Ochan ta banti te bintik yichʼoje

Baan ta sleojiʼbal

Yuʼun-nanix ya xkʼot ta pasel-a te skʼanojel yoʼtan te Jehová

Yuʼun-nanix ya xkʼot ta pasel-a te skʼanojel yoʼtan te Jehová

«Hoʼon cʼopojon, soc ya jcʼohtes ta pasel; te bin jnopoj, hich ya jpas» (ISAÍAS 46:11).

KʼAYOJIL 147 SOK 149

1, 2. 1) ¿Bin yakʼoj jnaʼtik te Jehovae? 2) ¿Bin-a te jamal ya yal te sjun Isaías 46:10, 11 sok 55:11?

TE BIN ya yal te Biblia ta sjajchibal maba chujkʼul ta naʼbeyel swentail, jaʼukmeto bayal bin ya yakʼ jnaʼtik. Jich ya yal: «Ta shahchibal Dios la spas te chʼulchan soc bahlumilal» (Génesis 1:1). Te bitʼil ants winikotike jaʼnax ya jnaʼbeytik skʼoplal chaʼoxchajp te bin bayal spasoj ta Balumilal sok ta chʼulchane. Maʼyuk bayal bin ya jnaʼtik ta swenta te sjamalul chʼulchan, te sakal kʼinal sok te gravedad (Eclesiastés 3:11). Jaʼukmeto te Jehová yakʼoj jnaʼtik bin-a te skʼanojel yoʼtan ta swenta te Balumilal sok ta stojol te ants winiketike. Te Jehová la spas te ants winiketik ta slokʼomba sok jich skʼanoj-a te yakuk smulanik te kuxinel ta Balumilale (Génesis 1:26). Te ants winiketik yal snichʼnab kʼotik yuʼun te jichuke sok jaʼ Tatil kʼot yuʼunik te jichuke.

2 Ta kapitulo 3 yuʼun Génesis ya jtatik ta kʼoponel te ay bin kʼot ta pasel te la smak te skʼanojel yoʼtan Dios te jich ma kʼot ta pasele (Génesis 3:1-7). Jaʼukmeto te Jehová ya xjuʼ ya schajpan biluk-a te bin ya xkʼaxe. Maʼyuk machʼa ya xjuʼ ya skom swenta maba ya xkʼot ta pasel te bin ya skʼane (Isaías 46:10, 11; 55:11). Ya xjuʼ ya schʼuun koʼtantik te bitʼil te skʼanojel yoʼtan Jehová ta sjajchibal ya xkʼot ta pasel te kʼalal jich yoraile.

3. 1) ¿Bin nojpteseletik te kʼax tulanik skʼoplal ya skoltayotik swenta ya xkʼot ta koʼtantik te bin ya scholbey skʼoplal te Bibliae? 2) ¿Bin yuʼun ya xbajtʼ kilbeytik skʼoplal te nojpteseletik-abi? 3) ¿Bin jojkʼoyeletik ya xbajtʼ kilbeytik skʼoplal?

3 Ta melel jnaʼojtik bin-a te skʼanojel yoʼtan te Dios ta swenta te Balumilal sok ta jtojoltik. Jaʼnix jich jnaʼojtik bin-utʼil te Jesús ya xkoltaywan ta skʼotesel ta pasel te skʼanojel yoʼtan te Diose. Jaʼik-abi, jaʼ nojpteseletik yuʼun te Biblia te bayal skʼoplalike. Ta melel jaʼniwan te bintik nail la jnoptik te kʼalal jajch jnoptik te sKʼop Diose. ¿Mabal jichuk te ya jkʼan ya jkoltaytik te yantik ta snopel-euke? Ya xjuʼ te jich ya jpastik ta ora ini melel yakotik ta yikʼel te ants winiketik ta Snaʼojibal slajel te Jesús (Lucas 22:19, 20). Teme ya sjokinotik te ants winiketik ta yorail-abi te kʼax tulan skʼoplale, ya snopikxan ta stojol te bin kʼax bayal yutsil snopoj ya spas te Diose. Jaʼ yuʼun, jaʼ yorail te ya jnoptik bin jojkʼoyeletik ya xjuʼ ya jtuuntestik yuʼun ya jtijbeytik yoʼtan te ants winiketik swenta ya xkʼotik ta tsoblej-abi. Ta articulo ini ya kilbeytik skʼoplal te oxeb jojkʼoyeletik ini: ¿Bin-a te skʼanojel yoʼtan-a te Dios ta swenta te Balumilal sok ta stojol te ants winiketike? ¿Bin-a te maba lek kʼot ta pasele? Sok ¿bin yuʼun te puersa la skʼan te la yakʼ sba ta lajel te Jesús swenta ya xkʼot ta pasel te skʼanojel yoʼtan te Diose?

¿BIN-A TE SKʼANOJEL YOʼTAN-A TE DIOSE?

4. ¿Bin yuʼun ya yal te Biblia ta swenta te bintik pastiklanbil te «ya yalbe scʼoblal te yutsilal te Diose»?

4 Te Jehová bayal yutsil te bintik ya spase. Spisil kʼax lek te bintik spastiklanoje (Génesis 1:31; Jeremías 10:12). ¿Bin ya yakʼ jnoptik te stʼujbilal sok te bitʼil chajpanbil spisil te bintik pastiklanbile? Spisil te bin spasoj te Jehová ya jta jlekilaltik yuʼun, manchukme tutik o mukʼik. ¿Mabal jichuk te chajpnax ya kiltik-a te bin-utʼil ya x-aʼtej te célula te ay ta jbakʼetaltik, yilel jtul unin alal o te bitʼil tʼujbilnax ta ilel te ya xmal bael te kʼajkʼale? Te bitʼil ants winikotike ya xjuʼ ya jmulantik te bintik tʼujbil ta skaj te jich la spasotik te Jehová (kʼopona te sjun Salmo 19:1 sok 104:24).

5. ¿Bin spasoj te Jehová swenta jun-nax sok lek ya x-aʼtej spisil te bintik spastiklanoje?

5 Spisil te bintik pastiklanbil jich la schajpan ta lek te Jehová te maba ya xjelawik ta swenta te bitʼil pasbilike. La spas leyetik te ya swentain te bin-utʼil ya x-aʼtej te bintik pastiklanbil sok leyetik te bin-utʼil ya skʼan ya xkuxin te ants winiketik yuʼun leknax sok jun-nax ya x-aʼtej spisil te bintik ay ta Balumilal sok te bintik solem kʼaxel ta chʼulchan (Salmo 19:7-9). Spisil te bintik pastiklanbil ta Balumilal sok ta chʼulchan akʼbil ta yawil yuʼun Jehová sok akʼbil yaʼtelik. Jich bitʼil, te ley yuʼun gravedad ya swentain te maretik sok te bitʼil ya xmo xko yip te mar sok ma xyakʼ xnamaj te bin spotsoj te Balumilal. Te manchuk ayin te gravedad, maʼyuk kuxlejalil ta Balumilal te jichuke. Spisil te bintik ay ta Balumilal sok ta chʼulchane spisil lek chajpanbil ya x-aʼtejik ta skaj te jich yakʼoj te Jehovae. Jaʼ-abi ya yakʼ ta ilel bitʼil te Jehová ay swentail yuʼun te la spas te Balumilal sok te ants winiketike. Kʼalal ya jcholbeytik skʼop Dios te ants winiketik, ya xjuʼ ya jkoltaytik swenta ya snaʼbeyik sba te Jpaswanej yuʼun spisil te bintik pastiklanbil ta Balumilal sok ta chʼulchan (Apocalipsis 4:11).

6, 7. ¿Bin chaʼoxchajp majtʼanil la yakʼbey Jehová te Adán sok te Evae?

6 Te skʼanojel yoʼtan te Jehová ta stojol te ants winiketik jaʼ te ya xkuxinik ta sbajtʼelkʼinal liʼ ta Balumilale (Génesis 1:28; Salmo 37:29). Te bitʼil kʼax lek yoʼtan te Jehová, bayal majtʼanil la yakʼbey te Adán sok te Eva (kʼopona te sjun Santiago 1:17). Jich bitʼil, la yakʼtiklanbey te bitʼil jaʼiknix ay ta swentaik stael ta nopel bin ya spasik, te jaʼiknix ya x-ochik ta rason, te ya xkʼuxultaywanik sok ta sleel yamigotakik. Te Jehová la skʼopon te Adán sok la scholbey bin-utʼil ta pasel te bin leke. Jaʼnix jich, la snojptes ta skanantayel sba sok ta stuuntesel te lumkʼinal sok ta skanantayel te chambalametike (Génesis 2:15-17, 19, 20). Te Jehová la yakʼbey te Adán sok te Eva te ya xjuʼ ya spikik, ya yilik sok te ya yaʼiybeyik yikʼ spisil te bintik lek pasbil ta stojolike. Jich ya smulanik-a te kuxlejalil ta jun lekil kʼinal. Jaʼnix jich te Jehová la yakʼtiklanbey spasik bayal aʼtelil te mukʼ skʼoplale. Te Adán sok te Eva maʼyuk bin-ora kejchajik ta snopel sok ta yilel te bintik maba yilojik-ae.

7 ¿Bintikxan smakojbey skʼoplal-a te skʼanojel yoʼtan te Diose? Te Jehová la yakʼ te ya xjuʼ ya staik tojil alnichʼanil te Adán sok te Eva. Jaʼnix jich ya xjuʼ ya sta yal snichʼnabik-euk te yal snichʼnabike. Jich te Balumilal ya xnoj ta ants winiketik. Te Dios la skʼan te kʼuxuk ta yoʼtanik te yal snichʼnabik te meʼil tatiletik jich bitʼil la spas ta stojol te Adán sok te Eva. Jaʼnix jich te familia-abi akʼbotik yuʼun Dios te Balumilal, spisil te bintik tʼujbil sok te bintik mukʼ skʼoplal ay tey-ae. Jaʼme snaik ya xkʼot ta sbajtʼelkʼinal te jichuke (Salmo 115:16).

¿BIN-A TE MABA LEK KʼOT TA PASELE?

8. ¿Bin yuʼun te Jehová la yakʼbey te Adán sok te Eva te ley te ay ta Génesis 2:16, 17?

8 Te bintik kʼan yichʼ pasel maba kʼot ta pasel jich bitʼil la skʼan te Jehová. ¿Bin kʼot ta pasel? Kiltik. Te Jehová la yakʼbey te Adán sok te Eva jun ley te maba wokol ta pasel swenta ya snaʼik te ay bintik maba ya xjuʼ ya spasik manchukme libre ayik. Jich la yal: «Spisil teʼetic ay ta tsʼumbil qʼuinal ya xhuʼ yac aloʼbe sit, yan te teʼ yuʼun snaʼel te bintic lec soc te bintic ma lecuc ma me xaloʼbe sit stuquel, como te bin ora yac aloʼbe te site, ya me xchamat yuʼun» (Génesis 2:16, 17). Te ley-abi maba tulan ta naʼbeyel swentail. Jaʼnix jich maba tulan ta chʼuunel spasel, melel ta tsʼumbil kʼinal ay bayal yantik weʼelil te bujtsʼanike.

9, 10. 1) ¿Bin lotil la yal te Satanás ta stojol te Jehová? 2) ¿Bin la staik ta nopel ya spasik te Adán sok te Evae? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo).

9 Te Satanás la stuuntes jkojt chan swenta ya sloʼlay te Eva yuʼun jich ya skʼaxuntaybey skʼop te sTat te jaʼ Jehová (kʼopona te sjun Génesis 3:1-5; Apocalipsis 12:9). La yakʼ ta naʼel te ma tojuk yilel Dios ta skaj te maba la yakʼbey te ants winiketik te ya sloʼik «spisil teʼetic ay ta tsʼumbil qʼuinal». Jaʼ jich kʼoem te la yal ini: «¿Bin-utʼil-a te maba ya xjuʼ ya apasik te bin ya akʼanike?». Ta patil la yalbey te Eva te lotil ini: «Ma ba ya xchamex yuʼun». Ta patil la spas tulan swenta ya yakʼbey schʼuun te ma puersauk te ya schʼuun te bin ya yal te Diose. La yalbey: «Snaʼoj Dios te bin ora yac aloʼbeyic te sit ya me xjahm asitic». Ta swenta-abi, te Satanás ay bin lotil la yal ta stojol te Jehová, jaʼ te ma xyakʼbey te Adán sok te Eva te ya sloʼik te sit teʼ ta skaj te ay bin chajpnax ya xkʼot ta naʼel yuʼunik. Ta slajibal, te Satanás ay bin jamal la yal ta stojolik te ma smeleliluke: «Pajal soc Dios ya xcʼohex, ha te yac anaʼic te bin lec soc te bin ma lecuque».

10 Te Adán sok te Eva ya skʼan te jaʼiknix ya staik ta nopel teme jaʼ ya schʼuunbeyik skʼop te Dios o jaʼ te chane. Mel-oʼtantik sba te bin la spasike, melel jaʼ la skʼaxuntaybeyik skʼop te Jehovae. La spʼajik te Jehová sok maba la skʼanikix te jaʼ Tatil yuʼunike. Jich jaʼ la yakʼ sbaik ta stojol te Satanás. Teyto-abi, stukel jilik sok maba la yichʼikix kanantayel yuʼun te Jehová (Génesis 3:6-13).

11. ¿Bin yuʼun te Jehová maba juʼ la skʼaxuntay te mulil la spasik te Adán sok te Evae?

11 Kʼalal la skʼaxuntaybeyik smantal Dios te Adán sok te Evae, chʼay yuʼunik te bitʼil tojil ants winiketik-ae. Kʼotik ta skontra te Dios, melel ya spʼaj stukel te bin chopole. Te Biblia ya yal ta swenta te Dios te kʼax lek sit «ta yilel te bin ma lecuc» (Habacuc 1:13). Ayuklaj te Jehová la skʼaxuntaybey smulik te Adán sok te Evae, ay bin maba lek kʼot ta lokʼel ta stojol te bintik pastiklanbil te jichuke. Te chʼul-abatetik sok te ants winiketik yaniwan sjojkʼoybey sbaik teme yato xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta swenta te bin ya yal te Jehovae. Jaʼukmeto jun yoʼtan ta stojol te bin jaʼnix ya yal te ya skʼan pasel sok maba ya skʼaxuntay te skʼope (Salmo 119:142). Manchukme libre ayik ta stael ta nopel te bin ya skʼan ya spasik te Adán sok te Eva, yananix xkʼax swokolik ta skaj te la skʼaxuntaybeyik skʼop te Jehová. Ta patil bael, lajik sok sujtik ta tsʼubil lum te jaʼ pasbilik-ae (Génesis 3:19).

12. ¿Bin kʼot ta stojol te yal snichʼnab te Adane?

12 Kʼalal te Adán sok te Eva la sloʼbeyik te sit teʼ, te Jehová maba la yakʼix te ya x-ayinik ta sfamilia. Jaʼ yuʼun la sten lokʼel ta tsʼumbil kʼinal Edén sok maba la yakʼ sujtukik tey-a (Génesis 3:23, 24). Te Jehová la yakʼ te ya xkʼax swokolik ta skaj te bin la staik ta nopele (kʼopona te sjun Deuteronomio 32:4, 5). Te bin lokʼ yuʼunik-ae, jaʼ te maba juʼix yuʼunik slokʼtaybeyel ta lek te taleliletik yuʼun te Jehovae. Te Adán la sjin te bin tʼujbil ya xjuʼ ya sta ta patile, jaʼnix jich te bin ya xjuʼ ya sta te yal snichʼnabe. Jaʼnax la skʼasesbey jilel te bitʼil maba tojixe, te mulil sok te lajele (Romanos 5:12). Te Adán la spojbey kʼoem te yal snichʼnab te bitʼil ya xjuʼ xkuxinik ta sbajtʼelkʼinal. Te Adán sok te Eva maba tojikix te yal snichʼnabik la staike, jaʼnix jich te yal snichʼnabik maba toj ya xlokʼ stsʼumbalik-euk. Jaʼto kʼalal te Satanás la yakʼ ta skontra Dios te Adán sok te Eva, spasoj tulan yuʼun jichnix ya jkontraintik-euk te Diose (Juan 8:44).

TE STOJOL KOLEL YA YAKʼ KAMIGOINTIK TE DIOS

13. ¿Bin-a te yato skʼan Jehová ta stojol te ants winiketike?

13 Te Jehová kʼuxto la yaʼiy ta yoʼtan te ants winiketik manchukme ijkʼitayot yuʼun te Adán sok te Eva. Te Dios lato skʼan ya yamigoin te ants winiketik sok ma la skʼan te ay machʼa ya xlaje (2 Pedro 3:9). Jaʼ yuʼun ay bin la spas ta oranax swenta te ants winiketik ya schaʼyamigoinik. ¿Bin-utʼil juʼ la spas te jich maba la skʼaxuntay te mantaliletik te jaʼnix yakʼoje? Kiltik.

Ta patil te kʼalal ijkʼitayot te Jehová yuʼun te Adán sok te Eva, ay bin la spas ta oranax swenta te ants winiketik ya xjuʼ ya schaʼyamigoinik

14. 1) Jich bitʼil ya yal te sjun Juan 3:16, ¿bin la spas te Dios swenta ya slokʼesotik ta libre ta stojol te mulil sok te lajele? 2) ¿Bin jojkʼoyel ya xjuʼ ya kilbeytik skʼoplal sok te ants winiketike?

14 (Kʼopona te sjun Juan 3:16). Ayniwan chaʼoxtul ants winiketik te ya kikʼtik ta Snaʼojibal slajel te Jesús ay ta sjolik te versiculo-abi. Jaʼukmeto, ¿yabal snaʼik bin yuʼun ya xjuʼ ya yakʼ jtatik jkuxlejaltik ta sbajtʼelkʼinal te bitʼil la yakʼ sba ta lajel te Jesuse? Ya xjuʼ ya jkoltaytik te ants winiketik ta stabeyel sujtib te jojkʼoyel-abi. ¿Bin-ora? Jaʼ te kʼalal ya kikʼtik ta Snaʼojibal slajel te Jesús, ta yorail te tsoblej sok te kʼalal ya jchaʼulaʼtaytike. Teme ya xkʼot ta yoʼtanik ta lek te bin ya skʼan ya yal te bitʼil la yakʼ sba ta lajel te Jesuse, jich ya xkʼotxan ta yoʼtanik te kʼuxotik ta bayal ta yoʼtan te Jehová sok te kʼax pʼij stukele. ¿Bintik ya xjuʼ ya kalbeytik skʼoplal ta stojolik ta swenta te stojol kolele?

15. ¿Bin-utʼil la yakʼ ta ilel te Jesús te maba pajal sok te Adane?

15 Te Jehová la yakʼ skuxlejal jtul tojil winik swenta ya jta jkoleltik-a. Te winik-abi ya skʼan te jun yoʼtan ya yakʼ sba ta stojol Jehová sok te ya skʼan te ya yakʼ sba ta lajel ta stojol te ants winiketike (Romanos 5:17-19). Swenta ya xkʼot ta pasel te bin snopoj ya spas te Jehová jaʼ la stsa te Jesucristo, te jaʼ machʼa sbabial la yichʼ pasele. Kʼalalto ta chʼulchan te Dios la skʼasesbey skuxlejal te sNichʼan liʼ ta Balumilal (Juan 1:14). Jich te Jesús kʼot ta jtul tojil winik jich bitʼil ay ta snailal-a te Adán. Jaʼukmeto te Jesús maba pajal sok te Adane. ¿Bin yuʼun? Melel te Jesús la schʼuun spisil te mantaliletik te jich ya skʼan Dios te ya spas jtul tojil winik. Manchukme te Jesús la sitintay bayal prueba te kʼax tulanike, spisil-ora la schʼuun spasel te leyetik yuʼun te Diose.

16. Te bitʼil la yakʼ sba ta lajel te Jesús, ¿bin yuʼun jaʼ jun majtʼanil te kʼax mukʼ skʼoplale?

16 Jich bitʼil la yakʼ te stojil skuxlejal te Jesús ta stojol te ants winiketik, la skoltay lokʼel ta stojol te mulil sok te lajele. Te Jesús jich la yakʼ ta ilel stalel te bitʼil la skʼan la yakʼ ta ilel te Adane. Jaʼ jtul tojil winik te la yakʼ ta ilel te jkʼaxel jun yoʼtan la yakʼ sba ta stojol te Dios sok te la schʼuunbey skʼope (1 Timoteo 2:6). Ta swenta te la yakʼ sba ta lajele, ya xjuʼ xkuxinik ta sbajtʼelkʼinal te winiketik, antsetik sok te alaletike (Mateo 20:28). Jich bitʼil ya kiltik, puersa ya skʼan te ya yichʼ tuuntesel te bitʼil la yakʼ sba ta lajel te Jesús swenta ya xkʼot ta pasel te skʼanojel yoʼtan te Diose (2 Corintios 1:19, 20).

TE JEHOVÁ YA YAKʼ TE YA XJUʼ XCHAʼOCHOTIK TA SFAMILIAE

17. ¿Bin ya yakʼ jtatik te bitʼil la yakʼ sba ta lajel te Jesuse?

17 Te Jehová kʼax toyol la stoj swenta ya jta jkoleltik-a (1 Pedro 1:19). Kʼax mukʼ jkʼoplaltik ya yilotik te la skʼan la yakʼ te sNichʼan te kʼux ta yoʼtan swenta ya xlaj ta jtojoltik (1 Juan 4:9, 10). Jich kʼoem te jaʼ la sjelolin te Adán te Jesús sok jaʼ kʼot ta tatil kuʼuntik (1 Corintios 15:45). Te bitʼil la yakʼ sba ta lajel te Jesuse, ma jaʼuknax ya yakʼ te ya xjuʼ xkuxinotik ta sbajtʼelkʼinal. Jaʼnix jich ya yakʼ te ya xjuʼ xchaʼochotik ta sfamilia te Dios. Wokolayal te bitʼil la yakʼ sba ta lajel te Jesuse, tojil ants winik ya xkʼootik ta pajel chaʼbej sok ya schaʼyikʼotik te Jehová ta sfamilia, jaʼukmeto maba ya skʼaxuntay te leyetik yuʼun te kʼalal jich ya spase. Jnop kaʼiytik stʼujbilal te kʼalal spisil te machʼatik jun yoʼtanik ta stojol Dios tojil ants winiketik ya xkʼotik. Jaʼto-abi, spisil te machʼatik ayik ta chʼulchan sok ta Balumilal jun-nax familia ya xkʼotik. Jpisiltik alnichʼanotik yuʼun Dios ya xkʼootik (Romanos 8:21).

18. ¿Bin-ora «ha yuʼun Dios ya xcʼoht spisil bintic ay»?

18 Te Jehová kʼuxto la yaʼiy ta yoʼtan te ants winiketik, manchukme la yichʼ pʼajel yuʼun te sbabial jmeʼ jtatike. Jaʼ yuʼun la yakʼ te skuxlejal te sNichʼan swenta ya yakʼbotik te jkoleltike. Manchukme maba tojotik, te Satanás maba ya xjuʼ ya sujotik swenta maba jun koʼtan ya kakʼ jbatik ta stojol Jehová. Ta swenta te stojol kolele, te Jehová ya skoltayotik swenta tojil ants winikotik ya xkʼootik. Kʼax tʼujbil te kʼalal ya xkʼot yorail te spisil te machʼatik ya schʼuunik te Jesús sok te ya yakʼ schʼuunel yoʼtanik ta stojol ya staik te kuxlejalil ta sbajtʼelkʼinal (Juan 6:40). Te jTatik Jehová te ay skʼuxul yoʼtan sok pʼij ya skʼotes ta pasel te skʼanojel yoʼtan sok ya skoltay te ants winiketik swenta toj ya xkʼotik. Jaʼto-abi, «ha yuʼun Dios ya xcʼoht spisil bintic ay» (1 Corintios 15:28).

19. 1) ¿Bin ya jpastik teme ya kaltik wokol yuʼun te stojol kolele? (Ilawil te recuadro « Jletikxan te machʼatik snujpʼ te ay bin lek ya yichʼike»). 2) ¿Bin ya kilbeytik skʼoplal ta yan articulo?

19 Teme ya kaltik wokol yuʼun te stojol kolele, yame kalbeytik yaʼiy te yantik ta swenta te majtʼanil-abi te mukʼ skʼoplale. Te ants winiketik ya skʼan ya snaʼik te sok skʼuxul yoʼtan ya yakʼ kuxlejalil ta sbajtʼelkʼinal te Jehová ta swenta te stojol kolele. Jaʼukmeto ma jaʼuknax ya yakʼ xkuxinotik ta sbajtʼelkʼinal te stojol kolele. Jaʼnix jich ya yakʼbey schajpajibal te tulan kʼop la sjach te Satanás ta tsʼumbil kʼinal Edén. Ta yan articulo ya kilbeytik skʼoplal bin-utʼil te stojol kolel ya schajpan te tulan kʼop-abi.