Mato ayuk tal bayal kʼajkʼal, te bitʼil te meʼil tatiletik ya xjuʼ-a te jaʼ nail ya scholbey yaʼiyik te yal snichʼnabik ta swenta te bitʼil-a te ya sjokin sbaik ta wayel te ants sok te winik. Jaʼnix jich, ya xjuʼ te kʼunkʼun ya scholbeyik yaʼiy, jaʼ chikan te jayeb yaʼbilal te yal snichʼnabike.

Pero ta ora ini spisil jelonemix. «Te alaletik, manchukme chʼinikto-a ya xjuʼ bayuknax ya yilik te bitʼil ya xwayik te ants sok te winik, sok te programaetik yuʼun alaletike bayal ya yalbeyxan skʼoplal ini», jich ya yal te libro The Lolita Effect. ¿Bin-utʼil ya x-utsʼinbot spensar te alaletik yuʼun ini?

Bayuk ya yichʼ albeyel skʼoplal. «Te kʼalal ya xkʼopojik, ta peliculaetik, ta libroetik, ta kʼayojiletik, ta anuncioetik sok ta programaetik yuʼun televisión, ta mensajeetik, ta ixtaʼ o tajimal, ta junetik te bayuknax ya yichʼ lapʼel, ta celular sok ta computadora, yichʼoj fotoetik te ya yalbey skʼoplal te bitʼil ya xwayik te jtul winik sok jtul ants [te ya stijbey yoʼtan te jchʼieletik sok te alaletik] swenta ya schʼuunik te jaʼ [...] kʼax mukʼ skʼoplal ta kuxlejalil te ya sjokin sbaik ta wayele», jich la stsʼibay te Deborah Roffman ta slibro Talk to Me First.

Te bintik ya yichʼ pukbeyel skʼoplal. Te machʼatik ay bin ya sjapik sok te tiendaetik, ya schonik skʼuʼ spakʼ te alaletik te chʼinik sok te komiknax, te kʼalal jich ya spasike, te alaletike ya xjajch snopik te jaʼ mukʼ skʼoplal te bin yilelike. «Te machʼatik ay bin ya schonike ya snaʼik te jaʼ ya smulanik te alaletik te lek ya x-ilotik te sjoʼtake, jaʼ yuʼun jaʼ ya stuuntesik, —jich ya yal te libro So Sexy So Soon—. Te fotoetike sok te bintik ya skʼan ya schonik te snitojbey sba skʼoplal sok te ya sjokin sbaik ta wayel, maba jaʼ ya skʼan ya stijbey yoʼtan te alaletik yuʼun jichuk ya spasik, jaʼ ya skʼan ya stijbey yoʼtan yuʼun ayuk bin yachʼil ya smanik».

Maba jaʼnax te ya jnaʼtike. Teme ya anaʼ bin-utʼil ya x-aʼtej jun carro maba ya skʼan ya yal te yuʼun ya anaʼ ta lek stijel te carroe, jaʼnix jich teme ya anaʼix bin ya skʼan ya yal te ya sjokin sbaik ta wayel maba pajal sok te ya atuuntes te apʼijil o te bin anaʼoj ta spasel te bin lek.

Ta slajibal: Ta kʼajkʼal ini, kʼax mukʼ skʼoplal te ya akoltay te awal anichʼnabik swenta ya «snopic stsahtayel te bintic lec soc te bintic ma lecuque» (Hebreos 5:14).

Kʼopojan sok te awal anichʼan. Manchukme wokol ya awaʼiyik te ya xkʼopojex sok te ya awalbey te awal anichʼnabik ta swenta te bitʼil ya xway jtul ants sok jtul winik, pero yame skʼan ya awalbeyik. (Texto te mukʼ skʼoplale: Proverbios 22:6).

Kʼunkʼun xa awalbey skʼoplal. Maba puersa te jal ya awalbeyik skʼoplal sok te awal anichʼnabike, jaʼ lekxan te ya awalbeyik yaʼiy kʼalal ya xbeenex ta carro o te kʼalal ya x-aʼtejex ta anaik. Swenta ya yalbat te bin ya snop te anichʼan, mame xa ajojkʼoybey: «¿Yabal amulan te anuncioetik ini?» Jaʼ lekxan te ya ajojkʼoybey: «¿Bin yuʼun ya awal te ya stuuntesik te fotoetik ini swenta ya sjapik-a te bin ya schonike?» Kʼalal ya awaʼiy te sujtib yuʼune ya xjuʼ ya ajojkʼoybey: «¿Bin ya anop te jaʼate?» (Texto te mukʼ skʼoplale: Deuteronomio 6:6, 7).

Ichʼa ta wenta te yaʼbilale. Te alaletik te ayix cheʼoxeb yaʼbilalike, ya xjuʼ ya snopbeyikix sbiil te skʼunil sbakʼetalike sok te bin-utʼil ya skanantay sbaik ta swenta te machʼa ya xjuʼ ya x-utsʼinotike. Te kʼalal yak ta chʼiel, ya xjuʼ ya awalbey chaʼoxchajp te bin smakojbey skʼoplal te bin-utʼil ya x-ayin jun alal. Swenta yuʼun te kʼalal ya xchʼiike, ya snaʼbeyik swentail te bin ya skʼan ya yal te ya sjokin sbaik ta wayel sok te bin ya snop te Dios ta swenta ini.

Akʼbeya snop te bintik lek. Sbabial, te kʼalal chʼinto-ae, nojptesa te yakuk yal te bintik smelelil, te jaʼuk ya spas te bintik stojil sok te yakuk yichʼ ta wenta te yantike. Yuʼun jich maba wokol ya awaʼiy te kʼalal ya acholbey ta swenta te machʼatik ya sjokin sbaik ta wayel. Jaʼnix jich, albeya te bin lek sok te bin ma lekuk ya awile. Jich bitʼil teme maba lek ya awil te ya sjokin sbaik ta wayel te kʼalal matoba nujpunemik-ae. Albeya ta jamal sok cholbeya yaʼiy bin yuʼun te maba lek sok te bintik wokoliletik ya xjuʼ ya sta-a. «Teme jtul chʼiel ya snaʼ te maba ya smulan te smeʼ stat te ay machʼa ya sjokin sbaik ta wayel, maniwan ya spas te jchʼiele», jich ya yal te libro Beyond the Big Talk.

Akʼa ta ilel te ejemplo. Pasa ta akuxlejal te bin ya awale. Jojkʼoybeya-aba: ¿Yabal jtseʼlay te chopol kʼop te tseʼejtik sba? ¿Yabal jtuuntes kʼuʼul pakʼal te pitsʼil sok te komiknaxe? ¿Yabal jmulan te ay machʼa ya jmonbey yoʼtane? Teme jiche, maba mukʼ skʼoplal ya xkʼot te bintik lek ya awakʼbey snop te awal anichʼnabe. (Texto te mukʼ skʼoplale: Romanos 2:21).

Lekuk te bin ya awale. Te bitʼil ya sjokin sbaik ta wayel te machʼatik nujpunemike jaʼ jun majtanil te yakʼoj te Diose, melel ya x-akʼbot stseʼelil yoʼtanik (Proverbios 5:18, 19). Albeya te awal anichʼnabik te ya sta yorail te ya xjuʼ ya smulanik te majtanil ini, pero maba ya sta swokolik jich bitʼil te machʼatik ya sjokin sbaik ta wayel te maba nujpunemike (1 Timoteo 1:18, 19).