AYOTIK ta slajibal noviembre yuʼun te jaʼbil 1932 ta México. Aytonax jun semana te la yichʼ akʼel te sbabial semáforos eléctricos ta mukʼul lum ini te kʼaxem ta jun miyon yajwal. Jaʼukmeto ma jaʼukix baem ta yoʼtanik yalbeyel skʼoplal te semáforos. Te reporteros jaʼ baemix ta yoʼtanik te bin ya xkʼot ta pasel ta semana ini. Yichʼoj skamaraik ta banti ya xchojtaj tren ta smaliyel jtul winik te ikʼbil talele, jaʼ te Joseph F. Rutherford te jaʼ presidente yuʼun te Sociedad Watch Tower. Jaʼnix jich te testigoetik yuʼun Jehová yuʼun México tey ayik yuʼun ya staik kʼoel sok stseʼelil yoʼtanik te hermano Rutherford, te yak ta talel ta asamblea nacional yuʼun oxeb kʼajkʼal.

Te Revista The Golden Age (te sbiil ¡Despertad! ta español ta ora ini) jich la yal: «Ta melel, te mukʼul tsoblej ini ya yichʼ naʼulanel te mukʼ skʼoplal ta swenta te bitʼil jajch ta mukʼubel te aʼtelil yuʼun te skʼop Dios ta spamal skʼinal México». Jaʼukmeto, ¿bin yuʼun kʼax mukʼ skʼoplal kʼot te mukʼul tsoblej ini te banti jaʼnax kʼotik 150 ta tul?

Te kʼalal mato yichʼoj pasel-a te mukʼul tsoblej ini, maʼyuk bayal machʼatik schʼuunojik te smelelil kʼop ta spamal skʼinal México. Manchukme ay yichʼoj pasel tut tsoblejetik jaʼto talel ta 1919, ta patil bael ko yajtalul te kongregasionetik. Ta jaʼbil 1929 la yichʼ jamel jun Betel ta capital yuʼun te nasione. Jich ya xlekubxan yilel te aʼtelil, jaʼukmeto ay la yichʼ tael wokoliletik. Jich bitʼil, kʼalal la yichʼ alel te ma skʼan ya skapik ta negosio te scholel skʼop Dios, jtul colportor jkʼaxel ilin yuʼun te jich lokʼ ta organisasion sok la sle swiniktak ta snopel te Biblia. Ta yorailnix-abi la yichʼ jelel te superintendente yuʼun te Betel ta skaj te ay bin la spas te ma jichuk ya skʼan ya spas te j-abat yuʼun Dios. Te Testigoetik yuʼun México te jun yoʼtanik ta stojol Dios ya skʼanik te ay bin ya x-akʼbot yip schʼuunel yoʼtanik yuʼun.

Te kʼalal tal ta ulaʼ te hermano Rutherford la yakʼbey bayal yip yoʼtan te hermanoetik. Ta mukʼul tsoblej la yakʼ cheb discurso te banti kʼax bayal la yakʼ mukʼul oʼtanil, jaʼnix jich la skʼases joʼeb ta radio. Jaʼ sbabial buelta te la skʼases te radio yuʼun México te smelelil sKʼop Dios ta spamal te nasione. Te kʼalal kʼax te mukʼul tsobleje te yachʼil superintendente yuʼun Betel jajch swentain te aʼtelile. Jaʼto-abi te hermanoetik jajch yilik te bendision yuʼun te Jehová sok ma la skom sbaik ta abatinel ta stojol sok stseʼelil yoʼtanik sok yip yoʼtanik.

Ta yan jaʼbil talel la yichʼ pasel cheb mukʼul tsoblejetik ta nasion, jun la yichʼ pasel ta Veracruz te yan ta México. Jajch yakʼ sit te yaʼtel te hermanoetik te yakik ta spasel tulan ta scholel skʼop Dios. Ta jaʼbil 1931 ayix 82 jcholkʼopetik-a, jaʼukmeto te kʼalal kʼax lajuneb jaʼbil lajunebtoxan buelta mo yajtalul. Ta 1941 ayniwan mil ta tul te machʼatik kʼotik ta Asamblea Teocrática ta México.

Ta 1943 te Testigoetik lokʼik ta kaye, yichʼojik lokʼel cartel ta spukbeyel skʼoplal te Asamblea Teocrática te sbiilinej «Nación Libre» te ya yichʼ pasel ta 12 ta  pam lumetik ta nasion. * Ya sjojkʼanik jun cartel ta stanik yan ta spatik. Te Testigoetik jich spasojik jaʼto ta 1936 talel.

Te revista yuʼun México te La Nación sbiil la yal te bin lek lokʼ yuʼun te bin la spasik te Testigoetik ta capital yuʼun te nasione. Jich la yal: «Te sbabial kʼajkʼal la yichʼik kʼanbeyel te yakuk yikʼik bael tsobolxan ants winiketik. Ta schebal kʼajkʼal ma x-ochikix-a ta lugar yuʼun te mukʼul tsobleje». Te Iglesia Católica jkʼaxel ilin yuʼun te bin lokʼ ta swenta te beel ta kaye te la yichʼ pasel, jaʼ yuʼun ay bin jajch spas ta skontrainel te Testigoetik. Manchukme jich-abi, te hermanoetik ma la skom sbaik ta lokʼel ta kayeetik. Te revista La Nación jaʼnix jich la yal ta stojol te yajwal te capital yuʼun te nasion te la yilik «winiketik (soknix antsetik) te jich yilelik bitʼil sandwichs te ay bin ya spukbeyik skʼoplale». Te revista jaʼnix jich yichʼoj jun foto yuʼun hermanoetik ta kayeetik ta México. Ta yeʼtal te foto jich ya yal: «Nojem yuʼunik te kayeetik».

Ta tiempo-abi, te hermanoetik mero ya skʼan ya spasik tulan yuʼun ya xbajtʼik ta mukʼul tsoblejetik te ya yichʼ pasel ta México te jaʼnax cheʼoxeb ya yichʼ pasele. Bayal ta tul kʼax namal slumalik, ma xkʼot tren sok maʼyuk carretera tey-a. Te hermanoetik yuʼun jun kongregasion jich la stsʼibayik: «Te bin-nax nopol ya xkʼax liʼi, jaʼ te kable yuʼun te telégrafo». Te Testigoetik ya xbeenik ta mula o ta yokik yuʼun ya staik kʼoel te tren te ya x-ikʼotik bael yuʼun ta lum te banti ya yichʼ pasel te mukʼul tsobleje.

Jteb ma spisil te hermanoetik jaʼnax ay stakʼinik yuʼun ya stoj spasajeik te kʼalal ya xbajtʼike. Bayal ta tul ya xjilik ta sna hermanoetik te tey slumalik-a sok te kʼax tseʼel yoʼtanik te ya x-ikʼawanik ochel ta snaike. Yantik ya xwayik ta sNail Tsoblejetik. Jun buelta kʼaxem ta noventa hermanoetik jilik ta Betel sok wayik ta sba karton yuʼun libro. Te Anuario la yal te bayal la yalik wokol yuʼun sok te la yalik ta swenta te swayibik te «jaʼ lekxan sok kʼixinxan te bitʼil te piso».

Te hermanoetik bayal skʼoplal yuʼunik-a te mukʼul tsoblejetik te bayal ya smulanike, jaʼ yuʼun biluk bin ya spasik yuʼun ya xbajtʼik. Te hermanoetik yuʼun México te jteb ma staikix jun miyon * maba chʼayem yuʼunik te yalel wokole. Ta jaʼbil 1949, jun informe te la yakʼ te Betel jich la yal: «Te wokoliletik ma skomoj te hermanoetik ta yakʼel ta ilel te ay yip yoʼtanik ta schʼuunel te Diose. Te kʼalal ya xlaj jujun mukʼul tsobleje, ta bayal kʼajkʼal ya yalbey sbaik bin la snopik sok jich ya sjojkʼoybey sbaik: “¿Bin-ora ya xchaʼayin yan mukʼul tsoblej kuʼuntik?”». Ta ora ini, jichnix stalelik te hermanoetik yuʼun te México, jich bitʼil la yal te informe. (Te bintik ay ta archivo kuʼuntik ta Betel yuʼun Centroamérica).