Te achʼix Blessing * la yichʼ loʼlayel bael ta Europa yuʼunlaj kʼan yichʼ akʼbeyel yaʼtel ta pelukeria. Jaʼukmeto lajuneb kʼajkʼal la yichʼ majel sok la yichʼ albeyel te ay bin chopol ya yichʼ pasbeyel te sfamilia, ta patil la yichʼ sujel ta schonel sba.

Swenta ya xjuʼ ya stoj te 40,000 euros la yichʼ kʼanbeyel yuʼun te ants te swentainoj te machʼatik ya schon sbaike ya skʼan ya spas ganar 200 o 300 euros ta jujun ajkʼabal ta schonel sba. * Jich la yal te Blessing: «Bayal buelta kʼan lokʼukon ta anel, jaʼukmeto la jxiʼ teme ay bin chopol ya spasbeyik te jfamiliae». Te bin kʼot ta stojol te Blessing ayniwan jich yak kʼaxel ta stojol cuatro miyon ta tul ants winiketik ta swolol Balumilal te mosoinbilik ta schonel sbaike.

Ayniwanix tal cuatro mil jaʼbil, ay chaʼoxtul winiketik te la schonik ta mosoinel te yijtsʼinik te jaʼtonax jchʼiel kerem-ae. Te sbiil te kereme jaʼ José, kʼot ta abatinel ta stojol jun familia te mukʼ skʼoplal ta Egipto. Te yajwal te José lek ilot yuʼun ta sjajchibal, yan stukel te Blessing maba lek la yichʼ ilel. Te José ma la skʼan la sjokinbey ta wayel te yinam te yajwale. Jich yuʼun lebot smul yuʼun te antse la yal te kʼanlaj tsakukot ta utsʼinele. Jich bajtʼ ta chukel te José sok la yichʼ chukel ta kadena (Génesis 39:1-20; Salmos 105:17, 18).

Te José la yichʼ mosoinel ta namey kʼinal, te Blessing la yichʼ mosoinel ta jkʼajkʼaleltik. Jaʼukmeto pajal te bin la yichʼik pasbeyele: jaʼ te la yichʼik chonele. Jaʼ jun negosio te nameynanix jich ta pasel-ae, jaʼ te ya yichʼ chonel te ants winiketik jich bitʼil biluketik te jaʼnax ay skʼoplal te jayeb takʼin ya xlokʼ-ae.

Ta yorail guerra ma wokoluk ta tael bayal mosoetik. Te faraón Tutmosis III ta Egipto la stsak bael 90,000 ta tul ants winiketik te kʼalal la yakʼ guerra ta Canaán la yakʼ aʼtejukik ta sjokʼel lum ta sleel kʼulejalil, ta spasel temploetik sok ta schʼakel lum.

 Ta skʼinal te Roma, ta swenta te guerra jaʼnix jich la staik bayal smosoik sok ay la spasik guerra yuʼun te bitʼil yato skʼan smosoike. Ta sbabial siglo ya yichʼ alel te olilniwan te yajwal te lum Roma jaʼ mosoetik. Bayal ta tul te machʼatik la yichʼik mosoinel ta Egipto sok ta Roma kʼax tulan la yichʼik tenel ta aʼtel. Te machʼatik la yichʼik mosoinel ta sjokʼel lum ta sleel kʼulejalil ta Roma jaʼnax ay kuxinik treinta jaʼbil.

Te kʼalal kʼax tal te jaʼbile ma lekub te kuxlejalile. Ta siglo dieciséis sok diecinueve te negosio la spasik te África sok América te la schonbey sbaik mosoetik jaʼ te bin-utʼil la spasik ganar bayal takʼin yuʼun ta swokol Balumilal. Te bin ya yal te UNESCO ta swenta-abi, jaʼ te ayniwan ta 25 sok ta 30 miyon ta tul winiketik, antsetik sok alaletik te la yichʼik tsakel bael ta chonel. Sok ya yichʼ alel te lajik bayal ta cien ta mil ta tul te kʼalal kʼaxik bael ta Atlántico. Te Olaudah Equiano te maba laj stukel te kʼalal la yichʼ tsakel baele jich la yal: «Kʼax xiʼbantik sba ta jkʼaxel te tulan yaw te antsetik sok te yajkʼanik te machʼatik lajelikixe».

Mel-oʼtantik sba te ma jaʼuknax jich kʼoem tal ta pasel ta namey te mosoinele. Te Oficina Internacional del Trabajo ya yal te ayniwan 21 miyon ta tul ants winiketik ta ora ini te yakik ta tulan aʼtel jich bitʼil mosoetik sok te maʼyuk bayal ya yichʼik tojel o jkʼaxel ma xyichʼik tojel. Te machʼatik jich yichʼojik mosoinel-abi, jaʼik te machʼatik ya x-aʼtejik ta sjokʼel lum ta sleel kʼulejalil, ta tsʼisomajel, ta spasel ladriyoetik, te banti ya schon sbaik te antsetik sok te aʼtel ta yutil na. Manchukme ma jichuk ya yal te leye, jaʼukmeto xkechkon ta moel yajtalul te mosoinel-abi.

Ta swenta te bitʼil kʼax bayal la yichʼik utsʼinel te machʼatik ayik ta mosoinele la sleik bin-utʼil la skoltay sbaik. Ta jaʼbil 73 te mato jaʼuk jkʼajkʼaleltik-ae, te Espartaco jaʼ jolol kʼot yuʼun cien mil ta tul te machʼatik mosoinbilik te bajtʼ yakʼbeyik guerra te Roma te ma juʼ yuʼunike. Ta jaʼbil tal 1800 te machʼatik ayik ta mosoinel ta isla caribeña yuʼun La Española jajch yakʼbeyik guerra te yajwalike. Te bitʼil kʼaxto la yichʼik utsʼinel te machʼatik ya x-aʼtejik te banti ya yichʼ tsʼunel waleʼ ta spasel asukar jajchik ta spasel kʼop te jalaj trece jaʼbil sok jaʼ jich te bitʼil la swentain sba ta stukel te Haití ta 1804.

Te koltayel te kʼax mukʼ skʼoplal te naʼbil sbae, jaʼ te kʼalal la yichʼik lokʼesel tal ta mosoinel te israeletik. Ayniwan oxeb miyon ta tul ants winiketik te la yichʼik lokʼesel tal ta Egipto. La skʼan te ay machʼa ya yichʼik koltayel yuʼune, melel te Biblia ya yal te la yichʼik akʼbeyel spas spisil aʼtelil sok la yichʼik tenel ta spasel tulan aʼtel yuʼun te egipcioetike (Éxodo 1:11-14). Jaʼnix jich  jtul faraón la yal ta mantal te akʼa yichʼ milel spisil te alal keremetik yuʼun jich ma xpʼolikxan-a te israeletike (Éxodo 1:8-22).

Yan-nanix stukel-a te koltayel la yichʼik te israeletik, melel jaʼ koltayotik yuʼun te Diose sok jich la yichʼ albeyel te Moisés: «Ya jnaʼbe yoʼbolil sbahic yuʼun te swocolique. Ha yuʼun cohonix tal ta scoltayel loqʼuel» (Éxodo 3:7, 8). Jaʼto-abi spisil te judioetik ta swolol Balumilal ya spasik ta jujun jaʼbil te kʼin Pascua ta snaʼel te koltayel la yichʼik akʼbeyele (Éxodo 12:14).

Te Biblia ya yal: «Te Jehová te Dios cuʼuntic ma haʼuc te ma tojuc ya xchahpanwan». Jaʼnix yaloj ta jamal te maba yanajem te yoʼtane (2 Crónicas 19:7; Malaquías 3:6). Te Dios la stikun tal ta Balumilal te Jesús ta «yalel te libre ayic te machʼatic chuculic, soc [...] ta yaqʼuel ta libre te machʼatic tembilic ta mosohinel» (Lucas 4:18). Ma jaʼuk ya skʼan ya yal-abi te xtaluk ta slajinbeyel skʼoplal te mosoinel, melel te bin yuʼun la yichʼ tikunel tale jaʼ ta swenta yakʼel kolel yuʼun te mulil sok te lajele. Jaʼnix jich la yal te Jesuse: «Ya yaqʼuex ta libre te smelelil cʼope» (Juan 8:32). Ta swenta te smelelil kʼop la yakʼ ta nopele bayal te bintik-utʼil ya xkoltayotik te ants winiketik yuʼun libre ya xjilik (ilawil te recuadro « Libre jil yuʼun te bin mosoinbil yuʼun-ae»).

Ta melel, te Diose la skoltay te José sok te Blessing yuʼun ya xkolik lokʼel ta mosoinel, manchukme yanyantik-a te bitʼil la yichʼik koltayele. Ya xjuʼ ya akʼopon ta swenta te bin kʼax ta stojol te José ta Génesis kapitulo 39 kʼalal ta 41. Sok yame kiltik te yan-nax-a te bitʼil la yichʼ koltayel-euk te Blessing.

Kʼalal la yichʼ tenel lokʼel ta Europa te Blessing, bajtʼ ta España. Tey la snaʼbey sba-a te stestigotak Jehová sok jajch snop te Bibliae. La yakʼ ta yoʼtan ta sjeltayel te skuxlejale, la sle yaʼtel sok la skʼanbey te ants te swentainoj-a te antsetik te ya schon sbaike te yakuk xkojtesbot jtebuk te sbet te ya stoj ta jujun ue. Ta jun buelta te ants-abi la skʼopon ta telefono te Blessing ta skʼanbeyel perdon sok ta stupʼbeyel te sbete. ¿Bin yuʼun te jich la spase? Yuʼun jajch ta snopel-euk te Biblia sok te stestigotak Jehová. Te Blessing jich la yal: «Te smelelil kʼope bayal te bin-utʼil ya yakʼotik ta libree».

Te Jehová la snaʼbey yoʼbolil sba te lum yuʼun kʼalal la yil te bintik ma stojiluk yak ta pasbeyel ta Egipto, jaʼnix jich ta ora ini ya snaʼbey yoʼbolil sba te machʼatik ya yichʼik pasbeyel te bintik ma stojiluke. Swenta ya yichʼ lajinel spisil ta chajp mosoinel ya skʼan te ay machʼa ya stupʼbey skʼoplal ta jkʼaxel; jaʼ te bin jamal yaloj Dios te ya spase. «Pero te hoʼotic yacotic ta smahliyel te bin yaloj te Diose, ha te yachʼil chʼulchan soc yachʼil bahlumilal, te banti ya xnahin te bin toj ta pasele» (2 Pedro 3:13).