Wokol ta tael jun lekil majtʼanil ta swenta jujuntul ants winik, melel te bin mukʼ skʼoplal ya yil te jtule ay ma jichuk ya yil te yane. Swenta mukʼ skʼoplal ya xkʼot te jun majtʼanile jaʼ chikan te bin yilel ya yil te machʼa ya yichʼe.

Jtul jchʼiel jaʼniwan kʼax lekil majtʼanil ya yil te jun selular o tablet te lokʼeltoe. Te machʼa ayix yaʼbilale jaʼniwan bayal skʼoplal ya yil teme ay bin ya xkʼebanbot yuʼun te sfamilia te mukʼ skʼoplal ta yoʼtanike. Ay tsʼumbalil te banti te jchʼieletik sok te machʼatik ayix yaʼbilalik jaʼ lek ya yilik te ya x-akʼbotik takʼin melel jaʼ ya snaʼik te bitʼil ya stuuntesike.

Bayal machʼatik ya spasik tulan ta sleel jun lekil majtʼanil ta stojol te machʼa kʼux ta yoʼtane. Ayniwan ma xjuʼ kuʼuntik spasel-abi, pero ay bintik ya xjuʼ ya kichʼtik ta wenta yuʼun jich smulanik-a te majtʼanil ya kakʼtike. Ya kilbeytik chanchajp skʼoplal swenta mukʼ skʼoplal ya xkʼot te majtʼanil ya awakʼe.

Te bintik ya smulanike. Ay jtul winik te jaʼ slumal te Belfast (Irlanda del Norte) te la yichʼ kʼebanbeyel jun bisikleta yuʼun karrera te kʼalal ayniwan 10 yaʼbilal-ae, jich la yil te jaʼ kʼax lekil majtʼanil la yichʼ akʼbeyel melel jich la yal: «Yuʼun-nix la jkʼan te ayuk kuʼun-ae». Jaʼ ini ya yakʼ kiltik te mukʼ skʼoplal ya xkʼot jun majtʼanil teme ya smulan te machʼa ya kakʼbeytike. Nopa ta lek te bin ya smulan te machʼa ya akʼan ya awakʼbey te majtʼanile. Ilawil te bintik ay skʼoplal ta yoʼtane yuʼun jich ya anaʼ-a te bin-nix ya smulan-ae. Jich bitʼil te meʼel mamaletik jaʼ bayal skʼoplal ta yoʼtanik te ya skʼasesik tiempo sok te sfamiliaike. Jaʼniwan ya smulanik te spisil-ora ya x-ayinik sok te yal snichʼnabik sok te smamtak. Teme ya x-ikʼotik ta weʼel yuʼun te sfamiliae jaʼme bayal skʼoplal ya xkʼot ta yoʼtanik-abi kʼaxemtoxan-a te bitʼil yantik majtʼanile.

Swenta ya jnaʼtik te bintik ya smulanike akʼa jchʼam kaʼiytik te kʼope. Te Biblia ya yal: «Chapaluquex me apisilic yuʼun yaʼiyel ta ora te bin ya yichʼ halel, ma me orahuc ya xcʼopojex» (Santiago 1:19). Chʼama awaʼiy ta lek te bintik ya scholik te awamigotak  sok te afamiliatak te kʼalal ya xkʼopojat soke jichme ya anaʼ te bintik ya smulanike. Teme jich ya apase maba wokol ya awaʼiy yakʼbeyel jun majtʼanil te ya smulane.

Te bin-nix ya xtuun yuʼunik-ae. Kʼalal ya kichʼtik kʼebanbeyel te bin-nix ya xtuun kuʼuntik-ae kʼax mukʼ skʼoplal ya xkʼot ta koʼtantik manchukme maʼyuk lek skʼoplal yilel. ¿Bin-utʼil ta naʼel te bin-nix ya xtuun yuʼunik-ae?

Jaʼ lekxan te ya jojkʼoybeytik te bin ya xtuun yuʼune o te bin ya skʼane. Pero, bayal machʼatik jaʼ lekxan ya yaʼiyik te ma snaʼojik-a te bin majtʼanil ya yichʼike. Jaʼnix jich ay machʼatik ya yalik ta jamal te bintik ya smulanik sok te bintik ma smulanike, pero ma xyalik te bintik ya xtuun yuʼunike.

Jaʼ yuʼun naʼa yilel te bintik ya xtuun yuʼunike. Ichʼa ta wenta teme jchʼiel, ayix yaʼbilal, nujpunem o maʼuk, teme slajinojbey skʼoplal te nujpunel yuʼun o teme lajemix te sjoye soknix teme yato x-aʼtej o jubiladoix. Sok nopa ta swenta te bintik ya xtuun yuʼunik ta jujuntule.

Swenta ya anaʼ te bin ya xtuun yuʼunike jaʼ lek te ya xkʼopojat sok te machʼa ay jich kʼaxem ta skuxlejal te bintik yak ta kʼaxel ta stojol te machʼa ay bin anopoj ya akʼebanbeye. Yaniwan yalbat te bin kʼaxem ta skuxlejal te maʼyuk machʼa snaʼoje, teme jich ya apase ya xjuʼ awakʼ jun lekil majtʼanil te maʼyuk machʼa jich snopoj ya yakʼbeye.

Ta yorail. Te Biblia ya yal: «Buen lec te cʼop ya yichʼ halel ta mero yorahil» (Proverbios 15:23). Te kʼalal ya jtsajtaytik te bin-ora ya xkʼopojotike jich lek ya yaʼiy sba te machʼa ya yaʼiy te jkʼoptike. Jichnix ya xkʼot ta pasel te kʼalal ya kakʼtik te majtʼanile, teme ya jnaʼtik te bin-ora ya kakʼtike yame sta stseʼelil yoʼtan te machʼa ya yichʼ te majtʼanile.

Ay bayal ta chajp yorail te ya xjuʼ ta akʼel jun majtʼanil, jich bitʼil te kʼalal ay machʼa ya xnujpun, ay machʼa ya x-ayin yal, ay machʼa ya spas sba graduar o yantikxan. Ay machʼatik ya stsʼibayik ta jun te bintik mukʼ skʼoplal ya xkʼot ta pasel ta sjunal jaʼbil swenta ya schapik ta lek te bintik majtʼanil ya yakʼike. *

Ta biluk-ora ya xjuʼ ya kakʼtik majtʼanil. Ma jaʼuknax ta jun kʼajkʼal te mukʼ skʼoplale. Jaʼnax yuʼun ya skʼan kichʼ jpʼijiltik. Jich bitʼil teme ay jtul winik ya yakʼbey smajtʼan jtul ants te maʼyuk swentail te bin yuʼun ya yakʼbeye, yaniwan snop te ants te yuʼun ya xmulanote. Pero teme ma jichuk snopjibal yuʼun te winike ya xjuʼ ya xjajch kʼop yuʼun. Jaʼ yuʼun mukʼ skʼoplal te ya kiltik ta lek te bin-nix ya stij koʼtantik ta yakʼel te majtʼanile.

Te bin ya xtijbot yoʼtan te machʼa ya yakʼ te majtʼanile. Jich bitʼil la kiltikix ta ejemplo ya skʼan ya kiltik teme maʼyuk bin yan ya snop te machʼa ya kakʼbeytik smajtʼane. Yame skʼan ya kiltik te bin ya stij koʼtantik te kʼalal ya kakʼtik jun majtʼanil. Manchukme jteb ma jpisiltikuk ya kakʼtik majtʼanil ta swenta yutsil koʼtantik pero ay bayal ants winiketik sujbil ya yaʼiy sbaik ta yakʼel jun majtʼanil ta yanyantik fecha ta jaʼbil. Sok ay yantik te ya yakʼik majtʼanil yuʼun ya skʼanik te ay bin ya yichʼik akʼbeyel o te lek ya yichʼik ilel.

Teme ya jkʼantik te maʼyuk bin yan ya snop te machʼa ya kakʼbeytik smajtʼane, ¿bin ya skʼan ya jpastik? Te Biblia ya yal: «Spisil te bintic yac apasic scuentahuc me scʼuxul awoʼtanic» (1 Corintios 16:14). Teme jaʼ ta swenta kʼuxul oʼtanil te ya yichʼ akʼel jun majtʼanile jichme tseʼelnax yoʼtan-a te machʼa ya yichʼe. Jaʼnix jichat-euk yame ata bayal stseʼelil awoʼtan te kʼalal ay bin ya awakʼe sok yame awakʼbey stseʼelil yoʼtan te jTatik te ay ta chʼulchane. Te jpuk-kʼop Pablo la yalbey lek skʼoplal te jchʼuunjeletik ta Corinto te kʼalal sok stseʼelil yoʼtanik sok yutsil yoʼtanik la skoltayik te yermanotakik ta  Judea. Te Pablo jich la stsʼibay: «Cʼux ta oʼtanil yuʼun Dios te machʼa tseʼel yoʼtan ya yaqʼue» (2 Corintios 9:7).

Teme ya awichʼ ta wenta te bin chanchajp skʼoplal la kiltikixe ya xjuʼ awakʼ majtʼanil te ya x-akʼbot stseʼelil yoʼtan te machʼa ya awakʼbeye. Te Diose la yichʼ ta wenta spisil-abi sok yantikxan kʼalal la yakʼ te lekil majtʼanil ta jtojoltike. Ta yan articulo ya kilbeytik skʼoplal te lekil majtʼanil-abi.