1. 1) ¿Bin yuʼun snujpʼ te ay machʼatik ya yichʼik ichʼel ta mukʼ? 2) ¿Bin ya kilbeytik skʼoplal ta articulo ini?

¿BIN-UTʼIL ya xchiknaj te ay machʼa ya kichʼtik ta mukʼe? Jaʼ te kʼalal kʼaxemtoxan lek ya kakʼtik ta ilel jtaleltik ta stojol te bitʼil te yantike sok te kʼalal ya kichʼtik ta wenta. Jteb ma spisil-ora jaʼ ya kichʼtik ta mukʼ te machʼa ay bin la spas te jich snujpʼ te ya kichʼtik ta mukʼ yuʼune o teme yichʼoj tulan yaʼtel. Ta articulo ini ya kiltik machʼatik ya skʼan ya kichʼtik ta mukʼ sok bin yuʼun.

2, 3. 1) ¿Bin yuʼun te snujpʼ te jkʼaxel ya skʼan ichʼel ta mukʼ te Jehovae? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo). 2) ¿Machʼa-a te «Jcolel Tuminchij» te ya yal te Apocalipsis 5:13, sok bin yuʼun ya skʼan ichʼel ta mukʼ?

² Te Apocalipsis 5:13 ya yal te snujpʼ te ya yichʼ ichʼel ta mukʼ te «machʼa hucul ta smucʼul-huctajib» sok te Jkolel Tuminchij. Te «machʼa hucul ta smucʼul-huctajib» jaʼ te Jehová. Te kapitulo 4 yuʼun te Apocalipsis ya yalbey skʼoplal jtsojb chʼul-abatetik te ya yalik jchajp te bin yuʼun ya skʼan ichʼel ta mukʼ te Jehová «te stalel cuxul sbahtel qʼuinal». Jich ya yalik: «Cajwaltic Dios [Jehová], hich ya scʼan te yac awichʼ awutsilal, ichʼel ta mucʼ, soc awuʼel,  como haʼat la apas spisil bintic ay, soc ta scuenta scʼanojel awoʼtan cuxajtic soc la yichʼticlan pasel» (Apocalipsis 4:9-11).

³ Te Jkolel Tuminchij te ya yalbey skʼoplal te Apocalipsis 5:13 jaʼ te Jesucristoe. Jich ya kaltik, melel kʼalal kʼax ta Balumilal jich la yichʼ alel ta stojol: «¡Ha te Jcolel Tuminchij yuʼun Dios te ya schʼaybe smul machʼatic ayic ta bahlumilal!» (Juan 1:29). Te Jesús jaʼnax te ajwalil te skʼanoj yakʼel skuxlejal swenta ya yakʼbey skolelik te machʼatik ya swentain. Ta melel snujpʼ te ya kichʼtik ta mukʼ yuʼune. Jaʼnix jich snujpʼ te ya yichʼ ichʼel ta mukʼ melel «ha Ajwalil yuʼun ajwaliletic soc Yajwal principaletic» (1 Timoteo 6:14-16). Ta melel jich ya kaʼiy jbatik bitʼil te chʼul-abatetik te bayal yuʼelik te jich ya yalik ta kʼayoj: «Te Jcolel Tuminchij te la yichʼ milel, ha mero yuʼun te ya yichʼ yuʼel, scʼuhlejal, pʼijil-oʼtanil, yip, yichʼel ta mucʼ, yutsilal, soc halbeyel yutsil scʼoblal» (Apocalipsis 5:12).

4. ¿Bin yuʼun mukʼ skʼoplal te ya kichʼtik ta mukʼ te Jehová sok te Jesucristoe?

⁴ Juan 5:22, 23 ya yal ta swenta te Jehová te yakʼbeyoj yaʼtel te Jesucristo ta jchajpanwanej yuʼun spisil te ants winiketike. Jaʼ jun swentail-abi te tulan skʼoplal te bin yuʼun ya skʼan te ya kichʼtik ta mukʼe. Te kʼalal ya kichʼtik ta mukʼ te Jesuse, jaʼnix jich ya kichʼtik ta mukʼ te Jehová. Teme ya kichʼtik ta mukʼ te Jesús sok te sTate, ya xjuʼ xkuxinotik ta sbajtʼelkʼinal (kʼopona te sjun Salmo 2:11, 12).

5. ¿Bin yuʼun snujpʼ te ya kichʼtik ichʼel ta mukʼ te bantito kʼalal ya skʼane?

⁵ Te ants winikotik la kichʼtik pasel «hich yilel te bin utʼil Dios» (Génesis 1:27). Te bin ya skʼan ya yal-abi jaʼ te jteb ma jpisiltik ya xjuʼ ya kakʼtik ta ilel taleliletik te ay yuʼun te Diose. Ya xjuʼ ya kakʼtik ta ilel skʼuxul koʼtantik, yutsil koʼtantik sok ya xjuʼ ya jnaʼbeytik yoʼbolil sbaik te yantike. Jaʼnix jich la kichʼtik akʼbeyel te ay bin ya yalbotik te koʼtantik te ya yakʼ jnaʼtik te bin lek sok te bin ma lekuk, bin toj ta pasel sok lek ta ilel sok te bin ma stojiluke (Romanos 2:14, 15). Stalel te ya jmulantik te bin tʼujbil sok te maʼyuk yabakule, jaʼnix jich ya jkʼantik te ya xkuxinotik ta lamalkʼinal. Ma chajpuk ya kaʼiytik-abi, melel te Jehová ya smulan te lamalkʼinal sok te spisiluk ayuk swentail. Kʼax chikan ta ilel te spisil te ants winiketik jich pasbilik te ya xjuʼ te yanyantik te bitʼil ya skʼayinbeyik stalel te Dios. Jaʼ yuʼun snujpʼ ya yichʼik ichʼel ta mukʼ te bantito ya skʼane (Salmo 8:5).

6, 7. ¿Bintik ya spasik te ants winiketik te maba ya spasik stukel te testigoetik yuʼun Jehová?

⁶ Jnaʼojtik te ya skʼan te ya kichʼtik ta mukʼ te yantike, jaʼukmeto maniwan ya xkʼot lek ta koʼtantik bin-utʼil ya skʼan te ya kichʼtik ta mukʼ sok bantito kʼalal. Jich ya kaʼiytik ta skaj te jteb ma spisiluk te ants winiketik jaʼ ya snopbeyik stalel te ants winiketik te ayik ta balumilal yuʼun te Satanás. Ay machʼatik te ya xjelawik ta yichʼel ta mukʼ ants winiketik te ya skuyik ta dios yuʼunik. Jkʼaxel ya yichʼik ta mukʼ, ma jichuk te bitʼil ya yal Jehová te ya skʼanik ilele. Ay machʼatik ya skʼayinbeyik stalel sok te bin yilel skʼuʼ spakʼik te machʼatik kʼax naʼbil sbaik ta balumilal. Yaniwan skʼayinik jwolwanejetik yuʼun politika o relijion, te machʼatik kʼax naʼbilik sba te ya xkʼaxik ta telebision o te ya xtajinike.

⁷ Te smelelil j-abatotik yuʼun Dios ya jnaʼtik te maba lekuk te jkʼaxel ya kichʼtik ta mukʼ yantik ants winiketik. Ta spisil te ants winiketik te kuxinemik jaʼnax te Jesús yakʼoj ta ilel tojil ejemplo te ya skʼan ya jkʼayintike (1 Pedro 2:21). Juluk ta koʼtantik te «spisilic ay smulic, ma ba yichʼbeyejic yutsilal  te Diose» (Romanos 3:23). Jich yuʼun ni jtuluk ants winik snujpʼ te ya yichʼ ichʼel ta mukʼ jich bitʼil te Diose. Teme ya kichʼtik ta mukʼ jtul ants winik te bitʼil ma stojilukix ta pasel maba lek ya yilotik te Jehová.

8, 9. 1) ¿Bin yilel ya kiltik te machʼatik yichʼojik mukʼ yaʼtelik te ya x-aʼtejik ta stojol te ajwalile? 2) ¿Bin-ora maba ya jchʼuunbeytik skʼopik?

⁸ Ay machʼatik snujpʼ te ya kichʼtik ta mukʼ ta skaj te aʼtelil ya spasike. Jich bitʼil, jnop kaʼiytik te bin ya spasik te machʼatik yichʼojik mukʼ yaʼtelik te ya x-aʼtejik ta stojol te ajwalile. Ya x-aʼtejik yuʼun jich leknax ya xkuxinotik sok ya skoltayotik ta stael te bin ya xtuun kuʼuntike. Jpisiltik ya xtuun kuʼuntik te yaʼtelike. Te jpuk-kʼop Pablo la yal te ya skʼan ya kiltik te machʼatik ya x-aʼtejik sok te ajwaliletik jich bitʼil «te machʼatic mucʼ yaʼtelic» sok ya skʼan te ya jchʼuuntik te leyetike. Jich la yal: «Tojahic me spisil teme ay machʼatic ay abetic yuʼun: teme ha patanil, aʼbeyahic; [...] te machʼa ay ta ichʼel ta mucʼ, ichʼahic me ta mucʼ» (Romanos 13:1, 7).

⁹ Te testigootik yuʼun Jehová ya jpastik tulan ta yichʼel ta mukʼ te machʼatik yichʼojik mukʼ yaʼtelik. Ta melel ta jujunpam lum sjeloj sba te bin kʼayemik ta spasele. Jaʼ yuʼun ayniwan jtul ajwalil te ay bin ya skʼan te maba ya skʼan yan ajwalil ta yan lume. Chikan bin nasionil te banti kuxulotik te j-abatotik yuʼun Dios ya jchʼuuntik te machʼatik yichʼojik mukʼ yaʼtelik. Jaʼukmeto teme ya skʼanbotik te akʼa jpastik te bin maba lek ya yil te Diose maba ya jpastik stukel. Jaʼ ya jchʼuunbeytik skʼop te Jehová sok ya kichʼtik ta mukʼ, ma jaʼuk te winiketike (kʼopona te 1 Pedro 2:13-17).

10. ¿Bin lekil ejemplo la yakʼ kiltik chaʼoxtul j-abatetik yuʼun Dios ta namey kʼinale?

¹⁰ Ta Biblia ya jtatik lekil ejemplo yuʼun j-abatetik yuʼun Dios te la yichʼik ta mukʼ sok la schʼuunbeyik skʼop te ajwaliletik sok te machʼatik yichʼojik mukʼ yaʼtelik. Kiltik bin la spasik te José sok te María. Kʼalal te machʼatik yichʼojik mukʼ yaʼtelik ta Roma la skʼan la snaʼik jayeb machʼatik kuxulik te banti swentainojike, te José sok te María bajtʼ yakʼ sbaik ta ajtayel ta Belén manchukme nopol ya x-ayinix yal te Mariae (Lucas 2:1-5). Te jpuk-kʼop Pablo jaʼ yan lekil ejemplo te la yichʼ ta mukʼ te ajwaliletike. Kʼalal lebot smule, stojil te bitʼil kʼopoj te kʼalal la skoltay sba ta stojol te ajwalil Herodes Agripa sok ta stojol te Festo te jaʼ gobernador yuʼun Judea te swentainojik te romanoetike (Hechos 25:1-12; 26:1-3).

11, 12. 1) ¿Bin yuʼun te ma kʼaxemtoxan ya kichʼtik ta mukʼ te jwolwanejetik yuʼun te relijionetike? 2) ¿Bin kʼot ta pasel ta skaj te jtul Testigo te jaʼ slumal Austria la yichʼ ta mukʼ jtul winik te yichʼoj mukʼ yaʼtele?

¹¹ ¿Yabal skʼan te kʼaxemtoxan ya kichʼtik ta mukʼ te jwolwanejetik yuʼun te relijionetike? Maʼuk. Jichnix ya skʼan te ya kichʼtik ta mukʼ te bitʼil ya kichʼtik ta mukʼ te yantike. Te jwolwanejetik-abi ya skʼanik te kʼaxemtoxan ya kichʼtik ta mukʼe, jaʼukmeto maba lek te jich ya jpastike. ¿Bin yuʼun? Melel maba ya yakʼik ta nopel te bin smelelil ta swenta Dios sok ta swenta te sKʼope, te Biblia. Te Jesús jamal la yalbey te lotil jpʼijubteswanejetik yuʼun te relijionetik te maba jichuk ta pasel te bitʼil ya stojobtesik te ants winiketik sok jamal la yalbey te jaʼik jchebal-oʼtanetike (Mateo 23:23, 24). Jaʼukmeto maba chopoluk te ya kichʼtik ta mukʼ sok te ya kakʼtik ta ilel lek jtaleltik ta stojol te machʼatik yichʼojik mukʼ yaʼtelike. Jaʼik-abi ay skoltayojotik te kʼalal yilojik te ya kichʼtik ta mukʼe.

¹² Te Heinrich Gleissner te jaʼ doctor en Derecho sok ya x-aʼtej ta politika ta Austria jaʼ jtul winik te yichʼoj mukʼ yaʼtel te la skoltayotike. La yichʼ tsakel yuʼun te nazietik ta yorail te 2 Guerra Mundial sok la yichʼ tikunel ta campo de concentración.  Ta tren te banti ikʼot bael la snaʼbey sba te Leopold Engleitner te jaʼ jtul testigo jaʼ slumal Austria te tulan schʼuunel yoʼtan. Te hermano-abi la scholbey sok slekil yoʼtan te Heinrich Gleissner te bin schʼuuneje, te winik-abi la schʼam yaʼiy ta lek te bin albote. Kʼalal kʼaxemix-a te guerrae, te winik-abi bayal buelta la skoltay te testigoetik ta Austria ta skaj te yaʼtele. Ayniwan kaʼiyojtik yan ejemploetik te ya yakʼ ta ilel te bin lek ya xlokʼ te kʼalal ya kichʼtik ta mukʼ te machʼatik yichʼojik mukʼ yaʼtelike.

13. ¿Machʼatik te snujpʼxan te ya kichʼtik ta wenta sok te ya kichʼtik ta mukʼ, sok bin yuʼun?

¹³ Spisil te kermanotaktik snujpʼ te ya kichʼtik ta mukʼ sok te ya kichʼtik ta wenta. Te machʼatik snujpʼxan te ya kichʼtik ta mukʼe jaʼ te machʼatik ya swolik te kongregasion jich bitʼil te ancianoetik, superintendenteetik yuʼun circuito, machʼatik ochemik ta Komite yuʼun Beteletik sok te jtsojb jwolwanejetike (kʼopona te 1 Timoteo 5:17). Spisil te hermanoetik-abi ya skanantayik te lum yuʼun te Diose. Te Biblia ya yal te jich kʼoemik bitʼil majtʼanil ta stojol te kongregasionetike (Efesios 4:8). Jich yuʼun snujpʼ te ya kichʼtik ta mukʼ chikan banti talemik, jayebto snopojik jun, teme ay lek o maʼyuk lek stakʼinike (ilawil te recuadro «¿Bin ya skʼan ya yal?»). Te jchʼuunjeletik ta sbabial siglo la yakʼik kiltik lekil ejemplo. La yichʼik ta mukʼ te hermanoetik te wolotik yuʼunike. Jichnix ya jpastik-euk. Jaʼukmeto te kʼalal ayotik sok te hermanoetik ta ya swolotike ma jkuytik ta chʼul-abatetik o te jaʼ toyolikxan te bitʼil te joʼotike. Ya kichʼtik ta wenta sok ya kichʼtik ta mukʼ ta skaj te tulan ya x-aʼtejik sok te pekʼel yoʼtanike (kʼopona te 2 Corintios 1:24 sok Apocalipsis 19:10).

14, 15. ¿Bin yuʼun ma pajalik te ancianoetik ta kongregasion sok bayal jwolwanejetik yuʼun te relijionetike?

 ¹⁴ Te ancianoetik ta kongregasion jich kʼoemik bitʼil jkanan tuminchijetik te pekʼel yoʼtanike. Ma skʼanik te jich ya kiltik te bitʼil machʼatik kʼax naʼbil sbaik ta balumilale. Ma jichukik bitʼil bayal jwolwanejetik yuʼun te relijionetik ta jkʼajkʼaleltik. Ni jaʼuk ya spajik te jwolwanejetik ta skʼajkʼalel te Jesuse. Jich la yal ta stojolik te Jesuse: «Ya smulanic te ya xhuhcajic ta shahchibal huctajibaletic ta qʼuin soc ta shahchibal huctajibaletic ta sinagogahetic; ya smulanic te pat-oʼtan ta plazahetic» (Mateo 23:6, 7).

¹⁵ Te ancianoetik ta kongregasion ya schʼuunik te bin la yal te Jesús: «Ma me xawacʼ abahic ta cuyel ta rabí, como jtuhl nax te Maestro awuʼunic, soc awermano abahic ta apisilic. Soc ma me ayuc machʼa te yac awalbe ʼjtatʼ liʼ ta bahlumilali, como jtuhl nax te Atatic, ha te ay ta chʼulchan. Soc ma me xawacʼ abahic ta cuyel ta maestro, como jtuhl nax te Maestro awuʼunic, ha te Cristo. Te machʼa mucʼ ta awohlilic, ha aʼbat awuʼunic acʼa cʼohtuc. Como te machʼa ya stoy sba, ya me yichʼ pehcʼanel, yan te machʼa ya spehcʼan sba, ya xtoybot scʼoblal» (Mateo 23:8-12). Kʼalal spisil te ancianoetik ya yakʼik ta ilel pekʼel-oʼtanil sok ya spasik te bin ya yal te Jesuse, ya xkʼuxultayotik yuʼun te hermanoetik sok ya x-ichʼotik ta mukʼ.

16. ¿Bin yuʼun ma skʼan te ya jkejchantik ta spasel tulan ta yichʼel ta mukʼ te yantike?

¹⁶ Yaniwan yichʼ tiempo te ya jnoptik yichʼel ta mukʼ te yantik jich bitʼil stojil ta pasele. Jichnix la yichʼ tiempo te la snopik-euk te jchʼuunjeletik ta sbabial siglo (Hechos 10:22-26; 3 Juan 9, 10). Jaʼukmeto kʼax lek te ya jpastik tulane. Teme ya kichʼtik ta mukʼ te yantik te bitʼil ya smulan te Jehová bayal bin lek ya jtatik yuʼun.

17. ¿Bin lekilaletik ya xjuʼ jtatik teme ya kichʼtik ta mukʼ te machʼa mukʼ yaʼtelike?

¹⁷ Kʼalal ya kichʼtik ta mukʼ sok ya kichʼtik ta wenta te machʼa ay yaʼtelik ta jlumaltik, yaniwan skoltaybeyik skʼoplal te scholel skʼop Dios. Lekniwan ya yilik te kaʼteltike. Ayix tal jaʼbil jich kʼot ta pasel ta Alemania. Jtul precursora te sbiil Birgit bajtʼ yil te la spas sba graduar te yachʼixe. Te maestraetik la yalbeyik te kʼax la smulanik te ay snojpteslanojik testigoetik yuʼun Jehová te jayeb jaʼbil kʼaxemixe. Jaʼnix jich la yalik ta stojol te alaletik Testigoetik te jaʼ ya yakʼik lamalkʼinal ta eskuelae. Te Birgit la scholbey skʼoplal te bitʼil te meʼil tatiletik Testigoetik ya snojptesik te yal snichʼnabik bin-utʼil ya skʼan ya yakʼik ta ilel stalelik te ya smulan te Diose, jich bitʼil te yichʼel ta mukʼ sok yichʼel ta wenta te maestroetike. Jtul maestra la yal te jichuklaj spisil te alaletik bitʼil te Testigoetik, kʼax tʼujbil spʼijubteslanel te jichuke. Te maestraetik ini kʼax lek skʼoplal yuʼunik te alaletik Testigoetik. Jaʼ yuʼun ta patil jtul maestra bajtʼ ta mukʼul tsoblej.

18, 19. ¿Bin ya skʼan ya xjul ta koʼtantik te kʼalal ya kichʼtik ta mukʼ te ancianoetike?

¹⁸ Te bintik smelelil ya xtojobteswan te ayik ta Biblia ya xjuʼ ya skoltayotik swenta ya  jnaʼtik bin-utʼil ya skʼan ya kichʼtik ta mukʼ te ancianoetike (kʼopona te sjun Hebreos 13:7, 17) (ilawil te recuadro ¿«Bin ya skʼan ya yal»?). Ya skʼan sok ya xjuʼ te ya kalbeytik lek skʼoplalik ta swenta te tulan ya x-aʼtejike. Jaʼnix jich ya xjuʼ ya jkoltaytik te kʼalal ya jchʼuuntik te tojobtesel ya yakʼbotike. Jich sok stseʼelil yoʼtan ya x-aʼtejik. Jaʼnix jich te Biblia ya yal te ya skʼan te ya jnopbeytik te stalelike. Te bin ya skʼan ya yal-abi ma jaʼuk te ya jnoptik te bin yilel ya slap skʼuʼ spakʼik, te bitʼil ya xkʼopojike sok te bitʼil ya xnojpteswan jtul anciano te naʼbil sba ta leke. Te jichuk ya jpastike jich yilel te yakotik ta stʼunel winik, ma jaʼuk te Cristoe. Mame xchʼay ta koʼtantik te pajalnix jmulawiletik te bitʼil te joʼotike.

¹⁹ Teme stojil ya kichʼtik ta mukʼ te ancianoetike, te ma jichuk ya kiltik bitʼil te machʼatik kʼax naʼbil sbaik ta balumilale, ya jkoltaytik swenta ya yakʼikxan ta ilel pekʼel-oʼtanil. Jich maba ya skuyik te jaʼ toyolikxan te bitʼil te joʼotike o te ma xchʼayike.

20. ¿Bin lekilal ya jtatik te kʼalal ya kichʼtik ta mukʼ te yantike?

²⁰ Te yichʼel ta mukʼ te yantike ya skoltayotik swenta ma jaʼuknax ya xbajtʼ ta koʼtantik te bin ya jkʼantike sok te ya kakʼtik ta ilel pekʼel-oʼtanil teme kʼax lek ya yakʼik ilel stalel yantik ta jtojoltike. Te yichʼel ta mukʼ te yantike jaʼnix jich ay yan bin-utʼil ya skoltayotik. Ya yakʼ te ma xkijkʼitaytik te Jehová teme ay machʼa ichʼbil ta mukʼ kuʼuntik ay bin ya spas te maba lek ya kiltike. Yan lekilal te ya jtatik teme ya kichʼtik ta mukʼ te yantike jaʼ te ya yakʼ te jun-nax ya x-ayinotik ta organisasion yuʼun te Jehová. Te organisasion ini, maʼyuk machʼa jkʼaxel ya yichʼ ta mukʼ chikan teme Testigo o maʼuke.

21. ¿Bin-a te lekxan ya xlokʼ kuʼuntik te kʼalal ya kichʼtik ta mukʼ te yantike?

²¹ Te bin lekxan ya xlokʼ kuʼuntik kʼalal ya kichʼtik ta mukʼ te yantike, jaʼ te lek ya yilotik te Diose. Jaʼnix jich te kʼalal jich ya jpastike yakotik ta schʼuunbeyel skʼop te Diose sok ya kakʼtik ta ilel te jun koʼtantik ta stojole. Jich te Jehová ya xjuʼ ya sutbey skʼop te Satanás te la yal te ni jtuluk ants winik jun yoʼtan ya yakʼ sba ta stojol te Diose (Proverbios 27:11). Jteb ma spisiluk te ants winiketik ma snaʼik bin-utʼil stojil ta ichʼel ta mukʼ te yantike. Ya skʼan ya kalbeytik bayal wokol te Jehová ta skaj te la yakʼ jnoptik bin-utʼil ya skʼan te ya kichʼtik ta mukʼ te yantike.