Kʼalal ay machʼa ya jkʼan ya kamigointik, mukʼ skʼoplal te ya jnaʼtik te bin yilel stalele. Jaʼnix jich teme ya jkʼan ya kamigointik te Diose, ya skʼan ya jnaʼtik te bin yilel stalel. Kʼalal ya jnaʼbeytik sba ta leke ya xnoptsajotikxan ta stojol. Ta spisil te tʼujbil taleliletik yuʼune ay chaneb te kʼax chikanik ta ilele, jaʼ te: yuʼel, spʼijil yoʼtan, stojil yoʼtan sok skʼuxul yoʼtan.

«Cajwal Jehová, ta scuenta ahachoj acʼab soc smucʼul awuʼel la apas te chʼulchan soc te bahlumilal» (JEREMÍAS 32:17).

Te bintik pastiklanbil ya yakʼ ta ilel te yuʼel te Diose. ¿Bin yaʼiyel ya awaʼiy aba te kʼalal kʼepelnax te kʼinale? Ya jmulanbeytik skʼixnal te Kʼajkʼale. Te skʼixnal te Kʼajkʼal ya yakʼ kiltik te yuʼel te Jehová. ¿Jayebto yip te Kʼajkʼale? Te jaʼe ya xbulan te kʼalal ya xkʼot ta 100 grados centígrados. Pero te yolil te Kʼajkʼale kʼaxem ta 150,000 buelta jich skʼixnalxan-a te bitʼil ya xbulan te jaʼe. Ta jujun segundo ya slokʼes yip te Kʼajkʼal te pajal sok bayal ta cien miyon bombas nucleares.

Pero te Kʼajkʼale, kʼax tut ya xjil teme ya jpatik sok te bayal ekʼetik ay ta chʼulchane. Te sientifikoetik staojik ta ilel te ekʼ te kʼax mukʼe, jaʼ te UY Scuti sbiile. Te ekʼ ini, 1,700 smukʼulxan-a te bitʼil Kʼajkʼale, te jaʼuk ya xjil ta slugar te banti ay te Kʼajkʼale, kʼax tut ya xjil te Balumilal sok yato sol kʼaxel kʼalal ta órbita yuʼun Júpiter. Te kʼalal ya jnaʼtik-abi, yaniwan skoltayotik yuʼun ya xkʼot ta koʼtantik te bin la yal te j-alwanej Jeremías te jaʼ la spas sok yuʼel te Jehová  spisil te bintik ay ta chʼulchan sok ta Balumilal.

¿Bin lekilal ya jtatik ta swenta te yuʼel te Diose? Kuxulotikme ta swenta te bintik spasoj te Diose, jich bitʼil te Kʼajkʼale sok yantikxan te bintik ay ta Balumilale. Jaʼnix jich te Dios ya stuuntes te yuʼel yuʼun ya skoltayotik ta jujuntul. ¿Bin-utʼil? Ta sbabial siglo, te Jehová la yakʼbey yuʼel te Jesús swenta ya spas milagroetik. Te Biblia ya yal: «Ya yiliquix qʼuinal te tsʼoʼsitetic, ya xbeheniquix te coxoʼetic, lecubtesbiliquix te jcʼaʼel-chameletic, ya yaʼiyiquix qʼuinal te cohquetic, la yichʼiquix chaʼcuxajtesel machʼatic chamenic» (Mateo 11:5). ¿Bin ya xjuʼ ya kaltik ta ora ini? Te Biblia jich ya yal: «Ha ya yaʼbe yip te machʼa luhben». Ya yalxan: «Pero te machʼatic ya smucʼulin yoʼtanic te Jehová ya me sta xan yipic» (Isaías 40:29, 31). Jaʼnix jich ya xjuʼ ya yakʼbotik te «smucʼul yuʼel Dios» swenta ya xjuʼ jsitintaytik-a o ya xkujch kuʼuntik te wokoliletik ya xkʼax ta jkuxlejaltike (2 Corintios 4:7, XCD). ¿Mabal jichuk te nopolxan ya awaʼiy aba ta stojol Dios te bitʼil ya anaʼ te ya stuuntes sok skʼuxul yoʼtan te smukʼul yuʼel yuʼun ya skoltayotik-a?

«¡Cʼax bayel bintic apasoj, Jehová! La apasticlan spisil ta scuenta spʼijil awoʼtan» (SALMO 104:24).

Kʼalal ya jnopbeytikxan skʼoplal ta lek te bintik spasoj te Jehová, kʼaxtoxan ya jmulanbeytik te spʼijile. Ay jun siensia te sbiilinej biomimética, banti ya snopbeyik skʼoplal te sientifikoetik te bintik spasoj te Jehová yuʼun ya slokʼtayik te bitʼil yichʼoj pasele yuʼun jich ya slekubtesikxan-a te bin spasojikixe. Jich ya spasik-abi, manchukme jaʼnax te bin-utʼil ya spasik te sierreul kʼuʼul pakʼal jaʼto kʼalal ya schajpanik jun mukʼul abion.

Pero ay yan te bin ya yakʼ kiltik ta lek te jayebto spʼijil te Jehovae, jaʼ te bitʼil schajpanoj te jbakʼetaltike. Jnop kaʼiytik ta swenta te bitʼil ya xjajch skuxlejal te jtul alale. Te jtul alal ya xjajch skuxlejal kʼalal jun espermatozoide ya x-och ta jun óvulo te yichʼoj spisil te informasion genética te ya xtuun yuʼune. Te célula ya sxat sba ta bayal te pajaliknax yilele. Pero ya xkʼot yorail te ya xkajik ta jelonel te célula sok ya xkʼatpʼujik ta yantik célula jich bitʼil: Célula yuʼun jchʼichʼeltik sok jbakeltik sok yantikxan. Ta patil, ya xkaj ta chiknajel te bintik ya xtuun ta jbakʼetaltik sok ya xkajik ta aʼtel. Ta balunebnax u, te sbabial célula chiknaje kaj ta mukʼubel jaʼto kʼalal ya xkʼatpʼuj ta jtul alal te yichʼoj bayal ta mil miyon célula. Kʼalal ya kiltik te jayebto pʼijilal la yichʼ tuuntesel kʼalal jich la yichʼ chajpanel-abi, bayal machʼatik jich ya yalik-euk te bitʼil la yal te salmista: «Haʼat la apasbon te yutil te jbaqʼuetal; la achahpanon ta schʼuht jnan. Ya calbat yutsil acʼoblal como cʼax bayel yutsil pasbilon» (Salmo 139:13, 14).

¿Bin lekilal ya jtatik yuʼun te spʼijil te Diose? Te Jpaswanej kuʼuntik ya snaʼ te bin ya yakʼbotik stseʼelil koʼtantike. Te bitʼil bayal spʼijil, ya xjuʼ yakʼbotik lekil tsitsel ta Biblia. Jich ya yalbotik: «Talel cʼaxel [...] pasbeya abahic perdón teme ay ya xhahch cʼop awuʼun soc te yane» (Colosenses 3:13). ¿Lekbal te tsitsel ini? Lek. Te investigadores staojik ta ilel teme ya jpastik perdone ya skoltayotik swenta leknax ya xwayotik sok te leknax te jpresiontike. Jaʼnix jich ya skoltayotik swenta maba ya stsakotik te  depresión sok yantikxan chamel. Te Diose jich kʼoem te bitʼil jtul amigo te bayal spʼijil, te ya smel yoʼtan ta jtojoltik sok te maʼyuk bin-ora ya skom sba ta yakʼbelotik lekil tsitsel (2 Timoteo 3:16, 17). ¿Yabal amulan te ayuk jich awamigoe?

«Te Jehová cʼux ta yoʼtan te bin stojil ta pasel» (SALMO 37:28).

Te Diose spisil-ora ya spas te bin toj ta pasele. Ta melel, ma xjuʼ ya kal ta koʼtantik te ay bin chopol ya spas te Machʼa spisil ya xjuʼ yuʼune (Job 34:10). Spisil-ora toj ya xchajpanwan jich bitʼil la yal te salmista: «Stojil yac achahpan te pueblohetic» (Salmo 67:4). Te Diose ya yil te bin ay ta koʼtantike ma xyakʼ sba ta loʼlayel yuʼun te bin stalel ya yakʼ ta ilel te ants winiketike, melel ya snaʼ te bin smelelil sok stojil ya xchajpanwan (1 Samuel 16:7). Soknix ya yil spisil te bin ma stojiluk sok te bin chopol ya yichʼ pasel ta Balumilal, jaʼ yuʼun yaloj ta jamal te «ya me yichʼic loqʼuesel ta qʼuinal» te machʼatik chopolike (Proverbios 2:22).

Jaʼ-abi, maba ya skʼan ya yal te jaʼ jun jues te Dios te ya smulan yakʼbeyel kastigo te ants winiketike. Te kʼalal jich ya skʼan pasel ya yile ya snaʼ yoʼbolil jbatik. Te Biblia ya yal ta swenta te Jehová te «ay scʼuxul yoʼtan soc lec yoʼtan», te jaʼnix jich ya spasbey perdon te chopol ants winiketik teme ya sujtes yoʼtanik ta smelelile. ¿Mabal jichuk te jaʼ smelelil tojil oʼtanil-abi? (Salmo 103:8; 2 Pedro 3:9).

¿Bin lekilal ya jtatik yuʼun te stojil yoʼtan te Diose? Te jpuk-kʼop Pedro jich la yal: «Mayuc machʼa nax tsahbil yuʼun Dios, ta spisil nacionetic lec yoʼtan yuʼun te machʼa yichʼoj ta mucʼ soc te toj bin ya spas» (Hechos 10:34, 35). Ta swenta te maʼyuk machʼanax ya stsa te Diose, jpisiltik ya jtatik lekilal yuʼun te stojil yoʼtane. Ya xjuʼ xnoptsajotik ta stojol, manchukme yan jtsʼumbaltik, jnasiontik, ay o maʼyuk jnopjuntik, teme ay jtakʼintik o maʼyuk.

Jaʼnix jich te Jpaswanej kuʼuntik la yakʼbotik snopjibal kuʼuntik yuʼun ya skʼan te yakuk xkʼot ta koʼtantik te stojil yoʼtan sok te ya jta jlekilaltik yuʼune. Te Biblia ya yal ta swenta te snopjibal kuʼuntike, te jaʼlaj jun ley te tsʼibaybil ta koʼtantik sok te ya  skoltayotik ta snaʼel teme lek o ma lek te bin yakotik ta spasele (Romanos 2:15). ¿Bin lekilal ya jtatik yuʼun-abi? Teme lek tojobtesbil te snopjibal kuʼuntike ya skoltayotik swenta maba ya jpastik te bin chopole. Pero teme ay bin chopol la jpastike jaʼ ya skoltayotik yuʼun ya sujtes koʼtantik sok te ya kijkʼitaytik ta spasele. Ta melel, teme ya xkʼot ta koʼtantik te stojil yoʼtan te Diose ya jtatik lekilal sok ya xnoptsajotikxan ta stojol.

«Jcʼuxul-oʼtanil stuquel te Diose» (1 JUAN 4:8, XCD).

Te Biblia ya yal te jaʼ jkʼuxul-oʼtanil te Diose, pero te yuʼel, te stojil yoʼtan sok te spʼijil jaʼnax taleliletik te ya xjuʼ ya yakʼ ta ilele. ¿Bin-utʼil? Melel jaʼ ta swenta te yuʼel te ay bin ya spase, jaʼnix jich te stojil yoʼtan sok te spʼijil yoʼtan ya xtojobtesot yuʼun, pero te bin ya xtijbot yoʼtan swenta ay bin ya spas jaʼ te kʼuxul oʼtanile. Spisil te bin ya spase, jaʼme ta swenta te skʼuxul yoʼtane.

Ta swenta skʼuxul yoʼtan la spas te chʼul-abatetik sok te ants winiketik swenta ya yaʼiybeyik yutsil te skʼuxul yoʼtan sok te kanantayel yuʼune. Ma jaʼuk la spas yuʼun te ya skʼan te ay machʼa ya xkoltayot yuʼune. Ta swenta skʼuxul yoʼtan kʼax lek la schajpan te Balumilale. Maba ya skom sba ta yakʼbelotik kiltik te skʼuxul yoʼtan, melel «ya yacʼ taluc haʼal ta stojol machʼatic toj yoʼtanic soc ta stojol machʼatic ma tojuc yoʼtanic» (Mateo 5:45).

Jaʼnix jich te Jehová «bayel ya xcʼuxultaywan soc ya snaʼbotic yoʼbolil jbahtic» (Santiago 5:11). Ya yakʼbey yil yutsil yoʼtan te machʼa spisil yoʼtan ya skʼan ya xnaʼbot sba yuʼune sok te ya skʼan ya xnoptsaj ta stojole. Te Diose ya snaʼbey sba ta jujuntul te machʼatik jich stalelike. Ta melel, «ma ba namal ay ta jtojoltic» (Hechos 17:27).

¿Bin lekilal ya jtatik yuʼun te skʼuxul yoʼtan te Diose? Bayal ta chajp te bin-utʼil ya yakʼbotik kiltik te skʼuxul yoʼtan, jich bitʼil kʼalal ya stseʼejin te tut alal, te skʼuxul yoʼtan te jfamiliatik sok te kʼalal ya schʼay bael te kʼajkʼale. Ta spisil-abi, ma puersauk ya xtuun kuʼuntik, pero jaʼ ya yakʼ jmulanbeytik yutsilal te jkuxlejaltike.

Yan te bin-utʼil ya yakʼbotik kiltik te skʼuxul yoʼtan te Diose, jaʼ te ya xjuʼ ya jkʼopontike. Te Biblia ya yal: «Ma me ayuc bin ya snaʼulan awoʼtanic yuʼun, pero ta scuenta scʼoponel Dios soc yalel wocol, aʼbeya snaʼ Dios spisil te bintic yac acʼambeyic, soc halbeyahic wocol Dios yuʼun». Te jTatik Jehová kʼax kʼuxotik ta yoʼtan sok jaʼ ya skʼan te yakuk kalbeytik spisil te bin ya jmel koʼtantik yuʼune. Teme jich ya jpastike jamal yalojbotik te Dios te ya yakʼbotik te lamalkʼinal yuʼun «te cʼax mucʼ te ma xhuʼ cuʼuntic snaʼel» (Filipenses 4:6, 7).

Ta artikulo ini la kilbeytikix skʼoplal te taleliletik yuʼun Dios te kʼax chikanik ta ilele, jaʼ te: yuʼel spʼijil yoʼtan, stojil yoʼtan sok skʼuxul yoʼtan. Swenta ya awil te bintik spasoj ta atojol te Diose sok te bintik yato spase, kʼoponaxan bael te yantik artikuloe.