Lea koltayel

«Te machʼa stuquel ay ya xhuʼ ya xtsalot, pero te chebic ya xhuʼ ya scoltay sbahic» (Eclesiastés 4:12).

KʼALAL ay machʼa ya skoltayotik, jichniwan oranax ya xjuʼ ya jtsaltik te jkontratik, chikan biluk-a o machʼauk-a. Jaʼ yuʼun teme ya akʼan ya awijkitay snukʼel te cigarro, jaʼ lek te yakuk akʼanbey koltayel te afamilia, te awamigotak o yan machʼa-a te ya skʼan ya skoltayat sok slamalil yoʼtan.

¿Bin yuʼun ma xa akʼanbey koltayel te machʼatik juʼemix yuʼunik yijkitayel snukʼel te cigarroe? Yame xkʼot ta yoʼtanik te bitʼil ya awaʼiy aba sok yame skoltayatik. «Mukʼ skʼoplal ta koʼtan te koltayel la yakʼbonike», xchi te Torben, jtul hermano te nainem ta Dinamarca. Te Abraham, te ay ta India, jich la yal: «Te kʼuxul oʼtanil la yakʼbonik kil te jfamilia sok te hermanoetik la skoltayon ta yijkitayel te snukʼel cigarro». Pero, ayniwan ma tikʼuk-a te koltayel ya yakʼbotik te jfamiliatik sok te kamigotaktik.

Jtul winik te Bhagwandas sbiil, jich ya yal: «27 jaʼbil la jnukʼ cigarro, pero te kʼalal la jnop te bin ya yal te Biblia ta swenta te bintik ya yutsʼin te jbakʼetaltik, la jkʼan la kijkitay. Kʼunkʼun jajch kijkitay. Maba la jokinix te machʼatik kamigoinej-ae. La jle koltayel sok te doctoretik. Pero maba jaʼuk la skoltayon, jaʼto te kʼalal ta jun ajkʼabal la jkʼopon te Jehová Dios sok la kalbey spisil te bin ay ta koʼtan, la jkʼanbey te yakuk skoltayon yuʼun ya kijkitay snukʼel te cigarroe. Jaʼto jich juʼ kuʼun ta yijkitayel».

Jaʼnix jich ya skʼan ya achajpan aba yuʼun ya anaʼ bin ya apas te kʼalal ma xjuʼ awuʼun stsʼikel te ya anukʼ cigarroe. Ta yan artículo ya kilbeytik skʼoplal.

[Recuadro]

¿YABAL SKʼAN YA JTUUNTES POXILETIK?

Te machʼatik ya spasik te poxiletik te ya xkoltaywan ta yijkitayel te snukʼel cigarro, jich bitʼil te parches de nicotina, bayal takʼin ya staik yuʼun. Pero teme ya akʼan ya atuuntes, nail nopa awaʼiy ini.

¿Bin-utʼil ya xbajt skoltayat? Te poxiletik-abi yalaj xkoltaywanik yuʼun maba bayal ya yikʼ koʼtantik snukʼel te cigarroe. Pero, maba naʼbil ta lek teme yuʼun-nix ya xkoltaywan ta yijkitayel ta jkʼaxel-a te cigarroe.

¿Bintik wokolil ya yakʼ? Cheʼoxeb te poxiletik-abi ya yakʼ xe, depresión sok te ya skʼan ya smil sba te machʼa ya stuuntese. Te nicotina yichʼoje jaʼ pajal sok te ya snukʼ cigarro, sok jaʼnix jich ya xjuʼ ya stsakot ta chamel yuʼun. Jaʼ yuʼun, te machʼa ya stuuntes te poxiletik-abi jich kʼoem te maba juʼem yuʼun yijkitayel te nicotina te yichʼoj te cigarroe.

¿Bin yan ya xjuʼ ya apas? Te kʼalal la yichʼ jojkʼoybeyel te machʼa la yijkitayikix te snukʼel te cigarro, 88% la yalik te jichnax la yijkitayik, te maba la stuuntesik poxiletik.