Jaʼ ya schebajtesbon koʼtan-a te bitʼil ya schajpan sbaik te yantike

JAʼ LA SCHOL TE EILEEN BRUMBAUGH

CHʼION TAL ta jun religión te pajal sok te sreligionik te amish sok te menonitaetik: jaʼ te Antigua Orden de Hermanos Bautistas Alemanes [te naʼbil sbaik bitʼil dunkers]. Te religión ini chiknaj ta 1708 ta Alemania, The Encyclopedia of Religion ya yal te la yichʼik naʼbeyel sbaik «ta swenta te la scholik te lek yachʼil kʼop ta swenta te Cristo». La scholik skʼop Dios ta bayal lugaretik.

Ta 1719 kʼot te grupo-abi ta Pensilvania te ay ta Estados Unidos, jaʼ swoloj-a te Alexander Mack, tey lokʼ bayal iglesiaetik te yanyantik bitʼil la schʼuunik te nojptesel te la yakʼ te Mack. Te iglesia te banti ochone jaʼnax cincuentaotik ta tul tey-a, kʼax mukʼ skʼoplal ta koʼtantik-a te skʼoponel te Biblia sok te ya jchʼuuntik spisil te bin ya yalik te jwolwanejetik yuʼun religión.

Te oxkaj tsʼumbalil te banti lokʼ tal te jfamilia jun yoʼtan la yakʼ sbaik ta religión ini. Te joʼon la kichʼ jaʼ te kʼalal 13 kaʼbilal-ae. La yakʼbonik jnop te ma lek ta tuuntesel te carro, te tractor, te teléfono, te radio sok spisil te aparatoetik. Te antsetik ya slapik najtil vestidoetik te maʼyuk schʼalel, ma xyakʼ ta setʼel sjolik sok spisil-ora ya smuk sjolik, te winiketik ya yakʼik xnajtub te yisimik. Jich ya kilkotik-a te ma yuʼunotik te balumilal teme maba jich ya jlap jkʼuʼ jpakʼtik te bitʼil te yantik, maba ya jbon jsit kelawtik sok maba ya jtuuntestik te chʼaleliletik, melel ya jkuytik-a te ya yakʼ ta ilel toyba-oʼtanil.

Jaʼnix jich la kichʼtik nojptesel te ya skʼan ya kichʼtik ta mukʼ te Biblia, jich ya kiltik te bin-utʼil weʼelil ta swenta skʼop Dios. Ta jujun sab te kʼalal mato xweʼotik-ae, ya jtsob jbakotik sok ya jchʼam kaʼiykotik te jpapa te ya skʼopon sok ya scholbey skʼoplal jun capítulo yuʼun te Biblia. Tey-abi ya jkejan jbakotik te kʼalal ya skʼopon Dios. Ta slajibal, te jmama ya yalulan te padrenuestro. Bayal ya jmulan te kʼalal jich ya jpaskotike, melel spisil te jfamilia ya jtsob jbakotik ta snopilanel ta koʼtantik te skʼop Diose.

Nainemotik ta jun rancho-a te nopol ay ta Delphi (Indiana), ya stsʼunbajotik sok ya xlokʼ jchonkotik ta mukʼul lum te awal tsʼunubil, ya xbootik ta carreta te ya snit jkojt caballo, ya jchontik ta calleetik sok ta nanatik. Jich ya kiltik te jaʼ ya jpastik ta stojol Dios te aʼteliletik, jaʼ yuʼun, jaʼ ya xbajt ta koʼtantik te aʼtele, jaʼnax te domingo te ma xjuʼ ya x-aʼtejotik. Pero ta skaj te ay bayal aʼtel ta rancho, ay wokol ya kiltik te ma x-aʼtejotik jun kʼajkʼal.

Nujpunon sok ayin kalatak

Ta 1963, te kʼalal ayix 17 kaʼbilal-ae, nujpunon sok te James te pajal jreligion soke, jaʼtonix te smeʼ stat te smamuch te ochik ta religión ini. Bayal ya jmulantik yichʼel ta mukʼ-a te Diose sok jchʼuunojtik-a te ayotik ta smelelil religión.

Ta jaʼbil 1975 ayix waktul kal jnichʼnabtik-a, sok ta 1983 ayin te slajibale. Jtulnax achʼix ayin kuʼuntik, Rebecca sbiil, jaʼ te schebal alal la jtae. Bayal ya x-aʼtejotik-a sok ma bayal ya jlajinkotik takʼin, jaʼnax ya jmantik-a te bin ya xtuun kuʼuntike. La jpastik tulan ta spʼijubtesel ta swenta te Biblia te alaletik jich te bitʼil la spʼijubtesotik te jmeʼ jtatik soknix te joʼtaktik ta iglesia.

Te jreligiontik mukʼ skʼoplal ya yil-a te bin yilel ya jchajpan jbatike. Te bitʼil ma xjuʼ jnaʼtik te bin ay ta yoʼtanik te ants winiketik, jchʼuunojtik-a te jaʼ ya xchiknaj ta ilel ta swenta te bin yilel ya schajpan sbaike. Jaʼ yuʼun te kʼalal ay machʼa ya stes sjol te chajpnax ta ilel o teme ay machʼa kʼax mukʼ schʼalel te skʼuʼe, jich ya yichʼ ilel te ya stoy sbae. Ay jaʼ mukʼxan skʼoplal ya yichʼ ilel-a te bintik jchʼuunojtik ta swenta te chʼaleliletik, ma jaʼukix te bin ya yal te Bibliae.

Te bin kʼot ta pasel ta cárcel

Jteb ma staix bael-a te jaʼbil 1970, te jbal te Jesse sbiil, te jun pajal jreligiontik soke, bajt ta cárcel ta skaj te maba la skʼan och ta soldado. Tey la snaʼbey sba-a te testigoetik yuʼun Jehová te jaʼnix jich ya yalik te ma lek te ya xbootik ta guerra, melel jich ya yal te Bibliae (Isaías 2:4; Mateo 26:52). Bayal buelta kʼopojik ta swenta te Biblia sok la yil te lek stalelike. Te bitʼil la snopxan ta lek te Bibliae, la yichʼ jaʼ bitʼil Testigo, kʼax ma lek la kiltik te bin la spase.

Te Jesse la scholbey yaʼiy te jmamalal te bin snopojix ta Bibliae sok jujun u la yakʼbey te revista Te J-ilkʼinal ta toyol sok te ¡Wikʼame asit! Kʼalal te jmamalal la skʼopon te revistaetik-abi, jajch smulanxan snopel te Bibliae. Bayal ya smulan-a te bintik ya xkoltayot yuʼun ya xnoptsajxan ta stojol te Diose. Melel manchukme ya skʼan ya x-abatin ta stojol-a, ma nopol ya yaʼiy sba ta stojol.

Te jwolwanejetik yuʼun te jreligiontik la yalbotik te jaʼuk ya jkʼopontik te revistaetik yuʼun te religión amish o te menonitaetik o yantikxan te lokʼemik ta Antigua Orden, jich la yalbotik manchukme jich ya kiltik te uʼuntaybilik yuʼun te balumilal te religionetik-abi. Te jpapa kʼax ma lek ya yil-a te testigoetik yuʼun Jehová sok ya yal te maʼyuk bin-ora ya skʼan ya jkʼopontik Te J-ilkʼinal ta toyol o te ¡Wikʼame asit! Jaʼ yuʼun te kʼalal ya kil te ya skʼoponik te jmamalal, kʼax ma lek ya kil-a, ma jkʼan-a te ya xjajch schʼuun lotil nojptesel.

Te jmamalal ayix tiempo-a te ma xkʼot ta yoʼtan cheʼoxeb nojptesel te ma lokʼem ta Biblia te ya yakʼ ta nopel te jreligiontik, jich bitʼil te mulil ya yichʼ ilel te ya x-aʼtejotik ta domingo. Te religión yuʼun te Antigua Orden ya yalik te lek ta akʼbeyel yuchʼ jaʼ te wakax ta skʼajkʼalel domingo, pero te ma lek ta bulel jaʼmal, pero te jwolwanejetik yuʼun te iglesia ma snaʼik scholel banti ya yal te Biblia te jich ya skʼan o ma skʼan pasele. Jaʼnix jich te joʼone jajch jojkʼoybey jba bin yuʼun te jich ya yakʼik ta nopele.

Ta skaj te bayalix jaʼbil jkuyojtik te ayotik ta smelelil religión sok jnaʼojtik bin ya xkʼot ta pasel teme ya xlokʼotike, wokol la kaʼiykotik yijkitayel. Pero, ta swenta te maba lekix ya kaʼiy jbatik yuʼun te ayotik ta jun religión te ma jichuk ya yakʼik ta nopel te bin ya yal te Bibliae, ta 1983 la jtsʼibaytik jun carta te banti la kaltik bin yuʼun te ya xlokʼotik sok la kaltik te akʼa yichʼ kʼoponel tey ta iglesia te cartae. Ta swenta-abi, la kichʼtik lokʼesel.

Ya jletik te smelelil religión

Teyto tal-abi jajch jletik te smelelil religión. Jaʼ la jletik te religión te ya spas ta skuxlejalik te bin ya scholike. La jnaʼtik te ma jaʼuk smelelil religión te iglesiaetik te ya schʼik sbaik ta guerra. Jaʼ la jletik te religionetik te ma kʼax bayal ya schʼal sbaik, melel jchʼuunojtik-a te ya xchiknaj ta ilel te ma uʼuntaybilik yuʼun te balumilal teme ma kʼax bayal ya schʼal sbaik sok teme maʼyuk bayal bin ay yuʼunik. Ta 1983 kʼalal ta 1985 bootik ta bayal lugaretik ta sleel te smelelil religión, la kilbeytik skʼoplal te menonitaetik, cuaqueroetik sok yantikxan iglesiaetik.

Ta jaʼbiletik-abi, bayal buelta tal yulaʼtayotik te testigoetik yuʼun Jehová ta jranchotik te nopol ay ta Camden (Indiana). Ya jchʼam kaʼiytik-a te bin ya scholike, pero ya kalbeytik te yakuk skʼoponbotik te textoetik ta Biblia King James Version (Versión del Rey Jacobo). Ya kichʼ ta mukʼ-a te testigoetik yuʼun Jehová, melel ma schʼik sbaik ta guerra, pero ma mero ya jkʼan ya kaʼiy-a te bin ya scholik ta skaj te jich ya slap skʼuʼik ya kil te bitʼil te ants winiketik ta balumilal, jaʼ yuʼun, ma jchʼuun-a te jaʼik te smelelil religione. Jich ya kil-a te ya stoy sbaik te ants winiketik te ma jichuk skʼuʼ spakʼik te bitʼil te joʼotike, sok te ya yakʼ xchʼi ta yoʼtanik te toybail teme bayal bin ay yuʼunike.

Kʼax ma la jmulan kʼalal te jmamalal jajch ta bael ta tsoblejetik sok te alaletike. Spisil-ora ya yalbon te yakuk jokin bael, pero maba la jkʼan. Jun buelta jich la yalbon: «Manchukme ma jichuk snopojibal awuʼun te bitʼil te Testigoetike, la ila bin yilel stalelik», melel te jmamalal kʼax lek ya yil te stalelik te Testigoetike.

La sta yorail te boon ta tsoblej, pero jaʼnax bajt kil te bin ya spasike. Jlapoj bael te vestido te kʼayemon ta stuuntesel soknix te cofia (gorro), te kalatak maʼyuk step ya xkʼotik-a sok ma chajpnax yilel-a te skʼuʼ spakʼike. Manchukme jich-abi, te Testigoetik tal skʼoponotik sok la yakʼik ta ilel yutsil yoʼtanik. Jaʼ yuʼun, jich la jnop: «Yan kileltik-a, pero maba la spʼajotik».

Manchukme la jmulanbey te yutsil yoʼtanik, jaʼnax la kil te bin la spasike, maba ya jtejkʼan jba-a te kʼalal ya stejkʼan sbaik sok maba la jkʼayojtay te kʼayojiletike. Te kʼalal ya xlaj te tsoblejetike, ya jpastiklanbeyik jojkʼoyeletik ta swenta te bin ya jkuy te ma lek yakik ta spasele o te bin ya skʼan ya yal textoetik yuʼun Biblia. Manchukme ma kʼax lek la jkʼoponlan, spisilik la yakʼik ta ilel te mukʼ jkʼoplal ta yoʼtanik. Jaʼnix jich, chamnax koʼtan yuʼun te pajalnax ya yakʼbeyik sujtib te jojkʼoyeletik ya jpastiklanbeyike. Ay la stsʼibaybonik ta jun te sujtibe, jich ya xjuʼ ya jchaʼkʼoponlan ta patil.

Ta jaʼbil 1985 kʼootik ta jun mukʼul tsoblej te la spasik te testigoetik yuʼun Jehová ta Memphis (Tennessee). Te James najt yisim-a, sok jpisiltik jlapojtik te kʼuʼul pakʼal te kʼayemotik ta stuuntesel. Ta yorail kux-oʼtanil bayal hermanoetik tal skʼoponotik. Bayal la jmulantik te yutsil yoʼtanik, te bin la spasik ta jtojoltik sok te slekil yoʼtanik. Jaʼnix jich, bayal la jmulantik te jun-nax ayik sok te jun-nax te bin snopojik ta Biblia manchukme yanyantik lugar banti ya spasik te stsoblejik.

Ta skaj te mukʼ jkʼoplaltik la yilotik te Testigoetike, te James jajch yichʼ nojptesel, pero ya yil ta lek ta Biblia teme smelelil te bin ya x-akʼbot snope (Hechos 17:11; 1 Tesalonicenses 5:​21). Ta patil kʼot ta yoʼtan te jaʼ smelelil te bin yak ta snopele. Yan te joʼone, xchebet koʼtan-a, manchukme ya jkʼan ya jpas-a te bin toje, ma jkʼan ya jeltay-a te bitʼil ya jchajpan jba yuʼun ma jkʼan te jich kilel te bitʼil te «ants winiketik ta balumilal». Tey-abi jajch jokin te James ta snopel te Bibliae, pero ya jkʼopon te textoetik ta King James Version soknix ta Traducción del Nuevo Mundo (te jaʼ yachʼiltoe), ya jpaj kil te textoetik yuʼun jich ya kil teme ma lotiluk te bin ya yakʼbonik jnope.

Te bin-utʼil kʼot ta koʼtan

Te kʼalal la jnoptik te Biblia sok te Testigoetike, kʼot ta koʼtantik te jtulnax te Diose ma oxebuk, jaʼnix jich, la jnoptik te maʼyuk bin kuxul ya xjil kuʼuntik te kʼalal ya xlajotik (Génesis 2:7; Deuteronomio 6:4; Ezequiel 18:4; 1 Corintios 8:5, 6). Jaʼnix jich la jnoptik te jaʼ te mukenal te infiernoe, ma jaʼuk jun lugar te banti yak ta tilel kʼajkʼ (Job 14:13; Salmo 16:10; Eclesiastés 9:5, 10; Hechos 2:31). Te kʼalal la jnop te bin smelelil ta swenta te infierno jelon te jpensare, melel ta jreligion ma pajaluk te bin ya yalik ta swenta te infierno.

Pero mato schʼuun koʼtan-a te jaʼik te smelelil religión te Testigoetike, melel ta skaj te bin yilel ya schajpan sbaik sok te ya stuuntesik te biluketik te ma jtuuntestik te joʼotike, jich ya kil-a te ayikto ta balumilal. Manchukme jich-abi la kil te ya scholbeyik skʼop Dios spisil te ants winiketik jich bitʼil la yal ta mantal te Jesús, jaʼ yuʼun, xchebet koʼtan-a (Mateo 24:14; 28:19, 20).

Te bin la skoltayon yuʼun ya jnopxan te Bibliae jaʼ te skʼuxul yoʼtanik la yakʼbonik kil te Testigoetike. Spisilik ta congregación la skoltayik te jfamilia. Ta swenta te bayal buelta la yulaʼtayotik te hermanoetik te kʼalal ya xtal smanik leche o tomut, la jtatik ta ilel te lek stalelike. Te kʼalal nopol ya xkʼaxik ta jnatik te Testigoetike, ya xkʼax yulaʼtayotik manchukme ayotikix ta snopel-a te Bibliae. Mukʼ skʼoplal la kiltik te tal yulaʼtayotik te hermanoetike, melel jich la jnaʼbeytikxan sbaik sok la jtatik ta ilel te yuʼun-nix ay jkʼoplaltik ta yoʼtanik sok te kʼuxotik ta yoʼtanik.

Ma jaʼuknax la skoltayotik te congregación banti ya jtsob jbatike. Te kʼalal ma lek ya kil-a te bitʼil ya schajpan sbaik te hermanoetik, tal yulaʼtayon te Kay Briggs, te jaʼ jtul Testigo te ay ta yan congregación te ma kʼax namal ay, te hermana ini jaʼnix la sta ta nopel te maba ya stuuntes maquillaje sok te ma kʼax bayal ya schʼal sba. La jmulan te kʼopojon soke, sok la kalbey spisil te bin ya jnope. Ta yan buelta tal yulaʼtayon te hermano Lewis Flora, te jaʼnix jich chʼi ta jun religión te pajal sok te kuʼune, te kʼax mukʼ skʼoplal ya yilik te bitʼil ya jchajpan jbatike. La sta ta ilel ta jsit kelaw te xchebet koʼtane, sok la stikunbon jun carta te yichʼoj diez página yuʼun ya skoltayon. Okʼon yuʼun te slekil yoʼtan. Sok bayal buelta jkʼoponoj te cartae.

La kalbey jtul superintendente te OʼDell sbiil te yakuk scholbon kaʼiy te Isaías 3:18-23 sok 1 Pedro 3:3, 4. Jich la kalbey: «¿Mabal yakuk yakʼ ta ilel te versiculoetik ini te ma skʼan kʼax chʼalbiluk te jkʼuʼ jpakʼtik yuʼun lek ya yilotik te Diose?». Pero jich la yalbon: «¿Chopolbal te ya jtuuntestik spojtsil joltik o mulilbal te ya jal joltik?». Ta jreligion ya jalbeytik sjol te chʼin achʼixetik, sok te antsetik ya jtuuntestik spojtsil joltik, jich yuʼun, maba la jtabey swentail bin yuʼun te jich jchʼuunejtike. Chamnax koʼtan yuʼun te slamalil yoʼtan sok te slekil yoʼtan te superintendente.

Kʼun ta kʼun jajch ta kʼoel ta koʼtan te jaʼ ma stojiluk te bin jchʼuuneje, pero ay junxan-a te bin maba lek ya kile: jaʼ te ya yakʼ ta setʼel stsotsel sjolik te antsetike. Te ancianoetik la skoltayonik ta yilel te ay antsetik te jaʼ najtxan ya xchʼi te stsotsel sjolike, pero ma skʼan ya yal te jaʼ lekxan ya x-ilotik yuʼun te Diose. Jaʼnix jich la skoltayonik ta yichʼbeyel swentail bin-utʼil ya skoltayotik te snopojibal kuʼuntik ta stsajtayel te bin-utʼil ya jchajpan jbatike sok la yakʼbonik junetik swenta ya jkʼopon ta jna.

Jajch jpastik te bin la jnoptik

La jletik te smelelile sok la jtatik. Te Jesús jich la yal: «Hich ya snaʼic spisil ants-winiquetic te haʼex jnopojelex cuʼun teme talel cʼaxel cʼux yac awaʼiy aba ta awoʼtanique» (Juan 13:35). Kilojtikix-a te ya yakʼik ta ilel smelelil kʼuxul oʼtanil te testigoetik yuʼun Jehová. Pero, jaʼnix jich wokol la yaʼiyik te chaʼtul ba-alal kuʼuntik, te Nathan sok te Rebecca, melel bayal bin snopojikix tey ta jreligiontik-ae, sok yichʼojikix jaʼ-a. Pero ta patil kʼot ta yoʼtanik te bin smelelil ya yakʼ ta nopel te Biblia te la jcholbeytik yaʼiyik sok tijbot yoʼtanik te kʼuxul oʼtanil ya yakʼik ta ilel te Testigoetike.

Jich bitʼil te Rebecca, spisil-ora skʼanoj-a te lek ya yil sba sok te Diose. Jaʼ yuʼun ma wokolix la yaʼiy skʼoponel te Dios te kʼalal la snop te ma jaʼuk ya yal te bin yilel stalel te ants winiketik, ni jaʼuk te bin ya xkʼot ta pasel ta jkuxlejaltik. Jaʼnix jich, nopolxan la yaʼiy sba ta stojol te Dios te kʼalal la snop te jtulnax Dios ay, te ya xjuʼ ya snopbey stalel, ma jaʼuk te oxtulik te jun-nax ayike (Efesios 5:⁠1). Jaʼnix jich la smulan te ma jaʼukix ya stuuntes te namey kʼopetik te yichʼoj te sBiblia te kʼalal ya skʼopon te Diose. Nopolxan la yaʼiy sba ta stojol te Jehová, te kʼalal la snop bin-utʼil ya skʼan ya jkʼopontik, sok te jaʼ skʼanojel yoʼtan te ya xkuxinik ta nichimal kʼinal te ants winiketike (Salmo 37:29; Apocalipsis 21:3, 4).

Te aʼtelil la jpaskotik ta stojol te Jehová

Ta 1987 la kichʼ jaʼ sok te James sok joʼtul kal jnichʼnabtik, te Nathan, Rebecca, George, Daniel sok John. Te Harley la yichʼ jaʼ ta 1989, sok te Simon ta 1994. Jpisiltik yakotik ta spasel te aʼtelil la yakʼ jilel te Jesús, jaʼ te ya jcholtik te lek yachʼil kʼop yuʼun te Wentainel yuʼun te Diose.

Te joʼtul jkeremtik Nathan, George, Daniel, John sok Harley soknix te Rebecca, ay abatinemik ta Betel ta Estados Unidos. Te George ayto ta aʼtel tey-a (ayix 14 jaʼbil), sok te Simon, te lokʼ ta escuela ta 2001, jaʼnix jich ya x-aʼtej tey-a. Spisilik te keremetik kuʼuntik yichʼoj yaʼtelik ta anciano o siervo ministerial ta jun congregación yuʼun te testigoetik yuʼun Jehová. Te jmamalal jaʼ anciano ta congregación te ay ta Thayer (Misuri), sok te joʼone baem koʼtan ta scholel skʼop Dios.

Ayix oxtul jmamtaktik jaʼ te Jessica, Latisha sok Caleb, sok tseʼel koʼtantik yuʼun te yakik ta nojptesel yuʼun te smeʼ statik ta swenta te Jehová. Kʼax tseʼel koʼtantik ta jpisiltik ta jfamilia, melel te Jehová la yikʼotik tal ta stojol sok la skoltayotik ta stael te lum yuʼun te yichʼojbey te sbiil te ya yakʼik ta ilel te smelelil kʼuxul oʼtanil.

Ya xkʼot ta koʼtantik te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbaik te machʼatik ya skʼanik te lek ya x-ilotik yuʼun te Dios, pero te jaʼ ay ta yoʼtanik te bin ya yalik te yantik ma jaʼuk te bin ya yal te Bibliae. Ya jkʼantik te yakuk smulanik-euk te aʼtelil ya jpastik ta nanatik, pero ma jaʼuk te ya jchontik sit awal tsʼunubil, jaʼ te ya jpuktik ta alel te Wentainel yuʼun te Dios sok te bintik tʼujbil ya xbajt spase. Ya xtal kokʼel yuʼun te kʼalal ya xtal ta koʼtan bitʼil la yakʼ kiltik slamalil yoʼtanik sok skʼuxul yoʼtanik te lum yuʼun Jehová.

[Fotoetik]

Te kʼalal jukeb kaʼbilal-ae, sok te kʼalal mukʼonix-ae

[Foto]

Te bin yilel skʼuʼ spakʼik-a te James, George, Harley sok Simon

[Foto]

Lokʼ jfoto ta periódico te kʼalal yakon ta schonel sit awal tsʼunubil ta mercado

[Te machʼa yuʼun]

Journal and Courier (Lafayette, Indiana)

[Foto]

Te jfamilia ta kʼajkʼal ini