TE BIN-UTʼIL KʼAN LAJUK SKʼOPLAL. Te Biblia maba laj skʼoplal manchukme pokob te banti la yichʼ tsʼibayel sok te la yichʼ kontrainele. Jaʼukmeto ay machʼatik te slokʼtayojik te Biblia sok te machʼatik skʼasesojik ta yan kʼopil kʼan sjelik te bintik tsʼibaybil tey-ae swenta jich ya yichʼ chʼuunel-a te bin ya yakʼik ta nopele, ma jaʼuk te bin ya yakʼ ta nopel te Bibliae. Kiltik ta lek chaʼoxchajp ejemploetik yuʼun-abi:

• Te banti ya yichʼ ichʼel ta mukʼ te Diose. Ta yolil talel yuʼun te schanebal sok schebal siglo te kʼalal mato jaʼuk jkʼajkʼaleltik-ae, te jtsʼibojometik yuʼun te Pentateuco Samaritano * la yotsesik ta slajibal te Éxodo 20:17 te kʼopiletik «ta Wits Gerizim. Sok ya apas jun skajtijib chikʼbil majtʼanil tey-a». Te samaritanoetik la skʼanik te lokʼemuk ta Biblia te ya spasik jun templo tey ta Wits Gerizim.

• Te nojptesel ta swenta te aylaj oxeb dios te jun-nax ayike. Aytonax trescientos jaʼbil te kʼalal tsʼakaj ta tsʼibayel te Biblia, jtul jtsʼibojom te ya schʼuun te nojptesel ta swenta te aylaj oxeb dios te jun-nax ayike, la yotses ta 1 Juan 5:7 te kʼopiletik «ta chʼulchan: Te Tatil, te Kʼopil sok te Chʼul Espiritue. Jun-nax ay ta yoxebalik». Jaʼ-abi maba chikan ta texto te la yichʼ tsʼibayel ta nameye. Te Bruce Metzger te machʼa ya yilbey skʼoplal te Biblia la yal «kʼalalto ta swakebal siglo talele, [te kʼopiletik-abi] bayal buelta ya xchiknaj tey ta junetik te la yichʼ tsʼibayel yuʼun te Versión Latina Antigua sok te Vulgata latina».

• Te sbiil te Diose. Ta swenta te ay bin lotil ya yichʼ chʼuunel yuʼun te judioetike, bayal te machʼatik la skʼasesik ta yan kʼopil te Biblia la snopik te ya stupʼbeyik sbiil te Dios te chikan ta Escrituras. La sbiilintesik ta Dios o Kajwal, te jaʼ jich ya yichʼ naʼbeyel sba ta Biblia te Jpaswaneje, jaʼukmeto jaʼnix jich te winiketik, te bintik ya yichʼ ichʼel ta mukʼe soknix te Pukuje (Juan 10:34, 35; 1 Corintios 8:5, 6; 2 Corintios 4:4). *

¿BIN-UTʼIL MABA LAJ TE BIBLIAE? Kalbeytik skʼoplal te sbabial te bin kʼot ta pasele. Manchukme ay te machʼatik la slokʼtayik te Biblia te maba la stsajtay sbaik sok te maba la yalik te bin smelelil, ay yantik te la stsajtay sbaik sok la spasik tulan ta slokʼtayel ta lek te Bibliae. Ta yolil talel yuʼun te swakebal sok slajunebal siglo,  te masoretaetik la slokʼtayik te Escrituras Hebreas sok la spasik te bin naʼbil sba jich bitʼil texto masorético. Te masoretaetik lalaj yajtayik ta lek te kʼopiletik sok te letraetik swenta tsʼakal ya skʼasesik. Kʼalal ya yilik te maba jichuk te bin ya slokʼtayike, ya scholbeyik skʼoplal jtebuk teynix ta sxujk te june. Te masoretaetik maba la sjelik ni junuk texto yuʼun te Biblia. Te profesor Moshe Goshen-Gottstein la yal te bitʼil teme ay bin yoloj ya sjeltayik te masoretaetike, jichlaj «ya yilik bitʼil jun tulan mulil te maʼyuk jich yichʼoj pasele».

Te schebale, jaʼ te jteb ma spisiluk te bintik la yichʼ tsʼibayel ta namey kʼinal te ayikto ta ora ini ya skoltay te machʼatik ya yilbeyik skʼoplal te Biblia ta stael te banti ay maba lek kʼasesbile. Ta bayal siglo, te jwolwanejetik yuʼun te relijionetik la yakʼik ta nopel te jaʼnax yichʼoj te smelelil te Bibliaetik yuʼunik ta latín. Jaʼ yuʼun la stsʼaktesikxan ta 1 Juan 5:7 te lotil la yichʼ alel ta articulo ini. Te bin maba lek la spasik jaʼnix jich la yichʼ otsesel ta Reina-Valera ta español te jaʼ jun versión te mukʼ skʼoplal ilbile. Jaʼukmeto te kʼalal la yichʼ tael yantik junetik te la yichʼ tsʼibayel ta namey kʼinale, ¿bintik la yakʼ ta naʼel-abi? Te Bruce Metzger la stsʼibay: «Te bin la yichʼ tsʼibayel ta [1 Juan 5:7]» maba ya xchiknaj ta junetik te tsʼibaybilik ta namey kʼinal (ta siríaco, copto, armenio, etiópico, árabe, eslavo), jaʼnax ya xchiknaj ta latín». Jaʼ yuʼun stupʼojikix te bintik maba lek te yantik versión te chaʼyichʼoj ilel ta lek jich bitʼil te Reina-Valera sok yantik.

¿Yabal yakʼik ta ilel te bintik la yichʼ tsʼibayel ta namey kʼinal te maba jelonem te bintik ya yal te Bibliae? Jaʼto ta jaʼbil 1947 kʼalal la yichʼ tael te Rollos del mar Muerto, te machʼatik ya yilbeyik ta lek skʼoplal te Biblia juʼ yuʼunik spajaltaybeyel skʼoplal te texto masorético hebreo sok te bintik ya yal ta Rollos del mar Muerto te jaʼ jmil jaʼbil nailxan yichʼoj tsʼibayele. Jtul te machʼa ya yilbey skʼoplal ta lek te Rollos del mar Muerto jich la sta ta nopel ta swenta jbal jun te «ya yakʼ prueba te bitʼil kʼax lek sok la stsajtay sbaik te bitʼil la skʼasesik te judioetik te bin ya yal te Biblia te jayeb jmil jaʼbil kʼaxe».

Te Biblioteca Chester Beatty ta Dublín (Irlanda) yichʼoj tsobol papiro yuʼun te jteb ma spisiluk te libroetik yuʼun te Escrituras Griegas Cristianas, tey ochem skʼoplal-euk cheʼoxeb junetik te tsʼibaybil ta namey kʼinal te la yichʼ pasel ta schebal siglo talele, cien jaʼbil ta patil te kʼalal tsʼakaj ta tsʼibayel-a te Bibliae. Te The Anchor Bible Dictionary jich ya yal: «Manchukme te papiros bayal te bintik yachʼil ya yakʼ ta naʼel ta swenta te bintik yichʼoj tsʼibayele, jaʼnix jich ya yakʼ ta ilel te bitʼil maba yichʼoj jelel te bintik ya yal te Biblia te jayebix kʼajkʼal kʼaxeme».

TE BIN LOKʼEM YUʼUN-ABI. Te junetik te nameyix yichʼoj tsʼibayele maba sjeloj te bin ya yal te Biblia, te bin lokʼem yuʼun-abi jaʼ te yakʼojbeyikxan skʼoplal te bin tsʼibaybile. Te Sir Frederic Kenyon la stsʼibay: «Maʼyuk yan libro pasbil te bayal bintik yichʼoj tsʼibayel ta stojol ta nameyto talel, sok spisil te machʼa jun yoʼtan ya yilbey skʼoplal te Biblia ta ora ini te ya skʼan ya snaʼ te smelelile ya sta ta ilel te ya xjuʼ kakʼ smukʼul koʼtantik ta stojol te bin tsʼibaybile». Ta swenta te Escrituras Hebreas, te William Henry Green te jaʼ jtul te machʼa ya yilbey skʼoplal te Biblia jich la yal: «Jamal ya xjuʼ ta alel te maʼyuk yan libro te nameyix yichʼoj tsʼibayel te kʼax lek yichʼoj kʼasele».