtul ermano kʼalal akʼbot spas jun aʼtelil ta jun iglesia?

18 Ayix tal bayal jaʼbil, jtul ansiano te jaʼ karpintero kʼanbot yuʼun jtul winik te yakuk spas jun aʼtelil ta jun iglesia te ay ta slumale. Te winik snaʼoj-a te ma spas aʼtelil ta swenta iglesia te ermanoe, pero ya skʼan te ayuk machʼa ya spas ta oranax te aʼtelile. Manchukme jich-abi, te ermano maba la skʼaxuntay te bin ya yal te Bibliae, jich yuʼun la spʼaj te aʼtelile. Ta yan semana, lokʼ sfoto ta periodiko te yan karpintero te yak ta yakʼel crus ta iglesia. Te jaʼuk la spas te ermanoe, jaʼniwan lokʼ ta periodiko te jichuke. Ma lek skʼoplal kʼot ta kongregasion te ermano sok la yakʼbey smel yoʼtan te Jehová te jichuke.

¿BINTIK LA JNOPTIKIX?

19, 20. 1) ¿Bintik la jnoptik ta ora ini? 2) ¿Bintikxan ya skʼan ya jnoptik?

19 Jich bitʼil ya yal te albilkʼopetik ta Biblia te yanxan bin mukʼ skʼoplal ya xkʼot ta pasel ta swolol Balumilal jaʼ te ya yichʼ alel «lamal qʼuinal, lec ay spisil». Pero te Jehová yakʼoj jnaʼtik te ma xjuʼ ya yakʼik smelelil lamalkʼinal te nasionetike. ¿Bin ya skʼan ya jpastik te bitʼil mato xkʼot ta pasel sok te ya xtal te lajinele? Te Dios jaʼ ya skʼan te ya kaʼtelintik spukel ta alel te Wentainel yuʼun sok te ya kotsestik ta jnopojeletik te ants winiketike. Jaʼnix jich ya skʼan te manchuk ya jchʼik jbatik ta spasel te bintik ya spasik te lotil relijion. Ya skʼan ya kijkitaytik ta jkʼaxel sok te manchuk snitojbey sba skʼoplal sok te Mukʼul Babilonia te kaʼteltike.

20 Ayto bintik ya xkʼot ta pasel ta patil te kʼalal ya yalik «lamal qʼuinal, lec ay spisil» sok ayto bintik ya skʼan Jehová te ya jpastike. ¿Bintik-a? Sok ¿bin-utʼil ya jchajpan jbatik ta swenta te bintik nopol ya xkʼot ta pasele? Yame kiltik ta yan artikulo.

KʼAYOJIL 65 Tulanuk te schʼuunel awoʼtan

^ parr. 5 Yakotik ta smaliyel te ya yalik te nasionetik te la staikix lamalkʼinal sok te jun yoʼtan ya xkuxinikixe. Jaʼ señail te nopol ya xjajchix te tulan wokolile. ¿Bin ya skʼan Jehová te ya jpastik te bitʼil mato kʼoem ta pasele? Yame kilbeytik skʼoplal ta artikulo ini.

^ parr. 3 Jun ejemplo jaʼ te bin ya yal ta pajina ta Internet yuʼun te Organización de las Naciones Unidas, jaʼlaj ya skʼanik te «spisiluk-ora ay lamalkʼinal sok te lekuk ay te kuxlejalil ta spisil te nasionetike».

^ parr. 10 Ya jtatik koltayel ta swenta te bitʼil ta tuuntesel te aʼtejibaletik te ay ta kit de enseñanza ta artikulo «Kakʼtik ta nopel te smelelil kʼope» ta rebista Te J-ilkʼinal ta toyol yuʼun oktubre 2018.

^ parr. 11 Te kurso ini jaʼnax ay ta inglés sok ta portugués, ta patil ya xlokʼ ta yantik kʼopiletik.

^ parr. 16 Jaʼnix jich ma skʼan ya xbootik ta campamentos juveniles te banti ya stsob sbaik ta paxial achʼix keremetik o ta jun lugar te banti ya yaʼiyik tajimal o yantikxan te lokʼem skʼoplal ta lotil relijion. Ya xjuʼ ya jkʼopontik te «Preguntas de los lectores» ta La Atalaya 1 yuʼun marso 1979 swenta ya jnaʼtik teme ya xjuʼ o ma xjuʼ ya x-ochotik ta YMCA (Asociación Cristiana de Jóvenes). Jaʼnix jich ta swenta te YWCA (Asociación Cristiana de Mujeres Jóvenes). Manchukme ay grupoetik ta yanyantik lugar te maʼyuk lek skʼoplal ya yilik spasel te bin swenta relijion, te bin ya spasik lokʼem tal skʼoplal ta jun relijion.

^ parr. 17 Ta «Preguntas de los lectores» ta La Atalaya 15 yuʼun abril 1999 ya scholbeyxan skʼoplal te bin ya yal te Biblia ta swenta te aʼteliletik te snitojbey sba skʼoplal sok te relijionetike.

^ parr. 83 TE BIN YA XCHIKNAJ TA FOTO: Te notisia ya xchiknaj ta telebision ta swenta te la yichʼix alel «lamal qʼuinal, lec ay spisil», ya stijbey yoʼtan te ants winiketik te ayik ta jun cafetería. Pero te ermano sok yinam te yakik ta kux-oʼtan te kʼalal lokʼik ta scholel skʼop Dios maba ya schʼuunik stukelik.