«YA XJUʼ xbajtʼ te autobús, ¡te chino ya xjil stukel!». Jaʼ jich la yaʼiy stojol te Alexandra te nakal ta yutil autobús ta smaliyel yuʼun ya xkʼax ta frontera yuʼun yan nasion ta Sudamérica. Kʼalal ko ta yilel te bin yak ta kʼoel ta pasele, la yil jtul winik te talem ta China te ma snaʼ lek español, jaʼ yuʼun wokoltik yak ta scholbeyel te polisia te ya skanantay frontera ta swenta te wokolil staoje. Te Alexandra ya xkʼot ta tsoblejetik yuʼun stestigotak Jehová ta kʼopil chino, la sjap sba ta skʼasesbeyel skʼop te winike.

Te winik la yal te ay sjunil yuʼun swenta ya xjuʼ xkuxin tey ta nasion-abi, jaʼukmeto la yichʼ elkʼanbeyel te sjun sok te stakʼine. Ta sjajchibal, te polisia ma la schʼuun te bin cholbote sok la skuy-euk te ya x-aʼtej ta skʼasesel ants winiketik ta yan nasion te Alexandrae. Ta patil, te polisia la schʼuun te bin albote, jaʼukmeto te winik la stoj smulta yuʼun te bitʼil maba yichʼoj te junetik te ya yichʼ kʼanbeyele. Te Alexandra la yakʼbey smajan 20 dolar. Te winik bayal buelta la yal wokol sok la yalbey te ya sutbey te stakʼin soknix te ya yakʼbeyxan jtebuk-a te bitʼil akʼbote. Te Alexandra la yalbey te maʼyuk bin ya skʼan yuʼun ta swenta te la skoltaye. Jaʼnix jich la yal te kʼax tseʼel yoʼtan yuʼun te bin la spase sok te yuʼun-nix jich ya skʼan pasel-ae. Soknix la yakʼbey chaʼoxlejch junetik te lokʼemik ta Biblia sok la stijbey yoʼtan ta snopel te Biblia sok te Testigoetike.

Yananix stij koʼtantik-a te kʼalal ya kaʼiytik te ay machʼatik ya yakʼik ta ilel yutsil yoʼtanik ta stojol te machʼatik ma snaʼbeyik sba ta jkʼaxele. Ta melel ma jaʼuknax jich ya spasik te machʼatik ay srelijionik jich bitʼil la spas te Alexandra, jich ya spasik-euk te machʼatik ya yalik te maʼyuk srelijionike. Jaxan te jaʼate, ¿labal akoltay te winik te jichuke? Bayal skʼoplal te jojkʼoyel-abi, melel te Jesús jich la yal: «Ha bayel xan yutsil te machʼa ay bin ya yacʼ te bin utʼil ay bin ya yichʼ» (Hechos 20:35). Jaʼnix jich te pʼijil winiketik stʼunojbeyik skʼoplal-euk te kʼalal ya kakʼtik ta ilel yutsil oʼtanil ya skoltayotik ta jkuxlejaltik. Kiltik bintik-utʼil.

Te bintik kʼoem ta pasel ya yakʼ ta ilel te yakʼel ta ilel yutsil oʼtanil snitojbey sba skʼoplal sok te tseʼel-oʼtanile. Te jpuk-kʼop Pablo jich la yal: «Como cʼux ta oʼtanil yuʼun Dios te machʼa tseʼel yoʼtan ya yaqʼue». Te Pablo jaʼ yak ta yalbeyel skʼoplal-a te j-abatetik yuʼun Dios te la yakʼik majtʼanil takʼin yuʼun ya skoltayik te yermanotakik te yakik ta kʼaxel ta tulan wokolile (2 Corintios 8:4; 9:7). Te Pablo maba la yal te la yakʼik ta ilel yutsil yoʼtanik ta skaj te ay stseʼelil yoʼtanike, jaʼ la yal te tseʼel yoʼtanik ta skaj te ya yakʼik ta ilel yutsil yoʼtanik.

Ay la yichʼ tʼunbeyel skʼoplal te kʼalal ya kakʼtik ta ilel yutsil oʼtanil «ya yakʼ aʼtejuk ta jchinamtik te bin ya yakʼ sbujtsʼ koʼtantik, te lek ya kil jbatik sok te yantik soknix te jun koʼtantik ya kaʼiy jbatike, spisil-abi ya yakʼ te leknax ya kaʼiy jbatik yuʼune». Yanxan te bin la yichʼ tʼunbeyel skʼoplale la staik ta ilel «te jaʼ tseʼelxan yoʼtanik te machʼatik ya skʼeban stakʼinik te bitʼil machʼatik jaʼnax ta stukel ya slajinike».

 ¿Aybal jich awaʼiyoj aba te ma xjuʼ ya apas te bantito kʼalal ya akʼan ta skaj te ay bin ya smakat ta spasele? Ta melel, ya xjuʼ te jpisiltik tseʼel koʼtantik ya kaʼiy jbatik, jich bitʼil «te machʼa tseʼel yoʼtan ya yaqʼue». Te kʼalal ay bin ya kakʼtik sok spisil koʼtantik ma puersauk te bayal te bin ya kakʼtike. Jtul ants te jaʼ testigo yuʼun Jehová la stikun bael majtʼan takʼin ta stojol te machʼatik ya spasik te revista ini soknix ay bin la stsʼibay bael te jich ya yale: «Te jayeb jaʼbil kʼaxem tale maʼyuk bayal majtʼan takʼin kakʼoj ta sNail Tsoblej». Sok jich la yalxan: «Jaʼ bayalxan te bintik yakʼojbon te Jehová te bitʼil kakʼojbeye. [...] Wokolawalik yuʼun te ya atsakbonik te jayeb takʼin ya kakʼe, lek ya kaʼiy jba yuʼun».

Ta melel, te yakʼel ta ilel te yutsil oʼtanile ma jaʼuknax te yakʼel takʼine, ay bayal te bin-utʼil ta akʼel ta ilele.

Te Biblia ya yalbotik teme ay machʼa lek yoʼtan jaʼnix ay bin lek ya spasbey sba, jaʼukmeto teme chopol yoʼtane jaʼnix ya yutsʼin sba (Proverbios 11:17). Te machʼatik ay yutsil yoʼtanik ya yakʼik stiempoik, yipik sok yantikxan. Te kʼalal jich ya spasike bayal bin-utʼil ya xkoltayotik yuʼun. Jun te bitʼil ya xkoltayotike, jaʼ te ma stsajkik lek ta chamele.

Ay tʼunbil skʼoplal ta swenta te machʼatik ya skoltayik te yantike, ma stsajkik lek ta chamel sok leknax ya yaʼiy sbaik. Ta melel, jaʼ lekxan te skuxlejalike. Jich bitʼil te machʼatik yichʼojik te tulan chamel esclerosis múltiple o te SIDA ya xkoltayotik te kʼalal ya yakʼik ta ilel yutsil yoʼtanike. Jaʼnix jich te machʼatik yakik ta yijkʼitayel te yakubele te kʼalal ya skoltay te yantik ya xkoltayotik swenta ma x-akʼbotik depresión sok yuʼun ma xchaʼochik ta yakubel.

¿Bin yuʼun te jich ya xkoltayotik-abi? Melel ilbil skʼoplal te yakʼel ta ilel «lekil oʼtanil, yutsil oʼtanil sok te snaʼbeyel yoʼbolil sba te yantike, ma xyakʼ te ya x-och tal te bin maba lek ya kaʼiy jbatik yuʼune». Te kʼalal ay bin ya kakʼtik te maʼyuk bin ya jmaliytik yuʼune ya skoltayotik yuʼun ma stsakotik estrés sok ya skoltayotik yuʼun maba ya xko xmo te jpresiontike. Jaʼnix jich te machʼatik lajem sjoyike ya xkoltayotik yuʼun ma stsajkik ta depresión te kʼalal ya xkoltaywanike.

Ta melel, te yakʼel ta ilel yutsil oʼtanil ya skoltayotik yuʼun ma stsakotik lek chamel.

Te Jesús jich la yalbey te jnopojeletik yuʼune: «Aʼbeyahic, hich me ya xʼaʼbotex: lec spʼisojbil, tembil, yuqʼuilambil soc buen tʼocol yac awichʼic. Como te hich smucʼul yac apʼis, hich nix yac awichʼ pʼisbeyel» (Lucas 6:38). Kʼalal ya kakʼtik ta ilel yutsil koʼtantik yaniwan yalbotik wokol te yantik sok yaniwan yakʼik ta ilel yutsil yoʼtanik-euk. Ta melel, te talelil-abi ya skoltayotik yuʼun talel kʼaxel ya jkoltay jbatik sok te lek ya kil jbatik sok te yantike.

Kʼalal la stʼunbeyik skʼoplal te bin yilel ya kil jbatik sok te yantike chiknaj ta ilel «te machʼatik kʼayemik ta yakʼel koltayel ya stijbey yoʼtan te yantik yuʼun jich ya spasik-euk». Ta melel, «te kʼalal ay machʼa ya skʼopon ta jun ta swenta te machʼatik yakʼojik ta ilel slekil yoʼtanik ya xtijbotik yoʼtan yuʼun ya yakʼik ta ilel yutsil yoʼtanik-euk». Jaʼ yuʼun jich ilbil «te jujuntulotik ya xjuʼ ya jtijbeytik yoʼtan bayal ants winiketik chikan teme ya jnaʼbeytik sba o teme maʼuke». Te bin ya skʼan ya yal-abi, jaʼ te manchukme jun-nax buelta ya kakʼtik ta ilel yutsil koʼtantik  ya xjuʼ ay machʼa ya skʼayin te jich yaniwan skʼayinik jajchel-euk te yantik ants winiketik ta jun lugar. ¿Mabal yakuk akʼan ya xkuxinat ta jun lugar te jich yilel-abi? Ta melel, te bayaluk machʼatik ya yakʼik ta ilel yutsil yoʼtanike jpisiltik ya jtatik jlekilaltik te jichuke.

Jun ejemplo te ya yakʼ ta ilel te bin lek ya xlokʼ-a te kʼalal ya kakʼtik ta ilel yutsil oʼtanile jaʼ te bin kʼot ta pasel ta Florida (Estados Unidos). Te kʼalal kʼax tulan yikʼal jaʼal, jtsojb stestigotak Jehová la yakʼ sbaik ta skoltayel te yantike. Te kʼalal yakik ta smaliyel-a te bintik ya xtuun yuʼun swenta ya schaʼpasik jun na, la yilik te ay bin jinem ta sna jtul winik te tey nopol nainem-ae, jich yuʼun la spasbeyik jilel. Ta patil, te winik la stsʼibay bael jun karta ta stojol te banti ya yichʼ ilel te yaʼtel te stestigotak Jehová ta swolol Balumilal. Jich la yal: «Ya kalbeyex wokol ta spisil-ora. Maʼyuk machʼa kʼax lek stalelik jich bitʼil te jaʼexe». Ta swenta yalel wokol, la stikun majtʼan takʼin ta swenta te aʼtelil ya spasik te Testigoetike jich la yakʼbey sbiilin «te mukʼul aʼtelil ya spasik te Testigoetik».

Ta swenta te bin la stʼunbeyik skʼoplal te pʼijil winiketik, jich la yalik: «Jich yilel te ants winiketik stalel te ay machʼa ya skʼan ya skoltayike». Jaʼnix jich la yalik ta swenta te alaletik «te kʼalal mato xkʼopojik-ae ya yakʼikix ta ilel yutsil yoʼtanik-a». Te Biblia ya yal te jich jtaleltik-abi, melel la kichʼtik pasel «hich yilel te bin utʼil Dios». Te bin ya skʼan ya yal-abi jaʼ te kichʼojbeytik te taleliletik yuʼun te Diose (Génesis 1:27).

Te yutsil oʼtanile jaʼ jun talelil te kʼax tʼujbil yuʼun te Jehová Dios te Jpaswanej kuʼuntike. Jaʼ yakʼojbotik te jkuxlejaltik sok spisil te bin ya xtuun kuʼuntik swenta tseʼel koʼtantik (Hechos 14:17; 17:26-28). Te Biblia ya skoltayotik ta snaʼbeyel sba ta lek te jTatik te ay ta chʼulchan sok ta swenta te skʼanojel yoʼtan ta stojol te ants winiketike. Jaʼnix jich ya yakʼ jnaʼtik te bin spasoj te Dios yuʼun ya jtatik tseʼel-oʼtanil ta pajel chaʼbej * (1 Juan 4:9, 10). Jich bitʼil te jaʼ talem ta stojol Dios te yutsil oʼtanil sok te jich la spasotik te bin yilel stalel stukele, jich yuʼun te kʼalal ya kakʼtik ta ilel yutsil koʼtantik ya jtatik lekilal yuʼun sok lek ya yilotik te Diose (Hebreos 13:16).

¿Bin-utʼil kʼot ta lokʼel te bin la spas te Alexandra te la kalbeytik skʼoplal ta sjajchibal te articuloe? Jtul winik te teynix bael ta autobús la yalbey te Alexandra te mananix yichʼ sutbeyel-a te stakʼine. Jaʼukmeto te winik te la yichʼ koltayel yuʼun te Alexandra la skʼopon yamigotak te nainemik ta jpam lum te banti ya xkʼax te autobús, jich la sut te 20 dolar la smajane. Jaʼnix jich jajch snop te Biblia jich bitʼil albot yuʼun te Alexandrae. Kʼax tseʼel yoʼtan la yaʼiy sba te Alexandra te bitʼil oxeb u ta patil la schaʼil te winik ta jun mukʼul tsoblej ta kʼopil chino ta Perú. Ta swenta yalelxan wokol te winike la yikʼ ta weʼel ta srestaurante te Alexandra sok te jayeb machʼatik jokinbil yuʼun ta mukʼul tsoblej.

Ta melel, te yakʼel ta ilel yutsil oʼtanil sok te skoltayel te yantike ya yakʼ tseʼel-oʼtanil. Te kʼalal yakat ta skoltayel-a te ants winike, jaʼ lekxan te yakuk akoltay ta snaʼbeyel sba te Jehová ¡te machʼa kʼax lek ya yakʼ ta ilel te yutsil oʼtanile! (Santiago 1:17). Jaxan te jaʼate, ¿yakatbal ta smulanel te bin lek ya xlokʼ-a te kʼalal ya kakʼtik ta ilel yutsil oʼtanile?