1, 2. 1) ¿Bin ya xjuʼ ya sjojkʼoybey sbaik te jchʼieletik te ya x-abatinik ta stojol Jehovae? 2) ¿Bin ya yal te sKʼop Diose?

TA Gran Bretaña, jtul jchʼiel hermana albot yuʼun te sjoy ta clase: «Kʼax pʼijat, ma snujpʼuk te ya achʼuun te ay Diose». Ta Alemania, jtul hermano jich la stsʼibay: «Te maestroetik kuʼun ya skuyik te tojol aʼiyejnax te ya yichʼ alel te jaʼ la spas Dios te bintik aye sok schʼuunej yoʼtanik te bitʼil te jnopjunotike ya jchʼuuntik te talemotik ta maxe». Jaʼnix jich ta Francia, jtul jchʼiel hermana la yal: «Te maestroetik kuʼun chajpnax ya yaʼiyik-a te bitʼil ayto jnopjunetik te ya schʼuunik te Bibliae».

² Ta ora ini bayal ants winiketik ma schʼuunik te jaʼ la spasotik te Diose. Teme jchʼielat-to te yakat ta abatinel ta stojol te Jehová o yakat ta snopel ta stojole, ayniwan ya ajojkʼoybey aba bin-utʼil ya xjuʼ ya awakʼ ta ilel te jaʼnix Jpaswanej kuʼuntik-a te Diose. Te Biblia ya skoltayotik ta stsajtayel ta lek te bin ya jkʼopontik sok te bin ya kaʼiytike, soknix ya skoltayotik ta stael ta nopel te bintik joʼotiknix ya jkʼan ya jchʼuuntike. Te sKʼop Dios jich ya yal: «Ya me scanantayat te bin ay ta naʼel». ¿Bin-utʼil ya skanantayat? Jaʼ te kʼalal ya skoltayat ta spʼajel te bintik lotil ya awichʼ nojptesel sok te ya awakʼbeyxan yip te schʼuunel awoʼtan ta stojol te Jehová (kʼopona te sjun Proverbios 2:10-12).

3. ¿Bin ya kiltik ta articulo ini?

³ Swenta tulanuk te schʼuunel koʼtantik ta stojol Jehová, ya skʼan ya jnaʼbeytik sba ta lek (1 Timoteo 2:4). Jaʼ yuʼun kʼalal ya akʼopon te Biblia sok te junetik kuʼunkotike, kʼax mukʼ skʼoplal te ya anopilan bael ta awoʼtan te bin yakat ta skʼoponel sok ya apas tulan swenta ya xkʼot ta awoʼtan (Mateo 13:23). Ta articulo ini ya xbajtʼ kiltik teme jich ya apas te bitʼil la kaltikixe,  ya ata bayal bintik ya yakʼ ta ilel te yuʼun-nix jaʼ Jpaswanej kuʼuntik-a te Jehová sok jaʼ te Machʼa la yakʼ ta tsʼibayel te Bibliae (Hebreos 11:1).

4. 1) ¿Bin yuʼun ya kaltik te schʼuunel te talemotik ta max ay banti pajal jtebuk sok te schʼuunel te la yichʼ pasel te bintik aye? 2) ¿Bin ya skʼan ya jpastik ta jpisiltik?

⁴ Ayniwan machʼa jich ya yalbat: «Te jpʼijil winiketik ya yalik te smelelil te talemotik ta max, jaʼ yuʼun ya jchʼuun te joʼone. Te Diose maʼyuk machʼa yiloj, ¿bin-utʼil te ya achʼuun te yuʼun-nix ay-ae?». Bayal ants winiketik jich schʼuunejik. Melelnix-a te maʼyuk machʼa yiloj te Dios sok te kʼalal ay bin la yichʼ pasele (Juan 1:18). Jaʼukmeto te machʼa ya schʼuunik te talemotik ta max sok te kʼatpʼujik spisil te bin kuxulik ya schʼuunik te bin ma yilojik-euke. ¿Bin yuʼun te jich ya kaltike? Melel maʼyuk jtuluk jpʼijil winik sok yan ants winik te yilojik bitʼil ya skʼatpʼun sba te bin kuxul ta yan chajp te bin kuxule. Jich bitʼil maʼyuk machʼa yiloj jkojt chan te ya skʼatpʼun sba ta jkojt tsʼiʼ (Job 38:1, 4). Jpisiltik ya skʼan ya kiltik ta lek te bintik kʼoem ta pasele, te ya jnopilan ta koʼtantik ta lek sok ya skʼan te joʼotiknix ya jtatik ta nopel te bin ya jchʼuuntike. Bayal ants winiketik yilojik te bintik pastiklanbil sok kʼoem ta yoʼtanik te yuʼun-nix ay-a te Diose. Jich bitʼil ya yal te Biblia, jamal yilojik te jaʼ la spas Dios spisil te bintik aye, te bayal yuʼel soknix te bayal tʼujbil taleliletik ay yuʼune (Romanos 1:20).

5. ¿Bintik aʼtejibal ya xjuʼ ya skoltayotik yuʼun ya jnoptikxan ta swenta te bintik pastiklanbile?

⁵ Kʼalal ya kiltik te bintik pastiklanbil sok ya jnopilantik bael ta lek kʼalal yakotik ta yilele, ya xkʼot ta ilel kuʼuntik te spisil chajpnax-a te bin-utʼil pastiklanbile. «Ta scuenta schʼuhunel coʼtantic ya jnaʼtic» te ay jtul Jpaswanej, manchukme maba chikan ta ilel. Jaʼnix jich ya xjuʼ ya kiltik te bayal spʼijil sok te tʼujbilnax te stalele (Hebreos 11:3, 27). Ya xjuʼ ya jnoptikxan ta swenta te bintik spastiklanoj kʼalal ya jkʼopontik te bintik staojik ta ilel te pʼijil winiketike. Chaʼoxchajp ta swenta-abi ya xjuʼ ya jtatik ta aʼtejibaletik jich bitʼil te video Las maravillas de la creación, te foyetoetik Obra de un Creador, El origen de la vida, sok te libro ¿Existe un Creador que se interese por nosotros? Bayal buelta, te revista ¡Despertad! yichʼoj tal nujpʼsitayel ta stojol chaʼoxtul pʼijil winiketik sok yantik ants winiketik te ya yalik bin yuʼun te ya schʼuunikix te ay Diose. Te seccion «¿Casualidad o diseño?» ya scholbey skʼoplal ta swenta te chambalametik sok te bintik pastiklanbil soknix ya schol te bitʼil te pʼijil winiketik ya spasik tulan yuʼun ya skʼan ya slokʼtayik te bitʼil ya stij sbaik o ya x-aʼtejike.

6. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya skoltayat te junetik kuʼunkotike?

⁶ Ta Estados Unidos, jtul hermano te balunlajuneb yaʼbilal jich la yal ta swenta te cheb foyetoetik te la kalbeytikix skʼoplal ta yan parrafoe: «Bayal skoltayejon. Bayal buelta jkʼoponej». Ta Francia jtul hermana jich la stsʼibay: «Te articuloetik “¿Casualidad o Diseño?” spisil-ora chajpnax ya kil-a. Ya yakʼ ta ilel te bitʼil te ingenieroetik te pʼijikxan ya spasik tulan yuʼun ya skʼan ya slokʼtayik te bintik chajpnax pastiklanbil yuʼun te Diose, jaʼukmeto maʼyuk bin-ora ya xjuʼ yuʼunik spajel». Ta Sudáfrica, te smeʼ stat jtul jchʼiel achʼix te joʼlajuneb yaʼbilal jich la yalik: «Jteb ma spisiluk-ora te bin nail ya skʼan ya skʼopon te achʼix kuʼunkotik ta ¡Despertad! jaʼ te seccion “Entrevista”». Te junetik-abi jaʼnix jich ya xjuʼ ya skoltayat-euk. ¿Bin-utʼil? Tey ya ata bayal bintik ya yakʼ ta ilel te yuʼun-nix ay jtul Jpaswanej sok ya skoltayat ta yilel te lotil nojpteseletik sok ta spʼajel. Soknix ya skoltayat swenta tulanuk te schʼuunel awoʼtan  te jich pajal ya xkʼoat sok jpejt teʼ te kʼubul ay yisim te maba ya xbuch ta tulan ikʼ (Jeremías 17:5-8).

7. ¿Bin yuʼun ya skʼan Dios te ya atuuntes apʼijil?

⁷ Maba chopol teme ay bayal bintik ya ajojkʼoybey-aba jich bitʼil ini: «¿Bin yuʼun ya skʼan ya jchʼuun te bin ya yal te Bibliae?». Te Jehová maba ya skʼan te ay bin ya achʼuun ta skajnax te jich ya schʼuunik te yantike. Jaʼ ya skʼan te ya atuuntes apʼijil swenta ya anaʼbey skʼoplal te Biblia sok te ya ata bintik ya yakʼ ta ilel te yuʼun-nix jaʼ Jehová te Machʼa la yakʼ ta tsʼibayel te Bibliae. ¿Bin yuʼun ya skʼan Jehová te jich ya apase? Melel teme ya anaʼbeyxan skʼoplal te Bibliae, ya stsakxan yip te schʼuunel awoʼtan ta stojol (kʼopona te sjun Romanos 12:1, 2 sok 1 Timoteo 2:4). Jun te bin-utʼil ya xjuʼ ya anaʼbey skʼoplal te Biblia jaʼ te ya anop temaetik te ya akʼan ya xkʼotxan ta awoʼtane.

8, 9. 1) ¿Bin ya smulanik snopel chaʼoxtul ants winiketik? 2) ¿Bintik lekilal staojik chaʼoxtul ants winiketik kʼalal ya snopilan ta yoʼtanik te bin ya skʼoponike?

⁸ Ay chaʼoxtul ants winiketik ya smulanik snopel te albilkʼopetik te ayik ta Biblia. Ay yantik ya smulanik spajel te bin ya yal te Biblia sok te bin ya yal te machʼatik ya yalbeyik skʼoplal te bintik kʼoem ta pasel ta nameye, te ciencia o te arqueología. Jich bitʼil, nopa ta swenta te Génesis 3:15. Te Jehová la yakʼ te albilkʼop ini te kʼax mukʼ skʼoplal patil te kʼalal te Adán sok te Eva la skʼaxuntaybeyik smantal sok te maba la yichʼik ta mukʼ te bitʼil ya xmantalteswane. Jaʼ te sbabial yuʼun te bayal albilkʼopetik te ya skoltayotik yuʼun ya jnaʼtik bin-utʼil te Ajwalinel ya xbajtʼ skoltay skʼoplal te bitʼil ya xmantalteswan te Dios sok ya slajin te wokolile. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya anop te bin ya yal te albilkʼop ta Génesis 3:15? Ta nail pasa jun lista yuʼun te versiculoetik te ya yalbeyikxan skʼoplal ta lek te bin-utʼil ya xkʼot ta pasel te albilkʼop-abi. Ta patil lea bin-ora la yichʼ tsʼibayel te versiculoetik-abi sok cholana. Jich ya awil ta oranax te bitʼil te jtsʼibojometik kuxinik ta yanyantik jaʼbil, jaʼukmeto ta jujuntul koltaywanik ta sjamalteselxan ta lek ta kʼunkʼun te albilkʼope. Teme jich ya apas ya skoltayat ta yilel te bitʼil te Jehová la stuuntes te schʼul espiritu swenta ya stsʼibayik te Biblia (2 Pedro 1:21).

⁹ Jtul hermano te ay ta kuxinel ta Alemania kʼot ta yoʼtan te bitʼil jujun libro yuʼun te Biblia bayal bin ya yal ta swenta te Ajwalinel yuʼun te Dios manchukme cuarentaniwan ta tul winiketik la stsʼibayike. Jaʼnix jich, kuxinik ta yanyantik jaʼbil sok maʼyuk bin-ora la yil sbaik. Jtul hermana ta Australia kʼalal yak ta skʼoponel-a jun articulo yuʼun te La Atalaya, la yil bin-utʼil snitojbey sba skʼoplal te Pascua, te Génesis 3:15 sok te Mesías te albil jilel skʼoplale ^[1] (ilawil te nota ta slajibal te articulo). Jich la stsʼibay: «Te bin la jnope la yakʼ kil ta jamal te chajpnax stalel te Jehovae. Yan-nax la kil-a te bitʼil la snop te Jehová te la skʼanbey te israeletik te akʼa spasik te Pascua sok ta patil te ya xkʼot ta pasel ta stojol te Jesuse. Kʼalal yakon ta skʼoponel-ae kʼunkʼun la jnopilan bael te bin ya skʼan ya yal sok bin-utʼil ya xkʼot ta pasel ta patil te Pascuae». ¿Bin yuʼun te jich la yaʼiy sbae? Jaʼ yuʼun te la snopilan ta yoʼtan te bin yak ta skʼoponel-a te jich kʼot ta yoʼtan. Te bin la spase koltayot ta yakʼbeyel yip te schʼuunel yoʼtan sok ta noptsajelxan ta stojol te Jehová (Mateo 13:23).

10. ¿Binxan yan ya skoltayat ta yakʼbeyel yip te schʼuunel awoʼtan ta stojol te Bibliae?

¹⁰ ¿Binxan yan ya skoltayat ta yakʼbeyel yip te schʼuunel awoʼtan ta stojol te Bibliae? Snopel te bitʼil te jtsʼibojometik yuʼun te Biblia maba xiw yoʼtanik sok te spisil-ora la yalik te bin smelelile. Ta skʼajkʼalel-abi, yantik jtsʼibojometik jaʼnax ya yalbeyik skʼoplal te bin lek ya xkʼax ta lum yuʼunik sok te bin lek ya spas te ajwaliletik yuʼunike. Jaʼukmeto te j-alwanejetik yuʼun te Jehová ma jaʼuknax la yalbeyik skʼoplal te bin lek la spasik te israeletik sok te ajwaliletik yuʼunike, jaʼnix jich la yalik te bintik chopol la spasike (2 Crónicas 16:9, 10; 24:18-22). Jaʼnix jich te jtsʼibojometik yuʼun Biblia la yalik te banti chʼayik-euk sok te yantik j-abatetik yuʼun te Diose (2 Samuel 12:1-14; Marcos 14:50). Jtul jchʼiel hermano ta Gran Bretaña, jich la yal: «Maʼyuk bayal ants winiketik te jich ya yalik ta jamal te bin ya spasike. Jaʼ-abi ya yakʼbonxan yip smukʼul koʼtan ta stojol te Biblia te yuʼun-nanix talem ta stojol te Jehovae».

11. ¿Bin ya xjuʼ ya yakʼ schʼuun koʼtantik te yuʼun-nanix talem ta stojol Dios te Bibliae?

 ¹¹ Kʼalal ya kakʼtik ta tojobtesel jkuxlejaltik yuʼun te Bibliae, lek te bin ya xlokʼ kuʼuntik-a. Jaʼ-abi ya yakʼ jchʼuuntik te yuʼun-nix talem ta stojol Dios te Bibliae (kʼopona te sjun Salmo 19:7-11). Jtul jchʼiel hermana te jaʼ slumal Japón jich la stsʼibay: «Te bitʼil te jfamilia la schʼuun spasel te bin ya yal te Biblia la yakʼbotik stseʼelil koʼtantik ta smelelil, jaʼnix jich yakotik ta smulanel slamalil kʼinal, kʼuxul oʼtanil sok te bitʼil jun-nax ayotike». Te Biblia skoltayoj bayal ants winiketik ta stael ta ilel te ay bayal bintik lotil schʼuunejik-ae (Salmo 115:3-8). Jaʼnix jich, staojik koltayel ta Biblia swenta ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta stojol Dios te spisil ya xjuʼ yuʼune. Manchukme ay yantik te maba ya schʼuunik te ay Dios ta smelelile, ya skuyik te jaʼ jun dios te bintik pastiklanbile. Ay yantik ya yalik te ya xjuʼ ya yakʼbotik te ants winiketik ta pajel chaʼbej te bintik leke. Jaʼukmeto te kʼalal ya kiltik te bin juʼem yuʼunik spasel ta ora ini, ya kiltik te ma juʼem yuʼunik slajinel te wokoliletik ta Balumilale. Jaʼnax te Biblia ya xjuʼ ya sjapbotik te bin lek ta swenta te pajel chaʼbeje (Salmo 146:3, 4).

12, 13. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya awalbey skʼoplal sok yantik ants winiketik ta swenta te bintik pastiklanbil o te Biblia?

¹² Kʼalal ya awalbey skʼoplal ta swenta te bintik pastiklanbil o te Biblia te ants winiketike, nail ya skʼan ya anaʼ te bin schʼuunejike. Ay machʼatik ya schʼuunik te talemotik ta max te jaʼnix jich ya schʼuunik te ay Diose. Schʼuunejik te la stuuntes Dios te bitʼil skuyojik te la skʼatpʼun sba te bin kuxul ta yan chajp te bin kuxul swenta jich la spas spisil te bintik kuxajtike. Ay yantik ya schʼuunik ta lek te la skʼatpʼun sba te bin kuxul ta yan chajp te bin kuxul ta skaj te jich ya yakʼik ta nopel ta eskuelaetik. Sok ay yantik yijkʼitayojik schʼuunel Dios ta skaj te ay bin maba lek yilojik ta relijionetike. Jaʼ yuʼun kʼalal ay machʼa ya xkʼopojat soke, jojkʼoybeya nailuk te bin ya schʼuun sok bin yuʼun jich ya schʼuun. Teme ya achʼambey awaʼiy ta lek te bin ya yalbate, jichniwan ya schʼam yaʼiy-euk te bin ya awalbeye (Tito 3:2).

¹³ Teme ay machʼa ya slabanat ta skaj te ya achʼuun te Diose, ¿bin-utʼil ya xjuʼ ya asutbey? Ichʼa ta mukʼ sok kʼanbeya te akʼa scholbat te bin-utʼil schʼuunej te jajch te kuxlejalile. Ya xjuʼ ya awalbey teme yuʼunuknix smelelil-a te bitʼil la skʼatpʼun sba te bin kuxul ta yan jchajp te bin kuxule, te sbabial bin la sta skuxlejal la skʼan la spʼol sba ta stukel te jichuke. Jtul maestro yuʼun química la yal te laniwan la skʼan te ay bin potsot yuʼun te jichuke, te la stsak yip ta stukel sok te juʼ stuuntesele, te ay bin yichʼoj te la yakʼ bin yilel kʼot sok te chʼi sok te juʼ slokʼtayel sbae. Te maestro-abi jaʼnix jich la yal te yan-nax la yaʼiy sba kʼalal la yil te «chajpto ta ilel te bitʼil pasbil te bintik maʼyuk skʼoplal yilele».

14. Kʼalal ya achol ta swenta te bintik pastiklanbile, ¿bin ya xjuʼ ya atuuntes te maba tulan ta ichʼbeyel swentaile?

¹⁴ Kʼalal ay machʼa ya acholbey yaʼiy ta swenta te bintik pastiklanbile, ya xjuʼ ya atuuntes te bin la yal te jpuk-Pablo te maba tulan ta ichʼbeyel swentaile. Jich la stsʼibay: «Como spisil nahetic ay machʼa pasot yuʼun, pero ha Dios te la spas spisil bintic ay» (Hebreos 3:4). Jamal chikan te bitʼil jwol na maba stukel ya xchiknaj. La skʼan te ay machʼa la snop bin yilel ya yichʼ pasel sok patil la spas. Te bintik kuxajtik kʼaxtoxan-a te bin-utʼil yichʼoj pasel te bitʼil jwol nae. Jaʼ yuʼun ay machʼa nail la snop te bin yilel ya yichʼik pasel sok ta patil la spas. Kʼalal ya awalbey skʼoplal ta swenta te bintik pastiklanbile, ya xjuʼ ya atuuntes te junetik te lokʼemik ta Biblia kuʼunkotike. Jtul hermana kʼopoj sok jtul jchʼiel kerem te maba ya schʼuun-a te ay Dios soknix la yakʼbey te cheb foyetoetik te la kalbeytik skʼoplal ta yoʼebal parrafoe. Jun semana ta patil, te jchʼiel jich la yal: «Ya jchʼuunix te ay te Diose». Te jchʼiel-abi jajch snop te Biblia, kʼalal kʼax bael te tiempo la yichʼ jaʼ.

15, 16. 1) ¿Bin ya skʼan ya apas nail te kʼalal ay machʼa ya acholbey te talem ta stojol Dios te Bibliae? 2) ¿Bin ya skʼan ya xjul ta awoʼtan spisil-ora?

¹⁵ Teme ay machʼa maba schʼuunej ta lek te talem ta stojol Dios te Bibliae, ¿bin-utʼil ya skʼan ya x-ochotik ta rason sok? Jich bitʼil la kaltikixe, nail ya xjuʼ ya ajojkʼoybey bin ya schʼuun sok bintik-a te ya skʼan ya snaʼ skʼoplale (Proverbios 18:13). Teme ya smulan snopel ta swenta te ciencia, ya xjuʼ ya  awakʼbey yil ejemploetik te ya yakʼ ta ilel te maba ya xchʼay te Biblia kʼalal ya yalbey skʼoplal ta swenta te ciencia. Teme ya smulan snopel te bintik kʼoem ta pasel ta nameye, ya xjuʼ ya awalbey te bin ya xchiknaj ta libroetik yuʼun te bintik kʼoem ta pasel ta namey, te nail la yal te Biblia te jich ya xkʼot ta pasele. Ay yantik ants winiketik yaniwan schʼambat yaʼiyik stojol teme jaʼ ya anojptes ta swenta te bin ya yal te Biblia te ya xjuʼ xkoltayotik swenta ya smulanik lekil kuxlejalil. Jich bitʼil, ya xjuʼ ya awakʼbey snop chaʼoxchajp tsitsel yuʼun te pʼijubtesel te la yakʼ ta wits te Jesuse.

¹⁶ Kʼalal ay machʼa ya xkʼopojotik soke, juluk ta koʼtantik te ma jaʼuk ya jkʼantik te ya jtsʼak jbatik ta kʼop soke. Jaʼ ya jkʼantik te ya smulan ya xkʼopoj sok te joʼotik soknix te ya smulan snopel te Bibliae. Jaʼ yuʼun, pasbeya jojkʼoyeletik sok slekil awoʼtan sok chʼambeya yaʼiy ta lek te sujtibe. Cholbeya te bin achʼuunej sok slekil awoʼtan. Kʼax tulan skʼoplal ta pasel-abi jaʼtoxan-a teme jaʼ mukʼxan yaʼbilal te bitʼil te jaʼate. Teme jich ya apas jich ya yichʼat ta mukʼ-euk sok chajpnax ya xbajtʼ yil te bayal skʼoplal ta awoʼtan te bin achʼuunej manchukme jchʼielatoe. Teme ay machʼa jaʼnax ya skʼan ya sjach kʼop o ya slabanat, ma lek te ya asutbey te skʼope (Proverbios 26:4).

17, 18. 1) ¿Bin ya skoltayat swenta ya awakʼbey yip te schʼuunel awoʼtan ta stojol te Bibliae? 2) ¿Bin ya kiltik ta yan articulo?

¹⁷ Manchukme anaʼojix te bintik nail ya skʼan naʼbeyel skʼoplal ta Bibliae, ay bin yan ya skʼan ya apas swenta ya stsakxan yip te schʼuunel awoʼtane. Yame skʼan ya ale nojptesel te kʼubulxan ayik ta Biblia, te pajal sok sleel kʼulejalil (Proverbios 2:3-6). Jun te bitʼil lekxan ya xjuʼ ya awakʼbeyxan yip te schʼuunel awoʼtan, jaʼ te ya akʼopon spajkal te Bibliae. Ya xjuʼ ya apas tulan ta skʼoponel ta jun jaʼbil. Jich la spas jtul superintendente yuʼun circuito swenta la yakʼbey stsakxan yip te bitʼil yamigoinej sba sok te Jehová kʼalal jchʼiel keremto-ae. Jich la yal: «Te bin la skoltayon swenta ya jchʼuun te yuʼun-nix jaʼ sKʼop Dios te Biblia, jaʼ te la jkʼopon ta spajkale. Teyto-abi kʼot ta koʼtan te bintik kʼax ta namey te ya yal te Biblia te la jnop kʼalal tutonto-ae». ¿Bin yan ya xjuʼ ya apas? Ya xjuʼ ya atuuntes te aʼtejibaletik te ay awuʼun swenta ya xkʼot ta awoʼtan te bin ya akʼopon jich bitʼil te programa yuʼun te Watchtower Library ta DVD, te BIBLIOTECA TA INTERNET Watchtower, te Índice de las publicaciones Watch Tower o te Guía de estudio para los testigos de Jehová.

¹⁸ Meʼil tatiletik, jaʼex te machʼa ay ta atojolik snojptesel ta swenta Jehová te awal anichʼnabike. Jaʼ yuʼun, ta yan articulo yame kiltik bintik-utʼil te meʼil tatiletik ya xjuʼ ya skoltay te yal snichʼnabik swenta tulanuk te schʼuunel yoʼtanike.