1, 2. 1) ¿Bin yilel jkuxlejaltik te manchuk ay kuʼuntik te Bibliae? 2) ¿Bin snujpʼ ya jpastik swenta ya skoltayotik ta lek te Bibliae?

¿BIN yilel jkuxlejaltik te manchuk ay kuʼuntik te Bibliae? Maʼyuk bin ya stojobtesotik ta melel ta jujun kʼajkʼal te jichuke. Jaʼnix jich ma jnaʼtik te bin smelelil ta swenta Dios, te kuxlejalil sok te bin ya xkʼot ta pasel ta pajel chaʼbej ni jaʼuk te bin la spas te Dios ta namey ta stojol te ants winiketike.

² Ya xjuʼ ya kaltik wokol te bitʼil ma jichuk ayotik, melel te manchuk ay kuʼuntik te Bibliae mel-oʼtantik jbatik te jichuke. Te Jehová yakʼojbotik te sKʼop te jaʼ te Biblia sok yaloj ta jamal te sbajtʼelkʼinal ya xjalaj te bin ya yale. Jich la yakʼ ta naʼel te jpuk-kʼop Pedro ta 1 Pedro 1:24, 25 (kʼopona), te bin la yal la slokʼes ta Isaías 40:8. Manchukme te versiculo ini ma jaʼuk yak ta kʼop yuʼun te Biblia ya xjuʼ te jaʼ ya yalbey skʼoplal te bin tsʼibaybil tey-ae. Ta melel, swenta ya skoltayotik ta lek te Biblia jaʼ snujpʼ te ya jkʼopontik ta kʼopil te ya kaʼiytik ta lek. Jich jamal yalojik talel spisil te machʼatik kʼux yaʼiyojik ta yoʼtanik te Bibliae. Ta spisil te jayeb jaʼbil kʼaxeme bayal machʼatik te lek yoʼtanik spasojik tulan ta skʼasesel ta yan kʼopetik te Biblia sok ta spukbeyel te ants winiketik manchukme yilojik wokol yuʼun. Pajal te bin skʼanojik sok te skʼanojel yoʼtan te Dios «te yoʼtanuc ya xcol spisil ants-winiquetic soc te yacuc xcʼoht  ta yoʼtanic te smelelil-cʼope» (1 Timoteo 2:3, 4).

3. ¿Bin ya kiltik ta articulo ini? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo).

³ Ta articulo ini ya kiltik bin-utʼil ma yichʼoj lajinel te sKʼop Dios manchukme 1) jelonem te kʼopiletik, 2) ay bintik jelonem ta nasionetik sok 3) yichʼoj kontrainel yuʼun ya yichʼ kʼasesel ta yan kʼopiletik. Yilel spisil ini ya skoltayotik swenta mukʼxan skʼoplal ya kiltik te Biblia sok ya stsakxan yip te skʼuxul koʼtantik ta stojol te machʼa la yakʼ ta tsʼibayel, te la yakʼbotik swenta ya jta jlekilaltik-a (Miqueas 4:2; Romanos 15:4).

4. 1) ¿Bin ya xkʼot ta pasel ta swenta te kʼopiletik kʼalal ya xkʼax bael te tiempoe? 2) ¿Bin ya yakʼ ta ilel te maʼyuk machʼanax tsabil yuʼun te Diose, sok bin-utʼil ya kaʼiy jbatik yuʼun?

⁴ Ya xjelon te kʼopiletik te kʼalal ya xkʼax te tiempoe. Ayniwan kaʼiyojtik te ay chaʼoxpʼal kʼopetik ta jkʼopojeltik te yan-nix bin ya skʼan ya yal-a te bitʼil ta nail talel. Jich kʼax ta swenta te hebreo sok te griego kʼop te jaʼ jteb ma spisiluk la yichʼ tsʼibayel-a te Bibliae. Ta jkʼajkʼaleltik, te hebreo sok te griego ma pajalukix sok te namey hebreo sok griego. Jaʼ yuʼun jteb ma spisil te machʼa ya skʼan ya yichʼbeyik swentail te bin ya yal te Biblia ya skʼanik jun Biblia te kʼasesbil ta skʼopiknix manchukme ya snaʼik griego o hebreo te ya yichʼ tuuntesel ta jkʼajkʼaleltik. Ay machʼatik ya skuyik te jaʼ ya yichʼbeyikxan ta lek swentail te bin ya yal te Biblia teme ya snopik hebreo sok griego te la yichʼ tuuntesel ta namey, jaʼukmeto maniwan xtuun yuʼunik ta lek. * Ya kaltik bayal wokol te kʼaxem ta tres mil doscientos kʼopil yichʼoj kʼasesel spajkal o jteb ma spajkal te Biblia. Jaʼ ini ya yakʼ ta naʼel ta stojol te Jehová te ya skʼan te spisil ants winiketik te talemik ta «spisil nacionetic, tsʼumbaliletic, copiletic» te yakuk xkoltayotik yuʼun te skʼope (kʼopona te sjun Apocalipsis 14:6). Ta melel, kʼalal ya kiltik te skʼuxul yoʼtan sok te maʼyuk machʼanax tsabil yuʼun te Jehovae ya xnoptsajotikxan ta stojol (Hechos 10:34).

5. ¿Bin yuʼun kʼax tulan skʼoplal kʼot te traduccion King James Version (Versión del Rey Jacobo)?

⁵ Jich bitʼil la kiltikix, spisil te kʼopiletik ya xjelonik te kʼalal ya xkʼax te tiempoe, jichnix ya xkʼot ta stojol te yantik kʼopetik te yichʼoj kʼasesel te Biblia. Yaniwan xchiknaj ta aʼiyel ta lek te bitʼil la yichʼ kʼasesel ta jchajp kʼopil, jaʼukmeto ta patil maniwan mero chikanix ta aʼiyel. Kiltik te bin kʼot ta stojol jun Biblia te kʼax naʼbil sba te la yichʼ kʼasesel ta inglés, jaʼ sbiil King James Version (Versión del Rey Jacobo). Lokʼ ta sbabial buelta ta jaʼbil 1611. Kʼax la yichʼ naʼbeyel sba ta inglés te Biblia ini sok bayal bin snopojik tey-a te machʼatik ya xkʼopojik ta inglés. * Jaʼukmeto, te Biblia ini jaʼnax cheʼoxeb buelta yichʼoj te biilil Jehová. Jteb ma spisil te banti yichʼoj te sbiil te Dios ta Escrituras Hebreas la yotsesik «LORD» ta mayuskula, te ya skʼan ya yal Kajwaltik. Te kʼalal ay la yichʼ achʼubtesel te Biblia ini jaʼnix jich la yakʼik ta mayuskula te kʼopil Kajwaltik ta inglés ta cheʼoxeb versiculoetik ta Escrituras Griegas Cristianas. Ya xjuʼ ya kaltik te jich la yakʼik ta ilel te ya skʼan ya xchiknaj ta ilel-euk sbiil te Dios ta Achʼ Testamento te jich sbiil yuʼunike.

6. ¿Bin yuʼun ya kaltik wokol te ay kuʼuntik te Traducción del Nuevo Mundo?

⁶ Kʼalal kʼax talel te tiempo, bayal kʼopetik te ya stuuntes te Biblia King James Version (Versión del Rey Jacobo) maba ya xchiknajix ta aʼiyel. Jichnix kʼot ta swenta te sbabial Bibliaetik te la yichʼ kʼasesel ta yantik kʼopetik, jich bitʼil te Biblia ta español te Casiodoro de Reina sbiile, te la yichʼ pukel ta sbabial buelta ta 1569. Jaʼ yuʼun ya kaltik bayal wokol  te ay kuʼuntik te Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras. Te Biblia ini te kʼasesbil te bitʼil ya xkʼopoj te ants winiketik ta ora ini kʼaxem ta ciento cincuenta kʼopil kʼasesbil ta spajkal o jteb ma spajkal. Jaʼ ya skʼan ya yal abi te jteb ma spisil te ants winiketik ta swolol Balumilal ya xjuʼ ya skʼoponik. Jaʼnix jich chajpanbil ta lek te bitʼil yichʼoj tsʼibayel swenta ya xkʼot ta koʼtantik te bin ya yale (Salmos 119:97). Jaʼukmeto te bin kʼax mukʼxan skʼoplale jaʼ te yichʼoj talel sbiil te Dios te bantinix tsʼibaybil ta namey junetik.

7, 8. 1) ¿Bin yuʼun bayal judioetik ta yoxebal siglo te kʼalal mato jaʼuk jkʼajkʼaleltik-ae maba ya yichʼbeyik swentail te Escrituras Hebreas? 2) ¿Bin-a te Septuaginta?

⁷ Ay jich ya xkʼot ta pasel te ya snopik yan kʼopil te ants winiketik kʼalal ay bintik ya xjelon ta nasionetik. Manchukme jich kʼoem ta pasel, ¿bin spasoj te Jehová yuʼun ya yichʼbeyik swentail te sKʼope? Kiltik jun ejemplo. Te sbabial 39 bikʼtal libroetik yuʼun te Biblia jaʼ la stsʼibayik te israeletik o judioetik. Jaʼik te machʼa ta nail akʼbot ta swentaik «te scʼop Diose» (Romanos 3:1, 2). Jaʼukmeto, ta yoxebal siglo te kʼalal mato jaʼuk jkʼajkʼaleltik-ae, bayal judioetik maba ya yichʼbeyikix swentail te hebreo kʼopil. ¿Bin yuʼun? Jaʼ ta swenta te bayal skʼinal smakojix-a te Alejandro Magno te jaʼ spisil skʼinal griegoetik kʼot (Daniel 8:5-7, 20, 21). Bayal te machʼatik wentainbilik yuʼun te Grecia jaʼ jajch stuuntesik te griego kʼopil, jichnix jajch spasik te judioetik te ayik ta kuxinel ta skʼinal te griegoetike. Ta swenta-abi jteb ma spisil te judioetik wokol la yaʼiyikix yichʼbeyel swentail te Escrituras Hebreas. ¿Bin ya skʼan ya yichʼix pasel-abi?

⁸ Te kʼalal doscientos cincuentaniwan jaʼbil ya skʼan ya x-ayin-a te Jesuse, la yichʼ tsʼibayel ta griego te sbabial joʼeb libroetik yuʼun te Biblia. Cien-niwan jaʼbil ta patil tsʼakaj ta kʼasesel ta griego te Escrituras Hebreas. Septuaginta la yakʼbeyik sbiil. Te banti kʼalal tabil ta ilel, jaʼ sbabial te la yichʼ kʼasesel ta yan kʼopil te Escrituras Hebreas.

9. 1) ¿Bin-utʼil koltayotik yuʼun te Septuaginta sok yantik traducción te machʼatik ya skʼoponik te sKʼop te Diose? 2) Jaxan te jaʼate, ¿banti ya amulanxan yuʼun te Escrituras Hebreas?

⁹ Te machʼatik ya xkʼopojik ta griego koltayotik yuʼun te Septuaginta ta yichʼbeyel swentail te bin ya yal te Escrituras Hebreas. ¡Kʼax tseʼel yoʼtan la yaʼiy sbaik kʼalal juʼix skʼoponbelik sok yaʼiyel te sKʼop Dios ta skʼopiknixe! Kʼalal kʼax te tiempo, spajkal o jteb ma spajkal te Biblia la yichʼ kʼasesel ta yantik kʼopetik te mukʼ skʼoplalike, jich bitʼil te siríaco, gótico sok te latín. Te bitʼil ya xjuʼix skʼoponbelik sok yichʼbeyel swentail te sKʼop Dios kʼux la yaʼiy ta yoʼtanik. Ta melel, ayniwan textoetik te ya smulanik jich bitʼil te joʼotik ta ora ini (kʼopona te sjun Salmo 119:162-165). Jich bitʼil la kiltikix, te sKʼop Dios maba lajem te kʼalal jelonem te skʼop jteb ma spisil te ants winiketike.

10. ¿Bin yuʼun ta skʼajkʼalel te John Wyclef jteb ma spisil te ants winiketik maʼyuk yuʼunik te Bibliae?

¹⁰ Ay baeltik chaʼoxtul ants winiketik te yichʼoj tulan yaʼtelik spasojik tulan swenta te yantik ants winiketik maʼyuk yuʼunik te Biblia sok te manchuk ya skʼoponike. Jaʼukmeto, te machʼatik kʼux ta yoʼtanik te Diose spasojik tulan swenta ya yakʼbeyik te Biblia spisil te ants winiketik. Jtul te machʼa jich la spase jaʼ te John Wyclef. Te teólogo ini te jaʼ slumal Inglaterra te kuxin ta siglo catorce jich snopoj te ya skʼan te spisil ants winiketik ya xjuʼ skʼoponbelik te sKʼop Diose. Jaʼukmeto chaʼoxtulnax te machʼatik ay sBibliaik-a ta Inglaterra.  ¿Bin yuʼun? Ta sbabial, jaʼ te maba ya xjuʼ ya smanik yuʼun kʼax toyol stojol, melel ta kʼabal ya spasik. Te schebale, jaʼ ta swenta te jteb ma spisilik ma snaʼik skʼoponel jun. Ta iglesia te ants winiketik ya yaʼiyik te ya skʼoponik te Biblia, jaʼukmeto jteb ma spisilik maba ya yichʼbeyik swentail te bin ya yale, melel jaʼ ya skʼoponik te Biblia te Vulgata sbiil te ay ta latín, te maʼyuk machʼa ya snaʼix-a te kʼopil ini. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya staik-abi te kʼulejaliletik te ay ta sKʼop Dios te yantik ants winiketike? (Proverbios 2:1-5).

11. ¿Bin-utʼil tuun ta lek te Biblia te la skʼases ta inglés te John Wyclef?

¹¹ Ta jaʼbil 1382 la yichʼ lokʼesel jun Biblia ta inglés te jaʼ la spas te John Wyclef sok te machʼatik ya skoltayik ta aʼtele. Ta oranax mero jajch stuuntesik te machʼatik ya stʼunik te Wyclef te lolardoetik sbiilik. Te lolardoetik kʼux ta yoʼtanik te Biblia. La sbeentayik spisil te Inglaterra, solik kʼaxel ta jujun lugar. Ya skʼoponbeyik te Biblia te ants winiketik sok ya yijkʼitaybeyik jilel versiculoetik te jaʼiknix slokʼtayojike. Kʼax mukʼ skʼoplal te bitʼil la spasik tulan, melel bayal ants winiketik chaʼikʼbot yoʼtanik ta snaʼbeyel swentail te sKʼop Diose.

12. ¿Bin la spasik te jwolwanejetik yuʼun te relijionetik ta swenta te aʼtelil la spas te Wyclef?

¹² ¿Bin la spasik yuʼun te jwolwanejetik yuʼun te relijionetike? La yakʼik ta ilel te slab yoʼtanik ta stojol te Wyclef, te Biblia yuʼun sok te machʼatik stʼunojike. La snutsik te lolardoetik sok la slajinik spisil te kopiaetik te juʼ stabelik yuʼun te Biblia te la skʼases te Wyclef. Te kʼalal lajemix-a te Wyclef la yichʼ albeyel skʼoplal te skontrainej te Iglesia. Tey-abi, la slokʼesik ta smukenal, la schikʼbeyik sbakel sok la schʼojik bael te stanul ta mukʼul jaʼ Swift. Jaʼukmeto ma juʼ skombelik te ants winiketik yuʼun ya skʼanik skʼoponel sok snaʼbeyel swentail te Biblia. Ta yantik siglo talel, ta Europa sok ta yan lugaretik ta swolol Balumilal jajch yichʼ kʼasesel ta yan kʼopiletik te Biblia sok jajch yichʼ pukel swenta ya sta slekilal-euk spisil te ants winiketike.

13. 1) ¿Bin-a te ya skʼan te jchʼuunej sok spisil koʼtantike? 2) ¿Bin yuʼun ya yakʼbeyxan yip schʼuunel koʼtantik?

¹³ Te bin tsʼibaybil ta Biblia jaʼ lokʼem tal ta yoʼtan te Diose, jaʼukmeto ma skʼan ya yal te  jaʼnix jich lokʼ ta yoʼtan te bin la yichʼ tsʼibayel ta traducción yuʼun te Septuaginta, te Biblia yuʼun te Wyclef, te King James Version (Versión del Rey Jacobo) o yan versión. Jaʼukmeto te bin chikan ta ilel ta swenta te bin-utʼil la yichʼtiklan pasel te Bibliaetik ini sok te yantik traducción, ya yakʼ ta naʼel te jich bitʼil yaloj ta jamal te Jehová maba yichʼoj lajinel te sKʼope. Jich ya jchʼuuntikxan ta lek te yanix xkʼot ta pasel-euk spisil te bintikxan yaloj ta jamal ya spas te Jehovae (Josué 23:14).

14. ¿Bin ya stijotik ta spasel te bin ya jnoptik ta Bibliae?

¹⁴ Te kʼalal ya kiltik bin-utʼil te Dios skanantayoj ta lek te sKʼope, ya stsakxan yip te schʼuunel koʼtantik sok te skʼuxul koʼtantik ta stojol. * Jnop kaʼiytik ini: ¿Bin yuʼun la yakʼbotik te sKʼop te Jehová sok la yalbotik ta jamal te maba ya yichʼ lajinele? Jaʼ ta swenta te kʼuxotik ta yoʼtan sok ya skʼan ya snojptesotik yuʼun ya jta jlekilaltik-a (kʼopona te sjun Isaías 48:17, 18). Jaʼ yuʼun stalel te ya stijotik te koʼtantik te kʼuxuk ya kaʼiy ta koʼtantik sok te ya jchʼuunbeytik te mantaliletik yuʼune (1 Juan 4:19; 5:3).

15. ¿Bin ya kiltik ta yan articulo?

¹⁵ Teme kux ta koʼtantik te sKʼop te Diose ya jkʼantik te ya xtuun kuʼuntik ta lek. Jaʼ yuʼun, ¿bin ya xjuʼ ya jpastik swenta ya skoltayotik ta lek te skʼoponel te Bibliae? ¿Bin-utʼil ya jkoltaytik te ants winiketik swenta mukʼ skʼoplal ya yilik? Sok ¿bin-utʼil ya xjuʼ ya snaʼik te machʼatik ya xnojpteswanik ta kongregasion te lokʼem tal ta Biblia spisil te bin ya yalike? Ya kilbeytik sujtib ta yan articulo.