CHAMNAX la yaʼiy te Doreen te kʼalal la snaʼ stojol te la yichʼ tabeyel jun tumor ta schinam te smamlal te Wesley sbiil te kʼalal 54 yaʼbilal-ae. * Jamal albotik yuʼun te doktor te maʼyukix bayal u ya xkuxine. Jich ya yal te Doreen: «Ma schʼuun koʼtan-a, bayal semana maʼyukon ta kʼinal la kaʼiy. Jich yaʼiyel te ma jaʼuk yak ta kʼaxel ta jtojoltik-ae. Ma jnaʼoj-a te jich ya kʼax ta jtojole».

Ta melel, jpisiltik jich ya xjuʼ ya kaʼiy jbatik te bitʼil la yaʼiy sba te Doreen. Te chamel te maʼyukix spoxile, machʼauknax ya xjuʼ ya yutsʼin ta biluk-ora. Kʼax lek ta aʼiyel te ay bayal machʼatik sok yutsil yoʼtan ya sjap sbaik ta skanantayel jtul sfamilia te yichʼoj te chamel-abi. Jaʼukmeto, te kʼalal ay machʼa ya skanantay jtul jchamele aynix bintik ya sitintay sbaik sok-a. Teme ta jun familia ay machʼa yichʼoj te chamel te maʼyukix spoxil te ya xmilawan ta orae, ¿bin ya xjuʼ ya spasik ta jujuntul te familia ta swenta yakʼbeyel smukʼul yoʼtan sok ta skanantayel? ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya sitintayik te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbaik te machʼatik ya skanantayik te jchamele? ¿Bin ya xjuʼ ya smaliyik te kʼalal yakix ta noptsajel-a te slajele? Nail akʼa kiltik te bin yuʼun wokol ta kanantayel te machʼa yichʼoj chamel te maʼyuk spoxil te ya xmilawan ta orae.

Te kuxlejalil ta yan tal sigloe komnax-a ma spaj te bitʼil ta ora ini, jaʼnix jich kʼot ta pasel ta lumetik te bayal skʼulejalike. Te ants winiketik oranax ya xlajik-a ta swenta te chamel te ya xpujk ta orae o ta skaj te accidenteetik. Ma spisiluk ya xjuʼ ya xbajtʼik ta hospital-a, bayal te machʼatik jaʼ la yichʼik kanantayel yuʼun te sfamiliatakike sok jich lajik ta snaik.

Ta ora ini te bintik yachʼil staojik ta ilel te pʼijil winiketik ya xtuun yuʼunik te doktoretik ta stuuntesel tulan tratamiento swenta ya xnajtʼubxan te kuxlejalile. Te ants winiketik te yichʼojik chamel maʼyuk spoxile,  ta ora ini ya xjuʼ ya xkuxinikxan bayal jaʼbil ma spaj te bitʼil nameye. Jaʼukmeto, maba ya skʼan ya yal te ya xlekubik ta jkʼaxele. Jteb ma spisiluk-ora ay bin kʼux ya yaʼiyik te ma xjuʼ ya skanantay sbaik ta stukelike. Jich yuʼun te skanantayel jtul jchamel ya xlujbteswan sok ya yakʼ tulan wokol.

Jaʼ yuʼun, jaʼ bayalxan te machʼatik ya xlajik ta hospital te bitʼil ta snaike. Jteb ma spisiluk te ants winiketik ma snaʼojbeyik skʼoplal ta lek te bintik ya xkʼot ta pasel kʼalal ay machʼa nopol ya xlajixe sok bayal te machʼatik maba yilojik te ay machʼa ya xlaje. Jaʼ yuʼun te xiwel ta swenta te bin ma jnaʼbeytik skʼoplale ya xjuʼ ya schʼaytes kʼinal kaʼiytik o ya smakotik te jich ma jkʼan ya jkanantaytik te machʼa ay ta chamel kuʼuntike. ¿Bin ya xjuʼ ya skoltayotik?

Jich bitʼil kʼax ta stojol te Doreen, bayal machʼatik jich ya smel yoʼtanik te kʼalal jtul sfamiliaik ya yichʼ tabeyel jun chamel te maʼyukix spoxil. ¿Bin ya xjuʼ ya skoltayat ta sitintayel te wokolil ini manchukme ayat ta mel-oʼtan sok ta xiwel? Jtul j-abat yuʼun Dios jich la skʼopon Dios: «Nohptesawotcotic ta yahtayel te jujun cʼahcʼal ya xcʼax cuʼuncotic, scuenta yuʼun ya sta spʼijil a te coʼtancotic» (Salmo 90:12). Kʼanbeya sok spisil awoʼtan te Dios swenta ya skoltayat ta snaʼel «yahtayel te jujun cʼahcʼal» ya xkʼaxe, jaʼ-abi ya skʼan ya yal te yakuk anaʼ stuuntesel ta lek te tiempo sok te machʼa ay ta chamel awuʼun.

Swenta ya apas-abi ya skʼan ya achajpan aba ta lek. Teme yato xjuʼ xkʼopoj te machʼa ay ta chamel awuʼune sok teme ya skʼan ya yalbey skʼoplal te schamele, jaʼniwan lek te ya ajojkʼoybeyik machʼa ya xjuʼ xkʼopoj ta stojol te kʼalal bin-ora ma xjuʼix yuʼun snopel te bin ya skʼan pasel ta stojole. Ya xjuʼ ya ajojkʼoybeyik teme ya skʼan ya yichʼ pasbeyel te técnicas de reanimación, yikʼel bael ta hospital o teme ya yichʼ akʼbeyel yantik tratamiento. Teme sjajchibalto jamal albil skʼoplal te bintik ya skʼane, jich ma xjajch lek kʼop-a o jich ma kʼax chopol ya yaʼiy sbaik te sfamilia te kʼalal bin-ora jaʼ ya staik ta nopel te bin ya skʼan ya spasik ta stojole. Teme jich ya yichʼ pasele, te familia jaʼxanix ya xbajtʼ yoʼtan ta skanantayel te jchamel te kʼalal yakix ta batsʼejel-ae. Te Biblia ya yal: «Teme ma ba ya jcʼantic consejo neeluc, ya xchʼay te bila ya jchaptique» (Proverbios 15:22, XCD).

Te bin mukʼ skʼoplal ya spas te machʼa ya xkanantaywan jaʼ te ya yakʼ smukʼul oʼtanile. Te machʼa ay ta chamele ya skʼan ya snaʼ stojol te kʼux aʼiybile sok te ma stukeluk aye. ¿Bin-utʼil ta koltayel? Jaʼ te kʼalal ya yichʼ kʼoponbeyel te junetik te lokʼemik ta Biblia, te ya yichʼ kʼayojtaybeyel kʼayojiletik te ya smulane sok te ya x-akʼbotik yip yoʼtan yuʼune. Jaʼnix jich ay lek ya yaʼiy sbaik yuʼun te kʼalal ay jtul sfamilia ya stsakbot skʼab yuʼun sok te xlametnax ya xkʼoponote.

Jaʼnix jich te machʼatik ya x-ulaʼtaywanike, tulan skʼoplal te ya yakʼik ta naʼel te sbiilike. Jun informe  jich la yal: «Te bin slajibalix ya stsʼiʼlaj ta jbakʼetaltike jaʼ te jchikintike. Manchukme wayal yilel te ants winike ya yaʼiy ta lek spisil te bin ya yichʼ alele. Jaʼ yuʼun mame ayuk bin xa awal ta stojol te ma jichuk ya awal te kʼalal wikʼil sit-ae».

Te kʼalal jich ya xjuʼ ta pasel kʼoponaik Dios. Te Biblia ya yal te ay jun buelta te jpuk-kʼop Pablo sok te sjoʼtak la staik tulan wokol sok la skuyik te ya xlajike. ¿Bin koltayel la skʼanik? Te Pablo la skʼantiklanbey te yamigotak te yakuk xkʼoponbotik Dios ta stojolike (2 Corintios 1:8-11). Te kʼalal ya stsakotik bayal estrés sok te tulan chamele, te skʼoponel Dios sok spisil koʼtantik bayal ya skoltayotik.

Te snaʼel te ay machʼa yak ta lajel kuʼuntike ya yakʼ bayal mel-oʼtan. Melel ma jichuk la kichʼtik pasel, jaʼ yuʼun ma schʼuun koʼtantik te jich ya xkʼax ta jtojoltike (Romanos 5:12). Te sKʼop Dios ya yal te jaʼ jun «jcontrahinwanej» te lajele (1 Corintios 15:26). Jaʼ yuʼun ma jkʼantik te ya xlaj te machʼa kʼux ta koʼtantike.

Jaʼukmeto te snaʼel jtebuk te bintik ya xjuʼ xkʼot ta pasele, ya xkoltayot te familia ta slamantesel yoʼtanik sok te ya spasik tulan ta sleel te bin-utʼil ya stsʼijk yuʼunik te wokole. Te bintik ya xjuʼ xkʼax ta stojol te machʼa ay ta chamele ya yichʼ alel ta recuadro « Te jayebxanix semana kuxule». Ma spisiluk te machʼatik ayik ta chamele jich ya xkʼax ta stojolik te bin ya yal tey-ae sok ma puersauk jich te bitʼil cholanbile. Manchukme jich-abi, jteb ma spisiluk ya xkʼax ta stojolik chaʼoxchajp te bin ya yal te recuadroe.

Te kʼalal lajemix-a te machʼa kʼux ta koʼtantike, lek te ya xkʼopojotik sok jtul amigo te la sjap sba ta koltaywaneje. Swenta ya sta slamalil yoʼtanik te machʼatik kanantaywanik sok te familiae, yaniwan skʼan te ya yichʼik albeyel te kʼaxix te tulan wokolil sok te maba yakix ta wokol te machʼa laj te kʼux ta yoʼtanike. Ta swenta skʼuxul yoʼtan te Jpaswanej kuʼuntike, jamal ya yalbotik te «mayuc bin ya snaʼic» ta jkʼaxel te machʼatik lajemikixe (Eclesiastés 9:5).

Kʼax mukʼ skʼoplal te ya smukʼulin koʼtantik te Diose, ma jaʼuknax te kʼalal ay ta wokol te jtul jfamiliatik te yichʼoj chamel te maʼyuk spoxil te ya xmilawan ta orae, jaʼnix jich ya skʼan pasel te kʼalal lajemix-ae. Te Dios ya xjuʼ ya yakʼbat yip awoʼtan ta swenta lekil kʼopetik sok te bintik lek ya spas ta atojol te yantike. Te Doreen jich la yal: «La jnop te maba ya jpʼaj te koltayel ya yakʼbonike. Spisil te koltayel la kichʼtike kʼaxemtoxan jich la kichʼtik akʼbeyel-a te bitʼil la jnopojtike. Te joʼon sok te jmamlale schʼuunej koʼtantik te jaʼ Jehová te jich yak ta yalbelotik-ae: “Jokinejex yuʼun ya jkoltayex ta stsʼikel ini”. Maʼyuk bin-ora ya xbajtʼ chʼayuk ta koʼtan-abi».

Ta melel, te Jehová jaʼ lekil jkanantaywanej stukel. Jich bitʼil te jaʼ Jpaswanej kuʼuntik ya xkʼot ta yoʼtan te bin yaʼiyel ya kaʼiy jbatike. Te Jehová ya xjuʼ yuʼun sok ya skʼan ya skoltayotik soknix ya yakʼbotik yip koʼtantik swenta ma xlujbotik. Te bin kʼax lekxane jaʼ te ya slajinbey skʼoplal ta jkʼaxel te lajele sok ya schaʼkuxajtes bayal ta mil miyon ants winiketik te ay ta yoʼtane (Juan 5:28, 29; Apocalipsis 21:3, 4). Te kʼalal jich ya xkʼot ta pasele, jich ya xjuʼ ya kaltik te bitʼil la yal te jpuk-kʼop Pablo: «Lajel, ¿banti ay te acʼuxule? [...], ¿banti ay te tsalaw awuʼune?» (1 Corintios 15:55).