1-3. 1) ¿Bin yilel ayik-a te israeletik kʼalal jajch yal skʼop j-alwanej te Zacarías? 2) ¿Bin yuʼun la skʼanbey Jehová te lum yuʼun te akʼa sujtukik ta stojole?

JLEJCH balbil jun te yak ta wilel, jtul ants te makal ta moch sok chaʼtul antsetik te ay sxikʼik jich bitʼil sxikʼ sigüeña-mut te yakik ta lichel moel yuʼun te ikʼe. Spisil-abi te kʼax chajpik ta ilel ya jtatik ta libro te la stsʼibay te j-alwanej Zacarías (Zacarías 5:1, 7-9). ¿Bin yuʼun te Jehová la yakʼbey yil te j-alwanej yuʼun te najalsitiletik ini te kʼax chajpike? ¿Bin-yilel ayik-a te israeletik ta yorail-abi? ¿Bin-utʼil ya skoltayotik ta kʼajkʼal ini te najalsitiletik-abi?

² Kʼax tseʼel yoʼtan la yaʼiy sba te lum yuʼun te Jehová ta jaʼbil 537 te kʼalal mato jaʼuk jkʼajkʼaleltik-ae, melel la yichʼik akʼel ta libre, setenta jaʼbil jalajik ta chukel ta Babilonia. Ta sjajchibal, yoʼtan ya sujtikix bael ta slumalik te israeletik yuʼun ya xbajtʼ schaʼpasik te templo swenta ya yichʼik ta mukʼ tey-a te Diose. Jun jaʼbil ta patil, la yotsesik te yichʼo-ip yuʼun te templo. Te Biblia ya yal te kʼax tseʼel yoʼtanik te «yaquic ta aw» yuʼun sok te «namal chican ta aʼiyel» (Esdras 3:10-13). Jaʼukmeto, te machʼatik ya skontrainik te  smelelil yichʼel ta mukʼ Dios, ta jujun kʼajkʼal la spasik tulan yuʼun ya skomik te aʼtelil ta templo te yak schaʼpasbelike. Jkʼaxel chebaj yoʼtanik te israeletik te la yijkʼitayik spasel te aʼtelile. Bajtʼ yoʼtanik ta spasel snaik sok ta aʼtel ta skʼinalik. Dieciséis jaʼbil ta patil te la yichʼ otsesel te yichʼo-ip te temploe, jkʼaxel yijkʼitayojikix-a ta schaʼpasel. Jaʼ yuʼun te Jehová puersa la skʼan te la sjultesbey ta yoʼtan te israeletik te manchuk jaʼ ya xbajtʼ ta yoʼtanik spasel te bin yuʼuniknaxe sok te akʼa sujtukik ta stojol yuʼun ya yichʼik ta mukʼ sok yipik soknix stseʼelil yoʼtanik.

³ Jaʼ yuʼun ta jaʼbil 520 te Jehová la stikun te j-alwanej Zacarías ta stojol te lum yuʼun ta sjultesbeyel ta yoʼtan bin yuʼun la skoltay lokʼel ta Babilonia. Bayal skʼoplal te bin ya skʼan ya yal te sbiil te Zacarías: «Te Jehová sjultesoj ta yoʼtan». Te bin ya skʼan ya yale, laniwan yakʼ juluk ta yoʼtan te israeletik te bin smelelil te bayal skʼoplale, jaʼ te manchukme schʼayojix ta yoʼtanik te bin spasoj te Jehová ta stojolik, te Jehová maba chʼayemik ta yoʼtan stukel (kʼopona te sjun Zacarías 1:3, 4). Te Dios la yaltiklanbey sok skʼuxul yoʼtan te israeletik te ya skoltaylan ta sjachel yan buelta te smelelil yichʼel ta mukʼ Diose. Jaʼukmeto jaʼnix jich la yaltiklanbey ta jamal te jaʼnax ya yikʼtiklan ta stojol teme sok spisil yoʼtanik ya yichʼik ta mukʼ. Kiltik bin-utʼil la stuuntes Jehová te swakebal sok te sjukebal najalsitiletik yuʼun te Zacarías ta stijbeyel yoʼtan te lum yuʼun. Jaʼnix jich ya kiltik bintik ya yakʼ jnoptik.

4. 1) ¿Bin la yil te Zacarías ta swakebal najalsitil? 2) ¿Bin ya skʼan ya yal te tsʼibaybil ta jejch ta jejch te balbil june? (Ilawil te lokʼomba numero 1).

⁴ Te sjajchibal te kapitulo 5 yuʼun te Zacarías ya yalbey skʼoplal jun najalsitil te kʼax chajp ta ilele (kʼopona te sjun Zacarías 5:1, 2). Te j-alwanej la yil jlejch balbil jun te yak ta wilel te ayniwan baluneb metro snajtʼil sok chaneb metro sok lajuneb yoxwinic (50) centimetro te sjamalul. Jamal te balbil june, te jaʼ ya skʼan ya yal te chapal ay yuʼun ya yichʼ kʼoponel. Ta jejch ta jejch tsʼibaybil te balbil june (Zacarías 5:3). Ta nameye, kʼayemik te jejchnax ya xtsʼibajik ta balbil june. Jaʼ yuʼun te bin ya skʼan ya yal te tsʼibaybil ta jejch ta jejch jaʼ te kʼax tulan skʼoplal te bin ya yakʼ ta naʼele. Ta melel, te bin ya yale swenta ichʼel ta kʼop.

5, 6. ¿Bin-utʼil ya yil Jehová spisil ta chajp elekʼ?

⁵ (Kʼopona te sjun Zacarías 5:3, 4). Jpisiltik ya kichʼtik ichʼel ta kʼop yuʼun Dios ta swenta spisil te bin ya jpastike. Jaʼukmeto, te machʼatik kichʼbeyojtik sbiil jaʼ bayalxan te bin akʼbil ta jwentatike. Te machʼatik kʼux ta koʼtantik te Diose ya jnaʼtik te spisil ta chajp elekʼ ya yakʼ ta bolkʼoptayel te schʼul biile (Proverbios 30:8, 9). Ay machʼatik ya yalik te ma chopoluk te ya x-elkʼajik teme ay swentail te bin yuʼun jich la spasike. Jaʼukmeto, te j-elekʼ ya yakʼ ta ilel te jaʼ bayalxan skʼoplal ya yil te biluketik te bitʼil te Jehová, sbiil sok te leyetik yuʼune.

⁶ Te Zacarías 5:3, 4 ya yal te «ya xʼoch ta sna te jʼelecʼ» te chopol kʼoplalil, te ya x-ayin tey-a sok te ya slajine. Jaʼ-abi, ya skʼan ya yal te ya xjuʼ ya yakʼ ta ilel ta jamal sok te ya xjuʼ ya yichʼ ta kʼop Jehová machʼauk j-abat yuʼun te spasoj tulan mulile. Ayniwan machʼa ya xjuʼ ya smuk smul ta stojol j-aʼtej patanetik, spatronik, ancianoetik o smeʼ statike. Jaʼukmeto, maba ya xjuʼ ya smuk ta stojol Dios te jaʼ machʼa ya yal ta jamal te spisil mulil ya yichʼ tael ta ilel (Hebreos 4:13). Te j-abatotik yuʼun Dios kʼax tseʼel koʼtantik te jaʼ jokinejtik te machʼatik ya spasik tulan te maba ya x-elkʼajik ta «spisil» te bin ya spasike (Hebreos 13:18).

7. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te najalsitil ta swenta te balbil jun te yak ta wilel te la yil te Zacariase?

⁷ Te Jehová jkʼaxel ma lek ya yil spisil ta chajp elekʼ. Te j-abatotik yuʼun Dios kʼax mukʼul majtʼanil ya kaʼiytik te ya jnaʼbeytik skʼoplal sok te ya jchʼuunbeytik te mantaliletik  yuʼune sok te ya kakʼtik ta ichʼel ta mukʼ sbiil ta swenta te bin yilel ya xkuxinotike. Jich maba ya kichʼtik-euk te kastigo ya yakʼbey Dios te machʼatik yoloj ya skʼaxuntaybeyik te leyetik yuʼune.

8-10. 1) ¿Bin ya skʼan ya yal te ay bin ya kaltik ta jamale? 2) ¿Bin la yal ta jamal te Sedequías te ma la skʼan la spasix ta patile?

⁸ Ta patil, te balbil jun ay bin ya yakʼbey snaʼ te machʼatik ay bin ya yalik ta jamal ta lot ta swenta sbiil te Diose (Zacarías 5:4). Te ay bin ya kaltik ta jamale, ya xjuʼ ya skʼan ya yal te ya kaltik te yuʼun-nix smelelil-a te bin yichʼoj alel o pasel soknix te ya kaltik ta jamal te ay bin ya jpastik o te maba ya jpastike.

⁹ Kʼax tulan skʼoplal te kʼalal ay bin ya kaltik ta jamal ta swenta sbiil te Jehová. Kiltik bin kʼot ta stojol te Sedequías te slajibal ajwalil yuʼun Jerusalén. La yal ta jamal ta swenta sbiil te Jehová te ya yakʼ sba ta skʼab te ajwalil yuʼun Babilonia. Jaʼukmeto, «la spʼaj te bin yaloj ta jamal» sok «la sjin te chapbil-cʼop te la schap soque». Ta skaj-abi, te Dios la yal te ya xlaj ta Babilonia (Ezequiel 17:16).

¹⁰ Te bin ya skʼan te Jehová ta tojol te Sedequías jaʼ te ya skʼotes ta pasel te bin la yal ta jamal ta swenta te sbiile (2 Crónicas 36:13). Jaʼukmeto, te Sedequías la sut skʼop, la skʼanbey koltayel te Egipto yuʼun ya skoltay sba ta skʼab te ajwalil yuʼun Babilonia. Jaʼukmeto maba tuun ta jkʼaxel te bin la spase (Ezequiel 17:11-15, 17, 18).

11, 12. 1) ¿Bin yakʼel jkʼoptik te tulanxan skʼoplale? 2) ¿Bin ya skʼan ya chiknaj ta ilel ta jujun kʼajkʼal ta swenta te kakʼoj jbatik ta stojol te Diose?

¹¹ Te Jehová jaʼnix jich ya yichʼ ta wenta kʼalal ya kakʼ jkʼoptik o ay bin ya kaltik ta jamal te ya jpastike. Bayal skʼoplal ta yoʼtan, ya skʼan te ya jkʼotestik ta pasel teme ya jkʼantik te lek ya yilotike (Salmo 76:11). Te yakʼel jkʼoptik te ya kakʼ jbatik ta stojol Dios, jaʼ te tulanxan skʼoplale. Kʼalal ya kakʼ jbatik ta stojol Jehová ya kalbeytik ta jamal te ya x-abatinotik ta stojol chikan bin ya xkʼot ta pasel ta jkuxlejaltik.

 ¹² ¿Bin-utʼil ya jkʼotestik ta pasel te jkʼoptik te bitʼil kakʼoj jbatik ta stojol te Diose? Te bin ya jpastik kʼalal ya jtatik prueba chikan teme tulan o maʼuke, ya yakʼ ta ilel teme aynanix skʼoplal kuʼuntik-a te la kalbeytik ta jamal te Jehová te ya x-abatinotik ta stojol ta «jujun cʼahcʼal» (Salmo 61:8). Jich bitʼil, teme ay machʼa ta kaʼteltik o ta eskuela ay bintik ya spas yuʼun ya smon koʼtantik, ¿yabal jpʼajtik sok yabal kakʼtik ta ilel te jaʼ ya jkʼan ya jchʼuunbeytik skʼop te Jehovae? (Proverbios 23:26). O teme joʼotiknax j-abatotik yuʼun Dios ta jnatik, ¿yabal jkʼanbeytik Jehová te ya skoltayotik yuʼun ya kakʼtik ta ilel ta spisil-ora te j-abatotik yuʼune? Chikan te bin yilel jkuxlejaltik, ¿yabal jkʼopontik Dios ta jujun kʼajkʼal yuʼun ya kalbeytik wokol ta swenta te skʼuxul yoʼtan sok te tojobtesel ya yakʼbotike? ¿Yabal jlokʼestik tiempo yuʼun ya jkʼopontik te Biblia ta jujun kʼajkʼale? Ta melel, kʼalal la kakʼ jbatik ta stojol Dios la kalbeytik ta jamal te ya jpastik spisil-abi. Swenta ya jkʼotestik ta pasel ta jujun kʼajkʼal ya skʼan ya jchʼuunbeytik skʼop. Teme ya jpastik te bin lekxan ta abatinel ta stojole, yame kakʼbeytik yil te kʼux ta koʼtantik sok te kakʼoj jbatik ta stojol ta smelelile. Ya skʼan ya xchiknaj ta jujun kʼajkʼal te j-abatotik yuʼun te Jehová. Joʼotiknix kutsil jlekiltik te ya jkʼotestik ta pasel te bin kalojtike, melel te Dios ay bintik kʼax lek ya yakʼbey ta pajel chaʼbej te machʼatik jun yoʼtanik ta stojole (Deuteronomio 10:12, 13).

13. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te swakebal najalsitil la yil te Zacarías?

¹³ Te swakebal najalsitil yuʼun te Zacarías ya yakʼ jnaʼtik te machʼatik kʼux ta koʼtantik te Jehová ma skʼan ya x-elkʼajotik sok ma skʼan te ya jsut jkʼoptike. Jaʼnix jich ya yakʼ jnoptik te maba chʼay ta yoʼtan Dios te israeletik manchukme la spasik bintik chopole. Te Jehová snaʼoj te joytaybilik ta skontratakik sok te bayal tenel ya staik yuʼune. Te Jehová spisil-ora ya skʼotes ta pasel te bin ya yal, jich ya yakʼ kiltik bin ya skʼan ya jpastik te joʼotike. Jaʼnix jich ya xjuʼ ya jchʼuuntik sok spisil koʼtantik te ya skoltayotik yuʼun ya jkʼotestik ta pasel te bin ya kaltike. Jun te bin-utʼil ya skoltayotik, jaʼ ta swenta te ya yakʼ smukʼul koʼtantik te nopolix ya slajin te chopolil ta swolol te Balumilale. Te yan najalsitil la yil te Zacarías ya yakʼ jnaʼtik te yananix xkʼot ta pasel-ae.

14, 15. 1) ¿Bin la yil te Zacarías ta sjukebal najalsitile? (Ilawil te lokʼomba numero 2). 2) ¿Machʼa skʼoplal te ants ay ta yutil te moche? 3) ¿Bin yuʼun te chʼul-abat la smak ta moch te antse?

¹⁴ Patil te la yil ta najalsitil te balbil jun, te Zacarías jich albot yuʼun jtul chʼul-abat: «Hacha asit». ¿Bin la yil te Zacarías ta sjukebal najalsitil? La yil lokʼ talel «jun efa», te jaʼ jun moch te ya yichʼ tuuntesel ta spʼisel jun efa (kʼopona te sjun Zacarías 5:5-8). Te moch ini ay «smahquil stiʼil pasbil ta plomo». Kʼalal lokʼesbot smajkil te moch, te Zacarías la yil te «tey hucul a jtuhl ants ta yutil te efa». Te chʼul-abat la yalbey te jaʼ «te bin chopole». Jnop kaʼiytik te bitʼil bayal xiw te j-alwanej kʼalal la yil te yoʼtan ya xlokʼ te antse. Jaʼukmeto te chʼul-abat ta oranax la schaʼyotses sok la smak te moch ta smajkil te kʼax ale. ¿Bin ya skʼan ya yal spisil-abi?

¹⁵ Te najalsitil-abi, ya yakʼ ta naʼel te bitʼil te Jehová maba ya yakʼ ayinuk ta jkʼaxel te bin chopol ta yutil te lum yuʼune. Teme ay bin chopol ya yile, ta oranaxme ya slokʼes (1 Corintios 5:13). Jich la yakʼ ta ilel te chʼul-abat kʼalal oranax la yakʼbey smajkil yuʼun plomo te moche.

16. 1) ¿Bin la yil kʼot ta pasel ta swenta te moch te Zacarías? (Ilawil te lokʼomba numero 3). 2) ¿Banti ya yikʼik bael te moch te antsetik ta yip sxikʼik?

¹⁶ Ta patil, chiknajik chaʼtul antsetik te ay sxikʼik te jich yip bitʼil sxikʼ sigüeña-mut (kʼopona te sjun Zacarías 5:9-11). Te antsetik ini jkʼaxel ma pajalik sok te ants te sbiilinej «te bin chopole», te ay ta yutil te moche. Te Zacarías  la yil te la slikik sok te la yikʼik bael ta yip sxikʼik. ¿Banti la yikʼik bael te antse? Ta «sqʼuinal Sinar» o Babilonia. ¿Bin yuʼun la yikʼik bael tey-a?

17, 18. 1) ¿Bin yuʼun snujpʼ te jaʼ «scajtajib» te bin chopol te Sinar? 2) ¿Bin ya skʼan te ya jlokʼesoj jbatik ta spasel ta swenta te bin chopole?

¹⁷ Te Zacarías sok te yantik israeletik jich ya yilik te jaʼ snujpʼ te ya yichʼ ikʼel bael ta Sinar o Babilonia «te bin chopole». Ta nail talel tey kuxinik-a, te jaʼ jpam lum te nojel ta mulwej sok ta schʼuunel lokʼombaetik o lotil diosetik. Puersa la skʼan la spasik tulan ta jujun kʼajkʼal ta spʼajel te bintik chopol ya yichʼ pasel tey-ae. Jaʼ yuʼun snaʼojik ta lek te nojel ta chopolil te Babiloniae. Ta melel, akʼbot yip yoʼtanik yuʼun te najalsitil ini, melel jich la snaʼik te ma xyakʼ Jehová te ya x-ayin yabakul te bitʼil ya x-ichʼot ta mukʼe.

¹⁸ Jaʼnix jich te najalsitil la yakʼ juluk ta yoʼtan te israeletik te ay ta swentaik te ya spasik tulan yuʼun maʼyuk bin ya yakʼbey yabakul te yichʼel ta mukʼ Diose. Ma xpas te ay bin chopol ya x-ayin ta lum yuʼun Jehová sok mananix ya yakʼ ayinuk tey-a. Te Jehová jaʼnix la yikʼotik ta lum yuʼun te maʼyuk yabakule, banti ya kaʼiytik te kʼuxotik ta yoʼtan sok kanantaybilotik yuʼune. Jaʼukmeto ay ta jwentatik te ay bin ya jpastik yuʼun maba ya x-och yabakul. ¿Jichbal ya skʼan koʼtantik te ya jpastike? Jkʼaxel ma xjuʼ x-ayin spisil ta chajp bin chopol te banti ya yakʼ lamalkʼinal te Diose.

19. ¿Bin ya yakʼ jnaʼtik te bitʼil j-abatotik yuʼun Dios te najalsitiletik yuʼun te Zacarías?

¹⁹ Te machʼatik ya x-elkʼajik ay bin ya x-akʼbot snaʼik ta swenta te swakebal sok sjukebal najalsitil te la yil te Zacarías. Jaʼnix jich ya sjultes ta koʼtantik te jkʼaxel ma lek ya yil Jehová te bin chopole. Te j-abatotik yuʼun ya skʼan te ya jpʼajtik te bin chopole. Ta swenta te najalsitiletik ini, te Jehová ya yakʼ jnaʼtik te ma xkʼot ta jtojoltik chopol kʼoplalil teme ya jpastik tulan yuʼun lek ya yilotik. Te Jehová ya skanantayotik sok ya yakʼbotik bendision. Ya jnaʼtik ta jamal te ya skoltayotik ta spasel tulan yuʼun maba ya x-ayin kabakultik ta yolil te chopol balumilal ini. Jaʼukmeto, ¿bin-utʼil ya jnaʼtik te maba ya yichʼ lajinel te smelelil yichʼel ta mukʼ Dios? Jich bitʼil kʼax nopolix ya xtal te tulan wokolile, ¿bin-utʼil ya jnaʼtik te ya xbajtʼ skanantay Jehová te lum yuʼune? Te jojkʼoyeletik-abi yame kakʼbeytik sujtib ta yan articulo.