1. ¿Bin yuʼun mukʼ skʼoplal ya skʼan ya jnaʼtik te bin yilel te kʼajkʼal ini sok ta swenta te bin ya xkʼax ta joyobaltike? Ala junuk ejemplo (ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo).

JNOP kaʼiytik te nopol ya xjajchix jun mukʼul tsoblej. Te presidente ya xmo ta plataforma sok ya xjajch yal te lek te kʼot spisilike. Te musika nopol ya xjajchix ta aʼiyel. Te machʼatik tey ayik-ae snaʼojik te yorailix te ya skʼan ya xnajkajike. Ya skʼan ya yaʼiyikix te tʼujbil kʼayojiletik sok yoʼtanukix ya yaʼiyik te discursoetike. Jaʼukmeto ayniwan machʼatik maba yak yaʼiybelik te bin yak ta yalel te presidente o maba ya yaʼiyik te jajchix ta tijel te musikae. Jich bitʼil chʼayem yoʼtanike, maba ya yilik te jajchix te mukʼul tsoblej sok yakikto ta beel o yakik ta kʼop sok te yamigotakike. Te ejemplo-abi ya yakʼ kiltik te bin ya xjuʼ xkʼax kʼalal chʼayem koʼtantik ta swenta te banti ayotik sok te bin yak ta kʼaxel ta joyobaltik. Kʼax mukʼ skʼoplal te bin ya jnoptik ta swenta-abi, melel ay bin ya xjajch te mukʼxan skʼoplal sok ya skʼan chapal ya x-ayinotik. ¿Bin-a te yakotik ta yalbeyel skʼoplale?

2. ¿Bin yuʼun te Jesús la yaltiklanbey te jnopojeletik yuʼun te ya skʼan wikʼiluk te sitike?

² Te Jesús la yaltiklanbey te jnopojeletik yuʼun te manchuk ay bin ya yakʼ xchʼaytesbot yoʼtanik yuʼun sok te chapalukik ta swenta te «slajibal te bintik swenta balumilale». La yaltiklanbey: «Ila me abahic, wic’sitaya me abahic [...] como ma na’biluc awu’unic bin ora hich ya xc’oht  ta pasel». Ta patil jich la yaltiklanbeyxan: «Wic’sitaya me abahic» (Mateo 24:3; kʼopona te sjun Marcos 13:32-37). Jaʼnix jich te sjun Mateo ya yakʼ ta ilel bitʼil te Jesús bayal buelta la yalbey skʼoplal ta swenta-abi. La yaltiklanbey: «Cuxuluc me awo’tanic, como ma na’biluc awu’unic bin ora ya xtal te Ajwalil awu’unique». Ta patil la yalxan: «Chapaluquex me, como ya xtal te Nich’anil ay ta scuenta winic te bin ora ma ba yac ana’belic a». Sok la yaltiklanbey yan buelta: «Cuxuluc me awo’tanic, como ma na’biluc awu’unic bin orahil soc bin c’ahc’alil ya xtal» (Mateo 24:42-44; 25:13).

3. ¿Bin yuʼun ya skʼan ya kichʼtik ta mukʼ te jultesel oʼtanil la yal te Jesuse?

³ Te stestigotak Jehová tulan skʼoplal ya kiltik te jultesel ta oʼtanil la yal te Jesuse. ¿Bin yuʼun? Melel jnaʼojtik te ayotikix ta slajibal kʼajkʼal sok jtebxanix ya skʼan yuʼun ya xtal te «tulan wokolil» (Daniel 12:4; Mateo 24:21, TNM). Jich bitʼil la yal jilel te Jesuse, te lum yuʼun Jehová yak ta scholel te lek yachʼil kʼop ta swenta te Ajwalinel ta swolol Balumilal. Jaʼnix jich bitʼil la yal jilel te Jesuse, ta jujun kʼajkʼal ya kiltik bayalxan guerraetik, chamel, tulan nijkʼel, wiʼnal, utsʼinel sok majtamba ta bayuk. Soknix ay bayalxan jwolwanejetik yuʼun relijionetik te ya sloʼlayik te ants winiketik (Mateo 24:7, 11, 12, 14; Lucas 21:11). Koʼtantik ya xjulix yorail te la yal te Jesús te ya xtale sok te ya skʼotesix ta pasel te skʼanojel yoʼtan te sTate (Marcos 13:26, 27).

4. 1) ¿Bin yuʼun jchʼuunejtik te snaʼojix Jesús te bin-ora ya xtal te Armagedone? 2) Manchukme ma jnaʼtik bin-ora ya xjajch te tulan wokolile, ¿bin-a te jchʼuunejtik ta lek ta swenta-abi?

⁴ Ta melel, yananix jnaʼtik jayeb ora ya xjajch jujun sesión ta jun mukʼul tsoblej. Jaʼukmeto ma jnaʼtik ta smelelil bin-ora ya xjajch te tulan wokolile. Kʼalal ayto ta Balumilal-a te Jesús la yal: «Mayuc mach’a ya sna’ bin cʼahc’alil soc bin orahil, ni haʼuc te chʼul aʼbatetic ta chʼulchan ni haʼuc te Nichʼanil, ha nax stuquel te Tatile» (Mateo 24:36). Jich bitʼil jaʼ te Jesús te machʼa ya swentain te guerra yuʼun Armagedón, ya xjuʼ ya kaltik te snaʼojix bin-ora ya xjajch te guerra-abi (Apocalipsis 19:11-16). Jaʼukmeto te joʼotike mato jnaʼtik te bin kʼajkʼalil sok bin yorail ya xtal te slajibale. Jaʼ yuʼun tulan skʼoplal te wikʼiluk te jsitike. Te Jehová snopojix ta lek bin-ora ya xjajch te tulan wokolile. Te kʼajkʼalil-abi, yak ta noptsajelxan. Jich bitʼil ya yal te Bibliae: «Ma ba xhalaj» (kʼopona te sjun Habacuc 2:1-3). ¿Bin yuʼun te jich jchʼuunejtik ta leke?

5. Ala junuk ejemplo te ya yakʼ ta ilel te ya xkʼot ta pasel te albilkʼopetik yuʼun te Jehová ta mero yorail.

⁵ Te albilkʼopetik yaloj te Jehová spisilnanix-ora kʼoem ta pasel ta mero yoraile. Jich bitʼil, jnop kaʼiytik ta swenta te skʼajkʼalel 14 yuʼun te u judío yuʼun nisán ta yaʼbilal 1513 te kʼalal mato jaʼuk jkʼajkʼaleltik. Jaʼ skʼajkʼalel kʼalal te Dios la slokʼes te israeletik ta Egipto. Ta patil baele, te Moisés la stsʼibay te la yichʼik kolel yuʼun Jehová «ta mero scʼahcʼalel» ta slajibalix-a te 430 jaʼbil (Éxodo 12:40-42). Te 430 jaʼbil-abi jajch ta ajtayel ta skʼajkʼalel 14 yuʼun nisán yuʼun te yaʼbilal 1943 te kʼalal mato jaʼuk jkʼajkʼaleltik-ae, te kʼalal jajch ta kʼoel ta pasel te bin albil jilel yuʼun te Jehová te jaʼ te ya yakʼbey bendision te stsʼumbal te Abrahame (Gálatas 3:17, 18). Ta patil, te Jehová la yalbey te Abraham ta swenta te stsʼumbale te ya xbajtʼik ta nainel ta yan lum, te ya yichʼik mosoinel sok te ya yichʼik utsʼinel 430 jaʼbil (Génesis 15:13; Hechos 7:6). Te 400 jaʼbil-abi jajch ta ajtayel ta jaʼbil 1913 te kʼalal mato jaʼuk jkʼajkʼaleltik-ae, kʼalal jajch ta labanel te Isaac yuʼun te Ismaele. Laj ta ajtayel kʼalal te Jehová la slokʼes ta libre te israeletik ta Egipto (Génesis 21:8-10; Gálatas 4:22-29). Jich bitʼil ya kiltike, bayal ta cien jaʼbil te Jehová staojix ta nopel-a te bin mero skʼajkʼalel ya slokʼes ta libre te lum yuʼune.

6. ¿Bin yuʼun ya xjuʼ ya schʼuun lek koʼtantik te ya yakʼtiklanbey skolel Jehová te lum yuʼune?

⁶ Te Josué jaʼ jtul te machʼa lokʼ bael ta Egipto. Bayal jaʼbil ta patil la sjultesbey ta yoʼtan te israeletike: «Naʼahic me ta spisil awoʼtanic soc ta spisil achʼuhlelic te ma ba chʼay ni jpʼahluc cʼop yuʼun spisil te lequil cʼopetic la yalbeyex te Jehová te Dios awuʼunique; spisil cʼohtix ta pasel ta acuentahic, mayuc bin chʼay» (Josué 23:2, 14). Te Jehová yalojbey  ta jamal te j-abatetik yuʼun te ya yakʼtiklanbey skolelik te kʼalal yak ta kʼaxel-a te tulan wokolil sok ya yakʼtiklanbey te skuxlejalik ta sbajtʼel kʼinal ta achʼ balumilal. Ya xjuʼ ya schʼuun lek koʼtantik te ya skʼotes ta pasel te bin jamal yaloje. Jaʼ yuʼun teme ya jkʼan ya xkuxinotik ta achʼ balumilale, yame skʼan te wikʼiluk te jsitike.

7, 8. 1) ¿Bin aʼtelil ay ta swenta jtul jkanan ta namey kʼinale sok bin ya yakʼ jnoptik? 2) ¿Binwan ya xjuʼ xkʼot ta pasel-a teme wayal ya xjil te jkanan? Ala junuk ejemplo.

⁷ Ay bin ya xjuʼ ya jnoptik ta swenta te winiketik te ya skanantayik te lumetik ta namey kʼinale. Te Jerusalén sok te yantik lumetik ay toyol tsʼajkʼ yuʼunik swenta jich maba xjuʼ x-ochik-a te skontratakike. Te jkananetik-abi tekʼel ya xjilik ta sba te tsʼajkʼetike, te bantito ya xjuʼ yilik te bintik ay ta sjoyobalike. Ay yantik te ya skanantayik te tiʼnailetik yuʼun te lume. Spisilik-abi ya skʼan te wikʼiluk sitik ta kʼajkʼaleltik sok ta ajkʼabaltik. Te kʼalal ya yilik ya xtal te skontratakike, ya skʼan ya yalbeyik yaʼiy te yajwal te lume (Isaías 62:6). Snaʼojik-a te bayal skʼoplal te wikʼiluk sit ya x-ayinike sok te baemuk yoʼtanik ta yilel te bintik ya xkʼot ta pasele. Teme ma jichuk ya spasike, bayal ta tul ants winiketik ya xjuʼ xlajik yuʼun (Ezequiel 33:6).

⁸ Ta jaʼbil 70 te kʼalal jaʼix jkʼajkʼaleltik-ae, te soldado romanoetik juʼ yuʼunik ochel ta Jerusalén. ¿Bin-utʼil? Jtul winik te Josefo sbiile, la yal te ay jkananetik yuʼun te lum och swayelik. Jich yuʼun te romanoetik ochik, la schikʼik te lume sok la slajinik ta jkʼaxel. Jaʼ slajibalix-abi te tulan wokolil te maʼyuk jich kʼoem ta pasel ta stojol te nasion judía.

9. ¿Bin-a te ma snaʼik jteb ma spisiluk te ants winiketike?

⁹ Ta jkʼajkʼaleltik, jteb ma spisiluk te ajwaliletik ay soldado yuʼunik sok ya stuuntesik yachʼil tecnología swenta ya skanantayik te bantito ay stiʼil te skʼinalike. Jich ya spasik swenta maʼyuk machʼa o ay bin ya yutsʼin te snasionike. Jaʼukmeto te ajwaliletik-abi ma snaʼik te ay jun ajwalinel ta chʼulchan te jaʼ kʼax bayalxan yuʼel te jaʼ wentainbil yuʼun te Jesucristoe. Jtebxanix ya skʼan yuʼun te ajwalil-abi ya xbajtʼ stsak sba ta guerra sok te ajwaliletik te ayik ta Balumilale (Isaías 9:6, 7; 56:10; Daniel 2:44). Koʼtantik te ya xjulix te kʼajkʼal-abi sok ya jkʼantik te chapalukotik te kʼalal ya xjule. Jich yuʼun jaʼ baem ta koʼtantik yilel te bitʼil yak ta kʼoel ta pasel te albilkʼopetik sok jun-nax koʼtantik yakotik ta abatinel ta stojol te Jehová (Salmo 130:6).

10, 11. 1) ¿Bin-a te ya skʼan ya jtsajtay jbatik yuʼun sok bin yuʼun? 2) ¿Bin yuʼun te achʼuunej ta lek te juʼem yuʼun te Pukuj smakbeyel spensar te ants winiketik yuʼun maba ya yichʼik ta wenta te albilkʼopetik yuʼun te Bibliae?

¹⁰ Jnop kaʼiytik te ay jtul jkanan te wikʼil sit sjunal ajkʼabal. Te kʼalal nopol ya sakubix kʼinal-ae kʼax lujbenix, jich yuʼun wokol ya yaʼiy te wikʼilukto sit ya yakʼ sbae. Jaʼ pajal sok kʼoem-abi, ayotikix ta slajibal kʼajkʼal yuʼun te bintik chopol ta balumilal ini. Jich yuʼun ya skʼan te ya jtsajtay jbatik swenta wikʼiluk te jsitike. ¿Bin yuʼun? Melel te kʼalal ya xnoptsajxan te slajibal te bintik chopole, wokol ya kaʼiytikxan te wikʼiluk te jsitike. Mel-oʼtantik sba te ya x-och jwayeltik kʼoem ta ora ini. Kiltik oxchajp te bintik ya xjuʼ ya yakʼ x-och jwayeltik ta swenta te skʼop Diose.

¹¹ Te Pukuj ya sloʼlay te ants winiketike. Te kʼalal jtebxanix ya skʼan xlaj-a te Jesuse, oxeb buelta la sjultesbey ta yoʼtan te jnopojeletik yuʼun te bitʼil te Satanás jaʼ te «ajwalil yuʼun te balumilale» (Juan 12:31; 14:30; 16:11, XCD). Te Pukuje stuuntesoj te lotil relijionetik swenta ya sloʼlay te ants winiketike. Jaʼ yuʼun ay bayal te machʼatik ma xyichʼik ta wenta te albilkʼopetik te jamal ya yakʼ ta ilel te jtebxanix ya skʼan yuʼun ya yichʼ lajinel te bintik chopol yuʼun te balumilal ini (Sofonías 1:14). Chikan ta ilel te «macbibil spensaric» yuʼun te Satanás te ants winiketike (2 Corintios 4:3-6). Te bin lokʼem yuʼun-abi, jaʼ te bayal machʼatik ma skʼan ya yaʼiyik stojol te kʼalal ya jkʼan kalbeytik te nopolix te slajibal yuʼun te bintik chopol sok te yakix ta mantalteswanej te Cristoe. Jteb ma spisil-ora jich ya yalbotik te ants winiketike: «Ma jkʼan kaʼiybey skʼoplal-abi».

12. ¿Bin yuʼun ya skʼan te maba ya kakʼ jbatik ta loʼlayel yuʼun te Pukuje?

 ¹² Bayal ants winiketik ma skʼan ya snaʼik skʼoplal te albilkʼopetik te ay ta Bibliae. Jaʼukmeto mame kakʼ xchebajtes koʼtantik te stalelike. Jnaʼojtik te bin yuʼun tulan skʼoplal te wikʼiluk jsitike. Te jpuk-kʼop Pablo jich la yalbey te yermanotake: «Anaʼojic ta lec te scʼahcʼalel te Cajwaltic hich ya xtal te bin utʼil jʼelecʼ ta ahcʼabal» (kʼopona te 1 Tesalonicenses 5:1-6). Sok jamal la yalbotik te Jesuse: «Chapaluquex me, como ya xtal te Nichʼanil ay ta scuenta winic te bin ora ma ba yac anaʼbelic a» (Lucas 12:39, 40). Jtebxanix ya skʼan te ay yan bin-utʼil ya sloʼlay ants winiketik te Satanase. Ya yakʼbey schʼuunik te ay «lamal qʼuinal, lec ay spisil» ta swolol Balumilal. Tey-abi, ta repentenax ya xtal te skʼajkʼalel te Jehová. Kʼax bayal ya xiwik yuʼun te ants winiketike. ¿Jaxan te joʼotike? Teme ya jkʼan chapal ya x-ayinotik ta kʼajkʼal-abi, mame skʼan ya kakʼ jbatik ta loʼlayel yuʼun te Pukuj jich bitʼil ya spas sok te yantike. Jich yuʼun ta ora ini ya skʼan ya jpastik te bin la yal te Pabloe: «Ma me xwayotic hich te bin utʼil te yantique, wiqʼuiluc me jsitic soc pʼijuc me xʼayinotic». Swenta ya xjuʼ ya jpastik-abi ya skʼan ya jkʼopontik te Biblia jujun kʼajkʼal sok akʼa jnopilan ta koʼtantik te bin ya yalbotik te Jehovae.

13. 1)¿Bin-utʼil ya yutsʼin te ants winiketik te espiritu yuʼun te balumilale? 2) ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik swenta maba ya yutsʼin te jtaleltike?

¹³ Te espiritu yuʼun te balumilal ya yutsʼinbey spensar te ants winiketike. Ta ora ini, bayal ants winiketik ya skuyik te ma puersauk te ya snaʼbeyik sba te Diose (Mateo 5:3). Jaʼ yuʼun jteb ma spisil stiempoik sok yipik ya yakʼik ta sleel te bintik ya sjap te balumilale (1 Juan 2:16). Jaʼnix jich, ta ora ini bayal te bintik ya xjuʼ jkʼasestik kʼajkʼal-ae. Ta swenta-abi te ants winiketik jaʼnax ya xbajtʼ ta yoʼtanik ta sleel spisil te bin ya smulan te sbakʼetalike (2 Timoteo 3:4). Kʼalal jich ya spasik-abi, ya xchʼay ta yoʼtanik te bin mukʼxan skʼoplal sok maba ya snop ya yamigoinik te Diose. ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik swenta maba ya yutsʼin jtaleltik te espiritu yuʼun te balumilale? Te jpuk-kʼop Pablo la yal te bitʼil te j-abatotik yuʼun Dios maba ya skʼan ya xbajtʼ koʼtantik ta sleel te bin ya smulan te jbakʼetaltik. Teme ya jpastik te tsitsel-abi, spisil-ora wikʼil jsitik ya x-ayinotik ta swenta te skʼop Diose (Romanos 13:11-14).

14. ¿Bin jultesel ta oʼtanil ya jtatik ta sjun Lucas 21:34, 35?

¹⁴ Ya jkʼantik te jaʼ ya stojobtesotik te chʼul espiritu yuʼun te Diose, ma jaʼuk te espiritu yuʼun te balumilale. Te Jehová stuuntesoj te espiritu yuʼun swenta ya skoltayotik ta snaʼbeyel swentail ta lek te bin nopol ya xbajtʼ kʼotuk ta pasele (1 Corintios 2:12) ^[1] (ilawil te nota ta slajibal te articulo). Jaʼukmeto ya skʼan ya jtsajtay jbatik. Jaʼnix jich te bintik kʼayemotik ta spasel ta jkuxlejaltik ya xjuʼ xchʼaytes koʼtantik ta spasel yaʼtel te Jehovae (kʼopona te sjun Lucas 21:34, 35). Ayniwan chaʼoxtul ya yalbotik te ma jnaʼtik kʼinal te bitʼil ya jchʼuuntik te ayotik ta slajibal kʼajkʼal yuʼun te bintik chopol ta balumilale (2 Pedro 3:3-7). Jaʼukmeto ma skʼan ya xcheʼbaj koʼtantik yuʼun. Melel ay prueba kuʼuntik te ya yakʼ ta ilel ta lek te kʼax nopolix te slajibal te bintik chopole. Teme ya jkʼantik ya stojobtesotik te chʼul espiritu yuʼun te Diose, spisil-ora ya skʼan ya xkʼootik ta tsoblejetik yuʼun te kongregasion.

15. ¿Bin kʼot ta stojol te jpuk-kʼop Pedro, Santiago sok te Juan sok bin-utʼil jich ya xjuʼ xkʼot ta jtojoltik-euk?

 ¹⁵ Te banti ya xchʼayotik ya yakʼ wokol ya kiltik te wikʼiluk jsitik ya kakʼ jbatik. Te Jesús snaʼoj te maba tojotik sok te ay banti ya xchʼayotike. Jnop kaʼiytik te bin kʼax ta stojol te kʼalal slajibal ajkʼabal kuxulto-ae. Te Jesús toj stukel, jaʼukmeto snaʼoj te ya skʼan ya skʼanbey koltayel te Jehová swenta jun yoʼtan ya yakʼ sba ta stojol. Te Jesús la skʼanbey te jpuk-kʼop Pedro, Santiago sok Juan te manchuk ya xwayik te kʼalal yak ta skʼoponel-a te Diose. Jaʼukmeto maba la yilik te kʼax mukʼ skʼoplal te wikʼiluk sit ya yakʼ sbaik ta yorail-abi. ¿Bin kʼot ta stojolik? Jich bitʼil kʼax lujbenik-ae, och swayelik. Te Jesús jaʼnix jich lujben-euk-a, jaʼukmeto maba och swayel melel jaʼ bajtʼ ta yoʼtan skʼoponel te sTate. Te jpuk-kʼopetike jaʼ nix jich la skʼan la spasik-euk (Marcos 14:32-41).

16. Jich bitʼil ya yal ta Lucas 21:36, ¿bin la yal te Jesús te ya skʼan ya jpastik swenta wikʼiluk te jsitik ya kakʼ jbatike?

¹⁶ ¿Bin ya skoltayotik swenta wikʼiluk jsit ya kakʼ jbatik sok chapalotik ta smaliyel te skʼajkʼalel te Jehovae? Kʼax mukʼ skʼoplal te ya jmulantik spasel te bin leke. Jaʼukmeto, ma tikʼuknax-abi. Cheʼoxeb kʼajkʼal ya skʼan ya xlaj te Jesuse, la yalbey te jnopojeletik yuʼun te ya skʼan te spisiluk-ora ya skʼanbeyik koltayel te Jehovae (kʼopona te sjun Lucas 21:36). Swenta wikʼiluk jsitik ta ora ini te bitʼil nopolix te slajibal te bintik chopole, te joʼotike ya skʼan ya jkʼopontik Dios ta spisil-ora (1 Pedro 4:7).

17. ¿Bin ya skʼan ya jpastik swenta jnaʼojtik ta lek te chapalotikix ta swenta te bin ya xbajtʼ kʼotuk ta pasele?

¹⁷ Te Jesús la yalbey te jnopojeletik yuʼun «te bin ora ma ba yac ana’belic a» ya xtal te slajibal te bintik chopole (Mateo 24:44). Jaʼ yuʼun ya skʼan te chapalukotik ta spisil-ora. Maba yorailuk sleel te bin ya sjap te balumilal yuʼun te Satanase. Te ants winiketik ya yalik te ya yakʼ tseʼel oʼtanil spisil-abi. Jaʼukmeto jnaʼojtik te ma smelelile. Te Jehová sok te Jesús ya yalbotik ta Biblia te bin ya xjuʼ ya jpastik swenta wikʼiluk te jsitike. Jaʼ yuʼun ya skʼan ya kiltik ta lek te albilkʼopetik ta Biblia sok te bin-utʼil yak ta kʼoel ta pasele. Kakʼbeytikxan yip te bitʼil kamigoinej jbatik sok te Jehová sok jaʼ nail akʼa kakʼ ta jkuxlejaltik te Ajwalinele. Jich chapalotik-a te kʼalal ya xtal te slajibal te bintik chopole (Apocalipsis 22:20). Akʼa juluk ta koʼtantik te ya jta jkuxlejaltik teme jich ya jpastike.