TA SWOLOL Balumilal ay relijionetik te ya skomik ta nujpunel te machʼatik ya xwolwanik o yichʼoj yaʼtelik ta srelijionike, jich bitʼil ta Iglesia Católica Romana, Ortodoxa, budismo sok yantikxan. Jaʼukmeto ay ants winiketik ya yalik te jaʼ ta skaj-abi te yakalik ta spasel mulwej te ilobtik sba te machʼatik ay yaʼtelik ta relijione.

Jaʼ yuʼun ay machʼatik ya sjojkʼoybey sbaik teme yuʼun-nix jich ya yal-a te Biblia te ma xjuʼ xnujpunik te machʼatik ya yichʼ yaʼtelik ta relijione. Swenta ya jtabeytik sujtib-abi, akʼa kiltik te bin-utʼil chiknaj skʼoplal sok bin-utʼil kaj ta pasel te komel ta nujpunele sok bin ya snop Dios ta swenta-abi.

Ta jun tsoblej ta jaʼbil 2006, te papa Benedicto XVI la snitbey tal skʼoplal te komel ta nujpunel ta jun «kostumbre te chiknaj ta nopol skʼajkʼalel te jpuk-kʼopetike».

Te bitʼil ya yichʼik komel ta nujpunel te machʼatik ya yichʼ yaʼtelik ta relijione maba jich la spasik te sbabial jchʼuunjeletike. Te jpuk-kʼop Pablo te kuxin ta sbabial siglo la yalbey te jchʼuunjeletik te ya xchiknaj tal winiketik te ay bintik ya yalik te ya sloʼloy te ants winiketike. Jich la yal: «Ya xcomawanic ta nuhpunel» (1 Timoteo 4:1-3).

Te kostumbre yuʼun te komel ta nujpunele kaj ta ochel skʼoplal ta relijionetik te schʼuunejik te Cristo jaʼto tal ta schebal siglo. Te libro Celibacy and Religious Traditions ya scholbey skʼoplal te «jaʼ jich yak kʼoel ta pasel ta spamal skʼinal-a te Roma te ma xjuʼ ya sjokin sbaik ta wayel te ants sok te winike».

Te yantikxan siglo ta patil, te machʼatik ay yaʼtelik ta iglesia sok te Padreetik yuʼun Iglesia jajch yakʼik ta nopel te ma xjuʼ xnujpunik te sacerdoteetike. La yalik teme ya sjokin sbaik ta wayel sok antse maba lekix  skʼoplalik-abi sok ma snujpʼix-a te ya yichʼ yaʼtelik ta iglesiae. Manchukme jich albilix-a, ta «siglo diez bayalto ta tul sacerdoteetik sok obispoetik ay yinamik-a», xchi te Encyclopædia Britannica.

Te Iglesia Católica la yal ta jun tsoblej ta Letrán ta jaʼbil 1123 sok ta 1139 ta Roma, te jkʼaxel ma xjuʼ xnujpunik te sacerdoteetike, jaʼ-abi maba chʼayem yuʼunik. Te bitʼil jich spasojike, maba pejkʼaj yip te bitʼil ya xmantalaj te iglesia sok jich maba chʼay te stakʼine, melel te kʼalal ay yinamik-a te machʼatik ay yaʼtelik ta Iglesia-ae, jaʼ ya yakʼbeyik jilel-a te yal snichʼnabik te bintik yuʼun te Iglesiae.

Te Diose jamal yaloj ta Biblia te bin ya snop ta swenta te komel ta nujpunele. Tey ya schol-a te bin la yal Jesús ta swenta te machʼatik ma la snop nujpunike, jich te bitʼil la spas stukel «ta scaj te cuentahinel yuʼun te chʼulchan» (Mateo 19:12). Jaʼnix jich te jpuk-kʼop Pablo la yalbey skʼoplal ta swenta te jchʼuunjeletik te tʼunbotik stalel yuʼun te maba la snop nujpunik «ta scaj te lec yachʼil cʼop» (1 Corintios 7:37, 38; 9:23).

Te Pablo sok te Jesuse ma yuʼunuk la yalik te ma xjuʼ xnujpunik te machʼatik ya yichʼ yaʼtelik ta relijione. Te Jesús jamal la yal te ma spisiluk te jnopojeletik yuʼun «aʼbibilic» te majtʼanil te maba ya xnujpunike. Kʼalal te Pablo la stsʼibay ta swenta te machʼatik mato nujpunemike jich la yal: «Te bin utʼil ay scʼoblal te achʼixetic, ma ba quichʼoj mandaril yuʼun te Cajwaltique, pero ya cal te bin jnopoj hoʼon» (Mateo 19:11; 1 Corintios 7:25).

Te Biblia ya yal te bayal jchʼuunjeletik ta sbabial siglo te ay yinamik-ae, jich bitʼil te jpuk-kʼop Pedro (Mateo 8:14; Marcos 1:29-31; 1 Corintios 9:5). Ta sbabial siglo kʼax jelawenix-a te spasel mulwej yuʼun te ants winiketik ta Roma. Jich yuʼun te jpuk-kʼop Pablo la stsʼibay te ya skʼan «jtuhl nax yihnam» te anciano sok «te ya xchʼuhumbot smandar yuʼun te yal-snichʼnab» (1 Timoteo 3:2, 4).

Ma jaʼuk la yalbey skʼoplal te maba ya sjokin sbaik ta wayel te machʼatik nujpunemike, melel te Biblia jamal ya scholbey skʼoplal: «Te winic acʼa spas te bin ya scʼan pasel ta stojol te yihnam». Jaʼnix jich ya yalbey skʼoplal ta swenta te ya sjokin sbaik ta wayele: «Ma me talel cʼaxeluc ma xacʼan yac ata abahic» (1 Corintios 7:3-5). Jamal chikan ta ilel, te Diose maʼyuk yakʼoj jun mantalil te ma xjuʼ xnujpun te j-abatetik yuʼune, ni jaʼuk te machʼatik ay yaʼtelik ta relijionetike.

Jich yuʼun teme maʼyuk te komel ta nujpunele, ¿bin yuʼun la yal te Jesús sok Pablo te jaʼ lek te manchuk ya xnujpun te kerem o achʼixe? Melel te machʼa maba nujpuneme ya xjuʼ ya yakʼxan stiempo ta scholel te lek yachʼil kʼope sok ya xjuʼ x-aʼtejxan ta stojol te Diose, melel maʼyuk bin ya xmakot yuʼun (1 Corintios 7:32-35).

Akʼa kiltik te ejemplo yuʼun David te la yijkʼitay yaʼtel ta México te kʼax lek tojbil-ae. Bajtʼ ta tut lum yuʼun Costa Rica ta scholel skʼop Dios. ¿Jaʼbal lek ya yaʼiy te maba nujpuneme? Te David jich la yal: «Jaʼ lek. Manchukme wokolnix kʼayon ta swenta te bin yilel stsʼumbalik sok skuxlejalik te ants winiketike, jaʼukmeto jaʼ la skoltayon te bitʼil jtukele, jaʼ yuʼun kʼayon ta ora».

Te Claudia jaʼnix jich baem ta yantik lugar ta koltaywanej te banti maʼyuk bayal jcholkʼopetik yuʼun Dios, jich la yal: «Kʼaxto ya jmulan te bin ya jpase. Te kʼalal ya kil te bitʼil ya skanantayon te Diose, ya xmukʼubxan te schʼuunel koʼtan ta stojol sok lekxan ya kil jba sok».

Teme ay machʼa maba nujpuneme ma skʼan ya smel yoʼtan yuʼun. Jich bitʼil la yal te Claudia: «Ta melel, maʼyuk skʼoplal teme nujpunemat o maʼuke; ay stseʼelil awoʼtan teme jaʼ ya awakʼbey Jehová te akuxlejale» (Salmo 119:1, 2).