1, 2. ¿Bin la yichʼik utel te Pablo sok te Silas ta Filipos? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo).

NOPA awaʼiy ini. Ta olil ajkʼabal ta jun mukʼul lum te Filipos sbiile, chukulik cheb misioneroetik te Pablo sok Silas sbiilik, otsesbilik ta skʼubulil te karsel. Xojbil ochel yokik ta jotbil pimil tabla sok kʼax kʼux ya yaʼiy te spatik, melel lajeltonax yichʼbelik majel-a (Hechos 16:23, 24). Ta repentenax la staik wokol ta kʼajkʼal-abi. Ta sab te ants winiketik tal sjochik bael ta plaza yuʼun merkado yuʼun jichnax ya yichʼtiklanik ta kʼop. La yichʼik chʼitiklanel lokʼel skʼuʼik sok tulan la yichʼik majel ta xul (Hechos 16:16-22). ¡Jkʼaxel ma stojiluk te bin la yichʼ pasele! Te Pablo jaʼ romano winik sok jaʼ snujpʼ te stojil la yichʼ chajpanele. *

² Kʼalal te Pablo ay ta karsel te banti kʼax ijkʼ kʼinal, laniwan spas pensar te bin kʼax ta stojol ta kʼajkʼal-abi. Jaʼnix jich laniwan spas pensar ta stojol te ants winiketik yuʼun Filipos. Bayal lumetik te yulaʼtayoj ay sinagoga yuʼunik, te jaʼ te banti ya yichʼik ta mukʼ Dios te judioetike. Jaʼukmeto ta Filipos maʼyuk yuʼunik. Jaʼ yuʼun te judioetik ta lugar-abi ya stsob sbaik ta yichʼel ta mukʼ Dios ta spat lokʼel te  mukʼul lum ta stsʼeel mukʼul jaʼ (Hechos 16:13, 14). ¿Bin yuʼun te maʼyuk sinagoga yuʼunike? Jaʼniwan yuʼun te maʼyuk lajuntul judío winiketik, melel jaʼnax teme ay lajuntul o kʼaxem-a ya xjuʼ ya yichʼ jachel jun sinagoga. Ta melel, te yajwal te Filipos kʼax ya stoy sbaik yuʼun te romanoik (Hechos 16:21). Jaʼniwan yuʼun maba ya schʼuunik te jaʼik romanoetik te Pablo sok te Silas. Chikan bin-a te ya staik ta nopel, te bin smelelile jaʼ te ma stojiluk te la yotsesik ta karsel te Pablo sok te Silas.

3. 1) ¿Binwan yuʼun te jich yaʼiyel te ma snaʼ ta lek te Pablo bin yuʼun jich yak ta kʼoel ta pasel te kʼalal otsesot ta karsele? 2) ¿Bin la spas tey-a?

³ Te Pablo laniwan snop-euk bin-utʼil-a te kʼot ta lokʼel ta Filipos. Cheʼoxeb u ta nail talel ay ta sjejchelul te mar Egeo ta Asia Menor. Ta lum-abi bayal buelta makot yuʼun te chʼul espiritu te manchuk ya schol skʼop Dios ta chaʼoxpam lumetik. Jaʼ jich yaʼiyel te yak ta ikʼel bael ta yan lum (Hechos 16:6, 7). Jaʼukmeto ¿banti yak ta ikʼel bael? Akʼbot snaʼ te Pablo te kʼalal ay ta lum Troas. Ta jun najalsitil, jich albot yuʼun jtul winik: «Cʼaxan tal ta Macedonia». Te jpuk-kʼop Pablo jamal la yil bin-a te skʼanojel yoʼtan te Diose, jich yuʼun ta oranax bajtʼ ta Macedonia (kʼopona te sjun Hechos 16:8-10). Jaʼukmeto kʼalal mato jaluk sjulel-a, la yichʼ otsesel ta karsel. ¿Bin yuʼun te jich la yakʼ Jehová te kʼot ta pasele? ¿Jayebwan tiempo ya yichʼ chukel? Manchukme ma snaʼ ta lek bin yuʼun jich yak ta kʼoel ta pasele, maba la yakʼ pejkʼajuk te schʼuunel yoʼtan sok te sbujtsʼ yoʼtane. Te Biblia ya yal te jajch skʼoponik Dios te Pablo sok te Silas sok te jajch skʼayojtayik Jehová ta karsel (Hechos 16:25). Ta melel, ya yaʼiy ta yoʼtanik te lamalkʼinal ya yakʼ te Diose.

4, 5. 1) ¿Aybal banti pajal ya xjuʼ xkʼot ta jkuxlejaltik bitʼil kʼot ta stojol te Pabloe? 2) ¿Bin-utʼil jelon ta oranax te bin yak ta kʼoel ta pasel ta stojol te Pabloe?

⁴ ¿Aybal jich kaʼiyoj jbatik bitʼil te Pabloe? Ayniwan la jkʼanbeytik koltayel te Dios yuʼun ya jtatik ta nopel te bin lek ya xjuʼ ya jpastike sok jich yilel te yak jtʼunbeltik te tojobtesel yuʼun te chʼul espiritu. Jaʼukmeto maniwan jich kʼot ta lokʼel te bitʼil jkuyojtik-ae. Ayniwan kʼot ta jtojoltik tulan wokoliletik te jich la yakʼ te bayal bin la jel ta jkuxlejaltik (Eclesiastés 9:11). Ta ora ini yaniwan jojkʼoybey jbatik bin yuʼun te Jehová la yakʼ te ay bintik kʼot ta pasel. ¿Bin ya skoltayotik yuʼun ya xkujchxan kuʼuntik sok te ma xchʼay te smukʼul koʼtantik ta stojol te Jehová? Swenta ya jtatik te sujtib kiltik yan buelta te bin kʼax ta stojol te Pablo sok te Silas.

⁵ Kʼalal te Pablo sok te Silas yakik ta kʼayoj-a, ay bintik jajch ta kʼoel ta pasel te ma jichuk maliybile. Ta sbabial kʼax tulan nijkʼel. Patil jam te ochibal yuʼun te karsel sok la skol sba te kadenaetik ta skʼab te jchukeletike. Kʼalal la yil te jkanan karsel te bin kʼot ta pasele, kʼan smil sba, jaʼukmeto te Pablo la skom te manchuk jich ya spase. Ta skaj-abi, te jkanan karsel sok te sfamilia la yichʼik jaʼ. Te kʼalal sakubnax kʼinal-a te juesetik la stikunik bael soldadoetik ta stojol te Pablo sok te Silas yuʼun ya skoltayik lokʼel sok ya skʼanbeyik te sokuk slamalil yoʼtanik akʼa lokʼukik bael ta Filipos. Kʼalal la snaʼik te juesetik te jkʼaxel ma lekuk te bin la spasik ta stojol te chaʼtul romano winiketik jaʼiknix bajtʼ sjokinik lokʼel ta lum te Pablo sok te Silas. Jaʼukmeto nail te ya xbajtʼike, la yalulanik te ya skʼan ya xbajtʼ spatbeyik yoʼtan jilel te Lidia te jaʼ jtul hermana te mato jaluk yichʼbel jaʼ-a. Jaʼnix jich la yakʼbeyik jilel yip yoʼtan te yantik hermanoetik ta Filipos (Hechos 16:26-40). ¡Ta oranax jelon te bin yak ta kʼoel ta pasel-ae!

6. ¿Bin ya kilbeytik skʼoplal ta articulo ini?

⁶ ¿Bin ya jnoptik ta swenta te bin kʼot ta pasele? Jaʼ te ya xjuʼ ya spas Jehová te bin maba maliybil kuʼuntik, jaʼ yuʼun ma skʼan te jkʼaxel ya jmel koʼtantik kʼalal ya xkʼaxotik ta wokol. Ta melel, te Pablo maʼyuk bin-ora chʼay ta yoʼtan te bin la snop ta swenta te bin kʼax ta stojol. Jich ya jnaʼtik ta swenta te bin la stsʼibay ta patil ta stojol te hermanoetik yuʼun Filipos te banti la yalbey skʼoplal te ma skʼan te ay bin ya snaʼulan  yoʼtanik, jaʼnix jich la yalbey skʼoplal te lamalkʼinal te ya yakʼ te Diose. Ta articulo ini jaʼ nail ya kilbeytik skʼoplal te bin la yal te Pablo ta sjun Filipenses 4:6, 7 (kʼopona). Patil ya kilbeytik skʼoplal chaʼoxtul j-abatetik yuʼun Dios te ya yalbey skʼoplal te Biblia te ay bintik ma maliybil yuʼunik kʼot ta pasel ta stojolik. Ta slajibal te articulo ya kiltik bin-utʼil «te lamal qʼuinal te ya yacʼ te Diose» ya xjuʼ ya skoltayotik yuʼun ya xkujch kuʼuntik sok ma xchʼay te smukʼul koʼtantik ta stojol Jehová.

7. 1) ¿Bin la skʼan la yakʼbey snop te hermanoetik yuʼun Filipos te Pabloe? 2) ¿Bin ya jnoptik yuʼun te joʼotike?

⁷ ¿Bin la snopik te hermanoetik yuʼun Filipos kʼalal la skʼoponik te karta la stikun te Pablo ta stojolike? Ta melel, jul ta yoʼtanik te bin kʼot ta stojol te Pablo sok te Silas sok te bin-utʼil koltayotik yuʼun te Jehová te ma jichuk maliybil yuʼunike. ¿Bin la skʼan la yakʼbey snop te hermanoetik te Pabloe? Jaʼ te ma skʼan te ya smel yoʼtanik sok te ya x-akʼbotik te slamalil kʼinal Dios teme ya skʼanbeyike. Jaʼukmeto ayuk ta koʼtantik te la yal te Pablo ta swenta te lamalkʼinal te ya yakʼ te Dios «te cʼax mucʼ te ma xhuʼ cuʼuntic snaʼel». ¿Bin ya skʼan ya yal? Ay Bibliaetik te jich ya skʼasesik te kʼopetik-abi, «jkʼaxel ma xtal ta koʼtantik bin yilel» sok «solem kʼaxel-a ta swenta te bin ya xjuʼ ya jpastik pensar». Jich yuʼun te Pablo yak yalbel te kʼaxemtoxan ay yutsil-a «te lamal qʼuinal te ya yacʼ te Diose» te bitʼil ya jkuytike. ¿Bin ya jnoptik yuʼun-abi? Jaʼ te manchukme te joʼotik ma jnaʼtikix bin ya jpastik yuʼun te jwokoltike te Jehová ya snaʼ stukel. Te Jehová ya xjuʼ ya spas te bin jkʼaxel xcham koʼtantik yuʼune (kʼopona te 2 Pedro 2:9).

8, 9. 1) Manchukme ay bin ma stojiluk la yichʼ pasbeyel te Pablo ta Filipos, ¿bin lek lokʼ-a? 2) ¿Bin yuʼun te hermanoetik yuʼun te Filipos la smukʼulin yoʼtanik te bin la stsʼibay te Pabloe?

⁸ Ta melel, te hermanoetik ta Filipos la sta yip yoʼtanik te kʼalal la snop ta yoʼtanik te bin kʼoem ta pasel ta lajuneb jaʼbil kʼaxem talele. Smelelil te bin stsʼibayoj te Pabloe. Manchukme te Jehová ma la skom te bin ma stojiluk kʼot ta pasele, ta swenta-abi juʼ la yichʼ koltaybeyel skʼoplal te lek yachʼil kʼop sok ta akʼel ta naʼel te jaʼ smelelile (Filipenses 1:7). Jich yuʼun te juesetik yuʼun Filipos nail ya snopikix ta lek teme ay bin ya skʼan ya spasbeyik te kongregasion te jajch ta lum-abi. Ta swentaniwan te la yal te Pablo te jaʼ romano winik, juʼ jil te Lucas ta Filipos ta skoltayel te yachʼil jchʼuunjeletik kʼalal te Pablo sok te Silas lokʼik bael.

⁹ Kʼalal te hermanoetik ta Filipos la skʼoponik te karta la stikun te Pablo ta stojolike, snaʼojik te ma skʼopuk jtul winik te maʼyuk bin-ora kʼaxem swokole. Mero tulan wokol kʼaxem yuʼun-a te Pabloe sok yakʼoj ta ilel te ay yuʼun «te lamal qʼuinal te ya yacʼ te Diose». Te kʼalal la stsʼibaybey bael te hermanoetik, yichʼoj chukel ta sna ta Roma. Manchuk jich yak ta kʼaxel ta stojole, yakto yakʼbel ta ilel te ay yuʼun te lamalkʼinal-abi (Filipenses 1:12-14; 4:7, 11, 22).

10, 11. ¿Bin ya skʼan ya jpastik te kʼalal jkʼaxel jmeloj koʼtantike, bin ya xjuʼ ya jmaliytik te ya xkʼot ta pasele?

¹⁰ ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik yuʼun maʼyuk bin ya snaʼulan koʼtantik sok ya x-ayin kuʼuntik «te lamal qʼuinal te ya yacʼ te Diose»? Te bin la yal te Pablo ta stojol te filiposetik ya yakʼ jnoptik te jaʼ ya xlamaj koʼtantik kʼalal ya jkʼopontik Dios. Jich yuʼun, akʼa jkʼopontik ta jujun buelta te ay bin ya jmel koʼtantik yuʼune (kʼopona te 1 Pedro 5:6, 7). Sokukme schʼuunel koʼtantik jkʼopontik te Diose, akʼame smukʼulin koʼtantik te bayal jkʼoplaltik ta yoʼtane. Jaʼnix jich kalbeytik wokol yuʼun spisil te bendisionetik ya yakʼbotike. Te smukʼul koʼtantik ta stojol ya xbajtʼ yichʼxan yip kʼalal ya xjul ta koʼtantik «te cʼax hich ya xhuʼ yuʼun spasel ta jtojoltic a te bin ya jcʼambetic o te ya xtal ta coʼtantic» (Efesios 3:20).

¹¹ Jichnix bitʼil te Pablo sok te Silas ya xjuʼ te yan ya kaʼiy jbatik kʼalal ya kiltik bin ya spas te Jehová yuʼun ya skoltayotik ta tulutul. Maniwan  yan ta ilel-a te bitʼil ya skoltayotike, jaʼukmeto spisil-ora jaʼ ya spas o ya yakʼ ta jtojoltik te bin-nix ya xtuun kuʼuntik ta melel (1 Corintios 10:13). Jaʼ-abi ma skʼan ya yal te maʼyuk bin ya jpastik te joʼotike, te jaʼnax ya jmaliytik te ya schajpan te jwokoltike. Ya skʼan ya jpasbeytik yaʼtelul te bin la jkʼantik ta skʼoponel Dios (Romanos 12:11). Jich ya kakʼtik ta ilel te melel te bin la jkʼantike, jich te Jehová ya yakʼbotik bendision te bitʼil yakotik ta spasel tulane. Jaʼukmeto mame skʼan ya xchʼay ta koʼtantik te ya xjuʼ te bayalxan ya spas Jehová ta jtojoltik te bitʼil la jkʼanbeytik o te ya jmulantik te ya spas ta jtojoltike. Ay bin ora ya spas ta jtojoltik te bin yan-nax ta ilel sok te ma maliybil kuʼuntike. Ta ora ini kilbeytik skʼoplal chaʼoxtul j-abatetik yuʼun Dios te ya yalbey skʼoplal te Biblia te ya yakʼbeyxan yip te smukʼul koʼtantik ta stojol Jehová ta swenta te biluk bin ya xjuʼ ya spas ta jtojoltike.

12. 1) ¿Bin la spas te Ezequías kʼalal albot talel te ya x-ochintayot yuʼun te ajwalil Senaquerib? 2) ¿Bin ya jnoptik ta swenta te bin-utʼil te Jehová la schajpan te kʼope?

¹² Ta Biblia ya jtatik ta kʼoponel te bayal buelta te Jehová la spas te bintik ma jichuk maliybile. Jich bitʼil, te kʼalal jaʼ ay ta ajwalil-a te Ezequías, te ajwalil yuʼun Asiria te Senaquerib sbiil la yochintay te lum Judá sok la yuʼunin spisil ta pam lumetik te smakoje, jaʼnax ma la yuʼunin stukel te Jerusalén (2 Reyes 18:1-3, 13). Ta patil, te Senaquerib jaʼnix jich la yal te ya xbajtʼ yochintay-euk te lum-abi. ¿Bin la spas yuʼun te Ezequías? La skʼopon te Jehová sok la skʼanbey tsitsel te j-alwanej Isaías (2 Reyes 19:5, 15-20). Jaʼnix jich la yakʼ ta ilel te ma skʼan ya sjach kʼop sok la stojbey te Senaquerib te patanil te yak ta kʼanbeyel yuʼune (2 Reyes 18:14, 15). Ta patil bael, te Ezequías la schajpan te lum swenta ya xkujch yuʼun teme jal ya yichʼ ochintayele (2 Crónicas 32:2-4). ¿Bin-utʼil kʼot ta lokʼel? Te Jehová la stikun jtul chʼul-abat te la smil 185,000 soldadoetik yuʼun te Senaquerib ta jun-nax ajkʼabal. Ni jaʼuk te Ezequías skuyoj te jich ya xkʼot ta pasele (2 Reyes 19:35).

13. 1) ¿Bin ya jnoptik ta swenta te bin kʼax ta stojol te José? 2) ¿Bin kʼot ta stojol te Sara te maba maliybil yuʼune?

¹³ Ta ora ini, kiltik te bin kʼot ta stojol te José te kʼalal keremto-ae, te jaʼ snichʼan te Jacob. Te kʼalal chukul ta Egipto-ae, ma xtal ta yoʼtan te jaʼ schebal te machʼa mukʼxan yaʼtel ya xkʼot ta Egipto. Jaʼnix jich ma xtal ta yoʼtan te ya yichʼ tuuntesel yuʼun te Jehová yuʼun ma xlaj ta wiʼnal te sfamiliae (Génesis 40:15; 41:39-43; 50:20). Ta melel, te Jehová bayalxan bin la spas ta stojol José te ma jichuk maliybil yuʼune. Jnop kaʼiytik-euk ta stojol te Sara te jaʼ schuchuʼ meʼel stat te José. Te bitʼil ayix bayal yaʼbilale, ¿yabal xtal ta yoʼtan te ya x-akʼot ta alajel yuʼun te Jehová te jich ma jaʼuk ya yikʼ bitʼil yal te yal te yabate? Ta melel te bitʼil ayin yuʼun te Isaac kʼaxemtoxan yutsil-a ta stojol te bin ya xjuʼ xtal ta yoʼtan te Sarae (Génesis 21:1-3, 6, 7).

14. ¿Bin ya xjuʼ ya jchʼuuntik sok spisil koʼtantik?

¹⁴ Ta melel, maba ya jmaliytik te ya spas milagro ta jtojoltik te Jehová sok te ya slajin spisil te jwokoltik ta ora ini te mato talem te achʼ  balumilale. Jaʼnix jich maba ya jsujtik yuʼun ya spas ta jtojoltik te bintik yan-nax ta ilele. Jaʼukmeto jnaʼojtik te ay yan-nax ta ilel te bitʼil la skoltay chaʼoxtul j-abatetik yuʼun ta namey kʼinal. Te Jehová maba jelonem stalel (kʼopona te sjun Isaías 43:10-13). Jaʼ-abi ya yakʼbey yip te smukʼul koʼtantik ta stojol. Ya jchʼuuntik sok spisil koʼtantik te ya xjuʼ biluk bin ya spas te Jehová ta jtojoltik yuʼun ya yakʼ kiptik swenta ya xjuʼ ya jpastik te skʼanojel yoʼtane (2 Corintios 4:7-9). ¿Bin ya jnoptik ta swenta te bin kʼax ta stojol te Ezequías, José sok te Sarae? Jaʼ te ya xjuʼ ya skoltayotik te Jehová ta sitintayel te bintik tulanxan ya xkʼax ta jkuxlejaltik teme spisil-ora jun koʼtantik ta stojol.

15. 1) ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik yuʼun ma xchʼay kuʼuntik «te lamal qʼuinal te ya yacʼ te Diose» kʼalal ya jsitintaytik wokolil? 2) ¿Bin-nax ta swenta ya xjuʼ ya kamigointik te Diose?

¹⁵ ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik yuʼun ma xchʼay kuʼuntik «te lamal qʼuinal te ya yacʼ te Diose» kʼalal ya jsitintaytik wokolil? Jaʼ te ya jkanantaytik te bitʼil kamigoinej jbatik sok te Jehová. Jaʼnax ya xjuʼ ya kamigointik «ta scuenta te Cristo Jesús» te la yakʼ skuxlejal ta jtojoltik yuʼun ya skoltayotik ta swenta te mulile. Te stojol kolel jaʼ yan te bin kʼax chajpto ta ilel la spas te Jehová ta jtojoltike. Te Jehová jaʼ ya stuuntes te stojol kolel yuʼun ya spasbotik perdon te jmultike, jich maʼyuk bin ya yal koʼtantik sok ya xjuʼ ya kamigointik-a (Juan 14:6; Santiago 4:8; 1 Pedro 3:21).

16. Chola bin-utʼil ya skoltayotik «te lamal qʼuinal te ya yacʼ te Diose».

¹⁶ ¿Bin-utʼil ya skoltayotik «te lamal qʼuinal te ya yacʼ te Diose, te cʼax mucʼ te ma xhuʼ cuʼuntic snaʼel»? Te Biblia jich ya yal: «Ya me scanantaybeyex awoʼtanic soc apensaric ta scuenta te Cristo Jesús» (Filipenses 4:7). Ta kʼopil te la yichʼ tsʼibayel te versiculo ini, te jpʼal kʼop te ya yichʼ kʼasesel «ya me scanantaybeyex» te xchie, jaʼ ya yalbey skʼoplal te yaʼtel te soldadoetik te ya skanantayik te lumetik ta namey kʼinal. Jaʼ jich skʼoplal te namey Filipos. Te yajwal te lume ma xiwik ta wayel, melel snaʼojik te kanantaybil ta lek te lume. Jaʼnix jich kʼalal ay kuʼuntik «te lamal qʼuinal te ya yacʼ te Diose» maʼyuk bin ya snaʼulan jpensartik sok ma xiw te koʼtantike. Jchʼuunej sok spisil koʼtantik te ya skanantayotik te Jehová sok te ya skʼan te lekuk ya xkʼootik ta lokʼele (1 Pedro 5:10). Teme spisil-ora jich ay ta koʼtantike, jaʼ ya skanantayotik yuʼun maba ya stsalotik te bin ya snaʼulan koʼtantik sok te xiwele.

17. ¿Bin ya skoltayotik yuʼun maba ya jxiʼtik te tulan wokolil ya xtale?

¹⁷ Nopolix yorail te ya xtal te «tulan wocol» te maʼyuk jich kʼoem ta pasel sok te maʼyuk jich ya xkʼotxan ta pasel ta Balumilal (Mateo 24:21, 22). Ma jnaʼtik bin ya xkʼot ta pasel ta jtojoltik ta tulutul, jaʼukmeto ma skʼan te jkʼaxel ya jmel koʼtantik yuʼune. Manchukme ma jnaʼtik spisil te bin ya spas te Jehová ta jtojoltik, ya jnaʼtik bin yilel stalel te Dios kuʼuntike. Te kʼalal la jnopbeytik skʼoplal bin la spas te Jehová ta namey kʼinal ta stojol te j-abatetik yuʼune, la kiltik te spisil-ora ya skʼotes ta pasel te bin ya yale, chikan bin ya xkʼot ta pasel. Ay ya spas ta jtojoltik te bin maba maliybil kuʼuntike. Ta jujun buelta te ay bin ya spas te Jehová yuʼun ya skoltayotik, ya xjuʼ ya kaʼiytik «te lamal qʼuinal te ya yacʼ te Diose, te cʼax mucʼ te ma xhuʼ cuʼuntic snaʼel».