1, 2. 1) ¿Bintik wokolil ya staik bayal ta tul ants winiketik ta yoʼtik sok bin ya xjuʼ xkʼax ta stojolik ta patile? 2) ¿Bin ya yalbotik ta jamal ta Isaías 41:10, 13?

JTUL hermana te ya x-aʼtej ta precursora te nujpunem sok jtul anciano, jich ya yal: «Manchukme ta jujun kʼajkʼal ya jpasbey yaʼtel Dios, bayalix jaʼbil te pichʼil koʼtane. Wokol ya x-och jwayel, bayal ya stsakon chamel sok maba spisil-ora lek jtalel ya kakʼ ta ilel ta stojol te yantike. Ay baeltik te ma xjuʼix kuʼun ya kaʼiye».

² ¿Yabal xkʼot ta koʼtantik bin-utʼil ya yaʼiy sba te hermana-abi? Mel-oʼtantik sba te bitʼil kuxulotik ta Balumilal te swentainoj te Satanase. Jaʼ yuʼun ya kichʼtik bayal tenel. Te bin ya jmel koʼtantik yuʼune ya xjuʼ ya schebajtes koʼtantik sok ya xjuʼ ya yakʼ te ma jnaʼtikix te bin ya jpastike, jich kʼoemotik bitʼil jun karro te katsʼal ya xjil ta ajchʼal te ma xjuʼ ya xlokʼe (Proverbios 12:25). ¿Bin ya xjuʼ ya yakʼ te pichʼil koʼtantik ya kaʼiy jbatike? Repenta ya jmel koʼtantik ta skaj te ay machʼa laj kuʼuntik te kʼux ta koʼtantike o stsakojotik tulan chamel o yakotik ta tenel ta skaj schʼuunel koʼtantik. O repenta wokol ya kaʼiytik te ya kakʼbeytik te bin ya xtuun yuʼun te jfamiliatik ta skaj te maʼyuk lek jtakʼintike. Ta patil ta skaj te maba lek ya kaʼiy jbatik ta koʼtantik ya xjuʼ xlaj kiptik soknix te sbujtsʼ koʼtantike. Jaʼukmeto te sKʼop Diose ya yalbotik ta jamal te spisil-ora chapal te Dios yuʼun ya stsakotik ta jkʼabtik sok yuʼun ya skoltayotik (kʼopona te sjun Isaías 41:10, 13).

3, 4. 1) ¿Binwan ya skʼan ya yal te Biblia kʼalal ya yalbey skʼoplal te kʼabale? 2) ¿Bin ya xjuʼ ya yakʼ yaluk te jkʼabtike?

 ³ Bayal buelta te Biblia ya stuuntes te bintik yichʼoj te bakʼetalil swenta ya yalbey skʼoplal bin yilel stalel o te bin ya spas jtul ants winik. Jich bitʼil bayal ta cien buelta ya yalbey skʼoplal te kʼabale. Kʼalal te Biblia ya yal te ay machʼa ya yichʼ akʼbeyel yip skʼab yaniwan ya skʼan ya yal te ya x-akʼbot yip sok smukʼul yoʼtan soknix te chapalix yuʼun ay bin ya spas (1 Samuel 23:16; Esdras 1:6). Jaʼnix jich ay ya skʼan ya yal te ay machʼa maba ya xchebaj yoʼtan ta ora sok te ay bin ya smaliy te ya stae.

⁴ Ta yantik buelta te Biblia ya yal te ay machʼa ya yakʼ te ya xyal koel te skʼabe. Te bin ya skʼan ya yal-abi, jaʼ te chebajem yoʼtan o maʼyukix smukʼul yoʼtan (2 Crónicas 15:7; Hebreos 12:12). Teme chʼajubenotik o kʼax lujbenotik sok te jich ya kaʼiytik te maʼyukix yip te bitʼil kamigoinej jbatik sok te Jehová ya xjuʼ ya kakʼtik te ya xyal koel te jkʼabtike. ¿Bin ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul koʼtantik sok kiptik swenta ya stsʼijk kuʼuntik sok te maba ya xchʼay te sbujtsʼ koʼtantike?

5. 1) Kʼalal ay jwokoltike, ¿bin-utʼil ya xjuʼ ya kaʼiy jbatik, jaʼukmeto bin ya skʼan ya jultes ta koʼtantik? 2) ¿Bin ya jnoptik ta articulo ini?

⁵ (Kʼopona te sjun Sofonías 3:16, 17). Kʼalal ay jwokoltik ma skʼan ya xiwotik sok te ya kakʼtik xchebaj koʼtantik. Teme jich ya jpastike jich kʼoem te ya kakʼ xyal koel te jkʼabtike. Juluk ta koʼtantik te jaʼ jTatik te Jehová sok te bayal ya skʼuxultayotike. Stukel jaʼ ya skʼan te ya kakʼtik ta stojol te bin ya jmel koʼtantik yuʼune (1 Pedro 5:7). Te Jehová ya skanantayotik jich bitʼil la skanantay te israeletik, jich ya yal te Biblia: «Ma ba comuben scʼab te Jehová yuʼun ya xcoltaywan». Jaʼ-abi jaʼ ya skʼan ya yal te spisil-ora chapal yuʼun ya skoltay te j-abatetik yuʼune (Isaías 59:1). Ta articulo ini ya kiltik oxeb lekil ejemploetik. Ya jnoptik te bitʼil te Jehová ya skʼan sok ya xjuʼ ya yakʼbey yip yoʼtanik te j-abatetik yuʼun swenta ya xjuʼ ya spasik te bin ya skʼan stukel manchukme ay tulan swokolike. Jaʼnix jich ya kiltik bin-utʼil te ejemploetik-abi ya yakʼ yip koʼtantik.

6, 7. ¿Bin ya akuy te ya xjuʼ ya jnoptik ta swenta te bitʼil juʼ yuʼunik tsalaw te israeletik ta stojol te amaleketike?

⁶ Kʼalal mato jaluk slokʼelik ta Egipto te israeletik, la yichʼik akʼbeyel guerra yuʼun te amaleketik. Te Moisés la yalbey jtul winik te maba ya xiw yoʼtan te Josué sbiil te akʼa swol te israeletik ta yakʼel guerra. Ta patil te Moisés mo bael ta wits te nopolnax ay sok te sbankil Aarón sok yan winik te Hur sbiile. Teyto ya xjuʼ ya yilik talel te banti ya yakʼik te guerrae. ¿Yakikbal ta anel yuʼun ay xiwelik? Ta smelelil maʼuk.

⁷ Te Moisés ay bin schapoj swenta te israeletike ya xjuʼ ya stsalik ta guerra te amaleketike. La stsak te nabateʼ yuʼun te smelelil Dios sok la stoy moel ta chʼulchan. Kʼalal te Moisés stoyoj skʼab, te Jehová ya yakʼbey yipik te israeletik swenta ya stsalawanik ta stojol te skontratakike. Jaʼukmeto kʼalal te Moisés ya xlujb-a sok ya skojtes te skʼabe, te skontratakik ya stsalawanik. Jaʼ yuʼun te Aarón sok te Hur ta oranax la skoltayik te Moisese. Te Biblia ya yal: «La yichʼic tal ton, la yaʼbeyic shuhcan sba tey a; te Aarón soc te Hur la stsacbeyic scʼab, tuhlultuhl ta jujujehch. Hich la yichʼ yip scʼab a ha to cʼalal mahl cʼahcʼal». Ta slajibal juʼ yuʼunik tsalaw te israeletike ta skaj te skʼab Dios te bayal yuʼele (Éxodo 17:8-13).

8. 1) ¿Bin nail la spas te ajwalil Asa kʼalal te etiopiaetik talik ta yakʼbeyel guerra te Judá? 2) ¿Bin-utʼil ya akuy te ya xjuʼ ya jkʼayinbeytik stalel te Asae?

⁸ Jaʼnix jich ta skʼajkʼalel te ajwalil Asa, te Jehová chapal la yakʼ sba ta stuuntesel skʼab ta skoltayel te lum yuʼune. Te ajwalil-abi ya xbajtʼ yakʼbey sbaik guerra sok te Zera te etíope winik, te jaʼ jtul te machʼa kʼax bayal soldadoetik yuʼun te ya yal te Bibliae. Ay yuʼun jun miyon ta tul soldadoetik te ya snaʼik ta lek yakʼel guerra, jteb ma sta cheb buelta te soldadoetik yuʼun te bitʼil te Asa. ¿Bin la spas te Asa? ¿Labal smel yoʼtan, chebajbal yoʼtan o xiwbal yuʼun? ¿Labal yakʼ ta yalel te skʼabe? Maʼuk. Ta oranax la skʼanbey koltayel te Jehovae. Machʼauk-a te soldadoil juʼniwan la yal te ma xjuʼ ta tsalel te etiopiaetike. Jaʼukmeto jich ya yal te Bibliae: «Te Dios  spisil ya xhuʼ yuʼun stuquel» (Mateo 19:26). Ta swenta yuʼel Dios «la sjinticlan te etiopiahetic ta stojol Asa». Te ajwalil-abi abatin sok spisil yoʼtan ta stojol Jehová te jayeb kʼajkʼal kuxine (2 Crónicas 14:8-13; 1 Reyes 15:14).

9. 1) Kʼalal te Nehemías kʼot ta Jerusalén, ¿bin yilel jul sta te lume sok bin-utʼil la yaʼiy sba yuʼun? 2) ¿Bin-utʼil sutbot skʼop te Nehemías yuʼun te Jehovae?

⁹ Akʼa jnoptik skʼoplal ta ora ini ta swenta te Nehemías. Te kʼalal bajtʼ ta Jerusalén, la yil te bitʼil te judioetik yakik ta makel yuʼun skontratakik te jajchemik ta yantik lum swenta maba ya spasik te tsʼajkʼetik yuʼun te Jerusalén. Te lum mato makbil-a sok chebajem yoʼtan te judioetike. ¿Bin-utʼil la yaʼiy sba yuʼun te Nehemiase? ¿Chebajbal yoʼtan sok labal yakʼ yaluk te skʼabe? Maʼuk. Melel kʼayem ta skʼanbeyel koltayel te Jehovae, jich bitʼil la spas te Moisés, Asa sok yantik j-abatetik yuʼun Dios. Jaʼ yuʼun ta swenta te bin yak ta kʼaxele, jaʼnix jich te Nehemías la skʼanbey koltayel te Dios, la skʼopon sok aʼiybot skʼop yuʼune. ¿Bin-utʼil? Ta swenta te «smucʼul [y]uʼel» sok «yip [s]cʼab» la yakʼbey yip yoʼtan te judioetike (kʼopona te sjun Nehemías 1:10; 2:17-20; 6:9). ¿Yabal jchʼuuntik te jaʼnix jich ya stuuntes Jehová te «smucʼul [y]uʼel» sok «yip [s]cʼab» ta kʼajkʼal ini swenta ya yakʼ yip koʼtantik?

10, 11. 1) ¿Bin ya spas te Satanás swenta ya kakʼtik ta yalel te jkʼabtike? 2) ¿Bin-utʼil ya yakʼ yip koʼtantik te Jehová? 3) Chola te bintik lekilal ataoj ta swenta te nojptesel ya yakʼbotik te Jehovae.

¹⁰ Jnaʼojtik ta lek te bitʼil te Satanás maʼyuk bin-ora ya xlujb te skʼabe. Swenta ya skom te kaʼteltik ta stojol Dios, te Satanás ya xbajtʼ yutsʼinotikxan ta swenta lot sok te utsʼinel yuʼun te ajwaliletik, jwolwanejetik yuʼun te relijionetik sok te machʼatik la yijkʼitayik schʼuunel te Dios. ¿Bin ya skʼan ya xlokʼ yuʼun-a? Jaʼ te ya kijkʼitaytik scholel te lek yachʼil kʼop yuʼun te Ajwalinele. Jaʼukmeto te Jehová ya xjuʼ sok ya skʼan ya skoltayotik. Ya yakʼ yip koʼtantik ta swenta te schʼul espiritu (1 Crónicas 29:12). Teme ya jkʼan ayuk kiptik ta tsalaw ta stojol te Satanás sok bintik ay yuʼun ta balumilale, kʼax tulan skʼoplal te ya jkʼanbeytik te schʼul espiritu te Diose (Salmo 18:39; 1 Corintios 10:13). Jaʼnix jich te Jehová ya yakʼ yip koʼtantik ta swenta te sKʼop, bayal wokol ya kalbeytik yuʼun. Jaʼnix jich jnop kaʼiytik ta swenta spisil te bintik ya jnoptik ta jujun u ta junetik te lokʼemik ta Biblia. Juluk ta koʼtantik te bin ya yal te sjun Zacarías 8:9, 13 (kʼopona). Te kʼopetik-abi la yichʼ alel te kʼalal yak ta chaʼpasel te templo yuʼun Jerusalén, jaʼukmeto yato yakʼ yip koʼtantik.

¹¹ Te Jehová jaʼnix jich ya yakʼ yip koʼtantik ta swenta tsoblejetik, mukʼul tsoblejetik sok chaʼoxchajp pʼijubtesel yuʼun te scholel skʼop Dios. Te bin ya jnoptik tey-ae ya skoltayotik swenta lek te bin yuʼun ya x-abatinotik ta stojol te Jehová, ta stael ta nopel te bin ya jpas ta jkuxlejaltike sok ta spasel te aʼteliletik te akʼbil ya jpastike (Salmo 119:32). ¿Yabal jkʼantik stuuntesel te kiptik te ya yakʼbotik te Jehová kʼalal ya snojptesotike?

12. ¿Bin ya skʼan ya jpastik swenta ayuk yip koʼtantik?

¹² Jich bitʼil la kiltikixe, te Jehová la skoltay te j-abatetik yuʼun ta tsalel ta guerra te amaleketik sok te etiopiaetike. Soknix la yakʼbey yip te Nehemías sok te judioetik swenta ya xchaʼpasik te tsʼajkʼetik yuʼun Jerusalén. Jaʼnix jich te Jehová ya yakʼbotik kiptik swenta ya xjuʼ ya jcholtikxan skʼop Dios manchukme ay mel-oʼtan, kontrainel o maba ya skʼan ya yaʼiyik te skʼop Dios te ants winiketike (1 Pedro 5:10). Ta melel, te Jehová maba ya spas jun milagro swenta ya stupʼ te jwokoltike. Teme ya jkʼantik te ayuk yip koʼtantike, ya skʼan ay bin ya jpastik-euk. ¿Bin-a? Skʼoponel te Biblia ta jujun kʼajkʼal, schajpanel jbatik ta swenta tsoblejetik sok te spisiluk-ora ya xkʼootik, snopel te Biblia ta jtukeltik, yichʼel ta mukʼ te Dios ta sjunal na soknix skʼanbeyel koltayel te Jehovae. Maba ya skʼan te ay bin ya kakʼ smakotik ta stuuntesel spisil te bin ya yakʼbotik te Jehová swenta ya smukʼubtes kʼinal kaʼiytik. Teme jich ya kaʼiytik te ay banti yakotik ta yakʼel yaluk te jkʼabtik ta swenta te kaʼteltik ta stojol Jehovae, yame skʼan ya jkʼanbeytik koltayel. Teme jich ya jpastike yame kiltik bin-utʼil te schʼul  espiritu ya yakʼ yip koʼtantik soknix ya yakʼ te ay bin ya jkʼantik spasel soknix ya yakʼbotik kiptik swenta ya xjuʼ ya jpastik te bin ya skʼanbotike (Filipenses 2:13). Jaʼukmeto, ¿yabal xjuʼ ya kakʼbeytik yip yoʼtanik te yantike?

13, 14. 1) ¿Bin akʼbot yip yoʼtan yuʼun jtul hermano kʼalal laj te yiname? 2) ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik yuʼun ya kakʼbeytik yip yoʼtan te yantike?

¹³ Te Jehová ya yakʼbotik bayal ta miyon kermanotaktik ta swolol Balumilal te ayotik ta yoʼtanik sok te ya xjuʼ ya yakʼbotik yip koʼtantik. Te jpuk-kʼop Pablo jich la yal: «Hacha acʼabic te luhbenic soc te sjol awacanic te maʼyuc yip, pasa toj behetic yuʼun awoquic» (Hebreos 12:12, 13). Bayal ta tul te sbabial jchʼuunjeletik jich la yichʼik koltayel yuʼun te yermanotakike. Ta ora ini jichnix ya xkʼot ta pasel. Jnoptik ta swenta jtul hermano te laj yinam soknix te bayal wokoliletik kʼax ta stojole. Jich la yal: «La jnop te maba ya xjuʼ ya jtsatik bintik wokolil ya xkʼax ta jtojoltik, bin-ora ya xkʼot ta jtojoltik soknix ta jayjayeb tiempo. Te bin skoltayejon ya kaʼiy swenta maba ya xlaj te schʼuunel koʼtane jaʼ te skʼoponel te Jehová sok snopel te Biblia ta jtukel. Jaʼnix jich te koltayel ya yakʼbonik te kermanotake yakʼojbon bayal smukʼul koʼtan». Jich la yalxan: «La jnaʼix te tulan skʼoplal te ya kamigointik ta lek te Jehová te kʼalal mato ayuk jwokoltik-ae».

¹⁴ Te Aarón sok te Hur la yakʼbeyik yip skʼab te Moisés kʼalal la stsakbeyik ta yorail guerra sok te amaleketik. Te joʼotike jaʼnix jich ya xjuʼ ya jletik bintik-utʼil ya xjuʼ kakʼbeytik yip yoʼtanik sok te ya jkoltaytik te yantike. Jich bitʼil ya xjuʼ ya kakʼbeytik yip yoʼtanik te machʼatik ayik ta wokol ta skaj te ayix yaʼbilalike, chamel, kontrainel yuʼun sfamiliaik, te stukel ya yaʼiy sbaik o ta skaj te ay machʼa laj  yuʼunik. Jaʼ nix jich ya xjuʼ ya kakʼbeytik yip yoʼtanik te achʼix keremetik melel bayal buelta ya yichʼik tenel yuʼun ya spasik te bin chopol o yuʼun mukʼ skʼoplal ya xkʼotik ta balumilal (1 Tesalonicenses 3:1-3; 5:11, 14). Jletik bin-utʼil ya kakʼtik ta ilel ta smelelil te ay ta koʼtantik te yantike te kʼalal ayotik ta sNail Tsoblej, ta scholel skʼop Dios, kʼalal ya jokin jbatik ta weʼel sok te kʼalal ya jkʼopontik ta telefono.

15. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya skoltay te kermanotaktik te lekil kʼopetik te ya kalbeytike?

¹⁵ Patil te la yakʼ mukʼul tsalaw te Asa ta stojol te ipal soldado etiopiaetike, te j-alwanej Azarías la yakʼbey smukʼul yoʼtan te Asa soknix te slumale, jich la yalbey: «Acʼahic fuersa soc ma me xpehcʼaj awoʼtanic, yuʼun ay bin yac atahic yuʼun te awaʼtelique» (2 Crónicas 15:7). Ta skaj te akʼbot smukʼul yoʼtan, te Asa bayal te bin la sjeltiklan swenta lek te bin-utʼil ya x-abatin ta stojol Jehová te lum yuʼune. Jaʼnix jich kʼalal te joʼotik ya kalbeytik lekil kʼopetik te yantik ya xjuʼ ya kakʼbeytik smukʼul yoʼtanik sok skoltayel swenta ya x-abatinikxan ta stojol Jehová (Proverbios 15:23). Sok mame xchʼay ta koʼtantik te kʼalal ya kakʼ jkomentariotik te ya yakʼ mukʼul oʼtanile yame yakʼbey yip yoʼtanik te kermanotaktike.

16. 1) ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya snopbeyik stalel te Nehemías te ancianoetike? 2) Chola bin-utʼil skoltayejat chaʼoxtul hermanoetik.

¹⁶ Ta swenta te koltayel yuʼun te Jehová, te Nehemías sok te judioetik la yakʼ stsak yip te skʼabike ta swenta te aʼtelil te ya skʼan ya spasike. Juʼ yuʼunik schaʼpasel te tsʼajkʼetik yuʼun Jerusalén ta 52 kʼajkʼalnax (Nehemías 2:18; 6:15, 16). Jaʼukmeto te Nehemías ma jaʼuknax la yil te yakik ta aʼtel te yantike, jajch ta aʼtel-euk (Nehemías 5:16). Ta ora ini bayal ancianoetik ya snopbeyik stalel te Nehemías kʼalal ya xkoltaywanik ta spasel naetik sok ta skusel soknix ta skanantayel ta lek te sNail Tsobleje. Ta skaj skʼuxul yoʼtanik ta stojol te yermanotakik jaʼnix jich ya yulaʼtayik sok ya sjokinik ta scholel skʼop Dios yuʼun ya yakʼbeyik yip yoʼtanik (kʼopona te sjun Isaías 35:3, 4).

17, 18. ¿Bin ya skʼan ya schʼuun koʼtantik kʼalal ayotik ta wokol sok maba ya jnaʼtikix bin ya xjuʼ ya jpastik?

¹⁷ Kʼalal ya x-aʼtejotik sok te kermanotaktik jun-nax ya x-ayinotik sok ya jtatik kamigotaktik te maʼyuk bin-ora ya yijkʼitayotike. Jaʼnix jich ya yakʼ smukʼul koʼtantik te bendisionetik te nopol ya xbajtʼ yakʼbotik te Ajwalinele. Kʼalal ya kakʼbeytik yip skʼabik te yantik ya jkoltaytik swenta ya stsʼijk yuʼunik te swokolike sok te jaʼuk ya xbajtʼ ta yoʼtanik yilel te bintik lek ya xtal ta pajel chaʼbeje. Te kʼalal jich ya jpastik jaʼnix jich ya stsak yip te jkʼabtike sok ya skoltayotik swenta jaʼ ya xbajtʼ ta koʼtantik yilel te bin ya jtatik ta pajel chaʼbeje.

¹⁸ Kʼalal ya jnop ta koʼtantik te bin-utʼil te Jehová la skoltay sok la skanantay te j-abatetik ta namey te jun yoʼtan la yakʼ sbaik ta stojole, te schʼuunel koʼtantik ya stsakxan yip. Jaʼ yuʼun kʼalal ayotik ta wokol sok ma jnaʼtikix bin ya xjuʼ ya jpastik, mame kakʼtik yaluk te jkʼabtike. Ya xjuʼ ya jchʼuuntik sok spisil koʼtantik teme ya jkʼanbeytik koltayel te Jehová, te skʼab te bayal yuʼel yame yakʼbotik yip koʼtantik sok nopolix yame yakʼbotik bendisionetik ta swenta te Ajwalinel yuʼune (Salmo 73:23, 24).