1, 2. ¿Bin yuʼun ya jnopbeytik skʼoplal te bin la spasik chaneb ajwaliletik yuʼun te Judá?

TEME ya kiltik te ay machʼa yak ta bael ta be te ya xbiltsʼuj yok sok ya xyal, ¿mabal jichuk te ya jtsajtay jbatik te kʼalal ya xkʼaxotik te banti yale? Jichnix kʼoem ta swenta te bin maba lek spasojik te yantike, ya xjuʼ ya skoltayotik yuʼun ya jtsajtay jbatik te manchuk ya jpastik-euk te bin jteb ma pajal soke. Jich bitʼil ay bin ya xjuʼ ya jnoptik ta swenta te bin maba lek la spasik chaʼoxtul ants winiketik te ya yalbey skʼoplal te Biblia.

² Te chaneb ajwaliletik te la kalbeytik skʼoplal ta yan articulo abatinik ta stojol Dios sok spisil yoʼtanik. Manchukme jich la spasik ay te banti chʼayike. Te bin la spasike tsʼibaybil jilel ta Biblia yuʼun ya jnop ta koʼtantik sok yuʼun ay bin kʼax mukʼ skʼoplal ya yakʼ jnoptik. ¿Bintik-a? Sok ¿bin ya xjuʼ ya jpastik swenta maba ya jpastik te bin maba lek la spasike? (Kʼopona te sjun Romanos 15:4).

3-5. 1) Manchukme sok spisil yoʼtan abatin ta stojol Dios te Asa, ¿bin-a te maba lek la spase? 2) ¿Bintikwan yuʼun te jajch yakʼ smukʼul yoʼtan te Asa ta stojol yantik te kʼalal la stsak sba ta guerra sok te Baasá?

³ Kiltik nailuk te ejemplo yuʼun te Asa. La yakʼ smukʼul yoʼtan ta stojol Jehová kʼalal jun miyon ta tul soldado etiopiaetik tal  yakʼbeyik guerra te Judá. Jaʼukmeto maba la yakʼ smukʼul yoʼtan ta stojol Jehová te kʼalal la yakʼbey sba guerra sok te Baasa te jaʼ ajwalil yuʼun te Israel. Te Asa ma skʼan ya yakʼbey te Baasa te ya schajpan ta lek te lum Ramá te jaʼ jpam lum te mukʼ skʼoplal yuʼun Israel te nopol ay ta stiʼil skʼinal te Judá (2 Crónicas 16:1-3). Te Asa la snop te lek ya xlokʼ teme ya stoj te ajwalil yuʼun te Siria yuʼun ya xkoltayot yuʼun. Kʼalal te siriaetik la yakʼbeyik guerra te lumetik yuʼun te Israel, te Baasa oranax «la yihquitay hilel schahpanel te Ramá soc la yihquitay te yaʼtele» (2 Crónicas 16:5). Laniwan snop ta sjajchibal te Asa te jaʼ lek te bin la spase.

⁴ ¿Bin-utʼil la yaʼiy sba Jehová kʼalal la yil te ma la yakʼ smukʼul yoʼtan te Asa ta stojole? Jkʼaxel ma la smulan. Jaʼ yuʼun la stikun te j-alwanej Hanani yuʼun ya stojobtes (kʼopona te 2 Crónicas 16:7-9). Te Hanani jich la yalbey te Asa: «Ha yuʼun yoʼtic soc liʼ bahel ay me guerra ta atojol». Te Asa la spoj te lum Ramá. Jaʼukmeto te jayeb jaʼbil ayin ta ajwalil, kʼax guerraetik ta stojol sok ta stojol slumal.

⁵ Ta yan articulo la kiltik te lek ilot yuʼun Jehová te Asa. Te Dios la yil te bitʼil te Asa abatin ta stojol sok spisil yoʼtan, manchukme jmulawil (1 Reyes 15:14). Manchukme jich-abi, talnanix ta stojol te Asa te bin ma lekuk ta skaj te maba lek te bin la spase. ¿Bin yuʼun te jaʼnix la smukʼulin sba yoʼtan sok te la yakʼ smukʼul yoʼtan ta stojol yantik te ma jaʼuk la smukʼulin yoʼtan te Jehovae? Laniwan skuy te ya xtsalawan teme ya schajpan ta lek te bitʼil ya yakʼ guerrae. O laniwan yichʼ ta wenta te bintik ma lekuk albot yuʼun te yantike.

6. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te bin maba lek la spas te Asa? Ala bin-ora ya xjuʼ ya kakʼtik ta ilel te smukʼul koʼtantik ta stojol Jehová.

⁶ ¿Bin ya yakʼ jnoptik te bin maba lek la spas te Asa? Te ya skʼan te spisiluk-ora ya smukʼulin koʼtantik Jehová, te manchuk joʼotiknix ya smukʼulin sba koʼtantike. Ya skʼan te ya jkʼanbeytik koltayel te Jehová chikan teme tulan te jwokoltik o maʼyuk lek skʼoplal. Lek te ya jojkʼoybey jbatik bin ya jpastik te kʼalal ay jwokoltike. ¿Joʼotiknixbal ya smukʼulin sba koʼtantik sok jichbal te ya jpastik tulan ta schajpanel te bitʼil ya jkuytik te lekxan ta pasele? ¿O jichbal kʼayemotik ta spasel te jaʼ nail ya kiltik te bin ya yal te Biblia sok ya kichʼtik ta wenta te bin ya yal ta schajpanel te jwokoltike? Jich bitʼil, jnop kaʼiytik te ay kʼop kuʼuntik sok jfamiliatik ta skaj te ya xbootik ta tsoblejetik o ta mukʼul tsoblejetik. ¿Yabal jkʼanbeytik koltayel te Jehová swenta ya yakʼ jnaʼtik te bin ya skʼan ya jpastike? O jnop kaʼiytik te jalix te yakotik ta sleel kaʼteltik sok te ay la jtatikix te machʼa ya skʼan ya stojotik ta aʼtele. ¿Yabal kalbeytik te yananix xbootik ta jujun semana ta tsoblejetik kuʼuntik manchukme ta skaj-abi maba ya skʼan ya yakʼbotikix te aʼtele? Chikan bin-a te jwokoltike, juluk ta koʼtantik te stsitsel la yakʼ jtul te machʼa la stsʼibay te Salmos te jich la yale: «Acʼa ta stojol Jehová te be awuʼun, ha acʼa smucʼulin awoʼtan, hich ya spas te bin ya scʼan pasele» (Salmo 37:5).

7, 8. ¿Bintik maba lek la spas te Josafat, sok bintik la sta yuʼun? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo).

⁷ Kiltik te ejemplo yuʼun te Josafat te jaʼ snichʼan te Asa. Ay bayal taleliletik yuʼun te Josafat te ya smulan te Jehová. Kʼalal la smukʼulin yoʼtan te Jehová bayal te bintik lek la spas. Manchukme jich-abi, ay bintik maba lek la spas-euk. Jich bitʼil la yakʼ nujpunuk te snichʼan sok te yantsil nichʼan te chopol ajwalil Acab. Ta patil la skoltay ta yakʼel guerra te Acab ta stojol te siriaetik, manchukme albot yuʼun te j-alwanej Micaías (Micaya) te manchuk jich ya spase. Te kʼalal yorail te guerra te soldado siriaetik la sjoytayik te Josafat sok kʼan smilik (2 Crónicas 18:1-32). Kʼalal te Josafat sujt ta Jerusalén jich jojkʼoybot yuʼun te j-alwanej Jehú: «¿Ya bal acoltay te machʼa chopol, cʼux bal yac awaʼiy ta awoʼtan te machʼatic scontrahinejic te Jehová?» (kʼopona te 2 Crónicas 19:1-3).

⁸ ¿Aybal bin la snop te Josafat ta swenta te bin kʼot ta stojol sok ta swenta te bin albot yuʼun te j-alwanej Micaías? Mel-oʼtantik sba te bitʼil maʼuke. Manchukme kʼuxto ya yaʼiy ta yoʼtan te Jehová sok yoʼtanuk te lek ya x-ilot yuʼune, la yamigoin jtul winik te ma skʼan ya yichʼ ta mukʼ te Jehová. Te winik-abi, jaʼ te Ocozías snichʼan Acab. Te Josafat la spas barkoetik sok te Ocozías. Jaʼukmeto la yichʼ lajinel te barkoetik te kʼalal mato stuuntesojik-a (2 Crónicas 20:35-37).

9. ¿Bin ya xjuʼ xkʼot ta jtojoltik teme ya kamigointik te machʼatik maba lek stalelike?

⁹ ¿Bin ya xjuʼ ya jnoptik ta swenta te bin kʼax ta stojol te Josafat? Ay la spas te bin lek, jaʼnix jich sok «spisil yoʼtan la sle te Jehová» (2 Crónicas 22:9). Jaʼukmeto la yamigoin te machʼatik maba kʼux ta yoʼtan te Jehová, jaʼ yuʼun la sta tulan wokoliletik.  Ta melel, jteb ma la sta lajel. Juluk ta koʼtantik te bin ya yal te Biblia: «Te machʼa ya sjoquin te machʼatic pʼij yoʼtanic, ha nix hich pʼij ya xcʼoht, yan te machʼa ya sjoquin te machʼatic ma snaʼic qʼuinal, ya me sta swocol» (Proverbios 13:20). Melelnix-a te ya jkʼan ya jkoltaytik te ants winiketik ta snaʼbeyel sba te Jehová. Jaʼukmeto ya xjuʼ ya yikʼotik bael ta chʼayel teme jkʼaxel ya kamigointik te machʼatik maba ya x-abatinik ta stojol te Diose.

10. 1) ¿Bin ya xjuʼ ya jnoptik ta swenta te Josafat teme ya jkʼan ya xnujpunotike? 2) ¿Bin ya skʼan ya jultestik ta koʼtantik?

¹⁰ Teme ya jkʼan ya xnujpunotike, ¿bin ya xjuʼ ya jnoptik ta swenta te Josafat? Repenta ya xjajch jmulantik jtul te machʼa maba kʼux ya yaʼiy ta yoʼtan te Jehová. Yaniwan jnoptik te maʼyuk machʼa ya jtatik ta lum yuʼun Dios yuʼun ya xnujpunotik sok. O ayniwan machʼatik ta jfamiliatik ya yalulanbotik te ya skʼan ya xnujpunotik te kʼalal mato kʼaxemuk kaʼbilaltik. Melel te jich la spasotik te Jehová te ay machʼa ya jkʼantik sok te ya kichʼtik kʼanel-euke. Jaʼukmeto, ¿bin ya skʼan ya jpastik teme maba ya jtatik te machʼa lek ya xnujpunotik soke? Ya xjuʼ ya skoltayotik snopel ta koʼtantik te bin kʼot ta stojol te Josafat. Jteb ma spisiluk-ora ya skʼanbey–a te Jehová te yakuk xtojobtesote (2 Crónicas 18:4-6). Jaʼukmeto maba la yichʼ ta wenta te bin albot yuʼun te Jehová te kʼalal la yamigoin te Acab te maba kʼux ya yaʼiy ta yoʼtan te Jehová. La skʼan la sjultes ta yoʼtan te bitʼil «te sit Jehová ya yil spisil te qʼuinal, yuʼun ya yaʼbe yip te machʼatic jun yoʼtanic ta stojol» (2 Crónicas 16:9). Jaʼnix jich te joʼotik ya skʼan ya xjul ta koʼtantik te yoʼtanuk ya skoltayotik te Jehová. Kʼuxotik ta yoʼtan sok ya xkʼot ta yoʼtan te bin yaʼiyel ya kaʼiy jbatike. ¿Yabal smukʼulin koʼtantik te ya yakʼ ya jtatik te machʼa ya jkʼantike sok te machʼa ya xjuʼ ya sjokinotike? Ya xjuʼ ya smukʼulin koʼtantik te jich ya spas ta yorail te lekxane.

11, 12. 1) ¿Bin-utʼil la yakʼ ta ilel te Ezequías te bin ay ta yoʼtane? 2) ¿Bin yuʼun la spasbey perdon Jehová te Ezequías?

¹¹ ¿Bin ya yakʼ jnoptik te ejemplo yuʼun te Ezequías? Ta jun buelta te Jehová la skoltay ta yilel te bin ay ta smelelil ta yoʼtan (kʼopona te 2 Crónicas 32:31). Te kʼalal tsakbil ta tulan chamel, albot yuʼun Dios te ya xlekub sok akʼbot jun seña yuʼun jich ya snaʼ te ya xkoltayot yuʼune. Te Jehová la yakʼ «suht ta spat lajuncaj te axinal» ta jun escalera. Ta patil jich yilel te la skʼan la snaʼikxan ta lek skʼoplal te seña-abi te principaletik yuʼun Babilonia. Jich yuʼun la stikunik chaʼoxtul winiketik ta stojol te Ezequías swenta ay binxan ya sjojkʼoybeyik (2 Reyes 20:8-13; 2 Crónicas 32:24). Te Jehová maba la yalbey te Ezequías bin-utʼil ya skʼan ya yakʼ ta ilel stalel ta stojol te winiketik-abi. Te Biblia ya yal te la yijkʼitay ta stukel yuʼun ya yil bin ya spas. Te Ezequías la yakʼtiklanbey yilik spisil te skʼulejale. Ta swenta te bin la spas la yakʼ ta ilel te bin ay ta yoʼtane.

¹² Mel-oʼtantik sba te bitʼil te Ezequías jajch stoy sba. Jaʼ yuʼun maba la yakʼix ta  ilel te ya yalbey wokol te Jehová ta swenta spisil te bin akʼbil yuʼune. Te Biblia maba ya yal bin yuʼun jelon te stalele. Jaʼniwan yuʼun te la stsal ta guerra te soldado asiriaetik o te lekubtesot ta schamel yuʼun te Jehová. O jaʼniwan yuʼun te kʼulejub sok te kʼax naʼbil sba skʼoplal kʼot. Manchukme te Ezequías abatinem-a ta stojol te Jehová sok spisil yoʼtan, jun tiempo la stoy sba. Maba la smulan Jehová te bin la spase. Jaʼukmeto ta patil «la spejcʼan sba te Ezequías», jich pasbot perdon yuʼun te Diose (2 Crónicas 32:25-27; Salmo 138:6).

13, 14. 1) ¿Bin-ora ya xjuʼ ya kakʼtik ta ilel te bin ay ta koʼtantike? 2) ¿Bin talelil ya skʼan ya kakʼtik ta ilel te kʼalal ya kichʼtik utsilkʼoptayele?

¹³ ¿Bin ya jnoptik ta stojol te Ezequías sok ta swenta te bin maba lek la spase? Juluk ta koʼtantik te la stoy sba ta patil te kʼalal koltayot yuʼun Jehová ta stsalel ta guerra te soldado siriaetik sok te lekubtesot ta schamel. Jaʼ-abi ya yakʼ jnoptik te ya skʼan ya jtsajtay jbatik te kʼalal lek yak ta lokʼel te bin ya jpastik sok te lek jkʼoplaltik ya kichʼtik albeyele. ¿Bin yuʼun? Melel te bitʼil ya kakʼtik ta ilel te jtaleltik ya yakʼ ta ilel te bin ay ta koʼtantike. Jich bitʼil, jtul hermano te ya yakʼ jun discurso ta stojol bayal ants winiketik laniwan spas tulan ta schajpanel ta lek te bin ya skʼasese. Jichniwan te bayal machʼatik ya x-utsilkʼoptayot yuʼun ta skaj te kʼax lek la skʼases te sdiscursoe. ¿Bin talelil ya yakʼ ta ilel te kʼalal ya x-utsilkʼoptayote?

¹⁴ Te kʼalal ya kichʼtik utsilkʼoptayel ya skʼan ya xjul ta koʼtantik te bin la yal te Jesuse: «Teme la apasic spisil te bin halbotex, hich me yac awalic: Ma xtuhunotcotic ta aʼbatinel, ha nax la jpascotic te bin ay ta jcuentacotic spasel, chihanic me» (Lucas 17:10). Juluk ta koʼtantik te bin la spas te Ezequías, kʼalal la stoy sba maba la yalbeyix wokol te Jehová ta swenta spisil te bin akʼbil yuʼune. Jich yuʼun, ¿bin ya skoltayotik swenta ya kakʼtik ta ilel pekʼel-oʼtanil te kʼalal ya kichʼtik utsilkʼoptayel ta skaj te la kakʼtik jun lekil discurso? Teme ya jnop ta koʼtantik te bin spasoj Jehová ta jtojoltike, ya kakʼtik ta ilel ta swenta te bitʼil ya xkʼopojotik te ya kalbeytik wokol soknix te bitʼil skoltayojotike. Ta melel jaʼnax ta skaj te ay kuʼuntik te Biblia sok te ya yakʼbotik schʼul espiritu te Jehová ya xjuʼ ya kakʼtik discurso.

15, 16. ¿Bin la spas te Josías te jich la sta lajel yuʼune?

¹⁵ Ta slajibal, ¿bin ya jnoptik ta swenta te Josías? Manchukme jaʼ jtul lekil ajwalil la spas te bin maba lek te la sta lajel yuʼun (kʼopona te 2 Crónicas 35:20-22). ¿Bin la spas? Te Josías la yakʼbey guerra te Necao (Nekó) te jaʼ ajwalil yuʼun Egipto manchukme maʼyuk swentail te bin yuʼune. Ta melel te Necao la yalbey te Josías te ma skʼan ya yakʼbey sba guerra sok. Te Biblia ya yal «te ha nix scʼop a te Diose» te bin la yal te Necao. Jaʼukmeto te Josías bajtʼ yakʼbey sba guerra sok, tey la sta lajel-a. Jich yuʼun, ¿bin yuʼun te la yakʼbey sba guerra sok te Necao? Te Biblia maba ya yal.

 ¹⁶ Te bin la skʼan lajuk spas te Josías jaʼ te ya yil ta lek teme yuʼun-nix talem ta stojol Jehová te bin albot yuʼun te Necao. Juʼ la sjojkʼoybey te Jeremías te jaʼ jtul j-alwanej yuʼun te Jehová (2 Crónicas 35:23, 25). Jaʼnix jich te Josías la skʼan te lajuk snaʼ ta lek te bin yak ta kʼoel ta pasele. Te Necao ma snopoj te ya yakʼbey guerra te Jerusalén. Yak ta bael ta Carquemis yuʼun ya yakʼbey guerra yan nasion. Jaʼnix jich te Necao ma skʼan ya sjachbey yilinba te Jehová sok te lum yuʼune. Te Josías maba la snop ta lek spisil-abi te kʼalal ay bin la sta ta nopel te ya spase. ¿Bin ya jnoptik yuʼun? Te kʼalal ay jwokoltik sok ya skʼan te ay bin ya jtatik ta nopel te ya jpastike ya skʼan nailuk ya jpastik pensar binwan ya smulan te Jehová te ya jpastike.

17. Te kʼalal ay bin ya jtatik ta nopel te ya jpastike, ¿bin ya skoltayotik yuʼun maba ya jkʼayintik te bin ma lek la spas te Josías?

¹⁷ Nail te ay bin ya jtatik ta nopel te ya jpastike ya skʼan ya kiltik chaʼoxchajp te bintik smelelil te ya xtojobteswan te ayik ta Biblia te ya xjuʼ ya skoltayotike, jaʼnix jich ya skʼan ya kiltik bin-utʼil ya xjuʼ ya jpastik ta jkuxlejaltik. Ay bin-ora ya xjuʼ ya jletikxan tojobtesel ta junetik kuʼuntik te lokʼemik ta Biblia sok ya xjuʼ ya jkʼanbeytik koltayel jtul anciano. Te anciano ya xjuʼ ya skoltayotik te yakuk jpastik pensar ta swenta yantik smelelil te ya xtojobteswan te ayik ta Biblia. Jnop kaʼiytik te bitʼil jtul hermana nujpunem sok jtul winik te maba Testigo. Te hermana schapojix ta lek te ya xlokʼ ta scholel skʼop Dios ta jun kʼajkʼal ta semana (Hechos 4:20). Jaʼukmeto te smamlal ya yalbey te manchuk ya xbajtʼ ta scholel skʼop Dios ta kʼajkʼal-abi. Ya yalbey te yinam te yoʼtanuk ya yikʼ bael ta paxial, melel ayix tiempo te maba sjokinej sbaike. Jaʼ yuʼun te hermana ya yil ta lek cheʼoxeb texto yuʼun te Biblia te ya xjuʼ xkoltayot yuʼun ta stael ta nopel te bin lek ya xjuʼ ya spase. Te hermana snaʼoj te ya skʼan ya schʼuunbey skʼop Dios sok te la spasotik ta mantal te Jesús te ya skʼan ay machʼatik ya kotsestik ta jnopojeletik (Mateo 28:19, 20; Hechos 5:29). Jaʼukmeto jaʼnix jich ya xkʼot ta yoʼtan te ya skʼan ya yichʼ ta mukʼ te yaʼtel yichʼoj te smamlal ta yutil na, jaʼnix jich te ya skʼan te lekuk yoʼtanik te j-abatetik yuʼun Dios o te maba jkʼaxeluk ya yakʼik ta chʼuunel te bin ya skʼan yoʼtanik ta stukelike (Efesios 5:22-24; Filipenses 4:5). Te hermana ya xjuʼ jich ya sjojkʼoybey sba: «¿Jaʼbal ya skʼan te jmamlal te ma xlokʼonix ta jkʼaxel ta scholel skʼop Dios o jaʼnax ya skʼan te ya jokin ta kʼajkʼal-abi?». Te j-abatotik yuʼun Dios ya jkʼantik te ya jtatik ta nopel te bin lek ta pasel sok te lekuk ya yil te Jehová.

18. ¿Bin yuʼun ay skʼoplal te ya jnopilantik te ejemplo yuʼun te chaneb ajwaliletik yuʼun te Judá?

¹⁸ Ayniwan bin-ora ya jpastik te bin maba lek la spasik te chaneb ajwaliletik yuʼun Judá. Yaniwan jmukʼulin jbatik ta joʼotiknix, ya jokintik te machʼatik maba lek stalelike, yaniwan xjajch jtoy jbatik o maba ya kichʼtik ta wenta te Dios te kʼalal ay bin ya jpastike. Jaʼukmeto manchukme ay banti jich ya jpastik mame skʼan ya kaltik te maʼyuk bin-ora ya xjuʼ kuʼuntik spasel te bin ya smulan te Jehová. Jaʼ ya yil stukel te jtaleltike, jich bitʼil la yilbey stalel te chaneb ajwaliletik yuʼun te Judá. Jaʼnix jich te Jehová ya yil te kʼax kʼux ta koʼtantik sok te ya jkʼantik te ya x-abatinotik ta stojol sok spisil koʼtantik. Jaʼ yuʼun yakʼojbotik jilel ejemploetik te ya skoltayotik yuʼun maba ya jpastik tulan muliletik. Jnopilantik te ejemplo yuʼun te ajwaliletik yuʼun Judá sok kalbeytik wokol te Jehová yuʼun te la yakʼ ta tsʼibayel jilel ta Biblia.